generated_predictions.txt

Láti di ìgbà tí ó máa fi kó ẹ̀rú rẹ̀ lọ patapata, kí onikaluku ní ìtẹ́lọ́run pẹ̀lú ohunkohun tó bá rí jẹ́.
O mo bí ó ṣe má a tójú ara rẹ̀ àti Tinú.
Kí Àlàmú kọ bí ó ṣe máa tọ́jú ara rẹ̀.
Kí ìyà rẹ má tún padà wa láti máa jagbé kí ó sì wòpé ìka kankan.
Báyìí, ó ti di kí òlórí dúró ẹ mú, kí onikaluku wa fún ra ara rẹ̀, Ọlọ́run wa fún gbogbo wa.
Làbákè ń ṣe iṣẹ́ "oun ló mo" ọ̀kan rẹ̀ déèdè gbé soke láti kò orin rẹ̀ pẹ̀lú ohun okò, ohun rẹ dùn bí i agogo.
Irísì rẹ̀ fi inú dídún rẹ̀ hàn.
O sọ fún ara rẹ̀ pé òun kò ní ìṣòro kankan.
Ko ní nǹkankan láti dáàmú fún.
Ko sí obìnrin náà lórí ilé ní gbogbo ayé tí inú rẹ dùn tó bí inú rẹ ṣe dùn.
Kí ló ṣe tí inú rẹ̀ kò ní dùn?
Ojọ rẹ ti níyé nínú ilé Àlàmú.
Ọjọ́ ìbánujẹ́ àti wàhálà rẹ̀ tí níyé.
Àjọ ìkosilé tí wà lọ́nà, òun náà ti fẹ́rè ẹ pamọ̀mọ̀ àwọn nǹkan rẹ̀ tan.
Nínú ó sí fún un ní wàhálà kankan, ọmọbinrin kekere náà kúnfun iye, ẹmi aláààfi tó pèé ní Ọlọ́run fi jinki òun fún ara rẹ̀.
Làdù inira tó wà nílé ó sí rewa síbẹ̀, ìdúrò rẹ dùn síbẹ̀.
Ko sí ẹni tó má rí ta sọ pé obìnrin tó ní ìṣòro ni.
Pelu ìrísí omidan tí ó ní lọ́wọ́ lọ́wọ́ yìí, ó lé padà sí England kí ó sì tún padà sí ayé ogé síṣe è.
A kan nílò láti tún ara rẹ̀ ṣe fún bí òṣù mẹ́ta sí mẹ́rin, a padà sípo.
Fún ìdí èyí, kò sí abàmò, ó rerin-in táríà-tàríà, ó pamọ̀, ó jẹ́.
Ohun ọ̀kẹ̀ rẹ̀ tinrin, ó sì ń gbọ́n rírí, ó judi sí ìlú àti orin inú afẹfẹ́ tí ó ń ro lọ́kan, ó kà ìwọn ẹsẹ díẹ̀ síwájú-sẹ́yìn ó ń fo soke ìtọ́nún-tìdínnu, ó tún sọ fún ara rẹ̀ léleralera pé obìnrin tí ó láyọ... l-a-y-ọ! láyọ... láyọ gidi gan.
Làbákẹ́ ná ẹni, ó sì ti aya sí wájú, ó jupa láìsììwò, ó ń gbé ẹ̀sẹ̀ sotun-ún, sotun-ún sọ̀sí, ó ń láàgùn!
Àṣùgbọ́n dúró ná ó... kí gan-an ló ń sẹlẹ̀?
Làbákè duro díde láti bí ara rẹ̀ ní èyí.
O ṣe èemi fún iṣẹ́jú kan, ó ń woye.
Kini ìdí fún gbogbo afìhàn ìdúnnu àti ìyírí yìí?
Ṣe òun tí ń ya were? Ṣe òun náà tí ń ya were ni?
"Rara, Rara ò", ó dá ara rẹ̀ lọ́hun... Rara.
Àlàmú ló ń sinwin, koda, Àlàmú ló ti yà were.
Kìí ṣe òun...kì í ṣe òun!
Níwájú Ọlọ́run àti ènìyàn!
Làbákẹ́ ná owó rẹ̀ méjẹ́jì síwájú, ó sì jẹ́ pẹ̀lú ìtànara sí ilú àfinuro orin náà.
Kò sí ìṣòro fún un mọ́.
Inú rẹ dùn, ó dùn dáàdáa. Ó bẹ̀ wo inú yara ìgbéfe pẹ̀lú ìgbéṣẹ̀ ìjọ́ rẹ̀ tó lọ́pọ̀, ìṣọ̀wòjúrè rẹ̀ jájẹ́jì, ó ń rin sunmọ̀ jìí adaduro dídédie níbi tí inú rẹ̀ ti tún bó dùn sí i.
O ju ọwọ́ rẹ̀ méjèèjì sínú afẹfẹ́ ó sì yìpòpò láìmọ̀ye ìgbà títí tí óyí fi kọ́ ọ.
O sì subú sinu àga tí ó wà nítòsì, ó ń mi lókòkòkò.
Lẹ́yìn èyí ni gbogbo ilé bẹ̀rẹ̀ irinajò àjọ patakí sínú ọdúnúrufu pẹ̀lú rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí àdákọ̀ ọdúnúrufu...
Kini ìdí? Kini ìdíje gbogbo èyí? Ó tún ara rẹ̀ bí. Kí ló ń ṣe? Se orí tire náà ó ti máa yì báyìí?
Àsẹ́bú mi kanlẹ̀ láti ẹ̀yìn ilékun ilé ìkọ́unjẹpámọ̀ sí níbi tí ó ti ń dúró wòrán madaamu rẹ̀.
O ti gbé àwọn orin àjẹ́jì madaàmú, ó sì tún ti rí ìjọ àbàmì rẹ̀ tí ó bálú mú.
Bí ó ṣe wà ń gbìyànjú àti padà sínú ilé òunjẹ láti má jẹ kí wọ́n rí i, ó sẹrí mọ ogiri, ó sì ṣìsẹ́ sori àwọn abọ tí ó sẹ́sẹ́ kò wọ́ ilé òunjẹ náà.
Nǹkankan máa ń wá nípa madaàmú báyìí tí ó ń lé Senabú lára rẹ̀ ní gbogbo ìgbà.
Nígbàgbà tí ó bá rí i, nǹkankan máa ń sọ fún un pé kí ó sá lọ, tàbí kí ó sá pamọ̀.
Màdáamu tí ń kanra ganan lénu ọjọ́ mẹ́ta yìí.
Ko fẹ́ jọ pé ó fẹ́ran rẹ̀ mọ́ ìṣọwọ́ wo ó àti bí ó ṣe ń bá sọ̀rọ̀.
Nígbàgbà tí Madaamu bá farahan ni yara ìgbèfe, kìyà ní Senabu máa ń wàbi gba wo ilé ìgbèyé láti lo ṣeyò!
Àṣùgbọ́n kò fẹ́ jọ pé ọgbọ́n yẹn máa ṣiṣẹ́ mọ̀.
Nítorí ààlààà ni madaàmú sí kígbé pé: Senabu! Senabu! Ìbo ní èké kekeré yì wà?
Níbi Madaàmú! Níbi Madaàmú! Senabú dáhun.
Nílẹ̀ ìgbòsẹ̀, bí ó ṣe ń ṣe? Kí ní ó ń bá olílẹ̀ yìí já ná?
Gbogbo ìgbà ni ilé ìgbọnsẹ́ “kò sí nǹkankan Madaamu, ẹ̀mi rẹ̀ ẹ̀ madaamu” Senabu dúró níwájú rẹ̀, ó ń wo pẹ̀lú ojú ẹbẹ̀.
Owo madaàmú tí yára gba ètò Senabu kekere mú ó sì sọ àwọn ọ̀rọ̀ ìríra sí i, ó gbé ó jìjìgi sí sísohun-ún.
O pariwo, “Wá a tó lọ, ìṣẹ́ ẹ ti fẹ̀rẹ̀ ẹ tan, ó dàbí i pé ó ó mọ́.
Làìpé, wọ́n a dá ẹ̀ padà fún àwọn ènìyàn rẹ̀.
Fúnmi lọjọ́ méjì sí mẹ́ta.
Làbákẹ́ tú owó rẹ̀, Senabu sí subú, gbà!.
Ko sẹ́nikẹni tòṣí láti sọ gbogbo èyí fún.
O wu Senabu pupo láti rírí sọ ìrírí rẹ̀ fún - ènì tó ṣe ẹ fokan tan, ènì tí yóò yẹ, tí yóò sì kààánú ẹ̀.
Ẹ woye bí ayọ rẹ̀ ṣe kún tó nígbbẹ́yìn gbẹ́yìn tí máa agba tún kan ilẹ̀kun ilé yẹn.
Ti ó tún bá òun níkan nílé!
Màmá ò tii jẹ́ọ̀kọ̀ ìtíjọ̀ọ̀ tí ahọn Senabu bẹ̀rẹ̀ sí i gbọ́n bí i ti ìrú àjà tí ó ń mi tí ó bá rí olòwò rẹ̀.
Màdáamu tí yà were! Senabú kéde fún mama àgbà.
Wọ́n tí ya were gan-an! Ó ti jọ ẹ̀hanna, bí ologbo-ìgbà.
Irun rẹ̀ tí ó kí bí i ìgbẹ̀ yẹn tí dá wálẹ̀ sí ẹ̀kìka rẹ̀, èyí sí ń jẹ́ kí jẹ́ kí jẹ́ ẹ̀sù.
Èèkanna rẹ̀ tí wà gun gan-an ó sí mú, a fi bí tí ẹnu ẹyẹ.
Ojọ kan ó lé kọ́ka kí madaàmú má ti ẹ̀kànanna yẹn bó ó lèlẹ́ké kí ó sì fa a leti.
O fi ètí àti ẹrẹkẹ̀ rẹ wìwù han mama.
Màdáamu a sì ya a sí wọ́n níjọ kan pẹ̀lú bí ó ṣe ń ló yìí, pẹ̀lú ẹ̀kàndánà gigun rẹ̀ tí ó mú yẹn tàbí ẹni irin rẹ̀ yẹn nítorí ó ti yà were.
Àwé gidi, Senabu jẹ́wọ́ pé ó ti ṣù òun, a sì wú òun láti padà sọdọ́ àwọn ènìyàn rẹ̀ nílé.
Màmá láyò ńlá bí ó ṣe ń teti sí bí Senabu ṣe ń sọ ìtàn rẹ̀.
O fi ọwọ́ lu ọmọ náà jẹ́jẹ́ lẹ́yìn, ó sì sọ fún un pé kí ó máa ṣe dáàmú.
Ohun gbogbo a dara jẹ́yìn...
O dara bí Làbákẹ́ ṣe ń yí lórí.
Ohun tí wọ́n ń reti ni.
Àyí kò sí jẹ́ ìyàlẹ̀nu fún mama.
Èsùnìyí ti sọ fún un pé Làbákè a jẹ́ nínú èfo ìka tí ó ti ro kí ó tó pé.
Ní báyìí, ó ti wá ń sẹlẹ̀, nǹkan tí ó ju èyí a tó máa sẹlẹ̀.
Irun-ori àti ẹ̀kànanna Làbákè ni máa wa gba ní ìgboro.
Àṣùyìí fẹ́ ló ó láti fi túnbọ bá tí Làbákẹ́ jẹ́.
Kò ni láti ya ènìyàní lénu lẹ́yìn èyí láti rí Làbáké léyìn oṣè kan tàbí méjì ni àwọn ọmọpamọ̀pa kí ó sì dúró sí gbagede ọjọ́ níbi tí àwọn ènìyàn tí wọ́n wà ṣe kara-kata a ti rí iran pipe wo.
Àṣùyìí tí sọ ọ, máa sí mọ pé bí ó ṣe máa sẹlẹ̀ gan-an níyẹn.
Nígbẹ́yìn gbèyìn, Làbákè a fi ọ̀rúnkun rẹ̀ rawo ogbà Esùnyìí pẹ̀lú ìròpùwàdà.
Ní ti Àlàmú, Eṣùyìí ti sọ fún máa pé kò ṣewu lókò mọ́.
Ipo tí Àlàmú wa a máa yàtó sí dáàdáà láti ìsìnyí ló.
Inú múmá dùn, gbogbo nǹkan tí Eṣùyìí sọ fún ló tí ń wá sí i músẹ̀.
Àlàmú padà dẹ̀lé, ó sì bá ìyà rẹ pẹ̀lú ìrísí tó fi inú dídún han.
O kí ìyà náà pẹ̀lú ẹ̀rin musẹ̀ lẹ́nu ni ìdọ̀bàlé.
O ń ti ibi ìṣẹ́ kan patakí nigboro bó, èyí tí àyòrírí rẹ̀ mú un dáraya.
Fún ìgbà akọ́kọ̀ nínú oṣù mẹ́sàn-an, Àlàmú mi ìmi ìtura.
Fún ọdìdí oṣù mẹ́n-an gbakó ni ó ti yí ara rẹ̀ ka pẹ̀lú àdiìtu kan tí ó ru gbogbo ènìyàn lójú; àṣírí kan tí kò ṣe ẹ ṣe fún ènìyàn lójú; àṣírí kan tí kò ṣe ẹ ṣe fún ènìyàn lójú; àṣírí kan tí kò ṣe ẹ ṣe fún ènìyàn lójú; àṣírí kan tí kò ṣe ẹ ṣe fún ènìyàn lójú; àṣírí kan tí kò ṣe ẹ ṣe fún ènìyàn lójú; àṣírí kan tí kò ṣe
Níbayìí, òpin àdììtu yẹn tí wà tòṣí.
Ópin sí darudapọ̀ ọ̀rọ̀ àti ìròra rẹ̀ ti sunmọ̀ ìṣí.
Wọn ti sọ fún un pé kí ó dúró fún ọ̀sẹ́ méjì sí i tí gbogbo ìṣòrọ̀rẹ̀ a fi yanju patapata.
Àlàmú kò gba ètì rẹ̀ gbé.
Pẹ̀lú ìwàwara ni ó fi ń kà àwọn ọjọ́, ènì, èjì, ẹ̀ta, ẹ̀rin, àrùn, ẹwà, mẹ́ẹ̀dogun...
Ojú médogun sí i! Ó ń kà wàkì! ìṣẹ́jú! ìṣẹ́jú!
O jẹ́ ìyàlénú fún Adio bí Àlàmú ṣe ń ṣe afìhàn irùsùkọ ìdúnnú rẹ̀.
Bẹ́ẹ̀, òṣẹ́ méjì sí ní wọ́n sọ, ìdájọ́ a sí wáyé?
Iyẹn kéré púpọ̀ níyé sí oṣù mẹ́sàn-an tí ó ti fi ń dúró.
Sẹ́ yóò sunkun ni, tàbí yóò rerin-in muse lẹ́yìn ọjọ́ méjì?
Wọ́n tisọ fún un pé a rẹ̀rin-ín músẹ̀.
Gbogbo nǹkan ló sí tóka sí i dájudajú pé yóò rẹ̀rin –in muse.
Fún ìdí èyí, ó tó kí ó kúkù bẹ̀rẹ̀ sí i rẹ̀rin- in musẹ̀ láti ìsìnyí nínú ìrítì àti ìgbàgbọ́ pé gbogbo nǹkan a ṣiṣẹ́ fún rere.
Àdí níyí tí ó fi fi erin muse tó rí yan-ran yan-ran kò máa padé ìyá rẹ̀...
Màmá ń wo ọmọ rẹ̀, ọ̀kan rẹ̀ sí kọ́rin fayọ.
Àmọ́ rẹ̀ wà rẹ̀ ẹ tó ń rerin-in muse sí i ti ó sì ń fẹ́sì bí ó ṣetó sí ìbéèrè àti àṣàgbà ọ̀rọ̀ wọn.
Àlàmú fi tọwọ́tọ́wọ́ tọrọ ìyọndá lọ́wọ́ ìyà rẹ̀ pé òun ṣì tún ní àwọn nǹkan mìíràn láti ṣe ní ìgbòboro. Fun ìdí èyí ó fẹ́ padà jade ṣùgbọ́n kò níì pẹ̀.
Àmọ́ rẹ̀ ti wà ní ìbíyì fún un, láti gba ààyé! Àpa kíìní iṣẹ́ náà ti parí! À dáà fún Esùnyìí.
Màmá duro pẹ̀lú sùlú pé kí Làbákẹ́ dé.
Nígbà tí ó sì rí i tí ó ń bó lóòkan, ó tete tú àparé tí ó gbé wà láti ìgbèrò, ó sì mú ìgo kekeré tí ó tójú owógun babaláwò rẹ̀ sí.
Àṣùyìí tí sọ bí ó ṣe máa ló ó fún un.
Níyìyí, ó ta gbọ́n-on gbọ́n-on sìnú oná yára Làbákè, ó sì wọ́n òògùn náà sílẹ̀ sọ̀rọ̀ ìlera teere kan.
O ṣe patakí kí Lábákẹ́ dá a kọjá bí ó bá ti ń wọ́ yara rẹ̀ kí tíẹ̀ lé túpọ̀ bá a ní tọ́kan-tara.
Lẹ́yìn tí ó bá tí wọ́n òwógun náà tan, Mama yìpọ̀ yìpọ̀ léemàrùn-ún gẹ́gẹ́bi babaláwò rẹ̀ ṣe lá kélẹ̀.
Bí ó ṣe wà lórí ẹ̀ẹkẹ́rin, Lábákẹ̀ wọlé, ó ń wo ìyà àgbà náà, pẹ̀lú ẹnu rẹ̀ ní lálá sílẹ̀.
Màmá dúró fún ìgbà díde, kanrí mole ní èṣẹ́ kíki Labake ó sí fẹ́yìntí ogírí tí ó kòjú sí ogírí yára Labake, ó ń sọ àwọn ìpède tí wọ́n ní kò pé tí ó bá ti fojú gan-an-ni Labake sí ara rẹ̀ láìmọ̀ye ìgbà.
Ní opin gbogbo rẹ̀, mámá bu sẹ́rin-in.
Irísí Làbákẹ́ jẹ́ ti ẹ̀hanna gidi, ó ti tún banilélú ju bí Senabu ti sójúwé rẹ̀.
Làbákẹ́ tí wá ya were gidi báyìí – bí ó ṣe rí, ó dàbí i èwé tí ó wà láti inú ìho àpa tí ó ti ṣetan ìjà!
Irun rẹ̀ tí ó dàbí i ìgbà dá wálẹ̀ sọ̀rọ̀ àti ẹ̀kìka rẹ̀, ó sì bó apa ibikan lójú rẹ̀.
Irun yẹn... bẹ̀ẹ̀ ni, ọ̀kan lára àwọn nǹkan tí ìyà wa wà rẹ̀ ẹ̀.
Kí ó tó máa ló sí ìgbìrò ní ìròlẹ̀, ó gbòdó rí i pé ó rí èyí tó tó wọ́n nínú ìrún náà ge kí ó sì tójú rẹ̀ sinu àparé rẹ̀.
Lẹ́yìn náà ni èèkan gigun ọwọ́ Làbákẹ́, èèkan gigun pupa rẹ̀.
Iyen tún ni nǹkan tí ó wá mú.
Ojú máa ń wo láti irun orí Làbákẹ̀ dudu dé ẹ̀kakan pupa rẹ̀ fún ìgbà diẹ̀.
Nígbẹ́yìn, ó wo Làbákè taara ó sí ní;
"Ẹm Ẹm Ẹm!", ó kọkọ́kọ̀ tún ọ̀nà òfin rẹ̀ ṣe. "Ẹm....Iwọ. Iwọ́ sí wà níbi?"
Làbákẹ́ fi ojú pàròlẹ̀ ó sí rin ló sí oná yára rẹ̀. “Ki ló tún ń dúró ńbi fún?”
"Ṣé ẹ̀mi?", Làbákẹ́ beere.
O wò yára rẹ̀ ló ní didá ìdíje mama koja! Ó kò sinu panpé mama! Panpé babaláwò!
Ní iṣẹ́jú kan, ó ku giri jade láti inú yara rẹ̀, ó dojúkọ máa pẹ̀lú ìwò tí ó lé paniyan lójú rẹ̀. "Mo ti ń gbá báyìí!"
O wò ó. "Ki ni ó ń sọ, ìyà àgbà?"
"Mo ń bí ẹ..."
"Bi mi ní kí ní, ìyà àgbà?"
"Boya ò ó..."
"Boya ò ó ṣe kí ní, ìyà àgbà!"
"Tí í lọ..."
"Lo ìbò, ìyà àgbà!", Làbákè tí sunmọ̀ máa báyìí, tí ó sì ń ná ẹ̀kànà pupa gigun rẹ̀ tihale-tihale.
"Ṣé ó fẹ́ ná mi ní?"
Wò ó ìyà! Atelewo ń yín mi, ó ń ṣe mi bí kí ń gba ojú àjọ àgbà kan!
Ó rí bí ìka ọwọ́ mi ṣe ń sun yìí, ó ń ṣe wọ́n bí i kí wọ́n fa ẹ̀yìn ojú ajẹ́ méjèjì yọ láti inú àkó.
"Ẹmi! Èmi, Làbákè?"
"Mo ń ni àìbàlé nínú ẹnu mi! Mo fẹ́ danbi ẹ̀yìn ẹnu mi ṣe mú tó wo!
Nípa rírí wọ́n bó inú àwò hihunjo àgbàbá kan"
"Tani? Ìwọ́ agbábàyá yìí ni! Iwọ́ ló yà were!"
"Ẹmi? were?"
Bẹ́ẹni, were! Ó wo yìpo yìpo bí i ẹni tí giri warapa gbé.
O le mo ogírí bí àjà gbígbò tó rẹ̀.
O ń sọ̀rọ̀ kẹlẹ̀ kẹlẹ̀ bí ewurẹ̀ alágbòtọ́ tí ó ń jẹ́ àpọ̀je lẹ́nu! Were! Were! Were ni mo sọ! Kí tún ni ẹ bí kò ṣe were lófinrin!
Làbákè duro, ó ń mi lókòkòlé lé máa.
Bí mámá bá sọ gbolohun kan sí i, bó bá sọ ẹ̀yọ ọ̀rọ̀ kan, Lábákẹ́ ó bá ti bó ìyà àgbà náà, a sì rán an lọ sí saree láìtò ọjọ́.
Màmá rerin-in muse, ó sì fi ogbon èwé jáwo.
Kò binú, kò binú rara.
Oògùn ló ń ṣiṣẹ́ lára Làbákè.
Làbákẹ́ tí gbẹ̀ koto ara rẹ̀ níṣìnyi tí ó ti dá ila òwógun kọjá lẹ́nu ọ̀nà yára rẹ̀.
Ohun tí ó kan kù fún un ni kí ó gbé Làbákẹ̀ sinu sọpì, kí ó kan an pa, kí ó sì sin-in sínú ilé tí ó gbé.
Màmá yọwọ́, ó sì gba Làbákẹ́ láàyé láti tẹ́sìwájú láti máa sọ̀rọ̀ fitafita pẹ̀lú irúnú.
Láti ìsìnyí ló, sọgbà ẹ àgbáyá! Yé ẹ ná ìmu ìhunjo rẹ̀ yẹn! Ó ti gbélé ayé kọ́ ìwòlọ rẹ̀.
Fí mi sílẹ̀ àjẹ́ agbáyá! Fi mi lọ́run sílẹ̀! Padà lọ sí ìgbèrò láti lọ ṣe àdúrà ìkẹ́yìn rẹ̀ lórí ilẹ̀ èèpé.
Asiko rẹ̀ ti ti tún nílé.
Mà wá sí ìgboro mọ̀ láé.
Àwọn bẹ́ yẹn àjẹ́!
Màmá ò fẹ́ṣẹ̀ ọ̀rọ̀ kan, kaka bẹ́ẹ̀ ń ṣe ló ń rẹ̀rin-ín musẹ̀, ó mọ ohun tó ń sẹlẹ̀.
Làbákẹ́ tí yà were báyìí.
Àwé san-ún san-ún. Gẹ́gẹ́ bí Eṣùnyìí ṣe sọ fún, ìdí èyí kò ní èsì kankan, láìpẹ̀, Labákẹ́ a kẹ́ru lọ sí ilé rẹ̀ tuntun ní gbagede ọ̀ja. Fun ìdí èyí, kí ìdán ìbínú sọ̀rọ̀ náà tẹ́sìwájú: Tẹ́sìwájú!
Bẹ́ẹ́ ni, kò tìṣíwájú!
Ko tí i yẹ kí ó rẹ̀ ẹ! Ó gbọdọ́ jẹ́ kí ó tẹ̀síwájú lọ́nàkanona!
Idákeroro wa léyìn ìṣẹ́jú marun-ún, máma ṣejú sí Senabu; lẹ́kẹ́lẹ̀ náà ní omóbinrin kekeré náà kanrí pẹ̀lú padà.
O ti mọwọ́ máa tó bẹ̀ẹ̀ tí ìbísírọ̀ tí wà rọ̀run láárìn wọn.
Lẹ́yìn tí ó ti dá ara rẹ̀ láàmú, tí ó ti gbé ẹ̀mi ara rẹ̀ gbọ́nà Làbákè gbọ́nà baluwe ló láti sanra pẹ̀lú omi tútu, ní kìa sí ní Senabu bere iṣẹ́
Kí í ṣe àjẹ́jì sí yara madaamu, gbogbo ibi kọlọ́fin àti ìkorogun yára náà ni ó mọ́.
O mo gbogbo ibi tí madaàmú ń tójú àwọn nǹkan ẹ sì títí mo àwọn nǹkan asírí rẹ̀.
Nínínyí tí madaamu ti fẹ́rẹ̀ ẹ̀ kò ẹ̀rú rẹ̀ tan, ó rọ̀run fún un láti rí àwọn nǹkan méjì tí ó wà. Láárín ìṣẹ́jú mẹ́ta, ó ti parí ìṣẹ́ tí wọ́n gbé fún un láti rí àwọn nǹkan méjì tí ó wà. Láárín ìṣẹ́jú mẹ́ta, ó ti parí ìṣẹ́ tí wọ́n gbé fún un ó sí jade láti inú yára madaamu, tí ó sì di nǹkan méjì tí ó wà. Láárìn ìṣẹ́jú mẹ́ta, ó ti parí ìṣẹ́ tí
Màmá gba a ó sì tẹ̀tẹ̀ fi sinu àparé rẹ̀.
Nígbà tí madaàmú jade láti inú bálé, ohun tí ó rí nípé Senabu kekere ń bá Tinú sẹ́sẹ̀ ń wọlé dé, tí wọ́n sì ń dárabere fún Àlàmú tó sẹ́sẹ̀ ń wọlé dé, tí wọ́n sì ń ṣe ìlírí láti wá wo ó kí ó tó di òpin ọṣẹ náà.
Àwọn nǹkan méjì náà wà ní ipamọ̀ nínú àparé rẹ̀.
Màmá tí ji àwọn nǹkan náà wo nínú àpẹ̀rẹ̀ rẹ̀, ó sì tẹ̀ ẹ lọ́run; mérin nínú èèkànanna pupa ọwọ́ Làbákẹ́ tí ó fi náwọ sí i láìpẹ̀ yìí, tí ó yọ nígbà tí ó wọ́ yára.
Àti díde nínú irun Làbákẹ́ tí ó dá wálẹ̀ sára rẹ̀ láìpé yìí tí ó yóò nígbà tí ó fẹ̀ wo bálé, ayèdèrú irun rẹ̀!
Awọn nǹkan méjì yìí ti wà nílẹ̀ fún Èṣùyìí.
Asiko náà ti sunmọ̀, tí Làbáke a ṣe jade nínú ilé nímọ̀ọ̀mọ̀ wo ọmọmọ̀pa: ìgbà tí ó máa sọ gbagede ọjọ́ di ilé, ìgbà tí ó máa sọ gbagede ọjọ́ di ilé, ìgbà tí ó máa sọ gbagede ọjọ́ di ilé, ìgbà tí ó máa sọ gbagede ọjọ́ di ilé, ìgbà tí ó máa sọ gbagede ọjọ́ di ilé, ìgbà tí ó máa sọ gbagede ọjọ́ di ilé, ìgbà tí ó máa sọ gbagede ọjọ́ di ilé, ìgbà tí ó máa sọ
Gbogbo ìyẹn ló yọ́rísí ìdánmọ́ranto han lójú máa bí ó ṣe ń ròyìn ìtàn àseyọrí irinajò rẹ̀ sí ìgbòboro fún Eṣùyí.
Ipo Àlàmú tí yàtó, kò ní i kan àbákú orí fọ́mọ́ mo. Ko ní jẹ́ ìrànìsílẹ̀ tí wọ́n a ti ju u sí yáradudu ilé were pẹ̀lú àwọn ogidi àsinwin tí wọ́n máa ń hàn tí wọ́n tún ń parìwò gbé bí alágbààgbé.
"Wáhálà ni mo sí i ń rí yìí", máa gbọ́ tí Eṣùnyìí sọ èyí “Ìjọngbọ́n ó ti í parí patapata.
Ní wọ́n ìgbà tí àṣojú àwọn ota bá sí wà nínú ilé pẹ̀lú ọmọ rẹ̀, ohunkohun ló sí lé ṣelẹ̀.
Màmá wo Eṣùyìí, "Ki lá wà fẹ́ ṣe pẹ̀lú Làbákẹ́ báyìí?".
Làbákẹ́ ẹni ọdún.
Aṣojú àwọn ọta.
O ń ṣe mámá bí ìgbà tí àbè tó mú gun-un lọ́kan Làbákè sí ní àbè náà.
"A ni láti ti í jade", Èṣùyìí tẹ̀sìwájú, "kíkìà sí ní pẹ̀lú."
Láyìn náà ni a tó lé rímu mi.
Àṣùgbọ́n pẹ̀lú nǹkan méjì tí ẹ ti mú wáyìí...
Èsùnìyí yóò bábà tí wọ́n di irun àti ẹ̀kànà Làbákè sí yìí jade... "Kò sí wàhálà, Mama".
Màmá tún ọ̀nà ọ̀fún rẹ̀ ṣe.
Bẹ́ẹ́, ẹ ṣeun. Ohun tí mo fẹ́ kí ẹ ṣe níṣìnyí ni pé kí..kí... kí...
Ohun ẹjọ́ wuuru kìkì kan láti ọ̀kan nínú àwọn yara ilé were náà ni ó dá ọ̀rọ̀ mọ́ wọ́n lẹ́nu
"Ohun ti máa fẹ́ kí ẹ̀...e...e..."
Ohun wuuru tí ó wà láti inú ilé were náà tí wà di ariwo ńlá, tí ó fẹ́rẹ̀ di ènìyàn leti.
Àyí ni àbùdá ahàmò Esùnyìí kan.
Làìsì àní-ani, àwọn èèyàn rẹ̀ tibẹ̀rẹ̀ eré ìjè wọn bí wọ́n ṣe máa ń ṣe.
Ijá tí wọ́n máa ń já fún ti bere níyẹn.
Nígbàgbà tí wọ́n bá sí bẹ̀rẹ̀, gbẹ́gẹ́dẹ máa ń gbìnina.
Wọ́n a bó ara wọn bí i aja olókunrun, wọ́n a lu ara wọn, wọ́n a tún ya ara wọn jẹ́.
Àríwò àwọn were náà mú ohun múmá walẹ̀.
Màmá ti bere sí i bá Baba òlọ́gún pẹ̀lú ìtànara, pé kí ó ló gbogbo àgbára rẹ̀ láti yàjú Làbákè ní kíákà – lonií sórà.
Kí ó mú un wàlẹ̀ lórí ọ̀rúnkun rẹ̀.
Kí ó jẹ́ kí àwọn ọ̀tọ́ ọmọ rẹ̀ yóòku tí ó ṣe ẹ fojú rí rin ló níhóohoṣù sísù ìgbẹ́ kíjìjíjí tí ìkòkò àti àmọ́tekun a ti máa dúró láti dojú kò wọn, ohun tí Mama fẹ́ níyẹn.
Nǹkan tí ó ń sọ fún Èṣùyìí pé kí ó ṣe níyẹn tí ariwo àwọn were yẹn fi tún pọ̀ sí i.
Èsùnìyí dide giri, ó ṣe sọ́nà ibi tí aráwò náà ti ń wá.
Làààrin iṣẹ́jú kan, ó ti sárẹ̀ padà.
O ṣe wo yara kan nínú ìyéwu tire.
O jade pẹ̀lú àti kan tí ó kà yì orí rẹ̀.
Ojú rẹ̀ ran. Ìsàn dá dúró lóló ní owó rẹ̀ lẹ́lé, èdè rẹ̀ ń gbọ́n, ará rẹ̀ ń gbọ́n pẹ̀lú ìbínú àti ìmi-èdèun.
Ní àwọn ìgbà tó ṣe gẹ́gẹ́, Eṣùyìí máa ń tútu, a jọ àlàsẹ̀, ara rẹ̀ bálẹ̀, a máa sọ̀rọ̀ diẹ̀dìẹ, láìparò pẹ̀lú ìfọkànsí.
A rerin-in muse jẹ́ẹ̀, a máa wọ́nu yín bí ó ṣe ń sọ̀rọ̀.
Nígbà yẹn ó dàbí i gbogbo ọkunrin, bí ọkunrin gidi bí ìwọ́ àti ẹ̀mi.
Àwọn lẹ̀ẹ̀kọ̀ọ̀kan báyìí, tí yan-pon-yan-rin bá wá nínú àgbò yì, Esùnyìí máa ń di ọkùnrin ara ọ̀tọ̀.
A pariwo àṣẹ́ rẹ̀, pẹ̀lú ohun rẹ̀ tí ó ń buramú-ramú bí àtàwò àara. Ó jẹ́ ọkùnrin tí ó kùnfun okun ńlá àti ìrísí.
A gba ẹni tí ó ṣe mú pẹ̀lú ìwà èèrí àti iroro ẹ̀kun.
Iṣàn apa rẹ̀ a yì, a wá lé kòkò.
Ègùnrún rẹ̀ a ná, a fẹ́rè ẹ̀ lé kan.
Ẹni tí ó gba mú náà a pariwo ìbẹ́ru, a sì padà sẹ́yìn pẹ̀lú ìjọwọ́ patapata bí i ti ọ̀ọ̀kun tí àti ra mọlẹ̀.
Nàtò sí ti ipa ojú kò-ojú, Esùnyìí ni àwọn ìlànà miíràn.
Wá a rí i tí ó di ìwò ẹtu rẹ̀ tí ẹjẹ́ tí yì mú soke nínú afẹ́fẹ́, a máa bá àwọn àwòmọ̀ mẹ́rin ayé sọ̀rọ̀, àwọn adarí karára ẹ̀da – ó ń peri àwọn ẹmi inú afẹfẹ láti sísẹ̀ nínú ìṣàn gbígbàná àwọn were náà kí ara wọn lé wàlẹ̀.
O sì máa rí béé, bí ó tilé jẹ́ fún ìgbà díé.
Àṣùgbọ́n níṣìnyi, ìlànà àwá-wáwá-wáwá ni ó fẹ́ lọ.
Fúnbi i ìṣẹ̀jú marun-ún, Mama ń gbé ohun àtorí lára àwọn ènìyàn ará rẹ̀ sí sunki.
Ibi yìí kí í ṣe ibi lasan rara.
Ní òpin ìgbéṣẹ́ ìfìyà-jẹ́yàn rẹ̀, Esùnyìí padà ló bá máa pẹ̀lú ìkòràjọ ènìyàn tí ó pé, pẹ̀lú ojú ọmọlùàbi léèkan sí i.
"Ó ni láti rí bayẹn", ó sọ fún mama, "Bi ó ṣe yẹ kí ó rí ni yẹn mama...bi bẹẹ̀kọ..." Mama kanrí mọlẹ̀ ni ìdáhun.
O mo ohun tí ìtìmọ̀ "bi béèkò" Esùnyìí jẹ́...
Bí bẹ̀ẹ̀kọ̀, àwọn were fúnrawọn náà àgbàjọba ilé náà.
Bí bẹ̀ẹ̀kọ̀, wọ́n a sọ ìbẹ̀ di papa ogun.
Bí bẹ̀ẹ̀kọ̀ wọ́n a dojúkọ́ Eṣùyìí lọ́jọ́ kan, wọ́n a sì lé é jade kuro nínú ọgbà rẹ̀. Wọn tún lé pa a àjọ́ rẹ̀. Wọ́n tún lé pa a àjọ́ rẹ̀. Wọ́n tún lé pa a àjọ́ kùró nínú ọgba rẹ̀. Wọ́n tún lé pa a àjọ́ rẹ̀.
Bí béèkò, wọ́n a dana sun gbogbo ilé inú ago náà, wọ́n a sì ná papa bora.
Ko sí nǹkan tí wọ́n ó lé ṣe tí òfin àti asẹ́ bá darú.
Màmá mi ìmi ìta.
O ní ìdí láti máa fọ́pẹ fún Eledumará.
Kí ni ìbá ṣe kani pé Àlàmú wa láárìn àwọn ènìyàn yìí, tí yóò sì gba ìhuwasí ìròrò buruku yìí?
Kí ni ìbá ṣe kani ọmọ rẹ̀ ni ó dúró lábẹ̀ ìgi ọ̀kankan yẹn, tí ó ti fẹ́rẹ̀ ẹ̀ já sí ìhóòò tón, tí ó ń náwọ́ sí nǹkan tí ó sí, tí ó sì ń bá àfẹ́fẹ́ ọfẹ́fẹ́ ọfẹ́fẹ́ ọfẹ́ sọrọ́?
Bí ó bá jẹ́ Àlàmú ni ó ń rin yìka ilé kekeré yẹn lọ́nìdìí nínú ìrú irin láyìpọ̀ yìí? Kí ni ìbá ṣe? Ko sí.
Bí ó bá jẹ́ Àlàmú ni ó wọ́ akisa tí ó tún ń tọ́ sí àtàlẹ̀wọ́ ọwọ́-òsì rẹ̀ tí ó ná síwájú tí ó tún ń rẹ̀rin-in?
Èsùnìyí wo máa, ó sì sàkìyí ìkoro tó wà lójú rẹ̀.
Màmá, kò sí ìdí fún ìbẹ́rú.
Ohun gbogbo a dara kọ́yìn.
Gbogbo ìṣẹ̀ náà ti fẹ̀rẹ̀ ẹ pari.
Àwọn ẹ sì ni láti mú u wa síbí
"Mú tani wa?" Mama beere
"Ẹ mú ọmọ yín wà máa. Omokunrin tí yín?"
"Eyí túmọ̀ sí pé... pé... Àlàmú tún ni láti... láti... wá"
Bẹ́ẹ́ ni, ó ni láti wà níbi, fúnrare.
A mú láti inú ìkókò agbo, a wẹ́ nínú odo agbo ni gbàgbà, a a sì sin gbẹ̀rẹ̀ sí i lẹ́rẹ̀kẹ̀, ni ìgbà ayá àti abìyà rẹ̀.
Àmọ̀ yín ni láti ní ìdáabobo tó pèè.
Nǹkankan ó gbọdọ́ yọ ọ lẹ̀.
Iwo ìdáàmú wa lójú mama.
Àwò ni yóò ṣe rọ̀run fún un láti mú Àlàmú wa sí ìgbèrò, paàpa jùrò, sí ọgba Eṣùyìí? Àpa ọ̀rọ̀ yìí sẹ́sẹ̀ hàn dé sí ni. Bawo ni ó ṣe máa ṣe é?
Sẹ́ kí ó dogbọ́n àìsàn, kí ó ránṣẹ́ sí i nígbòboro pé kí ó wà rí i kìákà ní dúbule àìsàn rẹ̀?
Kí ni yóò sọ fún un tó bá ti wà dé?
ṣe kí ó wà sọ ọ̀tọ́ fún un ni?
Ọ̀tọ́ tí ó koro nípa ìpò rẹ̀?
Ọ̀tọ́ tí òun gan alara kò mo láti iye ọjọ́ yìí?
Màmá ro ó fún ìṣẹ́jú kan.
Okan rẹ̀ sako ló.
Bẹ́ẹ̀, kò sí àní-ani, kò sí àní-ani, ó ní láti ṣe è.
O jẹ́ ìṣẹ́ tí ó gbòdó ṣe.
Àparipari ẹ̀, ọmọ rẹ̀ ṣàá ni, ọmọ rẹ̀ kan ṣoṣo.
Ètò rẹ̀ ni láti jẹ́ kí ó mo gbogbo ọ̀tọ̀ ọ̀rọ̀ náà, bí ó bá tún mo on.
"Ó ti ya were!", A jẹ kí ọmọ rẹ̀ mọ́, a dijú sọ ọ láìdínàpẹnu.
Àdájudajú kò ní gba ètí rẹ̀ gbé, ó lè dùn-ún, ó lé tabukú bá a.
Àṣùgbọ́n kò ní wo ìyẹn.
A tún un sọ dáàdáà.
"O ti yà were Àlàmú! Ìṣọwọ́sọ̀rọ̀ rẹ̀ gan-an fi hàn pé ó yà were.
Ihuwasí rẹ fihan pé ó yà were.
Bí ó ṣe ń wo gan-an fi hàn pé ó ya were.
Bẹ́ẹ́ ní. Omo mi ó ti yà were! Sugbọ́n Àlàmú, ìṣẹ́ àwọn ota ni.
O máa ṣe patakí láti jẹ́ kí ó mọ́, "Ìṣẹ́ àwọn ọta ni èyí."
Àti wí pé, pabanbari gbogbo rẹ̀ ó ṣeyìn ìyàwò rẹ̀, ìyàwò rẹ gan-an. Óun ní àṣojú àwọn ota.
Bọ́yá Alamú gba èyí gbọ́ tàbí kò gba a kò ṣe patakí sí i.
Ko kan àn bin-in-tin báyìí.
Wàhálà tí Àlàmú níyẹn.
Nǹkan tí ó ṣe patakí ni láti jẹ́ kí ó mo nǹkan tó ń ṣe lekun-ún rere, gbogbo òtò ìbé. "sùgbọ́n jẹ́ kí ń sọfún ẹ Àlàmú, Labake yẹn a fenú hora. Iwo sáa má ṣeyìn.", a tú ọmọ rẹ̀ nínú pẹ̀lú èyí.
Iwọ́ ṣàá má ṣeyọnù.
"Mo ti sá gbogbo ipa mi láti wà ojújú sí i, Esùnyìí sí ti ń ran wà lọ́wọ́ gidi.
Àyí ló fa a ti ó fi wà láàyé lonií, ìdí níyí tó ó ṣe tí i já sí ìgbòboro – ìwọ́ lé má mọ́.
Nítorí tire. Mo ti rubó àwọn oríṣà pẹ̀lú ewurè, orígbà, àtaare àti epo púpa.
Màmá mọ́ pé gbogbo èyí a já Àlàmú láya bí ó bá gbọ́, ṣùgbọ́n ṣe ó yẹ kí ìyẹn tún dá òun fún rarẹ̀ láàmú?
Àrà, kò ní wúlé gbé orí kọ́kọ́ láti wòjú ọmọ rẹ̀.
"Àlàmú gbaradi", a papa sọ fún un "Ajọ ń lọ rí Èṣùyìí níṣìnyí".
"Ẹmi? Fun kí ni?", O ń ro ó bí ọmọ rẹ̀ ṣe ń dáhun ìbéèrè padà, tí ó ń túmọ̀ pé.
"Ẹmi kọ! Emi kọ!"
"Ìwò ni Àlàmú!", ó pinnu láti pariwo mo on padà, Iwo ni, Iwo, Iwo àti ẹ̀mi! A jò ń ló níṣìyí ni, sodo oníṣẹ́gun.
Wá a mú láti inú ìkókò àgbò rẹ̀. Wa a wẹ́ nínú ìbí omi tí ó wà ní àárín ìbídó rẹ̀, wọ́n a sì sin gbẹ̀rẹ̀ sí ọ lára.
Àfàìmọ́ kí Àlàmú má fi ṣe yẹyé tàbí kí ó kan kuro níwájú rẹ̀, tàbí kí ó tilé kí ẹ̀rọ mole.
Màmá fúnrarẹ a lé ẹ mú.
Màmá woye ara rẹ̀ bí ó ṣe ń lè Àlàmú ló sọ́nà ìgbò olókùú náà.
Tí ó ń lé ẹ lọ sọnà ètò Àkókura, tí ó bẹ́ẹ̀ pé kí ó padà, tí ó ń bẹ́ẹ́ kí ó tó di wí pé ó kọjá ọdò náà.
Kí ó tó di wí pé ó koja ibi tí kò ti ní lé padà.
Bí ó bá file kọ́já ọjọ́ Akókura, kò ní í sì ìrítì kankan fún un mọ́.
Ko gbòdó kọ̀kọ̀ ọdò kankan, bí beẹ́ kò... Ó ń woye bí ọmọ rẹ̀ ṣe ń kanjú lọ.
Ọwọ́ agbara ńlá àwọn ọta wa lára rẹ̀, ó ń tí i, tí i, ó ń jẹ́ kí ó máa kọ gbogbo ìgbìyànjú láti mú kí orí-rẹ̀ pé. Ó ń gbọ́ bí Alamú ṣe ń jagbé mọ́ ọ̀n.
Màmá, é padà sábule! È ló sinmi lábule! Emi a padà sí ìgboro.
Bí a ṣe lé: Dena ìdójúkọ Fiṣiìní
Ilúmọ́ Ikeyìn 9-6-2017
Nípasẹ́ ìmùgbòrò ààbò rẹ̀ lórí àyèlára, ó lè ṣ'àgbààpadé òṣere ibi t'ó pẹ̀pé láti sọ àbò rẹ̀ di yẹpẹ̀rẹ̀.
Oṣèrè burúku ni a pé irú ọ̀ta, tàbí àdójúni bawonyí.
Bí àdójúkọni bá fi ìméeli tàbí ìsọpọ̀ tó jọ́ gidi, àmọ́ tí ó jẹ́ arákan ni a ń pé ní Fiṣiìní.
Idojuko Fisiini sába máa ń rí gele bíi ìṣẹ̀-ìje láti tan ó:
Kí ó ṣírà tẹ́
Àṣòpọ̀ adaríní s'ojú ìwé miìí
Kí ó gba ẹ̀da iṣẹ́-àrídìmú sílẹ̀ sọ̀rí ẹ̀rọ-àyàrákàà rẹ̀; tàbí
Kí ó te oríkọ̀ ìdánìmọ̀ àti ọ̀rọ̀-ìfìwòléé rẹ̀ sọ̀rí ìbùdó-ìtakun tó jò ogidi.
Ètòjúkọ Fiṣiìini lé tan ọ fi kí ó fi ọ̀rọ̀-ìfìwọ́léé rẹ̀ sílẹ̀, tàbí tan ọ láti fi iṣẹ́-ìfìwọ́léé rẹ̀ sílẹ̀, tàbí tan ọ láti fi iṣẹ́-ìfìwọ́léẹ̀ rẹ̀ sílẹ̀, tàbí tan ọ láti fi iṣẹ́-ìrídìmú àìdárá sori ẹ̀rọọ̀ rẹ̀.
Àdájúkoni lé lo ìṣẹ̀-àrídìmú arákan láti fi pase fún ẹ̀rọ̀ rẹ̀, ji ìwífun-ún rẹ̀, tàbí fi ṣe àlú.
Ọ̀tọ́nà yìí yóò ran ọ lọ́wọ́ láti tete dá ìdójúkọ Fiṣiini mọ̀ ní kete tí ó bá ṣ'àgbààpadéé wọn àti àwọn ọ̀nà tó wòlò tí yóò ran ọ lọ́wọ́ láti gbaradi fún wọn àti àwọn ọ̀nà tó wòlò tí yóò ran ọ lọ́wọ́ láti gbaradi fún wọn
Àwọn oṣíríì ìdàjọpọ̀ Fisiìní tó wà wà
Fìṣiìni fún Ọrọ̀-ìfiwọlé (ti a mọ̀ sí kíkóéé ìwé-ẹri)
Físìní fún Ọ̀rọ̀-ìfìwòlé lé tan ó kí ó s'èsì fún wọn ní ọ̀rọ̀-ìfìwòléé rẹ̀ nípa fifi ìṣòpọ̀ s'ọ̀wọ̀ sí ó.
Ójùlé ìtàkùn agbábáyé inú iṣẹ́-ìjẹ́ lé dára ẹni sí ibomíràn.
Lórí ẹ̀rọ-ayárabíàà rẹ̀, ó máa rí URL tí ó ń lọ, bí ó bá fẹ́ tẹ́ ìṣopọ̀.
Ṣùgbọ́n a le dibọn ìṣopọ̀ kí ó jọ ara, tàbí lọ́rọ̀ oríkọ̀ ìbùdó ìtakun tí ọmọ-ọ̀rọ̀ kan ti dàn àti ó lé dáraí rẹ̀ lọ sí ojúwe ìtakun agbaye tó jọ èyí tí ó ti máa ń lọ, bíi Gmail tàbí Dropbox.
Àwọn ojú ìwé ìfiwòlé wọ́nyí sába máa ń rí bí ọ̀tọ̀ tí yóò tan ó láti fi oríkọ̀-ìdánìmọ̀ àti ọ̀rọ̀-ìfìwòléé rẹ̀ sílẹ̀.
Bí ó bá ṣe bẹ́ẹ̀, ó ó fi ohun-ẹri ìfìwọléé rẹ̀ ránṣẹ́ sí àdójúkọni.
Torí ìdí èyí, kí ó tó te ọ̀rọ̀-ìfìwòlé, yẹ patako àdìèsì orí ìbùdó-ìtàkùn àwáríkìrírẹ̀ rẹ̀ wo.
Ó fi ogídì oríkọ̀ agbègbè-ìkapa ojú ìwé náà han gbàgbà.
Bí kò bá jẹ́ ìbídó tí ó mo tele, máa tesiwájú!
Ṣeranti wípé àwòrán ilé-iṣẹ́ tí ó rí lójú ìwé ayèdèrú kò fi hàn wípé ojúlọ́ ní.
Ànìkìlé lè gbé ẹ̀da àwòrán-ìdánìmọ̀ sí orí ojú ìwé tí wọ́n láti fi tan ó jẹ́.
Awọn onífiṣiìní miìí máa ń lo ìbídó tó fojú jọ́ ojúlẹ̀-ìtakun àgbáyé láti tan ọ̀: https://www.paypal.com/ yàtọ̀ sí, https://www.paypal.com/.
Èwéwé, https://www.paypaI.com/ (ti ó ní "i" nílá dipo "L" kekeré yàtò sí https://www.paypaI.com/.
Ọpọ̀ ènìyàn máa ń lo ayí-àtọ́ka-ìbídó-ìtakun di kukurú URL kí URL gigun bá rọ̀run fún kíká tàbí tẹ̀, ṣùgbọ́n a le fi èyí ṣe ìpamọ̀ ìbídó burúkú.
Bí ó bá gba URL kùlú bíi ìṣopọ̀-àdaríní t.co lórí Twitter, gbìyànjú kí ó ṣe ayéwò ìdánìlú https://www.checkshorturl.com/ láti tú àsìírí ibi tí ó ń ló gan-an.
Ọ̀rọ̀run láti ṣe ayèdèrú ìméeli kí ó bá hàn ojúlé ìdápadà ìméeli ẹ̀tan.
Àyí túmọ̀ sí wípé ìṣàyòwò ojúlẹ̀ ìṣẹ̀lẹ̀ ìṣẹ̀-ìje-ranṣẹ̀ kò tó láti mo boya ọ̀lọ́ọ̀tọ̀ ní ẹni tó rí ìṣẹ̀-ìje ranṣẹ́ tàbí ìdá kejì.
Awọn fẹ́lẹ̀ ní onífiṣiìní saba máa ń ló fi ṣiṣẹ́ láàbí wọn.
Àdájúkoni lé fi ìṣẹ́lẹ̀ ranṣẹ̀ sí ọ̀gọ́gọ́rùn-ún tàbí ègbègbèrun ènìyàn láti te àwòrán fidio àlàrinrin, ìwé tó ṣe patakí, tàbí àrànìyàn ìṣòkò kan.
Amọ́ nígbà mìíràn a máa ń dáraí ìdójúkọ fiṣiìní sí ẹni tí a mọ́ kíkan kan nípa rẹ̀.
Àyí ni a pé ní "Fisiini oko." Ro ó wípé ó gba ìṣẹ́lẹ̀ kan láti ọdún ègbò Boris tí ó ní àwòrán ọmọ rẹ̀ nínú.
Níwọn ìgbà tí Boris ni ọmọ àti pé ìjẹ́ríí sí ojúlẹ̀ ìméelií rẹ̀ jọ èyí tí ó mọ tẹlẹ̀, ó ṣí i.
Nígbà tí ó sì i, ó rí faili àgbàsilẹ̀ kekere PDF tí a fi mo on.
Bí ó bá ṣi PDF náà, ó lé fi àwòrán ọmọ Boris han, ṣùgbọ́n ó ti ṣe kẹ̀lẹ̀lẹ̀ gbé iṣẹ́-àrídìmú àìdarára sori ẹ̀rọ-àyàrákààà rẹ̀ tí yóò máa ṣe àlàmì ohun tí ó bá ń ṣe wo.
Àgbò Boris kò ló fi ìmẹ́lẹ̀ yẹn ranṣẹ́, ṣùgbọ́n ènì tí ó mo wípé ó ní ègbàn kan tó ń jẹ Boris (ti ó ní òmọ wèwé).
Ó ṣírà tẹ̀, tí àka PDF ń ṣí lọ́wọ́, ní iṣẹ́-àrídìmú àìdara yìí ya ló fi fọn odúú rẹ̀ ka sori ẹ̀rọọ̀ rẹ̀.
Làmìkùn sí PDF tí ó rí, ó ti ṣe àgbàsilẹ̀ ẹ̀da ìṣẹ̀-àrídìmú àìdara sọ̀rọ̀ ẹ̀rọ ayààbíàà rẹ̀.
Iṣẹ-àrídìmú àìdara yẹn sí lé jẹ́ ẹ̀nimọ̀ àti ka àwòrán tí àwòrán àti gbohungbohun rẹ̀ gbọ sílẹ̀.
Ọ̀lọ́ tó dara ju fún ìdáààbò araà rẹ̀ lọ́wọ́ ìdàààbò araà rẹ̀ lọ́wọ́ ìdàjọ́ fúniìní ni láti máa te ìṣòpọ̀ adarí ẹni tàbí sí àfìmọ̀ tí a fi mo ìmẹ́lẹ̀.
Ṣùgbọ́n àmọ́ran yìí kò jẹ́ nǹkankan fún ọpọ̀ ènìyàn. Àwọn ọ̀nà tó yanrìntí fún àbò fiṣiìì wà nísalẹ̀.
Àrànwọ́ bí ó ṣe lé gbògùntí Ìjọ́kò Fisiìní
Fí afíkùn fún iṣẹ́-ìrídìmúú rẹ̀
Idojuko Fisiìni aló ìṣẹ̀-airidámú àìdara sába máa ń gbọ́júlé odù-àṣàsiṣẹ́ ìṣẹ̀-airidámú láti gbé iṣẹ́-airidámú àìdara sorí ẹ̀rọ̀ rẹ̀.
Lọpọ̀ ìgbà bí a bá ṣ'akìyìí odù-àṣàṣiṣe, oníṣọ̀nà iṣẹ́-ìrídìmú yóò gbé afikun àtúnṣe jade.
Àyí túmọ̀ sí wípé iṣẹ́-àrídìmúú tí tele ní odú-àṣàsiṣẹ́ tó pọ̀ tí a lè ló fi gbé iṣẹ́-àrídìmú àìdara sọ̀rọ̀.
Gbígbà afíkùn iṣẹ́-àrídìmúú rẹ̀ lóròkòore yóò din ewu iṣẹ́-àrídìmú àìdara kú.
Lò àṣiṣẹ́ ọ̀rọ̀-ìfiwòjú àṣiṣẹ́fúnára.
Aṣiṣẹ́ fún ọ̀rọ̀-ìfìwọlé àṣiṣẹ́funrarẹ̀ yóò ṣe apamọ̀ ìbídó tí ó ti ń lo ọ̀rọ̀-ìfìwọlé ọ̀hun.
Bí ó ṣe ròrun fún ènìyàn tó láti bó sí panpé ojú ìwé ìfiwòlẹ̀ ayèdèrí, àṣoṣo ọ̀rọ̀-ìfiwòlé ó lé ẹ lùgbàdì ìrú ètàn bee.
Bí ó bá ń lọ àṣiṣẹ́ ọ̀rọ̀-ìfìwọlé (títí kan àṣiṣẹ́ ọ̀rọ̀-ìfìwọlé tó bá àwàríkìríí rẹ̀ wa), tí ó kọ láti ṣiṣẹ́ kíkọ̀ ọ̀rọ̀-ìfìwọlé fúnra rẹ̀, ó yẹ kí ó ṣe ìyémeji, kí ó ṣe àtànyẹ̀wo ìbídó tí ó wà.
Níbẹ̀, ló ọ̀rọ̀-ìfìwé àlagbara tí àṣoṣo ọ̀rọ̀-ìfìwélé lè kò fúnra rẹ̀ lórí ojú ìwé ìfìwé àyèdèrú dipo kí ó fi owóò rẹ̀ te é.
Jẹ́ríí sí ìméeli pẹ̀lú afiṣẹ́-ìjẹ́ ranṣẹ́
Ọ̀nà kan láti mo bí ìṣẹ́lẹ̀ kan bá jẹ́ ìdàjọ́ Fisiini ní wíwòò ni ìkanni mìíràn láti yẹ ẹni tó fi ranṣẹ̀ wo.
Bí ìmẹ́eli náà bá wà láti ilé-ìfọ́wọ́pamọ́ọ̀ rẹ̀, máa tẹ́ ìṣopọ̀ adarí ẹni sí ojú ìwé mííràn tí a fi sí inú ìmẹ́eli náà.
Kà báé, pé ilé-ìfọwọ́pamọ́ rẹ̀ tàbí kí ó sì àwàríkìrírẹ̀ kí ó sì te URL ilé-ìfọ́wọ́pamọ̀ rẹ̀ sí i.
Bẹ́ẹ́ gẹ́gẹ́, bí ẹgbọ́n Boris bá fi ìméeli tí ó ní àfimọ̀ nínú, pé ẹ̀ lórí ẹ̀rọ-ìbánisọ̀rọ̀ọ́ kí ó beere boya ó fi àwòrán ọmọ rẹ̀ ranṣẹ́ kí ó tó ó ṣí i.
Ní ìwé afúràsì nínú Google Drive
Àwọn ènìyàn ń fojú sọna fún ìfimọ̀ láti ọwọ́ ẹni tí ó kò mọ́.
Fún àpéèrè, oníròyìn saba máa ń gbá ìwé láti ibi pàtàkì orisírí.
Àṣùgbọ́n ó lé níra láti ṣe ìjẹ́rìí boya ìwé Word, atẹ́kalẹ́ Excel, tàbí faili PDF kí í ṣe ti buburu.
Bí èyí bá wáyé, ó kò gbòdó síra tí ó gba ẹ̀dáa rẹ̀ sílẹ̀ lóríníjì.
Kàka bẹ́ẹ̀, gbé ẹ sọrìí Google Drive tàbí àkawe miíràn lórí àyáyára.
Àyí yóò yí ìwé náà padà sí àwòrán tàbí sí HTML, tí yóò di gbigbe ìṣẹ̀-àrídìmú àìdara lọ́wọ́ lórí èròò rẹ̀.
Bí ó bá hun ọ láti kọ ìmọ̀ iṣẹ́-airidú tuntun fún kíka ìtẹ́lẹ̀ láti kìka ìtẹ́lẹ̀ láti kíkà ìwé ilẹ̀ okòèrè, ó ní ẹ̀rọ ìṣiṣẹ́ tí yóò di ipa iṣẹ́-airidú àìdará ku.
TAILS jẹ́ tí ẹ̀rọ ìṣẹ́ṣẹ́ tí Linux tó máa ń pa araa rẹ̀ rẹ̀ léyìn tí a bá lọ ó tan.
Wúbes jẹ́ ẹ̀rọ ìṣiṣẹ́ miíràn lórí Linux tí máa ń ṣe jẹ́jẹ́ ya iṣẹ́ s'ọtọọ́tọ́ kí wọ́n bá máa di ara wọn lọ́wọ́, tí yóò di ipa iṣẹ́-ìrídàmú àìdará ku.
Mẹ́jẹ́jì ló ń ṣiṣẹ́ lóríí ẹ̀rọ-àyárabíà àgbàtẹ́n àti àgbàtẹ́bí.
O kò lè ẹ fi ìṣopọ̀ àti faili tí ó kò fọ́kan tan sí VirusTotal, iṣẹ́ orí àyélujára ayẹ faili àti ìṣopọ̀ wo láti lodi s'onirúuru agbogunti-odún-arákà-àbẹ̀rọ̀-àyáraṣajẹ́ tí yóò sì jìyìn àbájade rẹ̀.
Àyí kò dájú - antivirus sába máa ń náà láti rí ìṣẹ̀-àrídìmú àìdará tuntun tàbí ìdápọ̀ - ṣùgbọ́n ó dara ju àìsìí rẹ̀ lọ.
Ilé-iṣẹ́ yẹn, bíi VirusTotal tàbí Google Drive, lé jẹ wìwò fún ẹnikẹni tó bá ń ṣiṣẹ́ fún ilé-iṣẹ́ yẹn, tàbí ẹnikẹni tó bá ní ààyé sí ìbídó-ìtakun yẹn.
Bí ìwífun ìwájú faili náà bá jẹ́ èyí tí ènìkìjì ó gbòdó rí, ó lè fẹ́ lọ ọmọ́rìn.
Ọ̀rọ̀ra fún àlàyé inú ìmẹ́lẹ̀
Awọn ìmọ́lẹ̀ì Fisiini kan máa ń parò wípé àjọ alátìlẹyìn fún ilé iṣẹ́ ìmọ̀ ẹ̀rọ ní àwọn ń ṣe, wọ́n a sì ní kí ó fi ọ̀rọ̀-ìfìwòléé rẹ̀ sòwò, tàbí f'àáyé gba "atero àyábíà ṣe" láti wo ẹ̀rọ àyàbíà rẹ̀, tàbí yóò ààbò orí èròò rẹ̀ kúrò.
Ọ̀rọ̀ nípa ìdí tí ó yẹ kí ó fi gbé sí wọ́n lẹ́nu ní ẹ̀kùnrẹ̀rẹ̀ ní ohuninu ìméeli náà yóò jẹ́, fún àpẹẹrẹ, wípé àpòti ìméeli rẹ̀ tí kun tàbí wípé ọ̀rọ tí wọ́ inú ẹ̀rọọ̀ rẹ̀ ti wọ́ inú ẹ̀rọọ̀ rẹ̀ tí wọ́ inú ẹ̀rọọ̀ rẹ̀
Láìbosírẹ̀rẹ̀, gbìgò sí àwọn odaran wọ́nyí lénu lè ṣe àkóba fún àbò rẹ̀.
Ṣọra kí ó tó fún ẹnikẹni ni ìwífun tó lé kò ọ̀ síta bí ọmọ ọjọ́ mẹ́ta àfiyì bí ó bá dáa lójú wípé ibi dáàdáà ni àṣebéèrè náà ti wá.
Bí ìfúrà bá ṣe ó nípa ìmọ́lẹ̀ tàbí ìṣopọ̀ tí ènìkan fi ranṣẹ̀ sí ó, máa sí i tàbí síra tí ẹ àfi ìgbà tí ó bá ti gbìyànjú àwọn ìmòràn tí a ka ṣe wọ́nyí àti bí ó bá rí àràdìjú wípé kí i ṣe ti aburu.
Bí a ṣe lé: f'ààyégbà ìfẹrìlàlì Ọlọ́nà-mẹ́jì
Ọ̀fẹ́rídì ọlọ́-mẹ́jì (tabi 2FA) ni ìgbéṣẹ́ ìdánìmọ̀ onlọ́ nípa lójú àkójọpọ̀ ìfẹ́rídì orísì méjì láti ló iṣẹ́ àpẹ́sẹ̀.
Àyí lè jẹ́ ohun tí onlọ mọ́ (bii ọ̀rọ̀-ìfiwọ́lé tàbí PIN), ohun tí onlọ ní (bii àmì iṣẹ́-àrídimú tàbí ẹ̀rọ-ìbánisọrọọ̀), tàbí nǹkan tí a fimọ́ tàbí tí kò ṣe é yà s'ọtọ́ lára onlọ (bii ìtẹ́ka wọn).
O ó ti máa lọ 2FA nínú ìgbé ayéé rẹ̀.
Bí ó bá lo ATM láti gbọwọ́jade, ó gbọdọ̀ ni ike pẹ̀lébé ilé-ìfọ́pamọ̀ọ̀ rẹ̀ (ohun tí ó ní) àti PIN rẹ̀ (ohun tí ó mọ)
Ní báyìí, ọmọ ìṣẹ́ orí àyàlájára a máa ló ìdánìmọ̀ kan ṣòsọ fún onlọ́ wọ́n gbé bíi àààtàbà - ọ̀rọ̀-ìfiwòlé.
Àwò ní 2FA ṣe ń ṣiṣẹ́ lórí àyèlára?
Àìmọ̀ye iṣẹ́ orí àyélujára - títí kan Facebook, Google, àti Twitter - ń pèṣẹ́ 2FA gẹ́gẹ́ bí onà miíràn fún ìfẹ́rídì ọ̀rọ-ìfiwòlé níkan.
Bí ó bá f'ààyégbà iṣẹ́ yìí, wá a fi ọ̀rọ̀-ìfìwọlé àti ọ̀nà mííràn ṣe ìfẹrìdì.
Ọ̀nà kejì ni ọ̀kan nínúú SMS tàbí ọdún alálẹ̀ẹ̀kan tí àpù èrò àlùlẹ̀ẹ̀kan tí àpù ẹ̀rọ àlagbẹ́kẹ́ka àfọ́gẹ́kẹ́ka àfọ́gẹ́kẹ́kọ̀ pàgẹ́gẹ́ bíi Aferìdì Google, Duo Mobile, àpù Facebook, tàbí Clef) tí a yà s'oto fún iṣẹ́ yìí yóò gba jade.
Àyíkeyií, ọ̀nà kejì ni ẹ̀rọ-ìbánisọ̀rọ̀ọ àlagbákaà rẹ̀, ohun tí ó saba máa ń ní.
Àbídó-ìtàkùn-àgbáyé (títí kan Google) náà nítílẹ̀yìn ìpamọ̀ odú alálọ́lẹ́kàn, tí ẹ̀da rẹ̀ ṣe é gba sọ̀rọ̀ ẹ̀rọ̀ rẹ̀, ṣe é te sọ̀rọ̀ ìwé, àti fi múmọ̀ sí ibikan.
Ní kete tí ó bá ti f'ọwọ́ sí i láti máa lọ 2FA, ó nílò ọ̀rọ̀-ìfìwọ́lẹ̀ẹ̀ rẹ̀ àti odú alálólẹ̀ẹ̀kan láti orí ẹ̀rọ-ìfìwọ́lẹ̀ẹ̀kan láti orí ẹ̀rọ-ìfìwọ́léè rẹ̀ kí ó tó ó r'ààyé wọ́ ìṣàmúlòó rẹ̀.
Kí ló dé tí mo fi gbòdó f'ààyégbà 2FA?
ÌFA ń fún ìṣàmúlòò rẹ̀ ní ààbò tó pèé nípa mímu ọ fi ẹri ládì ìdímọ̀ọ̀ rẹ̀ ju ọ̀nà kan lọ.
Àyí túmọ̀ sí wípé, bí ènìkìbí bá ti ẹ gba ọ̀rọ̀-ìfìwòléé rẹ mú nípọ̀ kínìnni, wọ́n kò ní lé ẹ r'ona wo ìṣàmúlòó rẹ àfìyì bí wọ́n bá ní ẹ̀rọ-ìfìmọ̀ọ̀rọ̀ọ̀rọ̀ọ̀rọ̀ọ̀ àgbàbákaa rẹ̀ tàbí r'ona ìpò-kejì ló ìfẹ́rídì mííràn.
Nílẹ̀ 2FA ní aláèbú?
Óbọ́léjepé 2FA ń fún ní ní ààbò tó pèyé fún ìfẹ́rídì, ewu àtimode ìṣàmúlòó rẹ̀ lè ẹ wáyé, fún àpéèrè, ó kò mo ibi tí ó s'owóò ẹ̀rọ-ìbánìsoro rẹ̀ sí tàbí ó ti padànuú rẹ̀, tàbí pàrò ike pẹ̀lébé SIM rẹ̀, tàbí rinrin àjọ sí ìlú mííràn lái tan irin-kaakiri orí èròò rẹ̀.
---Ìròyìn tó tẹ́wa lọ́wọ́] Luz Mely Reyes ti iṣẹ́lẹ̀ náà ṣe ojúú rẹ̀, fi tó wà líti nípa bí àwọn Àgbòfinrò SEBIN ṣe yẹ iléé Diaz pẹ̀lú ilée Soto náà wo.
Ilékan àwọn Oníroyin náà fẹ́ ọ̀rọ náà lójú:
Ní KIAKIA Ní déde àṣìkọ́ yìí, ni déde àṣìkọ́ yìí, ni déde àdọ́gò 3:00 òwòrọ̀ kutukutu, ìgbìmọ̀ láti àjọ Amuninípa dé ilé oníròyìn àti àjà-fun- ẹtọ́ọ̀ ọmọ ènìyàn Luis Carlos Diaz, tí ó ti di ẹni àtàtì láti agogo 5:30 ìròlẹ̀ #NiboNiLuisCarlosWá.
Àwọn àjàfunẹ̀tọ̀ ọmọ́nìyàn àti àjọ ominira ọ̀rọ̀ síso náà darapọ̀ mo ìpàlongo yìí pẹ̀lú #DondeEstaLuisCarlos (Nibo ní Luis Carlos wa?), tí ó jẹ́ pé, ní báyìí, ní àkólé tí ó gbajújúmọ̀ ní orí ìkanni àyàlejára Twitter tí Orílẹ̀ Èdè Venezuela.
Àdúz jẹ́ àjábọ́ ìròyìn àti à-já-fun-ẹ̀tọ̀-ọmọ ènìyàn tí ó jẹ́ ogbologboó àjàfunẹ̀tọ̀ ominira ọ̀rọ̀ sísọ tí wọ́n sì mọ ìṣè rẹ̀ fún un l'orílẹ̀ èdè Venezuela àti okò ọkùn fún ìdàsọrọ̀ àti ìtakọ̀ ìjọba Nicholas Maduro.
O ti tó ìgbà díyàn kan tí ó ti ń ṣiṣẹ́ pẹ̀lú ìyáyé rẹ̀ àti olùdáṣòro òṣùlú tí ó gbajújú ń ní, Nàky Soto, tí wọ́n sì ń ṣe ìgbàdé àwọn fidio àti ètò Igbohunsafefe lórí àyàlejára èyí tí ó dá lórí ìṣùlú àti ètò ọmọ ènìyàn ní Venezuela.
O ti ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí akọni àti olùgbé-lárùgẹ́ ìṣiṣẹ́ àyé ọtọ́ fún àwọn ará ìlú àti àwọn àkanṣe ètò ìgbohun safẹ́fẹ́ tí kò lọ́wọ́ ìjọba nínú.
Àdún tún jẹ́ olùpọ̀pa nínú ẹgbẹ́ Ohun Agbaye fún ọdún méwaa.
Lọ́dọ̀ temi, Luis Carlos jẹ́ oníláakayé ẹ̀da kan, ó gbọ́njú nínú ìròyìn gbigba àti ìkansì-ara-ẹni nínú Venezuela tí wà yìí tí kò fara rọ̀.
O ti ṣe àwárí ìjàpọ̀ nínú ìlú (lati ìtakọ̀ sí ibi ìṣẹ̀ṣẹ̀) #NíboniLuisCarlosWá.
Làárín ọjọ́ pẹ̀tẹ́ tó ṣìwájú ìpòòràà rẹ̀, ètò ìkan-sara- ẹni tí ìjọba Con el Mazo Dando ṣàfìhàn fidio tí Diaz sọ̀rọ̀ nínúú rẹ̀.
Atòkun ètò ohun, olùsẹ́lú Díazdado Cabello, rò kan pé Diaz lọ́wọ́ sí ìfẹ́mọ̀hún han àìsì inàà monamọ́nà tí ó ló kàjèdè orílẹ̀ èdè èyí tí ó mú kí àwọn ọmọ Venezuela máa gbé nínú ọkùnkun fún ó lè ní wátí mérin lé lógun lọ́jọ́ 7 àti 8 Osù Erenà
Ko sí ẹrí tí ó fi ẹ̀sẹ̀ rinlẹ̀.
Wáwátí méjẹ́ tí rẹ̀ koja ló tí Luis Carlos Diaz ti di àtàtì.
---Diaz] jẹ́ oníroyin fún ilé iṣẹ́ ìgbohunsafẹ́fẹ́ Union Radio Noticias, ó sì tún jẹ́ àjáfùnẹ́tọ́ ọmọnìyàn.
Àwá ni olù ilé ìṣẹ̀ẹ̀ SEBIN headquarters àti pé wọ́n ní àwọn kò ní i [ni ahàmò àwọn] #NiboNiLuisCarlosWá.
---Ìròyìn tí ó tẹ wá lọ́wọ́: they wọ́n papa jẹ́wọ́ wípé [Diaz wa ní àkólóó wọn]
Akoroyin Vladimir Villegas sọ wípé kò rí béẹ̀ mo wípé ìjọba ni ó fi owó agbara mú ú:
Àtimọ̀lé Luis Carlos Diaz, ti wá nínú àtimọ̀lé àgbòfinrò Ilé.
A bá a kẹ́n ìpò tí ó wá.
A beere fún ìtìsọnà nípa mimọ ibi tí ó wà, àti ìbọwọ́ fún ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn-an rẹ̀.
Àgbé Ohun Agbaye dún sìnsin pẹ̀lú Luis Carlos, ẹbii rẹ̀, àti oníroyin aláàsẹ́ gbogbo àwọn tí ó ń mú ìjọba ṣe bí ó ti yé ní Venezuela.
A ń retií rẹ̀ kí ó dé kíákà ní aláàfià ara àti ẹmi, a ó máa gbé àwọn iroyin sita nípa iroyin yìí bí ó bá ṣe ń tẹ wá lọ́wọ́.
Iwe àbábọ́fin ilo ẹ̀rọ alátàgbà yóò pa ominira ọ̀rọ̀ síso lórí àyàlejára ni Nàìjíríà
Iwe àbábòfin náà yóò fi àṣẹ fún ìṣànpa ẹ̀rọ àyàlejára ní Naijiriajà
Àṣojú Mohammed Sani Musa ni àgbàterú ìwé àbábòfin ìlò èrò alátàgbà. Àwòrán àgbéku láti ìbídó Channel Television You Tube.
Lọjọ́ 20 oṣù Belú, Iwe Abábọ́fin tí ó fi Aabo fún Ìrọ̀ àti Makaruru tí ó rọ mọ́ ọ̀n tí ọdún-ún 2019, tí a mọ́ sí "ìwé àbábọ́fin ilo ẹ̀rọ alátàgbà", tí Aṣojú kan tí oríkọ rẹ̀ ń jẹ́ Muhammad Sani Musa ṣe àgbàtẹ́ruú rẹ̀, tí di kíkà nínú ìgbìmọ fún ìgbìmọ fún ìgbìmọ fún ìgbìmọ̀ fún ìgbìmọ̀ fún ìgbìmọ̀ fún ìgbìmọ̀ fún ìgbìmọ̀ fún ìgbìmọ̀ fún ì
Èrògbà ìwé àbábọ́fin ilo ẹ̀rọ alátàgbà náà ni láti dékun àwọn ahẹsò àti gbolohun tí kí í ṣe ọ̀tọ̀tọ̀ lórí ẹ̀rọ aláyára bí àjẹ́rẹ̀.
Bí-ó-ti-lẹ̀-jẹ-wípé, kí í ṣe láti fi ọ̀fin dé ilo ẹ̀rọ àtàgbà ní ìwé àbábòfin náà dá lé lórí, àmọ́ ṣa, ó máa pa ọmọ́ra ọ̀rọ̀ sísọ lórí àyáyára, ìsọ̀ alátàkó ìjọba di ọ̀daràn àti fi àtipa ẹ̀rọ àyáyára fúnbà diẹ̀ sínú ìwé òfin.
Àtàpa bí erin bá te kòriko ni àwọn ọmọ Nàìjíríà te irú ìwé àbábòfin báyìí pa ní ọdún-ún 2016.
Ẹṣẹ́ ni bí ó bá gbé ìjọba lẹ́nu (tako ìjọba)
Gẹ́gẹ́ bí Abala 1A ti ṣe ṣàlàyé, èrògbà ìwé àbábòfin yìí ni láti "[máa jẹ́] kí ìgbàjáde ọ̀rọ̀ tí kò ní òtò tó kan nínú tàbí èyí tí èrí rẹ̀ kò f'ẹ̀ṣẹ́ rinlé tó ó jade ní Nàìjíríà".
Àwọn yọ ọwọ́ kílókò àwọn atẹ̀jade ìrò tí ó lé kó orílẹ̀ èdèe Nàìjíríà sí "ìyọnu", láwo láwọ́ láti gbagbéé àwọn ọ̀ran bíi ètò ìlera gbogboogbo, ààbòò gbogboogbo, "ìbàlẹ̀-ọ̀kan-an gbogboogbo tàbí ìṣùnú owóò gbogboogbo" àti "àwọn ìbáṣepọ̀ orílẹ̀-èdèe Nàìjíríà pẹ̀lú àwọn orílẹ̀ èdè miíràn".
Abala 1c sọ bí ìwé àbábọ́fin náà yóò ṣe "mu, ṣiṣẹ́ àti fi ààbò bo ìlọ́lùlókò àwọn ìṣàmúlò àti ẹ̀rọ àdánìkansẹ́ orí ẹ̀rọ ayelujara".
Ní àlàyé síwájú sí i, kò sí ohun tí ojú ọ̀fin tuntun náà kò lèé tó bí ó bá ti jẹ́ lórí àyèlára — lábẹ́ àbára a ń gbógun tí ahèsọ̀ àti ìrò pọnbẹ̀lẹ̀.
Orun ń ya bó ní ìwé àbábọ́fin ilo ẹ̀rọ alátàgbà náà, kò yóò ènìkan sílẹ̀, gbogbo ọmọ orílẹ̀ èdèe Nàìjíríà ní yóò bá, kò kan agbègbè tàbí ibi tí ènìyàn fi ṣe ìbígbé, máa ṣe ẹ l'ọ̀gùn máa mo, owó àwọn ológìnì ojú tólé ojú kòkò ní "gbolohun ìrò tí kò ní èrí" tí ó bá gba ọ̀pọ̀mọ̀pa ẹ̀rọ àyànára bí àjèrè Nàìjíríà yóò bó sí.
Abala 3a sí b(i) tí ìwé àbábòfin ìlò ẹ̀rọ alátàgbà sọ wípé:
Ọ̀nìkì kò gbódó wú ìwà kiwa kan nínú tàbí lẹ́yìn odí Nàìjíríà láti tari gbolohun tí kò ní otò kan tí a kò léé fi ẹ̀rí rẹ̀ mule sítà; àti agbesori àfẹ́fẹ́ ayelujara gbolohun t'ó lè kó orílẹ̀ èdèe Nàìjíríà sita bí ọmọ ọjọ́ méjẹ́ nípa tí ààbò ìlú.
Ọ̀ran-an tí "ààbò orílẹ̀-èdè" ni orí Eṣù tí ọ̀fin náà dúró lé láti pa ẹ̀tọ̀ sí ominira ọ̀rọ̀ sísọ mọ̀.
Àmọ́ kò tan síbẹ̀, kò sí ẹni tó lé tako ìjọba Nàìjíríà tàbí gbo ó lénu nítorí kí í s'àsẹ̀.
Ní Abala 3b(vi), gbolohun tí ó bá yẹpẹrẹ “ojúṣe tàbí ìṣè, tí ó jẹ́ tí ìjọba lójú ara ìlú” kò léé lá orí àyélujára kọjá.
Gẹ́gẹ́ bí Abala 3b(v) tí ṣe fi hàn, èyí ni i ṣe pẹ̀lú gbolohun tí ó: "fà ìmìnilotaà, tí a sọ sí ènìkan tàbí ìtarà láàárín àwọn ènìyàn".
Àyí léwu nítorí ó fi ayé gba àwọn onípò àṣẹ láti ló agbara nílòkò.
Ta ni i sọ bóyà gbolohun kan lé fa rogbodiyan?
Iyẹn túmọ̀ sí wípé lójú inú kan tàbí mímu àwọn olóṣelúú mú iléríí wọ́n ṣe lé já sí ìkóríira lójú wọn.
Owo ìtànran fún ènì tí ilé ẹjọ́ bá dá lébi tó láàárìn ẹgbẹ́run 200 àti ẹgbẹ́gbẹ́run 10 owó náira [ti ó tó $556 sí $28,000 ọmọ orílẹ̀ èdèe United States], ìtìmọ̀lé fún ọdún méta tàbí méjẹ́jì.
Àṣẹ fún Àjọ Àgbòfinrò láti ṣàn ẹ̀rọ àyàlejára pa fúnbà diẹ̀
Iwé àbábọ́fin ilo ẹ̀rọ alátàgbà náà fún ìjọba lágbára bí ó ṣe hu wọ́n láti san ẹ̀rọ alátàgbára bí àjẹ́ré pa nígbàkúgbà tí ó bá lèrò wípé ó tó, nípaṣẹ "Aṣẹ́ Idigaga Iraye" láti lọ àyélujára bí ó ti ṣe wá ní Abala 12, onkaye 3:
Ẹ̀ka Agbohunsafẹ́fẹ́ Nàìjíríà NCC [Nigerian Communications Commission – tí ó ń ṣe bonkari ìtàkurọ́sọ orí ẹ̀rọ ayàrábàṣà] láti pa a láṣẹ fún àpèsẹ ayé sí ilo ẹ̀rọ ayàrábàṣà kí ó gbé ìgbésẹ̀ lójú ẹ̀sẹ́ tí ó ní mú àwọn onlọ́ rí àyé ló ayelujara ní Nàìjíríà.
Àwọn àpẹ́sẹ́ àyélujára gbodo tele ọ̀fin ìdígbàgá yìí tàbí kí wọ́n ó ṣànyò ìtànran tí ó tó ègbègbèrun 5 sí 10 owó náàira [$14,000-28,000 USD].
Ní àfikún, ìwé àbòfin náà fi àràdìjú ààbò bo àwọn àpèsè iṣẹ́ ẹ̀rọ ayelujara tí kò ní mú wàhálà "ara ìlú tàbí bẹ́ẹ " tí kò bá a lè jade láti ìdájọ kan tí ẹnikẹni kò bá pé wọ́n fúnope "wọ́n tẹlẹ̀ òfin ìdígbà ìyé" sí àyèlára, ìyẹn bí àbala 12, onkaye 5 ṣe fi lélẹ̀.
Ilérí ètò ọmọyàn náà s'okunkun sí i nítorí wípé ọ̀fin náà gba àwọn olòpaà láye lábẹ̀ ọ̀fin láti pa àṣẹ ìdígbà-aye bí ó ti ṣe hu wọ́n.
Abala 15a sọ wípé “iṣẹ́ ọ̀pọ̀lọ” ọlọ́paà ni àṣìkọ̀ "ìṣewádìí ẹrí tó dájú" jẹ́ kòkò láti fagile ìṣánpa ẹ̀rọ àyélujára ní orílẹ̀ èdè náà.
Ní ìparí, “kò sí àyé fún ẹjọ́ọ̀ kò títí lórùn ní Ilé-èjọ́ Giga” [Abala 13(2)] tí èènìkìlé fi yẹ́ ìdígbà sílẹ̀ láti máa kò tó olòpaà ló láti fagile ọ̀fin ìdígbà náà.
Àpa èyí han gbagada — ẹnikẹni kò ní léé gba ilé ẹjọ́ lọ fún ìgbàjá ìfẹ́tọ̀ ẹni dunni yìí ti ìdígbà náà ṣí wá.
Àwọn àṣojú-sofin tí ó wá léyìn ìwé àbábòfin èrò alátàgbà náà
Awọn àṣojú-ṣofin mẹ́ta kan ní ó gbé ìwé àbòfin náà sọ̀rí nínú ìgbìmọ̀, ilé ìgbìmọ̀ àgbà: Mohammed Sani Musa (agbatẹ́ruú ìwé àbòfin), Abba Moro àti Elisha Abbo.
Ilé-ìṣẹ̀ẹ̀ Mohammed Sani Musa, Activate Technologies Limited, ni ó kò ẹ̀rọ Ìwé-pelebé Idibo Alalope (PVCs) tí a ló fún ìbò ọdún-ún 2019, nígbà tí ó jẹ́ ondijẹ́dùpọ̀ lábẹ̀ ẹgbẹ̀ olósẹ̀lùú tí ó ń túkò ètò ìṣèlú lọ́wọ́ All Progressives Congress (APC) fún Asojú Ilá-Oorun Niger, ìyẹn gẹ́gẹ́ bí ilé ìṣẹ́ àṣèwádìí, Premium Times ṣe te é jade.
Àjọ Eletò (INEC) gba ẹ̀sùn náà mọ́ra.
Orán yìí fi hàn pé àwọn alákóòsọ ìbò tí ó koja kò ṣiṣẹ́ lái lọ́wọ́ àwọn alágbára ń'nu.
Iṣákà Elisha Abbo ti ẹgbẹ̀ alátàkó People’s Democratic Party (PDP) jẹ́ àṣojú tí ó ń ṣojú Ẹkùn-un Arábà Adamawa ni Ipinlẹ̀ Adamawa, ní ilá-oorun aríwá orílẹ̀ èdèe Nàìjíríà.
Nínú oṣù Àgbò 2019, ní ìṣojú olùpaà, Àbò ṣe ààmàṣe pẹ̀lú osíṣẹ̀binrin kan nínú ìṣo ohun ìbàlọ́pọ̀ ní olù-ìlú Nàìjíríà ní Abuja.
Lẹ́yìn tí àwòrán caṣemaṣe náà fọn ka sori ẹ̀rọ alátàgbà, Abbó offered mọ ìwàà rẹ̀ lẹ́bi, ó sì bẹ̀bẹ̀.
Àgbà Moro, tí í ṣe ọmọ ẹgbẹ́ẹ̀ PDP, ní àṣojú fún ẹ̀ka Guusu Benúe, àárín gbungbun aráìwà Nàìjíríà.
Ní ọjọ́ 15, oṣù Ẹrẹ́na, ọdún-ún 2014, Moro, tí í ṣe ọga patapata ètò àbélé, ló wà nídií iṣẹ́lẹ̀ abanìlọ́kanjẹ́ Igbanisiṣẹ́ Ẹṣọ àṣọ̀bode Nàìjíríà tí àwọn ọdọ́lùgbà tí ó tó bíi ẹgbẹẹgbẹ́run 6 tó fẹ́ àyé iṣẹ́ ẹgbẹ́run 4 tí ó ṣi sílẹ̀ nínú iléèṣẹ̀ Ẹṣọ́ Aṣọ̀bode Nàìjíríà tí wọ́n kora jọ́ níbi orísìríìsíí jádára orílẹ̀ èdè náà
Ilé tí ó burúku jáí náà tí ó ṣeku pa ogun ènìyàn àti ìpalara fún ọmọ èèyàn.
Morá gba nínú òwó ìwàṣẹ tí àwọn àwàṣẹ san tí ó ń lọ bíi ẹgbẹẹgbẹ́run 675 owóò náira [ $1.8 USD].
Momọ́ kò owó sọ̀pọ̀ rẹ̀ bẹ́ẹ̀ náà ó fo ọ̀fin ìgbànkan Asobode dá.
"Kò nílò ìdákẹ́ jẹ́jẹ́, ìbẹ́ru bókò tàbí ìkaàànú-araẹni" – #SayNoToSocialMediaBill!
Nípa lóló àmi #SayNoToSocialMediaBill, àwọn ọmọ orí àyélujára orílẹ̀ èdèè Nàìjíríà bó sọrí Twitter láti sọ ẹ̀rọ ọ̀kan-an wọn:
Nínú gbolohun kan, Amnesty International fajuro sí lóló "àwọn ọmọ Nàìjíríà lẹ́nu mọ "láti máa sọ èrò ọ̀kan-an wọ́n" tí yóò sì tún "ran wọn lọ s'ẹ̀wọn fún wípé wọn ṣe bẹ́ẹ ".
Lábọ́ àbára a ń dékun gbolohun ìrò àti ọ̀rọ̀ àhẹ́sò, ń gbèrò ìṣofin tí kò ní ìfẹ́ ara ìlú lọ́kan.
O jẹ́ ohun ìyàlẹ̀nu, àwọn olóṣelúú ló léwájú níbi kà gbé gbolohun ìrò sori àyèlára.
Àgbé olósẹ̀lú tí ó ń jẹ́ lọ́wọ́ àti ẹgbẹ̀ alátàkó gboogi sọ Twitter di pápà ogún fa ọ̀rọ̀ ìkìròríira ẹ̀lẹ̀yàmeleya, ìròyìn tí kò pọ̀jú oṣùwọ́n àti ọ̀rọ̀ ètàn lásìkò ìdíje ààrẹ ọdún-ún 2019.
Kà síwájú sí i:
Ọ̀rọ̀ alátàgbà fa ọ̀rọ̀ ìkìròríira eléyàmeleya, ìròyìn tí kò pọ̀jú oṣùwon àti ọ̀rọ̀ ètàn lásìkò ìdíje ààrẹ ọdún-ún 2019
Nàìjíríà ọdún-ún 2019 Twitter di papa ogun fún gbolohun ìrò lásìkò ìdíje orílẹ̀-èdèe Nàìjíríà ọdún-ún 2019
Ní àkókò bíi tí ominira ọ̀rọ̀ síso ní Nàìjíríà tí a wá yìí, ọ̀rọ̀ olòpọ̀ láti ènú ọ̀kọ̀kọ̀ orílẹ̀-èdèe Amerika Toni Morrison tí ó mú ìrítì dani:
Àyí ni ìgbà tí àwọn àwòrán ń ṣiṣẹ́. Ko sayé fún ìṣọ́retinú, kò sayé fún ìkaàànú-ara, kò nílò ìdákẹ́ jẹ́jẹ́, kò sí ayé fún ìbẹ́rú bókò.
A sọ, a kò, a p'èdè.
Iwe àbábòfin ilo ẹ̀rọ alátàgbà náà ti jẹ́ kíka ní ìgbà kejì nínú ìgbìmọ̀ Aṣojú-ṣofin.
Kí ó tó di ọ̀fin, ó gbòdó gba ìgbìmọ̀ kan tí àwọn àṣojú-sofin yóò yẹ ẹ wò, tí wọ́n yóò te omíràn jade fún ayéwò tí ó kẹ́yìn, kí ààrẹ ó tó bu owó lu ú.
A gbọdọ́ fàjú ro sí ìgbésẹ̀ Igbimọ́ kí wọ́n bá ju ìwé àbòfin ìlò ẹ̀rọ alátàgbà náà danú sígbò.
Nítorí orílẹ̀ èdèè tí ó gbajúmọ́ ju ló nílẹ̀ Adúlọ́wọ́ yóò yé rèrè sí ìjọba ìfìpamunisin ní kete tí ominira ọ̀rọ̀ síso bá di tite bó.
Ilé ẹjọ́ giga Tanzania pa a láṣẹ fún ìfọ̀pìnsì ìṣoyìgi láàárín agbalagba àti ọmọde láì wò ti ìgbésẹ̀ ìmùpadàà rẹ̀
"Eyí ni ìpínnu tí ó dara ju ló ti ilé-èjọ́ yóò ṣe"
Awọn Ọmọìléwé ọmọdebinrin ní Tanzania dúró fún àwòrán lọjọ́ 10 oṣù Agẹmọ ọdún-ún, 2007. Fanny Schertzer ni ó ya àwòrán, a ló ó pẹ̀lú àṣẹ láti Wikimedia Commons, CC BY 2.0.
Nínú oṣù Owara 2019, ilé ẹjọ́ giga Tanzania ṣe ìdímu sinsin ìdájọ́ ọdún-ún 2016 tí ó pase ó kéré ju, ọmọbinrin àti ọmọkunrin gbódó pé ọmọ ọdún méjìdínlógun kí ó tó ṣe ìgbàyò.
Àjọ ọba orílẹ̀ èdèe Tanzania gbégbèsẹ láti ṣe ìmúpadà ìpínnu yìí, nítorí wípé àwọn ọmọdebinrin ń yara bálaga àti wípé ààbò ní ìgbàyò jẹ́ fún ọdọ́binrin alábòyìn.
Àmọ́ ní ọjọ́ 23 oṣù Owara ọdún-ún 2019, ìjọba orílẹ̀ èdèe Tanzania padànu ẹjọ́ọ̀kọ̀ kọ́kẹ́dínlógún kí wọ́n ó tó ṣe ìgbàyò, tí èyí sí ń fi agbara kun ìgbéṣẹ́ ìṣoyìgi òmode ní Tanzania.
Gẹ́gẹ́ bí United Nations Population Fund (UNFPA) ti ṣe wí, Tanzania ní ìṣòyigi ọmọde pọ̀ sí ju lọ lágbàáyé.
Àwọn ọmọ orí àyélujára síra láti fi ìdúnúú wọn hàn lóríí ìdájọ náà.
Awọn kan kí Rebeca Z. Gyumi, alàfisun àti ẹni tí ó lé wájú nínú ọ̀ran ìṣòyìgi àwọn ọmọde náà.
Gyumi ni olùdàsilẹ̀ àti alákóóso àgbà Msíchana Initiative (Etò fún àwọn Odombinrin), iléṣẹ́ tí kí í ṣe tijoba tí ó ń ro àwọn ọmọbìnrin lagbara nípaṣẹ́ tí èkò ìwé.
Igbesẹ̀ láti fopin sí ìṣòyìgi ọmọde ní Tanzania
Lọ́dún-ún 2016, Gyumi ná owó ìka àbùkù sí àgbára Ọ̀fin Ìgbéyà; Law of Marriage Act, 2002 (LMA) tí ó gba obìnrin tí kò tó ọmọ ọdún méjìdínlógun láye láti ṣe ìgbéyà.
Gẹ́gẹ́ bí ìwádìí nípa ìlera Tanzania Demographic and Health Survey (TDHS) ṣe ti ṣàlàyé, ìdá 36 obìnrin tí ọjọ́ oríí wọ́n wà ní 25-49 ni i ṣe ìgbàyò kí wọ́n ó tó pé ọmọ ọdún méjìdínlogun, tí àwọn akẹgbẹ́ẹ́ wọ́n lọ́kùnrin sí jẹ́ ìdá 5.
Ofin LMA fi ayé gba òmodebinrin tí ọjọ́ orí tí wọ́n kò ju ọdún mérinlá ló láti ṣe ìgbàyò pẹ̀lú ìlọ́wọ́sì ilé-èjọ, ìlọ́wọ́sì ọbò fún ọmọ ọdún mérinlá ló láti ṣe ìgbàyò pẹ̀lú ìlọ́wọ́sì ilé-èjọ, ìlọ́wọ́sì ọbò fún ọmọ ọdún mérinlá ló láti ṣe ìgbàyò pẹ̀lú ìlọ́wọ́sì ilé-èjọ, ìlọ́wọ́sì ọbò fún ọmọ ọdún mérinlá ló láti ṣe ì
Nípasẹ́ àwọn àṣojú rẹ̀, Gyumi ṣàlàyé wípé aláàlẹ̀ LMA kọ́ ìyàn obìnrin kere nítorí pé ó fún àwọn ọkunrin ní àfààní ju àwọn obìnrin lọ.
Nítìsìwájú, wọ́n sọ wípé aláàlẹ̀ náà fi ètò dígbàgbà ọmọ ènìyàn yì erèfo àti pé wọ́n fi ètò àfààní sí ẹ̀kọ̀ ìwé dùn àwọn òmodebinrin.
Gyumi rọ Ilé-ẹjọ́ Giga láti gbé aláàlẹ̀ LMA tí sẹ́gbẹ́ẹ̀.
Ilé-ẹjọ́ Gíga kò ṣe bẹ̀ẹ̀.
Amọ́ wọ́n rí i lóòtọ̀ wípé kò bá òfin mú wọ́n sì fún ìjọba lọ́dún kan láti ṣe àtúnṣe sí ohun tí kò tọ́nà nínú aláàlẹ̀ LMA.
Nípaṣe àṣojú àgbà àwọn adajo, a pa ìjọba lágé láti gbé ọjọ́ orí ìgbàyò sí ọdún mejìdínlógún fún obìnrin àti ọkùnrin.
Níbẹ̀, àṣojú àgbà àná banujẹ̀ sí ìdájọ náà ó sí kọ̀ ìwé àtúnpé-ẹjọ́ sí Ilé-ẹjọ Giga náà:
Pelu ìfọ́wọ́sì àṣẹ ìjọba: mo ti gba ìwé àtúnpé-ẹjọ́ lóríí ẹjọ́ #childmarriage.
Kà síwájú sí i: Mozambique sọ ìṣoyigi ọmọde di ìwà ọ̀daràn
Àyé fún àtúnpé-ẹjọ́
Lààárín òṣù mẹ́rin ìgbẹjọ́, ìjọba gbèrò láti ṣe àtúnpé-ẹjọ́ ọdún-ún 2016 tí yóò ṣe àtúnṣe sí aláàlẹ LMA èyí tí ó fi ayé gba ọmọdebinrin ọlọ́jọ́-ori marun-ìndínlógún gẹ́gẹ́ bí ẹni tí ó ti bálaga fún ìgbàyò.
Àtàjọpé, tí ó jẹ́ àṣojú àwọn adajọ ìpínlẹ̀, Mark Mulwambo àti Alesia Mbuya, ṣe agbekalé ìyàtò ìwà ẹ̀da obìnrin àti ọkùnrin tí wọ́n sì fi àṣà ìbílé àti ọ̀fin esin Imale gba àtúnpé-èjọ náà nidií.
Ms. Mbuya sọ wípé ìyàtọ̀ ìwá ẹ̀da fi ọmọdekunrin àti ọmọdebinrin sí "ìṣọrí ọtọ́ọ̀tọ " àti pé, òfin fi ojú ọtọ́ọ̀tọ̀ wo wọ́n.
O sọ síwájú sí i wípé nítorí àwọn òmodebinrin máa ń tete bálaga ju òmodekunrin ló ní ọ̀fin fi lá aláàlé bẹ̀ẹ̀. Ó sọ wípé ìgbàyò lé fi ààbò bo òmodebinrin tí kò sí nílé oko tí ó ti di àbaramẹ́jì lái tó ọjọ́ orí tí ó tó.
O sọ síwájú sí i wípé ilé ẹjọ́ náà bí ó ṣe “ṣe ìmúdọgbàgbà ọjọ́ orí ọmọ àti ọjọ́ orí tí ó yẹ fún ìgbàyò”, èyí tí ó túmọ̀ sí wípé ọtọ́ ni ti tọ́lù ọtọ́ ni ti tọ́lùú wo, ọtọ́ ni ó yẹ kí ilé ẹjọ́ ó lá kàlẹ́ fún ọjọ́ orí ìgbàyò ọ̀kunrin àti obìnrin.
Àwọn ọmọ orí àyélujára tí yára bu ẹnu àtẹ̀ lu ìdí tí àtàjọpé fi sílẹ̀ nínú ìgbèjọ.
Kà síwájú sí i: Mozambique, Cote d'Ivoire gbé ìgbésẹ̀ akọ́ni fún ẹ̀tọ́ àwọn obìnrin àti ọmọde
Nígbàgbà àbò àtàkó
Idájọ ilé ẹjọ́ náà jẹ́ àtìkà sí ìfọ̀pìnsí àwọn àṣà tí ó ń mú ìpalara bá àwọn ọmọdebinrin àti onírúuru ẹlẹ́yàmẹ́yà tóun ìfọ̀wọ̀rọ̀sẹ́yìn àwọn ọmọdebinrin ní Tanzania.
Ní ti àjọ United Nations, kí a tó lé yẹgẹ́ níbi tí dídogba àbò àtàkò ni ọdún-ún 2030, ìjọba ni láti ṣe ayípadà ọ̀fin ìyàsotooto àti ṣiṣẹ́ àmúlò ìṣofin tí yóò mú ìmudogba tí a ń sọ wáyé.
Àbájáde ìwádìí ṣe afihan-an rẹ̀ wípé ọjọ́ orí tí ó tọ́ láti ṣe ìgbàyò bá ìpele ìwé tí ènìyàn ka àti ọ̀rọ̀ tí ènìyàn tí kò jọ (TDHS 201) tan.
Ní Tanzania, ó ní ìyàtò ọdún méfà tí ó wà láàárín òmodebinrin tí kò ló sí ilé ìwé àti àwọn tí ó kà ìwé gbé tàbí ìwé gbé ju lọ.
Ní Tanzania, ohun tí kò bá òfin mú ni kí a fẹ́ tàbí fún akẹ́kọ́ọ̀binrin lóyìn, ẹwọn ọgbọ́n ọdún ni ẹni bá tasẹ́ agẹ̀rẹ̀ sofin yóò fi gbára.
Akékoobìnrin tí ó bá lóyìn kí í padà sí ilé ìwé paàwà tí ó bá bímọ̀ tan.
Fọ́fìndè ìṣoyigi pẹ̀lú ọmọde máa ń fi ààbò fún àwọn ọmọdebinrin, lái ro bí wọ́n ṣe wọ ilé ìwé.
Ní Tanzania, ìgbàyò òmodebinrin kí i jẹ́ kí òmodebinrin ó kawe tí wọ́n kò sí ní àfààní láti parí ẹ̀kọ̀ọ̀ wọn, gẹ́gẹ́ bí èsì ìwádìí láti Tanzania National Survey, 2017 ṣe ní i lákosilé.
Fọ́fìndè ìṣòyigi yìí ṣe agbekalẹ̀ ìgbé ayé tó dara fún akẹ́kọ̀ọ̀binrin láti parí ẹ̀kọ̀ọ̀ wọn láti pàrí ẹ̀kọ̀ọ̀ wọn láti sì ìdádúró.
Pelu bẹ̀ẹ̀, àkẹ́kófinrin tí ó bá fẹ́raku sí ń kójú ọ̀fin tí ó ní wọ́n kò gbòdó padà wa sílẹ̀ ìwé.
Aami ìdímọ̀ orílẹ̀ èdèè Jamaica tí Kanye West ló di àwúyéyé tí ó dá fìngbàgbòò lórí ‘ìsààmì’
Èrí ọ̀jọ́ pẹ̀lú àkórí nípa Jamaica di tita lórí àyèlára
Kànye West ń kọ́rin níbi ayẹyẹ ọlọ́dọ́ọdún Ilé-ọ̀nà tí Ọna Igbalode ní Garden benefit, New York City, ọjọ 10, oṣù karun-ún, 2011. Àwòrán láti ọwọ́ọ Jason Persse, CC BY-SA 2.0.
Ọkọ́rin táṣùfẹ́ tí ó jẹ́ ọmọ orílẹ̀ èdèè Amerika Kanye West gbé àríyà "Ìsin Ojo Ose " pop-up concert wa síKingston, Jamaica, ni kete tí ìsinmi ọjọ́ ose fún Ayajo Ọjọ́ Àwọn Malegbàgbé Omo Orílẹ̀-èdè náà (19-21, oṣù Owara ọdún-ún 2019) yóò bere.
Àyí ni ìgbà akọ́kọ́ tí ọkọ́rin náà yóò kò ẹgbẹ̀ akọ́rin ìyìnrere rẹ̀ kúrò ni Àmẹ́rika, ni ìjẹ́pẹ̀ẹ̀ tí agbẹ́ fún ìjọba orílẹ̀ èdèè kan tí ó Jà kí ó gbé ètò náà wà sílúú òun.
Níbẹ̀, àríyà náà ti rí ìtakọ̀ láti ìbere pẹ̀lú, tí ó Ho forí sole pẹ̀lú àmi ìdánìmọ̀ọ̀ orílẹ̀-èdèe Jamaica tí West wé lórí ọjọ́ tí ó ń ta lóríí ìbídó ìtakun àgbáyéé rẹ̀ lái gba àṣẹ láti lọ ó.
Lààárín ọjọ́ méjì ni ìkèdè fi lọ́ síta, ìwájú gbègede Emancipation Park tó wà níKingston, olù ilú orílẹ̀ èdè náà ni bẹ̀bẹ̀ tí wáyé — ojú ibi tí ó mú àwọn sọ̀rọ̀sọrọ̀ kan wí tẹ́nu wọ́n látari àwọn ọ̀rọ̀ tó mú àríyàn dani tí West sọ nípa owó ẹ̀rú nínú ìfọ̀rọ̀wanilẹ̀nùwò kan báyìí lóṣù karun-ún ọdún-ún 2018.
Ọdún-ún 2002 ni gbagede náà di lójú ni ìbòwó fún "ominira dojú àmì" fún àwọn erú 300,000 ni Jamaica lójú 1, oṣù kẹjọ́ ọdún-ún 1838.
O le jẹ́ èyí gan-an ni òun akọ́kọ̀ nípa àríyà orin náà, ṣùgbọ́n òun kọ́ ní ó gbẹ́yìn.
Nàpaàjú ló bí Ọlọ́tọ́ Ẹ̀tọ́ Àṣà Olivia "Babsy" Grange ṣe benú-àtẹ̀ lu àwọn alátàkò nígbà tí ó sọ wípé orílẹ̀ èdè náà ṣe àbápin nínú ẹ̀rọ àríyà náà, ni èyí tí àṣàgbàterú orin kan lérò wípé àríyà náà tí ó ṣe é wo lójú ẹ̀sẹ́ bí ó ṣe ń lọ lóríí ìtakun agbayee Isin Ojo Ose, "gba" àwọn ètò tí ó rò mo àṣà ìbílẹ̀ tí ó jẹ́ tí Ìsinmi àwọn
Àlàmikun, àwọn olùgbèè Kingston, tí ó bá sunkẹ̀rẹ̀ fàkẹ́rẹ̀ kodimu lọsẹ́ yẹn, fọ afọ́tẹ̀lẹ̀ láàsìgò àti rọ́tirọ̀ti bí àwọn tó ṣíwọ́ iṣẹ́ bá ń dára lọ sílẹ̀ nírọ̀lẹ̀.
Lái sí àní-ani, àríyà náà ló ní ìròwò-ìrose, ẹgbẹ́gbẹ́rùn lọ́nà ẹgbẹ́rùn àwọn Nev orílẹ̀-èdèe Jamaica gbadun-ún àríyà náà tí àwọn iléṣẹ́ àgbòhùnsàfẹ́ orile èdèe Jamaica náà gba ìgbòròyìn fún iṣẹ́ takuntakun tí wọ́n ṣe:
Àríyìn ètòígbọ́ ìgbòborò ni wípé ó ṣee ṣe kí ìgbésẹ̀ wa láti (Ìsin Ọjọ́-aiku) láti gba àsẹ̀ ẹ̀mi-ni-monii/ẹtọ̀ oníhun ààmi ìdínmọ̀ọ̀Kingston, orílẹ̀ èdè Jamaica àti tí ẹyẹ olùlana oníru gbìn.
Mo ti ṣe àwọn ìwádìí kan lórí àyàlejára tí mo sì ṣe àwárí láti fi tí èrí lẹ́yìn àmọ́ káraa kò ṣe mi lọ́rọ̀, mo ṣàgbààpadé ọjọ́à wọn tí wọ́n ń ta lórí àyàlejára tó ní àwọn ààmi ìdánìmọ̀ wọ́nyí, tí ó sì ṣe dogba-n-dogba pẹ̀lú àríyà náà...
Otítọ́ orílẹ̀ èdèe Jamaica ni wípé àwọn ìjọba àka kò fi ìgbàkan kọ́biára sí ìgbèrò ètò ọ̀rọ̀ Ajee ‘Jamaica’ tàbí àwọn ààmi ìdímọ̀ tó jẹ́ tí wọ́n bíi àti àtàpa.
Àkannáà ni ó rí fún orin wa àti ohun tí ó rò mo, Ska, Mento, Rock Steady, Reggae àti bẹ̀ẹ̀ bẹ̀ẹ̀ ló.
Ilẹ̀ Jamaica kò tete lájú sí owó àṣọ ṣiṣe tí ó ní ààmì patakí ẹ̀kùṣù tí yóò mú àwọn ènìyàn ra a wíwítítì.
Bí a bá fi ètò àríyà ṣe ìgbàláruge àwọn oja wọ́nyí nínúú gbagede Emancipation Park tí ó mú ìṣìwájú bá ohun tí ó ju àṣò ló láti odo ìjọba àti àwọn ọmọ orílẹ̀ èdèe Jamaica náà, pẹ̀lú lọ́lú àwọn ààmìí orílẹ̀ èdè náà ní ọ̀nà ara.
Mo ti ṣe akìyíí wípé Iléèṣẹ̀ Eto Aṣa àti Olùdarí ìlúhùnKingston ti ń gbé ìgbésẹ̀ẹ̀ pajawìrí láti ra nǹkan padà. Kí àwọn méjèjì mọ pé àtúnṣe kí í ṣe nǹkan tó máa yà kíákà.
Mo lèrò wípé ìjọba ni àwọn agbéjòrò tó kà ojú oṣùwọn.
Láòòtọ́, àwọn agbẹjọ́rò ṣi niṣẹ́ láti ṣe láti tú kò àwúyéyé ètò àṣọ tí lọ́lú àjọ orílẹ̀ èdèe Jamaica.
Ọ̀rọ̀ olòpaà tí í mú ìkù bá ‘ni ní Guinea bí Ààrẹ Alpha Conde ṣe kò lái gbé’ joba sílẹ̀
"Ọpọ̀lọpọ̀ ilù tí kọ́yìn síjọba lórí ìgbésẹ̀ yìí"
Àgẹ́kù ohun tí ó ń ṣe ní Guinea láti ìròyìn ranpé France 24 kan.
Àwá ìpa bẹ̀ sílẹ̀ ní Guinea lọjọ́ 14 oṣù Ọwara, tí ó ti fa ìkù ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn tí wọ́n sì ń kó àwọn ènìyàn kiri lẹ́yìn ìyíde ìfẹ́hónuhan tí ó tako ìjọba ààrẹ tí ó wà lórí ọ̀ye ìyẹn Alpha Conde, ẹni tí ó ń gbèrò láti yí ìwé-òfin padà kí ó bá fi ààyé gba òun láti lọ fún ìgbà kẹ́ta.
Ojú pọ̀ olù ìlú náà, Conakry, àti àwọn ìlú tó kù ti di ojú ogun láàárín àjọ àgbòfinrò àti àwọn ọmọ ìlú tó ń fi ẹ̀hún han.
Iléṣẹ́ ọlọ́paà tí lo ànfààní tuntun tí ó fún wọ́n láṣẹ láti lo ohun ìjà àṣekúpani bí ó bá dé ojú ẹ̀.
Àwọn àfẹ́honuhan tí ran ènì méfà sí orun àjàtò, ni èyí tí ó jẹ́ pé olòpaà kan wà nínúú àwọn tí ó jẹ́ Ogun nípé, òpò èèyàn ló sí fi ara pa.
Kà síwájú sí i: Àwọn ẹṣọ́ aláàbò ni Guinea tí ní àṣẹ láti lo ohun ìjà àṣekùpani
Àwọn àfẹ́honuhan kò lọ́wọ̀ sí kílókò ayìpadà sí ìwé-ofin tí wọ́n rí gbégbé bí ìgbéṣẹ́ ààrẹ láti wà lórí ìpà fún ẹ̀lẹ̀kèta.
Ní tótọ́, ìwé-òfin náà fi ààyé ọdún méjì gba ẹni tí ó bá wà ní ìpò ààrẹ láti ṣejọba. Conde, ẹni ọdún 81, yẹ kí sáa rẹ̀ ó parí ní oṣù Ọwara ọdún-ún 2020.
Àwọn afẹ́honuhan ni a lè sá lógbé ju ló nítorí wípé wọ́n tasẹ́ agẹ́rẹ̀ sí ọ̀fin náà bí Human Rights Watch ṣe pé fún akìyí:
Ilúmọ̀ Ìtànwí-ọ̀rọ̀ Ọ̀rọ̀ gan-an
Wuhan Rights Watch sọ lonií wípé, ìjọba orílẹ̀-èdèè Guinea ti gbéṣẹ́ le ìfẹ́honuhan l'ojúú popo fún ọdún kan, ó toka sí ìdójú-ìjà-kò ààbò ìlú.
Àwọn aláṣẹ ìjọba ìdíje tí fọn ó tó bíi ogun ìfẹ́hóùnuhan ẹgbẹ́ òṣelú àti àwọn mìíràn ka yàyá.
Àwọn èṣẹ́ àlààbò tí sọ tàjújú sí ààrin àwọn tí kò gbogborán láti tú wọ́n kà, wọ́n sì kò àìmọ̀ye ènìyàn.
Ní ti iṣẹ́lẹ̀ òṣelú náà, àjọ ọba náà ń kéde iṣẹ́-ìjẹ́ tí ó ń tako ara wọn: Ní ọjọ 13, oṣù Ọwara Ààrẹ Conde fẹ́ ìṣọ̀rọ̀-ni-tunbi-n-nubi:
Itúmọ̀ Ìtànwí-ọ̀rọ̀ Olórí gan-an
Alá Conde ti pé fún ìṣọ̀rọ̀ ni túnbinnubi ó sì fẹ́ kí ìjọ́ò gẹ́gẹ́ bí tọmọ̀yà tí yóò fi pẹ̀lúpùtu yajú gbọ́nmi-sìí-omi-ó-tóó tí ó ń ṣẹlẹ̀ àti ọ̀nà abayọ sí àwọn ìpìenija tí ó ń kójú orílẹ̀-èdè náà.
Níbẹ̀, Ahmed Tidiane Traore, olùdamorán ìpò ààrẹ, sọ lọ́jọ́ tí ó tele ẹ̀, ìyẹn ní ọjọ́ 12 oṣù Owara, — ọjọ́ méjì kí ìfẹ́hùnuhan ó tó bere, — fún àwọn èrò tó jẹ́ ọjọ́ lágbà RPG ẹgbẹ́ olósẹ́lùú [ruling Reunion of the People of Guinea]:
Ilúmọ̀ Ìtànwí-ọ̀rọ̀ Ọ̀rọ̀ gan-an
A ro àwọn odò ègbé òṣùlú náà láti kún fún ìṣòra ní ojúú popo.
Awọn [ti àwọn jẹ́ àjìjangbara alátàkó] ti fa ìṣòro, a pé àwọn ìpẹ̀ẹ̀rẹ̀ láti inú ẹgbẹ́ náà láti wà ọ̀nà àbáyọ sí ìṣòro tó wà nílẹ̀, àmọ́ kí ẹ máa dojú ìjà kọ́ ẹnikẹni, kí ẹ máa bá dúkia kankan jẹ́, ju ìdáabo bó ara yín lọ.
Gbogbo àwọn oníṣẹ̀-ìbí ni ó di àwárí tí a ó fi ojúú wọn hàn f'arayé rí.
Ẹnu méjì àwọn tí ó ń túkọ̀ ìlú tí túkọ mú inú bí ẹgbẹ̀ alátàkó àti àwọn ajafẹ́tọ́ọ ọmọnìyàn, ó ní bí ìtakun globalguinee.info ṣe sọ:
Itúmọ̀ Ìtànwí-ọ̀rọ̀ Olórí gan-an
Ọjọ́ 14 oṣù Ọwara ọdún-ún 2019 jẹ́ ọjọ́ Aje burúku Eṣù gbomi mú, ni ti ìfẹ́sì sí ìpé ajọ FNDC [Awọn tí ó ń lé wájú ń'nu Idaabo bo Ìwé-ofin Orílẹ̀-èdè], àwọn ọmọ Guinea tú yàyá tú yàyá sí ojúú títí láti tako ìgbésẹ́ atunṣe sí ìwé-ofin.
Ikolu wáyé ni àwọn agbègbè tí ó wá ní ààrin olù ìlú orílẹ̀-èdè náà.
Kàrákàkata dẹnu kọlẹ̀ ni àárín gbungbun ibi ìṣoṣo ìlú ni Kaloú.
Àwọn tí ó wà ní Aarin àti Odò orílẹ̀ èdè Guinea náà gbé ìpé, wọ́n sì darapọ̀ mo àwọn ọmọ ìlú tó kú.
Níyàn diẹ̀ ni ó jade ní ìgbìròkò àti Okee Guinea.
Àmọ́ sá, ọlọ́pọ̀ ìlú tí kòyìn síjọba lórí ìgbéṣẹ́ yìí.
Ní ìròrí benbere.org, gbagede ìtakurọ́sọ fún àwọn ọdọ́ ní Mali, akọ́ròyìn bulọ́ọgù Adam Thiam kọ:
Itúmọ̀ Ìtànwí-ọ̀rọ̀ Olórí gan-an
Nǹkan yàyéfi ń lọ lọ́wọ́ lọ́wọ́ báyìí ní Guinea, pẹ̀lú ìràgbàmu tí ó ń wáyé, ọ̀ta ìbìn tí fọ́ sí ara àwọn afẹ́hónuhan tí ó sì ti ṣeku pa ọpọlọpọ̀ọ̀ wọ́n, ẹjẹ́ ní ojúú popo, ìdígbàgà ní gbogbo, iná ẹsẹ́ ọkọ́ọ̀ sísun àti tàtàjújú nínú afẹfẹ́.
Àwọn ọmọ ìlú orí àyélujára fajuro sí ìṣẹ̀ náà lórí ẹ̀rọ alátàgbà:
Bíi tí Blaise Compaore [olóṣelúù Burkinabe] Alpha Conde ń forí lé ibi ìparùn, nínú yó lèẹ gbohun inúbibi àwọn aráà rẹ bí?
O di ọjọ́ ìwájú kí a tó mo. Ní báyìí sá, oko ojú omi tí ń rẹ̀.
Lọjọ́ 15 oṣù Ọwara, akọ́ròyìn Guinea Bhiye Bary kọ:
Ilé ìtòògun Hamdallaye (#Conakry): àwọn olòpaà ló ji àwọn ọmọ ìlú kan lójú oorun ní ọwòrò yìí.
Gẹ́gẹ́ bí ẹnikan tí ṣe sọ, àwọn ọlọ́paà ń jálẹ̀kun tí wọ́n sì ń kó ẹ̀rú nílé onílẹ̀.
S. Nkola Matamba, onkọ̀kọ̀ àti àjáfẹ́tọ́ọ̀ ọmọ̀nìyàn tí ó jẹ́ ọmọ Ilú Olominira Ìjọba ara wa ti Congo, fi ìbàjẹ́ ọ̀kan han:
Ọmọ ẹgbẹ̀ alátàkò ìgbàkan, tí ó wà fẹ́ yì òfin padà nítorí ìfẹ́ ara rẹ̀ kí ó bá ṣejọba fún ìgbà kẹ́ta, boya kí ó bá jẹ́ gaba títí tí Ọlọ́jọ́ yóò fi dé, Alpha Conde gan-an ní apẹẹrẹ ibi tí ó ń fa ìfàsẹ́yìn fún Ilẹ̀-Adúláwọ́!
Àyìn araà Guinea, ẹ mú okan lé!
---GUINEE – ó jẹ́ ohun ìyàlẹ̀nu. Ifẹ́honuhan ìtaṣẹ̀ ìṣèjọba Conde fún ìgbà kẹ́ta ọjọ́ kan ṣoṣo tí mú ẹ̀mi àwọn ènìyàn lọ.
Sisiwin àwọn olùṣèlú tí ó fẹ́ kí sọ̀rọ̀ ìpò ààrẹ yìí tí ń pọ̀ ju Amọ́lùnfẹ̀— Cheikh FallTM (@cypher007) ọjọ́ 14, oṣù Owara 2019
Ajijangbara Guinea Macky Darsalam sọ ti ìgbésẹ̀ láti tọwọ́ bọ èrògbà àwọn ará ìlú lójú:
Àgbé alatako Guinea náà kò ní ààbò tí ó lé fi bo araa rẹ̀ lásìkò ìkòlú: àwọn àṣojú aláṣẹ̀ ẹgbẹ̀ alatako gbogbo kò dá sí àríjìyàn ìgbìmọ̀ ìjọba mo láti ọjọ 11, oṣù Owara 2019.
Àwá ipa sí àwọn ẹgbẹ́ olóṣelú wọnyí ti gba ọ̀nà ara,bẹ́ẹ̀ ni ìbídó ìtakun mediaguinee.org ṣe kọ:
Itúmọ̀ Ìtànwí-ọ̀rọ̀ Olórí gan-an
---ni olù iléèṣẹ Union of Republican Forces (URF) ti agbègbè Sidya Toure, ìjà wáyé láàárín àwọn ọmọ ẹgbẹ̀ alátàkó kan àti àwọn tí ó ń fẹ́ tí ìjọba tí ó ti ṣetó tí kò ní jẹ́ kí ìyíde ìfẹ́honuhan náà ó wáyé lọjọ́ kan sí ọjọ́ ìfẹ́honuhan náà ó wáyé lọjọ́ kan sí ọjọ́ ìfẹ́honuhan ní àwọn agbègbè tí wọ́n ti lẹ́nu.
Ikolu náà wá sí opin léyìn-in ìkóló iléṣẹ̀ URF náà tí àwọn ènìyàn méfà tí kò sí ẹni tó mo oríkọ̀ àti ẹgbẹ́ olòṣùlú tí wọ́n ń bá ṣe di ẹ̀rọ atìmọ̀lé.
---SexForGrades: Eto Alàlàyé-afẹrihan tú àṣìírí ìwà ìyọlẹ̀nu ìbápọ̀ ní àwọn Ìfìsììí Iwọ́-òórìn Ilẹ̀-Adúláwọ́
Àtijú mú àwọn tí iṣẹ́ ṣelẹ̀ sí máa lèé sọ̀
Àbonface Igbeneghu, ọjọ́gbọ́n Ìfìsìtí Eko, Nàìjíríà tí bá ẹni tí ó wọ́ ìbojò yìí ṣe ẹ̀rẹ̀ lèlẹ̀ ní àìmọ̀ye ìgbà (Aworan láti BBC #SexForGrades)
---SexForGrades, ètò alálàyé àfẹ́rìn-an BBC kan tí ó dá fìngbàgbòò lóríí àsàṣẹ ẹ̀rọ ìfẹ́ tí àwọn ọjọ́gbọ́n ìfàsítí pẹ̀lú àwọn akèkòòbirin ní Nàìjíríà àti Ghana ti ran bíi pápà inú ọ̀yé ní orí àyàlejára tí ó sì ti fa àwọn ìbéèrè olókanọ̀kan nípa ọ̀nà tí a lèe gba dékun àsàṣẹ ohun láwòjú:
Àgbà iṣẹ́ ìwádìí náà, tí ó di gbigbe jade ni ọjọ́ keje oṣù Ọwara 2019, tí akọ́royìn Kiki Mordi ti kò parí ẹ̀kọ̀ọ̀ rẹ̀ látarii wipe kò fẹ́ ṣe àṣemàṣe pẹ̀lú olùkọni ìfàsítí rẹ̀ tí ó ń fi ìdíí rẹ̀ rẹ̀mi nínú ìdánwò nítorí wípé kò fún un ṣe ṣe àtàkùn-un rẹ̀:
Àbonface Igbeneghu, Ifasítí Eko, tí a ka ìwà àsàṣẹ pélú àwọn akèkòòbirin nínú ìwádìí àbèlé tí BBC ṣe.
Àwòrán láti BBC #SexForGrades.
Iwádìí tí ó pé wàkì kan tú àsìírí ìwà ààmèsẹ́ tí “ẹ̀rọ ìfẹ́ fún ojú-ami èkò” ní ìfàsítí Iwo-oorun Ilé Adúláwò méjì: University of Lagos (UNILAG) tí Nàìjíríà àti University of Ghana.
Àbonface Igbeneghu, tí í ṣe kòfẹ́sọ ni ẹ̀ka iṣẹ́ ọ̀nà tí UNILAG, tí ó sì tún jẹ́ alufaa Ìjọ Foursquare Gospel, ní Eko, ńbẹ̀ nínú àwọn olùkọ tí okòte ború mọ́ lọ́wọ́.
A rí Igbeneghu nínúú ètòo BBC náà tí ó kò ènú ìfẹ́ sí òmodebinrin tí ó dibon gege bí ọmọ olòjọ́ orí metadinlogun tí ó ń wá ìgbànísìlé ẹ̀kọ́ láti fura wípé ajabo ìròyìn tí ó ń ṣe iṣẹ́ ìwádìí àbélé fún BBC ní ó ń ṣe. Igbeneghu sọ báyìí wípé:
Àwọn ó kò mọ wípé ọmọbinrin àrẹwà ni ọ?
Níje ó mo wípé alufaa ìjọ́ elesin ìgbàgbò ni mo jẹ́, àti pé mo tó ènì àtàtàta ọdún ṣùgbọ́n bí mo bá fẹ́ ọmọ ọdún médínlógún ọ̀rọ̀ dídún àti owó ni ó máa jẹ́...
Níbi ìpàdé kan láàárìn àwọn méjèjì, Igbeneghu ṣẹ́ iná pa, ó sì ní kí ọmọdebinrin náà ó fẹnu kò ohun lẹ́nu, tí ó sì tún di mọ́ ọ̀n gbadigbadi nínúú ìyáraà iṣẹ́ẹ̀ rẹ̀ tí ó wà ní títí pa.
Ijọ Ajìhinrere Foursquare ti dá Ìgbẹ́gbẹ́ghù duro "lénú iṣẹ́ ìrún rere".
Àkan náà, Ifásiti Eko ti le Igbeneghu kuro ni ilé ìwé wọ́n sí ti sun ìpere sí ẹ̀hin ilẹ̀kun ilé òṣiṣẹ́ tí wọ́n ń pé ní "yara tútu", tí àwọn ọga olùkọni tí máa ń gbà àwọn ọṣọ̀rọ̀ ọmọgẹ́ lálejò.
Àwọn ìṣẹ́ ìbánuje ọdún ṣeyìn
Akara tí ó tú ṣepọ̀ yìí tí fi gọngọ́ fa kókóokun ọ̀rọ̀ jade lẹ̀nu ọgọ́rọ̀ ọmọ orílẹ̀-èdèè Nàìjíríà ni orí àyàlejára pẹ̀lú àyìí #SexForGrades ni orí Twitter.
Apọ̀pọ̀ nínú àwọn onlọ́ tí ó jẹ́ àbò ní ìrírí Twitter fi ẹdún ọ̀kan-an wọ́n hàn nípa ìríríí wọn lóríí ìwà ẹ̀rọ̀ kélé tí ìbápọ̀:
Lọ́lá Ṣọ́nẹ́yìn, alátàbínúà àjọdún ìwé àti onkọ̀wé, ṣàlàyé "ìtíjú ńlá" tí ohun rí nígbà tí àmúgbàlẹ́gbẹ́ẹ̀ ọga patapata ìfàsítí kan (DVC) fọwọ́ kan ibi tí kò yẹ kí ó fọwọ́ kan lára òun:
Àwọn ọjọ́gbọ́n onísinà ilé èkọ́ gbé Nàìjíríà tí bá ti àwọn obìnrin jẹ́.
Níbẹ̀sìbẹ̀, nítorí ìtìjú àwọn tí ó fi ara pa kí i léé sọ̀rọ̀ síta èyí kò sí jẹ́ kí ó rọ̀run láti dá sẹ́ríà fún àwọn àwùwà ìbíjẹ́.
Ní ọdún-ún 2016, Ìgbìmọ̀ Asofin mú àba ẹ̀wọ́n ọdún marun-ún wà fún olùkóni tí ilé ẹjọ́ bá dá lébi ààmèsẹ̀ pẹ̀lú akẹ̀kọ̀ọ̀ nínú "Ìwé àbòfin Ifopin sí ìwà ìbíje ìbápọ̀ ní Ilé Ìwé Giga".
Níbẹ̀, Àjọ Olùkọni Ifìsìtii Nàìjíríà kọ́ ẹ̀yìn sí ìwé àbá yìí, wọ́n ni ó kọ́ ìyàn àwọn kere, nítorí ó kọjú ìjà sí àwọn olùkọ àti wípé ó yẹpẹrẹ àṣẹ àti agbara ilé ẹ̀kọ́ giga.
Ósíṣà ìwé àbá náà pa ọ̀fin náà ni àpaku finìnfinfin — èyí kò sí jẹ́ kí ààrẹ ó bu owó lu u.
Èrè ìfẹ́ fún ojú-ami Ẹkọ́ #SexForGrades ni ìjìjangbara ilé ìjọsìn #ChurchToo tuntun?
Nínú oṣù kẹ́jẹ́ ọdún yìí, gbùgbàjá àyòrán-an ni, Busola Dakolo, fi ẹ̀sùn kan Biodun Fatoyinbo, alufaa àgbà ìjọ Commonwealth of Zion Assembly (COZA), wípé ó fi ipa bá ọ̀n ní àjọsẹ̀po nígbà tí ohun wà ní ọmọ ọdún mérindínlógun.
Kà síwájú sí i: Alufaa tàbí apanijẹ́ bí ọ̀pà?
Àjìrúnrere Oníwáàsù nínúú wàháhá ẹ̀sùn ìfìpabanilọ́pọ̀
Fún ọdún mẹ́fà tí ó rẹ̀ kọjá lọ, Fatoyinbo àrodẹ́dẹ́ ti rí ìfẹsùnnú ìfìpàbánìlópọ̀ ọ̀kan-ó-jọ́kan.
Níbẹ̀, ìforọ̀nìléwò tí Dakolo ti fẹ́sùn kan Fatoyinbo dá àwúyéyé sílẹ̀ lórí àyèlùra bí àjẹ́rẹ̀.
Fún ọjọ́ diẹ̀, ilé ìjọsìn náà; #ChurchToó — tí í ṣe àpẹ̀ẹ̀rẹ̀ ẹ̀mí náà ní àgbáyé #MeToó — gba àyèlára kan ní Nàìjíríà.
Èsùn yìí fo fẹ́rè láti orí àyáyára sí ìfẹ́hónuhan lóríí ọ̀pọ̀mọ̀paní ní àwọn ìlú ńlá ní Nàìjíríà bíi Eko àti Abuja.
Ipèsì akìyìyí ilé ìjọsìn náà #ChurchToo movement rọ ìjọba láti dá “ọ̀ran-an ìjọba obìnrin àti ọmọdebinrin dúró.”
Ilé ìjọ́rin náà #ChurchToó síṣàyá ìdáké rọ̀rò àṣà ìfìpàbìlọ́tọ́ tí ó ń gbérú, pàápààjú ló ní agbò ìjọ́n" ní Nàìjíríà.
O fún àwọn obìnrin ní àfààní láti wí tí ẹnu wọn.
Bíi tí #ChurchToo, ike tantan ẹ̀rọ ìfẹ́ fún ojú-ami ẹ̀kọ̀ #SexForGrades ti fẹ́ ìdíje ìlọ́kọ̀ àgbára tí ó bí ìwà ààmèsẹ́ tí ìbánílájújọ̀pọ̀ tí àwọn obìnrin kò fi tókantòkan fẹ̀ síta gbàgbà.
Nímọ́ àmi orí àyélujára yìí yóò ṣe amọnàà ìgbàjá ẹ̀tọ́ tí kí í ṣe tí orí àyélujára tí yóò beere fún àtúnṣe tí yóò sọ ilé ẹ̀kọ́ giga ìfàsítí di ibi ààbò fún àwọn obìnrin bí?
Igba àti àkókò níkan ni yóò sọ.
Ilé ẹ̀kọ̀ ìmọ̀ orin kìkọ̀ kan ṣoṣo ni Zanzibar ti fẹ́ di títí pa
Ilé-èkọ̀ Orin Kiko Àwọn Orílẹ̀-èdè Dhow f'orin ṣegbelárú àṣàà Swahili
Awọn akẹ́kọ́ọ̀ láti Iléewe Orin kíkọ́ Àwọn Orílẹ̀-èdèè Dhow (DCMA) ń fi qanun, fẹ́rè, ilù àti dùrú ní Ilé Àwọn Ẹṣọ Aṣọbòde Àtijọ, ní Stone Town, Zanzibar, 2019. DCMA ló ní àwòrán.
Àgbègbèrun àléjọ tí ó ń ro wíwítíwá sí ìlú Stone Town, Zanzibar tí ó kún fún ìṣẹ́ àtìyìnwà, tí tele ìrò orin Iléewe Orin kiko Awọn Orílẹ̀-èdèe Dhow (DCMA), ilé èkọ̀ orin kiko tí ó ń ṣe ìgbàlárauge àti ipamọ̀ àwọn àṣà orin ẹ̀kùsù náà tí ó sun mo Swahili ní ẹbaa Omi Okun India.
Láti ọdún-ún 2002, ilé ẹ̀kọ̀ náà ti ṣe ìgbàlárugẹ̀ àti ipamọ̀ àkójọpọ̀ orin Larubawa, India àti Ìlẹ̀ Adúràwọ́ tí kò lẹ̀lẹ̀gbẹ̀.
Lẹ́yìn-in ọdún ketadínlọ́n, iléewé náà kò rí owó tí ó tówo nínú àpa ìkọ́wọ̀ sí tí ó sì léé fa kí iléewé náà ó di títí pa.
Nínú ìwé ìgbèròyìnjade tí àwọn aláṣẹ DCMA tẹ̀ jade, ìdá àdọ́rin nínú àwọn ọgọ́rin akẹ́kọ́ọ̀ ní kò rí owó iléèwé wọn tí ó tó bíi $13 USD lóṣù san.
Pelu àtìlẹyìn àwọn oníyìnàrẹ tí ó ti dàdá fún iléewé náà, owó tí ó kú ní sísan sí pò tó béẹ́ tí ó fi jẹ́ wípé, ó ṣe é ṣe kí ilékun-ún iléewé náà tí ó wà nínú Ilé Àwọn Eso Asobode Atijo.
Làìsì owó tí ó tówo nílẹ̀ láti tẹ̀síwájú, àwọn akẹ́kọ̀ọ DCMA àti òṣiṣẹ́ ń foya kí ìrò amọkànbàlẹ̀ tí ó ń sun jade láti ìwájú gbọ́ngan ọkìkì ilé ẹ̀kọ̀ yìí tí ó mú ẹ̀kùṣù yìí kọ́rin — léé wọ́ okunkun.
Órin àti ìgbàláragẹ́ àṣà àti àjọgunba níkan kò ní ilé èkò náà fi gbajúmọ̀, àmọ́ ó jẹ́ ilé fún àwọn odò tí ó ń wá ibi tí wọ́n yóò ti fi ìmọ̀ kun ìmọ̀.
Àkẹ́kọ́ọ DCMA kan ń kọ̀ qanun, ohun elọ orin ayédaade orin taarab. Àwòrán láti iléwé DCMA.
"A [ti bere] sí i ní ri ìdìjọ̀kọ̀ ìgbà tí ó níra", alákóòsọ àgbàa DCMA, Alessia Lombardo sọ, nínúú àwòrán fidio DCMA kan.
Láti ìṣìnnyìnyí lọ títí di oṣù mẹ́fà sí àṣìkọ̀ yìí, a kò rí àràdìjú tí ó rinlẹ̀ wípé a ó lèe san owó òṣù àwọn olùkọni àti oṣiṣẹ́ẹ".
Ní àkókò tí a wá yìí, àwọn àkọ̀-gbòye olùkò 19 àti àwọn òṣiṣẹ́ miíràn tí ṣiṣẹ́ fún oṣù mẹ́ta gbakó lái gba owó ló sílẹ̀ nítorí àìsì owó nínúú lọ́lẹ̀èwé.
Gẹ́gẹ́ bí Ilé Ifọ́wọ́pamọ́ Agbaye ṣe ti ṣàlàyé wípé, pẹ̀lú bí a ti ṣe mọ agbègbè tí iléewé náà wà fún ibi irin-àjọ ìgbàfẹ́ nítorí àwọn etikun àtijọ àti ilé ìrún-àjọ ìgbàfẹ́ nítorí àwọn ètìkùn àtijọ àti ilé ìrún-àjọ ìgbàfẹ́ nítorí àwọn ètìkùn àtijọ àti ilé ìtorí olòwò ńlanlá tí ó kangun síbẹ̀, ọgọ́rọ̀ àwọn ọmọ ìbílẹ̀ ló ń bá
Fún ọdún metadinlọ́n, DCMA ti ṣiṣẹ́ àṣèkùdorún nípa lọ́rọ̀ orin ṣe ìgbàláruge tóun ìpàmọ̀ ọ̀rọ̀ àjọgùnba àti àṣà Zanzibar.
Bí. Kidude, Zanzibar ní ilé èyí-ó-jọyìí orin tí ó ti ìwájú ìbáṣepapọ̀ àṣà àti àjọṣe ọlọ́dún gbọ́gbàrọ̀ tí ó wà láàárín àwọn adugbo ẹ̀ka Swahili.
Làye ọdẹ̀ oní, akẹ̀kọ̀ọ̀ lèẹ̀ kò orin ìbílẹ̀ bíi taarab, ngoma àti kídúmbak, pẹ̀lú àfikún àwọn ohun ẹ̀rọ ìkìnorin bíi ìlú ní onírànanran, qanun àti oòg, gẹ́gẹ́ bí àpààmò — àti oògbifo — àṣà àti iṣẹ́.
Nẹ́mà Surrí, a ta ọ̀rọ̀o violìn láti ọmọdún mẹ́sàn-an mẹ́nu lé ọ̀rọ̀ nínú àwòrán fidio DCMA náà.
"Mo mo àwọn odomode tí ó máa nifeẹ̀ sí kiko orin ṣùgbọ́n wọ́n kò lèẹ̀ san owó ìmọ̀kọ̀ tí ó jẹ́ owó iléèwé nítorí wípé wọ́n kúsee wọn kò sí ní iṣẹ́ lọ́wọ́ ".
Awọn akẹ́kọ́ọ́ọ́ DCMA ń fi ohun elo ìkọ́rin olókun tin-in-rin kọ́rin nínú Ilé Àwọn Ẹṣọ Aṣọbòde Àtijọ, níbiti iléèwé náà fi ìkalẹ̀ sí, ní Stone Town, Zanzibar, lọdún-ún 2019. Àwòrán jẹ́ ti iléewee DCMA.
Ní ìparí àwọn ìdílẹ̀kọ̀ọ̀ DCMA, tí wọ́n ti gbà ìwé èrí àti ní opin ẹ̀kọ̀ olùdún kan, púpọ̀ nínú àwọn akẹ́kọ̀ọ̀ DCMA ni ó ti di agba oje tí wọ́n sì í ṣerè lórí ìtàgbé kari ayé.
Ọmọ bíìí Zanzibar, tí ó jẹ́ akẹ́kọ́ọ́ọ DCMA nígbà kan rí, tí ó jẹ́ olùkọ́ni ní iléèwé kan náà báyìí, Amina Omar Juma tóun tí ìlú mọ́ọka ẹgbẹ́ akọ́rin rẹ̀, tí ó ń "fi àṣà ìrò orin ìbílẹ̀ " táárbà papọ̀ mọ́ tí ìgbàlọ́delonigbanló kọ́rin, ìyẹn "Siti àti Ẹgbẹ ", ṣẹ́ṣẹ̀ padà wọ́lu láti irinajò orin kíkọ́ kan ní orílẹ̀-èdèe South Africa.
Oun, àwọn díde nínú ẹgbẹ́ àkórin rẹ̀ àti àpapọ̀ àwọn akèkòò DCMA ni ìgbà kan rí ṣe àgbéjade àwọn ọkẹ̀kọ̀ọ DCMA ni ìgbà kan rí ṣe àgbéjade àwọn ọ̀rọ̀ orin wọ́n àkókò, "Fusing the Roots", ní ọdún-ún 2018, tí ó mú wọ́n ói ń ó onworan lára ya ní Sauti za Busara, tí i ṣe àjọdún orin kiko tí ó gbáradá ju lọ ní Ilá-ọ̀rọ̀ Adúràwò.
Bíhayìn ni orin Siti àti Ẹgbẹ́ “Nílẹ̀” (“Gbo mi jẹ́”) àti àwòrán orin náà, tí ó ṣe afìhan-an àwòrán-an, tí ó sọ ìtàn obìnrin kan tí ó ń rí ìdójúkó àbẹ̀-ile, tí ó sì ń dára ara rẹ̀. Itan náà jọ tí Omar Juma fúnra rẹ̀:
Kà síwájú sí i: Àwọn àkórin lófinrin Ilá-Oòrùn Ilé Adúbò kórin tako ìfààyé gba obìnrin àwọn ọkùnrin.
Ilàn nípa ayalo àṣà àti àjọṣepọ̀
O tó ẹgbẹ́run méẹ̀dògun àlẹ̀jọ ni ó ti wo ẹ̀rọ, gba ìdánílẹ̀ọ̀ àti bá àwọn àkórin lóríríríṣẹ̀ ọjọ́ lọ́rọ̀ ní iléèwé ọkìkì náà ní gbolohun rí.
Iléewé náà ti ṣe ayalo àti amúpapọ̀ ọ̀kan-ó-jọ́kan àṣà "àwọn orílẹ̀-èdè dhow", tí ó wà ní ìtòsíí Okun India àti Ọgbún-ún Persia.
Àgbègbèé Omani Sultanate, tí ó jẹ́ " ibi gboogi àwọn alágbára àti ọ̀rọ̀ omi ní ọdún-ún Odun-ún ketadínlogun sí kòkandínlógun ṣeyìn", gbé aga agbara rẹ̀ láti Muscat sí Zanzibar ní ọdún-ún 1840.
Láti Stone Town, àwọn ọba Omani ń túkọ̀ọ̀ òkòkò orí omi ìgbà náà tí ó fẹ́jú, títí kan kankanfuru, wura, àti àṣọ, látari àwọn ìjí lile tí ń tú àwọn ọkọ́ ìbílẹ́ẹ̀ Larubawaa — dhows — ní orí Òkùn Indian, láti India sí Oman títí lọ́ de Ila-Oorun Ìlẹ́ Adúràwọ́.
Àwọn odò ni Zanzibar mo ríríí ìṣẹ́ àtàyìnwa tí ó ní ohun ńlá ni i ṣe fún ọjọ́ ọ̀rọ̀ wọn, ní wọ́n fi ń ṣe adalú èyí tí a rí nínú àwọn orí odè oní tí wọ́n ń gbé jade.
Awọn akẹ́kọ́ọ̀ àti olùkọ̀ni DCMA ṣe ìdàsilẹ̀ẹ "TaraJazz" láì pẹ̀ yìí, èyí tí ó jẹ́ adalú orin ìdíje taarab àti orin Jazz ode oní.
Àta violín, Felician Mussa, ọmọ ogun ọdún, tí ń kò ohun elo ìkìnorin olókun tin-in-rin náà fún ọdún mẹ́ta àtàbò; TaraJazz jẹ́ òkan nínú àwọn ẹgbẹ́ àkórin tí ó àwọn ènìyàn máa ń pé sí ọdẹ́ ju ló ní àwọn èrèkù náà, ní ó wà nínú àwòrán tí àwòrán tí àwòrán tí Àline Coquelleyé yà:
Àgbègbèé Swahili sọ ìtàn paṣiparọ̀ àṣa ìbílẹ̀ tí DCMA ṣi ń tẹ́sìwájú nínúú rẹ̀ pẹ̀lú ajọṣepọ̀ àwọn orin-in rẹ̀.
Lọ́dún, iléewé náà máa ń gbálejò fún ètò tí a pé ní "Ikolu Swahili", tí ó mú àgbárìjòpọ̀ àgbà àkórin láti Ilé-Adúláwo, Ilé Eroopú àti Àríwà America pẹ̀lú àwọn akèkòò DCMA láti ṣe orin láàárín ose kan.
Ní ìgbẹ́yìnbẹ̀yìn "ìkọ̀lù" náà, àgbàríjọpọ̀ tuntun náà yóò ta bí elégbé ní Sauti za Busara, tí àjọṣepọ̀ wọnyí yóò sí di ìbáṣepọ̀ ọlọ́jọ́ pipẹ́ tí kò mọ ìyàtọ̀ èdè àti àṣà, tí ó fi hàn gbogbo ayé gbọ́ ní orin.
--- DCMA máa ń ṣe àgbàkẹ́lé ètò orin kiko tí ó ń ṣe ìgbàlálẹ̀ ètò orin kiko àwọn akèkòò àti afìhàn àjọṣẹ̀pọ̀ pẹ̀lú okorin alájò han ní, Stone Town, Zanzibar, 2019. DCMA ní ó ní àwòrán. DCMA ní ó ní àwòrán. DCMA ní ó ní àwòrán. DCMA ní ó ní àwòrán. DCMA ní ó ní àwòrán. DCMA ní ó ní àwòrán. DCMA ní ó ní àwòrán. DCMA ní ó ní àwòrán.
N DCMA mọ́ rírí orin gẹ́gẹ́ bí ohun tí ó léé ro àwọn ènìyàn lágbára àti gẹ́gẹ́ bí ohun tí ó lé mú ìṣọ̀kan àti irúpọ̀ bá àwọn ènìyàn lái wo tí àṣà — ó sì tún ń pèsè àǹfààní iṣẹ́ fún àwọn ọdọ́ tí ó ní ẹ̀bùn amọ́ tí ó ń tiraka láti jẹ́.
Fún àwọn akèkòò 1,800 tí ó ti gbà ìdánílẹ̀ọ̀ ní DCMA, èyí níkan ní ibi ilé orin tí wọ́n mo, níbi tí wọ́n ti ń kó ẹ̀kọ́ tí wọ́n sì ti ń ní alákùn ìmọ̀ nípa iṣẹ́ orin kiko àti bí a ṣe ń di ọ̀kọ́rin.
Arinrin-àjọ kan láti Spain, tó bẹ DCMA wo ní kò pẹ́ yìí, kọ sí ìròrí TripAdvisor: "Ní temi, ìṣàláàpadéé àwọn akọ́rin ni ìgbà tí ó mọ́ jù lọ fún mi ní ẹ̀kùṣù yìí".
Bí ẹ̀ka irin-àjọ àfẹ́ẹ̀ Zanzibar ṣe ń gbèrò sí i, DCMA nigbagbó wípé orin ni ipa kan gbóogi ni i ṣe nínú àjọyò, ìpamọ̀ àti ìgbàláruge tóun ìpòlongo àṣà, àjọgùnba àti iṣẹ́ àtẹyìnwáà Swahili.
Zanzibar ju àwọn ètìkùn àti ilé ìtorí olòwò iyebiye rẹ̀ lọ — ó jẹ́ ibi tí ó kún fún àwọn ènìyàn ọlọ́pọ̀lọ tí ó ní ẹ̀bun ni pápòò orí wọ́n látari àjọṣepọ̀ ọlọ́jọ́ pipẹ́ tí ó mú agbègbè náà dá yatọ́ gedegbe.
Fìyìyí Àlàkòòsọ Ìwé Tite: Onkọ́kọ̀ àtàjáde yìí ti ṣiṣẹ́ ọ̀rọ̀ pẹ̀lú DCMA.
Iṣọ́dẹ̀-ajẹ́ ṣi ń gba ẹ̀mi àwọn ènìyàn ní igberiko India
--- Superstition and lack of awareness behind witch-hunting in India
Ilétò kan ní ẹ̀baa Jamshedpur ní Jharkhand. Àwòrán láti ọwọ́ọ Ànumeha Verma Verma
Ní ọjọ́ 20 oṣù Amẹ́mọ̀, àgbájú àwọn ènìyànkeenia gba ẹ̀mi àwọn agbábàgbà mérin kan lái dá wọ́n léjo ní agbègbèé Gumla ní Jharkhand, India léyìn tí a fi ẹ̀sùn-ún àje kan wọ́n.
Gẹ́gẹ́ bí ìjábọ́ ìròyìn, àwọn agbábàgbà wọnyí ṣe ìkù pa ọkunrin kan, ní ìgbìmọ̀ àbulee Panchayat ṣe dá wọ́n lẹ́bi.
Wọ́n wo àwọn agbábàgbà mérin wọ́nyí jade síta iléé wọn, àwọn ọkùnrin tí ó bójú sí fi igi lu wọn títí tí ẹ̀mi fi bó lára wọn.
Mẹjọ́ nínú àwọn ènìyànkeenia wọnyí ti wà ní àkóló ọlọ́paà.
Gẹ́gẹ́ bí àkósílẹ̀ olùpaà tí Times of India tejade, ìṣẹ̀de-ajé ní Jharkhand tí ran àwọn ènìyàn 123 sọ̀rọ̀ àpapọ̀dó ní àárín-in oṣù Ebibi ọdún-ún 2016 sí oṣù Ebibi ọdún-ún 2019.
Nàkàjọ, ènìyàn 134 di ẹni ẹbọ́ra-ń-ba-jẹ́un látari ẹ̀sùn-ún lóló “ọ̀gùn” ní ọdún-ún 2016, ìyẹn gẹ́gẹ́ bí Àjọ Àṣàkọsilẹ̀ Ẹṣẹ́ Orílẹ̀-èdè náà ṣe kọ́ ọ sílẹ̀.
Àrùn T’ó N Peleke Sí i
"Ìṣọ́dẹ̀-ajẹ́ kò jẹ́ tuntun ni Jharkhand", Prem Chand, Oludasilẹ̀ àti Àlaga Free Legal Aid Committee (FLAC) ni Jharkhand, sọ nínúú ìfọ̀rọ̀wanilẹ̀nùwò orí ẹ̀rọ-ìbánisọrọ̀ kan.
FLAC tí ń ṣe àtànàà ìṣofin tí ó tako ìṣofin-ajé ní Jharkhand.
Iléṣẹ́ náà bẹ̀rẹ̀ iṣẹ́ ní agbègbè yìí ni ọdún-ún 1991 nígbà tí àwọn alàdúgbọ́ fi ẹ̀sun kan obìnrin kan pé ó lọ́wọ́ nínú ìkù ọmọdekunrin kan.
Àgbájú àwọn ènìyànkeenia kan digbo lu u, wọ́n sì pa oko àti ọmọ rẹ̀ ọkùnrin.
Oun fi ara pa.
Nígbàti Prem Chand àti àwọn ẹgbẹ́ẹ̀rẹ̀ rẹ̀ ṣe ibèwò sí àwọn eléṣẹ̀ wọ́nyí nínúú túbù, wọ́n bá ìpenija:
Wọn sọ fún wọ́n wípé àwọn duro lé oríí ẹ̀sùn tí wọ́n fi kan àwọn.
Wọ́n sì tún gbàgbò wípé bí èèèè ènì tí a pé ní àje bá kan ilé ogèrè, yóò padànu àgbára eléyé rẹ̀.
Nípà Chand sọ wípé ò kan apa kan nínú àwọn ọmọ ìlú:
Nígbàgbogbo, àwọn obìnrin tí kò lára tí ó talaka ni i máa ń fi ara àkà.
Bí ìlúrí bá fẹ́ tẹ̀, a ní kí lọ́ba ó ṣe?
Bí iná bá dùn obé, a dá ọ̀rọ̀ sọ.
Bí kò sí àkópọ̀, kí léwurẹ̀ wa dé iṣẹ́ àdiẹ?
Bí kò sí tóbun èèyàn, tá ní ìbí jì lowúuro tí kò bójú sá?
Bí mo bá torí ọ̀kọ̀ ku ń ó ro fàhere; bí mo bá torí ọgẹ́dẹ́ ku ń ó ro fọ́tọ́; bí mo bá torí àgbàjá ọkìkì ku, ń ó ro fọ́tọ́; bí mo bá torí àgbàjá ọkìkì ku, ń ó ro fọ́tọ́; bí mo bá torí àlájà ọkìkì ku, ń ó ro fọ́tọ́.
Bí ó di ọdún méta tí ẹ̀kun-ún tí ń ṣe ojújo, olùgbé lá ó ha rán ló be ẹ wò?
Bí ọ̀fẹ́ tí ń fo lá tí ń mọ́ ọ̀ lákọ́ ẹyẹ.
Bí ọ̀kù fẹ́, bí kò fẹ́, kí bí ọmọ olókú lẹ́ẹ̀rẹ̀.
Bí ojú bá rí, ẹnu a dàkẹ́.
Bí ojú kò bá rí, ènú kí í sọ nǹkan.
Bí ojú kò bá ti oló, a ti ara ilé ẹ̀.
Bí ojú onílẹ̀ bá mo tintin, tí ojú alájòò tó gbọ́ngbà, onílẹ̀ ni ń ṣe oko alájò.
Bí olóde ò kù, odéé rẹ́ kí i hu gbẹ́gi.
Bí olóunjẹ bá rojù a fi àìjẹ́ tí é.
Bí ọdún bá dùn, bọnnọnbọnnọn a pawọ́ dá.
Bí ọ̀jọ́a bá tú tan, a ku olòríí papáté, a ku àgbàgbà sá-nko sá-nko lójú; bIfa bá pẹ̀lú tan, ìwò-n-wo a dẹ́de.
Bí ọjọ́ ewurẹ̀ bá pé, a ní kò sí ohun tí alátàta lé fi òun ṣe.
Bí ọ̀rọ̀ ò lè já, a lè kú túẹ̀.
Bí Ọlọ́run ó ṣe ẹni ni baba, a fi ìyànjú ṣe bí àgbà.
Bí òmode bá fẹ́ sílẹ̀ àgbà, ọjọ́ orírí rẹ̀ ó níí jẹ́.
Bí ọmọde bá gun ọkọ̀ àgbà, ó nílàti gbọ́n.
Bí omode bá ń ṣe omode, àgbà a máa ṣe bí àgbà.
Bí ọmọde ń leri bébé, tí kò ní baba, tí baba lá ń ṣe.
Bí Oya ń kò lórùn, bí Sango ń jẹ́ láye, kò nínú burú fún baba kò ní ó dowo ọmọ òun lórùn.
Dígbùlugi-digboluúyàn ó jẹ́ kí mọ́ aja tótọ́.
Didake lerin dake; àjàkù ló lágnán.
Àègùn ju èègùn; oríṣa ju oríṣa; Paaka le oniṣàgbò wọgbẹ̀.
Èègun ó ná obìnrin lágò; obìnrin tú kíjipa ìdíí rẹ̀, ó fi ná ẹẹgùn.
Àègùn pẹ̀ lóde, ó fẹ́lẹ̀ ọkọ̀ dáhun; wọ́n ni, “Baba ku abọ,” ó ní, “Hí ìí.”
Èègun wole, ó ní òun ó rí Ejontò; Ejontò ni, “Akisa ni, àbí kíyí wọ́?”
Àègùn àjàkù: ó ha ìkókò lẹ́nu.
Èègbọ́n sọ mo ayìnrin lénu, a ní kí àdì wá yan an jẹ́; àdì mọ pé òun náà owónje ayìnrin.
Àjọ kí í ti ojú Ààrẹ gun ọgba lọ.
Àmi dákò okoò, ìwò dákò okoò, ó ń pẹ̀mi ní múkù-mùkó.
Àmi ìwọ́fà, ìwọ́ ìwọ́fà, ó ní baba ní ka gbówó wà; ó dá tirẹ̀ sílẹ̀ ná?
Èpò ni mo ru; oníyànì má bá tẹ́ti jẹ́.
Àrín kí i fọn kọmọ̀ọ̀ rẹ̀ ó fọn.
Ọ̀rọ̀ oná ni yó ròyìn ọkà tó gbé.
Àsùrú ṣe fuja ó tẹ lọ́wọ̀ oníyàn; àlàmọnrin ajapa ṣe fuja ó tẹ lọ́wọ̀-ọ mi.
Àti lobìnrin fi ń gbé ohun ọ̀rọ̀.
Àwò ló tó ẹ̀kọ̀ọ̀ gba nínú ẹ̀wé ìrúgbàà?
Àwò ni ti Síká níluú Ìwo.
Àwùjú tí yóò tú ọpẹ̀: gbogbo ẹni ẹ ní yóò kan tan.
Àwéure ó wí pé òun ó sòò aguntan; aguntan ló wí pé òun ó sòò ewurè.
Àwúrẹ kí i bini ka lọ sísọ aguntan lọ jẹ́.
Èèyàn bí owó lọ́pọ̀ ń ya lásò.
Èèyàn ò ribi sun, aja ń hànrun.
Èèyàn tí ó nítíjú ojú kan ní ìbá ni; a gborin a tó tesin.
“Ẹ fa a wọlé” ló yẹ ẹlẹ́ṣin.
À jẹ́ ka mi, ẹ jẹ́ ka simi; èèyàn ni ń fifi èèyàn kòkòò; èèyàn ibà ṣe bí Olórun kò níì jẹ́ ka mi.
“Ẹ kù àtàbà” ó yẹ ara ilé; “Ẹ kù àtàbà” ó yẹni tí ń tajobọ; ẹni tí ó kí ẹni, “Ku àtàbà”-a padànu “Ẹ kù àtàbà.”
Níbí ènú ó tasẹ̀.
Ẹgbẹ́ ẹni lá ń gunyan ewúrà de.
Àgbẹ́rí ò mo pé àràwá kí í gbé eku; gbogbo ẹni kin-kin-kin lábẹ̀ àṣò.
Ẹgbọ́n ṣìwájú ò sọ àṣọ kọ; aburó kẹ́yìn ó wẹ́wu; bí a ó mọlẹ̀, ọlẹ̀ ó mọ́ araa rẹ̀?
Ọ̀lẹ̀èdè ń ló ẹ̀èdè, ó ní “Ẹ̀dẹ́gbàta ni àbí ẹ̀dẹ́gbà?”; èwò ló gbé níbẹ̀?
Ẹlẹ́dẹ́ ń pafọ́, ó rò pé òun ń ṣoge.
Èdè ò mẹ́yé.
Àlẹ́ẹ́fà kí i lọ ẹẹ́fà rẹ̀ ka sọ pé ó di ìjẹ́fà tí a ti jẹ́un.
Àni a bá fi soko kò dárapọ̀, ó ní òun ẹni ilé.
Ẹni a bá ta ka fowó rẹ̀ ra ada: ó ní ìyà ada ń jẹ́ òun.
Àni a bá tá kà fowó rẹ̀ ra àtàpa: ó ní òun a-ji-tanna-wo-lórú.
Ẹni a bá ta kà fowó rẹ̀ ra èbú: ó ní ẹ̀rọ òun kò ọọdúnrun.
Àni a ń gbé gẹ́gẹ́ ni yó bá araa rẹ̀ jẹ́.
Ẹni bá dẹ́ ojúú rẹ̀ sílẹ̀ a rímuú rẹ̀.
Àni dàdá ti kuro lómode.
Ẹni tí a bá ń dáṣọ fún kí i kà èèwọ́.
Àni tí a fẹ́ yatò sí ẹni tó ní kò sí ìrú òun.
Ẹni tí a gbé gun ẹlẹ́dẹ̀, ìwọn ni kò yọ mọ; ẹni tó gẹ́ṣin, ilẹ̀ ló ńbọ́.
Àni tí a lè gbé kí i dawo.
Ẹni tí a ń wo láwo-sunkun ń wo araa rẹ̀ láwo-rẹ̀rin-in.
Àni tí a ó fẹ́, alò ó kan an.
Ẹni tí a ó fẹ́ nílúú kí í jò lójú àgbò.
Àni ti ibà huwa ìpa ó huwa ìpa; ènì ti ibà huwa ẹ̀rọ ó hu ẹ̀rọ; ọ̀n tó nígbà owó, tó ńgbà ẹsẹ́ ń huwa pẹ̀lẹ̀.
Ọ̀ni tí kò lè gbé èèrà, tí ń kusa sí erin, titẹ̀ ní ń tẹ̀.
Àni tí kò rí àyé rí ní ń sọ pé kò sìnì tó gbọ́n bí òun.
Ọ̀ni tó tan araà rẹ̀ lóríṣa ọkọ̀ ń tan: àpọn tí ó láya nílé, tó ní kí oríṣa ó bun un lọ́mọ̀.
Àni ti kò tó kélẹ̀te kí i mi fin-in.
Ẹni tó tijúú tí í fún araà rẹ̀.
Ànìkan kí í jẹ́ “Awa dé.”
Ẹ̀ran kí lá ó jẹ́ rí? Ọpọ̀lọ bani lábata ó bá burúburu.
Ọ̀rọ̀ ń ṣe bí ọ̀kọ̀.
Ẹṣọ́ kí í gba ọfà lẹ́yìn; ìwájú gangan ni ń fi gba ọgbẹ̀.
Àwòrán tó tó ọ̀pẹ̀ ó tó dá erin duro; ìtakun tó ní kí erin má rokiẹ̀ odan, tóun terìn ni ń ló.
Ọ̀yá ló bí mi, ẹ̀kùn ló wo mi dagba, ológínì gba mi tọ́; bí kò sẹ́ran lọ́bẹ̀ ń kò jẹ́.
Ọ̀yé àkókòò ní òun lé gbé odo; tá ní jẹ́ fi odo àkọ̀ gunyan jẹ́?
Àyẹ́ ó lé rí omi inú agbọn bu mú.
Ọ̀yé tó fi ara wé ìgun, ẹni àdìrò ní ń sun.
Fàláná gbọ́ tírẹ̀, tara ẹni lá ń gbọ́.
Ààrí owó ó ju inú ìgbé ló.
Gànran-ganran ó yẹ ẹni a bíire.
“Gbà jẹ” ó yẹ àgbà.
“Gba mi, gba mi!” ó yẹ àgbà; àgbà kí í ṣe ohun alámú.
“Gba mi, gba mi!” ó yẹ ẹẹgùn; “eran ń lémi bo” ó yẹ ode.
“Gba were,” “N ó gba were” lọ́já fi ń hò.
Gbogbo èèyàn ni ń sunkun-ún Banjo; ṣùgbọ́n Banjo ó sunkun ara è.
Gbogbo ẹgbẹ́ ń jẹ́ Ma-yẹ-lóye, ó ń jẹ́ Sare-pẹgbẹ́.
Gbogbo ọ̀rọ̀ ni ń sọjú èké.
Gbọn-ọn-gbọ́n-ọn kan ó sí, àfi ẹni tó bá ń ti ara ẹ̀.
Bíjẹ́ ọjọ́ kan ó tan boro.
Mo ti kẹ́kọ́ọ̀ pé tí a bá gbájúmọ̀ ẹ̀kọ́ àwọn obìnrin, a máa mú ìyàtọ̀ bá ìgbàyé wọn gidi gan, bákan náà ní aláàfià àwùjọ wọn.
Àdí níyí tí mo fi jòwo ayé mi fún ètò-èkọ̀.
Àyí wà ní ìṣọ̀kan pẹ̀lú ìrúnú mi nípa ìdọ́gbà àti lẹ́lẹ̀ déde àwùjọ, nítorí tí ẹ bá fẹ́ ṣe afikun anfani sí ètò-ìlera, ẹ nílò láti kọkọ́kọ́ ṣe afikun anfani sí ìmọ̀ iléra.
Pelu àwọn orílẹ̀ àti àwọn alájáje, a ń kò fasiti tó rewa ní ìgbìrò àríwà orílẹ̀-èdè Rwanda.
A ń kọ́ àwọn akẹkọ́ọ́ wà láti pé ojúlọ́wọ́, adọ́gbà, ìtọ́jú àpapọ̀ fún gbogbo ènìyàn, láyọ ẹnikẹni sílẹ̀, gbigbúmọ́ àwọn tó kọgun ṣewu, paàpajúmọ́ àwọn obìnrin àti àwọn ọmọde, tó ṣe pé nínú ìtàn àwọn ní ẹni ìgbẹ́yìn láti gba ìtọ́jú.
A ṣe ayípadà wọ́n sì àṣíwájú a sí fún wọ́n ní ìmọ̀ṣẹ̀ ìṣàmọ̀jútó àti ìmọ̀ṣẹ̀ ìjẹ́ agbenúsù kí wọ́n lè ṣe ayípadà tó dan moran ní àwùjọ tí wọ́n máa wá, kí wọ́n lè pèsẹ̀ ètò ìlera tí yóò gba wọ́n láye láti setojú àwọn tó kógún ṣewu níbi tí wọ́n wà.
O sì ti mú ayípadà wa.
Torí lọ́wọ́lọ́wọ́ yìí, ètò-ẹ̀kọ̀ ìmọ̀-ìṣẹ́gun, fún àpéèrè, ni wọ́n ń kò ní àwọn ilé-èkọ tó wà nigboro, tó gbajúmọ̀ ojúlọ́ ètò-ìlera àti ìmọ̀ṣẹ̀, ìmọ̀ṣẹ́ àjọ-ìtòjú, tí yóò di gbígbà ní àwọn ilé-èkọ̀.
A tún gbájúmọ̀ ojúlọ́wọ́ ìmọ́ọ̀ṣe ajẹmọ̀-ìtọ́jú sugbọ́n pẹ̀lú ọ̀nà-ìmúṣe ajọ́ṣepọ̀ ìwá àti àwùjọ sí ìpà-ìlélera àwọn aláyàn, láti lé ṣe ìtọjú ni àwùjọ tí àwọn ènìyàn ń gbé, pẹ̀lú gbégbé lọ sí ilé ìwòsan nígbà tó bá pọn dandan níkan.
Àkan náà, léyìn ọdún mẹ́rin sí méjẹ́ ètò-ẹ̀kọ̀ àmọ̀-ìwòsan nigboro, àwọn ọdún akèkòò jade ó fẹ̀ padà sí àwọn ìgbèrò.
Idí niyí tí a fi kọ Fasiti Ìdọ́gbà Eto-Ìlera Agbaye, ìgbésẹ̀ àwọn alájọṣepọ̀ nínú ètò-ìlera, tí wọ́n pé ní UGHE, ní ìgbìrò aráìwà orílẹ̀-èdè Rwanda.
Àwọn akèkòò wà wà láti mú ayípadà bá àgbáyé.
Wọ́n yóò wà láti ibi gbogbo -- fasiti àgbàyé ni -- wọ́n yóò sí gba ètò-ẹ̀kọ́ ìmọ̀-ìṣegun lọ́fẹ́ẹ̀ lábẹ́ adẹ́hun kan: wọ́n ní láti ṣe ìtọ́jú àwọn tó kọ́gun ṣewu jùàjèdè àgbàyé láárìn ọdún mẹ́fà sí mẹ́sàn-an.
Wọ́n yóò tójú owó iṣẹ́ náà fún ara wọn àti àwọn ẹbi wọ́n ṣùgbọ́n wọ́n yóò yì ẹ̀kọ̀ tí a fún wọn padà sí ojúlọ́ ìṣẹ́ àmọ̀-ìwòsan, paápàà jùrò fún àwọn àkógun-sewu.
Ṣíṣe èyí, wọ́n yóò tọwọ́ bọ́ ìwé adẹ́hun ni ìbẹ̀ẹ̀rẹ̀ pẹpẹ̀ pé wọ́n yóò ṣe ìyẹn, adẹ́hun òfin ni.
A ó fẹ́ owó.
A ni láti lọ pin owó náà yika.
Àwọn yóò sọ èyí di ìjábò iṣẹ́ fún gbogbo ènìyàn.
Fún èyí,bẹ́ẹ̀ ni, a nílò ètò ìdọ́gbà láárìn ọ̀kunrin àti obìnrin tó lagbara.
Ní gbogbo yara ìkèkòò wà, abala ẹ̀kọ̀ ọ̀yé ìjìnlé, ó kere ju ìdá àdọ́ta àwọn obìnrin.
Inú mi dùn láti sọ pé fún ilé-ẹ̀kọ́ ìmọ̀-ìṣegun tó bẹ̀rẹ̀ ní oṣù marun-ún sẹ́yìn, a ti gba ìdá adọ́rin àwọn ọmọdebinrin.
Àyí jẹ́ èsì tako àdúgbà lọ́wọ́lọ́wọ́ fún àwọn obìnrin láti ní àtànfani sí ètò-ẹ̀kọ̀ ìmọ̀-ìṣẹ́gun ní èkun wa.
Mo nígbàgbọ́ nínú ètò-ẹ̀kọ́ àwọn obìnrin.
Àdí níyí tí mo fi gbóríyìn fún àwọn obìnrin nílẹ̀ Adúbò tí wọ́n ń ló kààkiri àgbáyé láti ṣe afíkùn sí ẹ̀kọ̀ wọn, ìmọ̀ṣẹ́ wọn àti ìmọ̀ wọn.
Àṣùgbọ́n mo lérò wí pé wọ́n yóò mú ìyẹn padà wa sílẹ̀ Adulàwọ láti jẹ́ kí ẹ̀kùn náà gbooro kí wọ́n sì sọ ẹ̀kùn náà di agbègbè alágbára, nítorí ó dami lójú pé ilẹ̀ Adulàwọ tó lagbara yóò sọ orílẹ̀-èdè agbábára.
Ódún méta-lé-lógun ṣeyìn, mo padà ló sí orílẹ̀-èdè Rwanda, sí orílẹ̀-èdè Rwanda tó ti túkà, tó sì jẹ́ orílẹ̀-èdè tó kùsẹ́ ṣùgbọ́n tó ń tan pẹ̀lú ọjọ́-ìwájú rere.
Mo kún fún ayọ láti padà wa, kódà tí àwọn ọjọ́ kan bá lé kòkò, tó sì jẹ́ wí pé àwọn ọjọ́ kan mo ní irẹ̀wẹ́sì, nítorí mi ó rí ọ̀nà àbáyọ àwọn ènìyàn sí ń kú, tàbí nǹkan ó lọ dáàdáà.
Àwọn inú mi dùn láti lọ́wọ́ sí ayípadà àwòjo mi.
Àyí sí ń jẹ́ kí ń kun fàyọ.
Nítorí náà, àwọn obìnrin ilé Adulawo láti ilé-okere, tí ẹ bá ń gbomi, máa gbàgbé iléé rẹ̀.
Ti ẹ bá ti ṣetan, ẹ padà wálé.
Mo ṣe bẹ̀ẹ̀.
O ti jẹ́ kí ayé mi ní àṣeyọrí.
Nítorí náà, ẹ padà wálé.
Ẹ ṣeun.
Bí ìkopamo tí àwùjọ lẹ̀wájú rẹ̀ ṣe lé doola àwọn èranko ìgbẹ̀.
Mo jẹ́ olùpápàmọ̀ kìhún.
O dùn-ún gbọ́, àbí bẹ́ẹ̀ kò?
Àwọn ènìyàn kan lé má ní òye nǹkan tí èyí túmọ̀ sí.
Àsùgbọ́n ó dami lójú wí pé gbogbo yín lé ti gbé nípa Cecil kíhun náà.
[Cecil kìhun náà (2002-2015)].
"kinihun tó ń bu ramu-ramu).
Ko bu ramú-ramú mọ́
Ní ọjọ́ kejì oṣù Agemo, ọdún 2015, wọ́n dá ẹ̀mi rẹ̀ lágbòdó nígbà tí odé àparanko ìgbò kan pa a.
Wọn sọ wí pé ẹ lè fẹ́ran ẹ̀ranko tí ẹ ń kọ́ nípa rẹ̀.
Bí ó ṣe rí fúnmi àti Cecil kíhun náà níyẹn, léyìn tí mo ti mo ó ti mo sì ti mọ́ sọ fún ọdún mìmọ̀ ní ààyé-ìgbé àpapọ̀ Hwange.
Ikú rẹ̀ bami lọ́kan jẹ́.
Sùgbọ́n nǹkan rere kan tó jade láti ibi àjàlú burúku yìí ni akìyí tí ìtàn yìí múwá nípa ẹ̀húnú àwọn èranko ìgbà tí wọ́n wà nínú ewu.
Lẹ́yìn ìkù Cecil, mo bẹ̀rẹ̀ síní bí ara mi ní àwọn ìbéèrè wọnyí: tí ó bá jẹ́ wí pé àwùjọ tí wọ́n ń gbé lẹ́gbẹ́ kíhùn náà lọ́wọ́ sí ààbò rẹ̀ ńkọ́?
Ó bá ṣe wí pé mo ti mo Cecil nígbà tí mo wà ní ọmọ ọdún méwa, yatò sí ọmọ ọdún mokan-dín-lógbon nko?
Nílẹ̀ ẹ̀mi tàbí àwọn akẹgbẹ́ẹ́ mi ní yara ìkẹkọ́ọ́ ìbí tí yí àyànmọ̀ rẹ̀ padà bí?
Ópọ̀ àwọn ènìyàn ń ṣiṣẹ́ láti dékun kí kíkínhun ó má poora mo, ṣùgbọ́n díde nínú àwọn ènìyàn wọ́nyí ni wọ́n jẹ́ ọmọ onílú sí àwọn orílẹ̀-èdè wọnyí tàbí láti àwùjọ tí ọ̀rọ̀ kan ju.
Àwọn àwùjọ tí wọ́n ń gbé pẹ̀lú àwọn kíhùn náà ni wọ́n wà ní ìpò tó dara ju láti ran àwọn kíhùn náà lọ́wọ́.
Àwọn ọmọ onílú ló yẹ kí wọ́n léwájú wíwà ìyànjú sí àwọn ìpínìjì tó ń kójú àwọn èranko ìgbà.
Nígbà mírán, ayípadà yóò wáyé nígbà tí àwọn ènìyàn tí ọ̀rọ̀ kan tó sí nípa lára wọn jọ́ bá gba a.
Àwọn àwòjo ìgbèrò ń kopa pàtàkì láti kójú pápa àti owó èranko ìgbèrò lọ́nà àìbòfinmu, tí wọ́n jẹ́ òlórí ewu tó ń dàmà àwọn kíhùn àti àwọn èranko ìgbè miíràn.
Àwọn ènìyàn tí mo máa ń padà máa ń nífẹ́ láti mọ́ boya ó wúnmi láti jẹ́ olùkó pamọ̀ ni, nítorí wọ́n kíí padé àwọn olùkópamọ́ tí wọ́n jọ́mi lọ́pọ̀lọpọ̀.
Nígbà tí mo ń dagba, mi ó tiẹ̀ mo wí pé ìṣẹ̀-ìṣẹ̀ ní ìkópọ̀mọ̀ àwọn èranko ìgbà.
Igba akọ́kọ̀ tí mo rí ẹ̀rọ̀ ìgbà ní orílẹ̀-èdè mi nígbà tí mo wá lọmọ̀ ọdún mẹ́ẹ̀dọ́gbọ́n, bó tilẹ jẹ́ wí pé kíkùnhun àti àwọn aja ìgbà ilẹ̀ Adulàwọ́ ń gbé ní ìbusọ diẹ̀ sí ilé mi.
Àyí wopọ̀ ni orílẹ̀-èdè Zimbabwe, nítorí ọ̀pọ̀pọ̀ àwọn ènìyàn ó lájú sí èranko ìgbò, bó tile jẹ́ wí pé ó wà lára àṣà wa.
Nígbà tí mo ń dagba, mi ó tilẹ́ mọ́ wí pé kíkùnhun ń gbé lẹ́yìn ilé mi.
Nígbà tí mo dáṣẹ wo Save Valley Conservancy ni àaro ológínítí kan ní ọdún méwa ṣeyìn láti kẹ́kọ̀ọ̀ nípa àwọn aja ìgbà ilé Adúbò fún iṣẹ́ ìwádì ọ̀yé ìjìnlé mi, ewa àti ìdákeroro tó yìí ka fẹ́mi mora.
O dàbí ẹni pé mo ti rí ohun tí mo nífẹ̀ sí àti àyànmọ̀ mi nílé ayé.
Mo ṣe ìpínnu lójọ náà pé máa fi gbogbo ayé mi dáabo bó àwọn èranko.
Mo ronú nípa àwọn ìgbà tí mo wà ní ilé-ẹkọ èwé ní orílẹ̀-èdè Zimbabwe àti àwọn ọmọ tóku tí a jọ wà ní ilé-ẹkọ.
Bọ́yà tí a bá ti ní ànfani láti farakinra pẹ̀lú ẹ̀rọ̀ ìgbò ni, òpò nínú àwọn akègbè mi ní yara ìkèkòò ni a ó jẹ́ máa sísí báyìí.
Ayafi tí àwọn àwùjọ ìgbìrò bá fẹ́ dáàbobo tí wọ́n sì fẹ́ gbé pẹ̀lú ẹ̀ranko ìgbò, gbogbo ìgbìyànjú olùpọ̀mọ̀ lé já sásan.
Àwọn wọ́nyí ni àwùjọ tí wọ́n ń gbé pẹ̀lú àwọn èranko ìgbò náà ní ayíká kan náà tí wọ́n sì ń fara gbé sílẹ̀ bẹ̀ẹ̀.
Tí wọ́n ó bá ní àjọṣepọ̀ táara tàbí anfani látara àwọn ẹ̀ranko náà, wọ́n ó ní ìdí kankan láti dáabo bó wọn.
Ti àwọn àwòjọ ìgbèrò ò bá dáabo bo ẹ̀rọ̀ ìgbèrò wọn, kò sì iye ìdásì láti ìta tí yóò ṣiṣẹ́.
Nítorí náà kí lá nílò láti ṣe?
Àwọn olùpọ̀mọ̀ gbodo mú ètò-èkọ̀ agbègbè lọ́kùdún kí wọ́n sì ṣe ìrànlọ́wọ́ láti gbórò ìmọ̀ṣẹ̀ àwòjú láti ṣe ìpamọ̀ àwọn èranko ìgbè wọn.
Àwọn ọmọ ilé-ẹ̀kọ̀ àti àwùjọ gbọdọ́ di mímu lọ sí àwọn ayé-ìgbàfẹ́ apapọ̀, kí wọ́n lé ní ànfani láti ní ìbáṣepọ̀ pẹ̀lú ẹ̀ranko ìgbò.
Fún gbogbo ìgbìyànjú àti gbogbo ìpele, ìkopamo gbodo pẹ̀lú ọ̀rọ̀-ajé àwọn ènìyàn tí wọ́n jijò ń pin ilé ló pẹ̀lú àwọn èranko ìgbà.
O tún ṣe patakí pé kí àwọn olùpàmọ̀ agbègbè wa lára gbogbo ìgbìyànjú ìpamọ̀, tí a bá fẹ́ kí wọ́n gbà wà gbọ́ tí a sì fẹ́ fi ìpamọ̀ rinlẹ̀ sí àwùjọ lótọ́.
Gẹ́gẹ́ bí olùpọ̀mọ̀ agbègbè, a máa ń kójú ìṣòro tó pọ̀, láti ibi ẹ̀lẹ̀yameya sí àwọn ìṣòro nítorí àṣà àti iṣẹ́.
Àṣùgbọ́n mi ó ní jáwọ́ ìgbìyànjú mi láti mú àwọn ènìyàn àwùjọ wọlé láti já ìjà yìí fún ìmọ̀ríbọ́ agbaye wa.
Mo ń pé yín láti wà darapọ̀ pẹ̀lú mi.
A gbọdọ̀ jọ tu àwọn ìṣòro tí a ti ṣedá ka, tó ń yọwọ́ àwọn ọmọ-ìlú kúrò nínú ìgbìyànjú ìpamọ̀.
Mo ti jòwò ayé mi fún ìdáàbò bó kíhún.
Mo dẹ́ mọ́ pé àwọn alájọgbé mi yóò ṣe bẹ́ẹ̀, bákan náà, ìbí ṣe wí pé wọ́n mọ́ àwọn ẹ̀rọ tí ó ń gbé ní ẹgbẹ́ wọn ni.
À ṣeun.
Bí àwọn horo àìsàn jẹ́jẹ́rẹ̀ ṣe ń sọ̀rọ̀ - àti bí a ṣelé mú wọ́n wàlẹ̀.
Ààrùn tó ń bani láye jẹ́ ni tó sí ń bani láyé jẹ́.
Kìí ṣe fún àlàsàn níkan, ṣùgbọ́n àwọn òlòfẹ́ àlàsàn náà, bákan náà.
Ogun tí ìrán ọmọ ènìyàn tí ń já fún àìmọ̀ye ọ̀rùn-ọdún ni.
Nígbà tí a ti ṣe àwọn ìtẹ̀síwájú kan, a ó ti ṣẹ́gun rẹ̀.
Mẹ́jì nínú ènìyàn marùn-ún ni orílẹ̀-èdè US ni yóò ní àìsàn jẹ́rè ní ìṣẹ̀mi wọn.
Nínú àwọn wọ́yí, ìdá adọ́rùn (90%) yóò juwọ́lẹ̀ fún ààrùn yìí nítorí ìtàkà rẹ̀.
Ọ̀kànká jẹ́ ìfọkà àìsàn jẹ́ẹ́rẹ̀ láti ayé ìpile sí ayé miran, nípaṣe ètò ìsàn-èje tàbí ètò ọmọ-ara.
Fún àpẹẹrẹ, obìnrin alásàn pẹ̀lú àìsàn jẹ́jẹ́rẹ̀ ọ̀yan kíí juwọ́lẹ̀ fún ààrùn náà nítorí ó pọ̀ lórí ọ̀yan rẹ̀.
O juwòlé fún ààrùn náà nítorí ó ń tan ló sí èdè-foro, èdè, àsẹ ọmọ-ara, ọmọ, ọmọ, ọ̀gùn, níbi tí kò ní ṣe ẹ fi iṣẹ́ abẹ́ yóò tàbí ṣe tójú.
Àtanka jẹ́ ìgbésẹ́ amudijú.
Àyí tí mo ti ń kò nípa rẹ fún àìmọ̀yé ọdún báyìí.
Nkan tí ẹ̀mi àti ìkọ̀ mi ṣàwárí láìpẹ̀ yìí ni wí pé àwọn horo àìsàn jẹ́jẹ́rẹ̀ máa ń bá ara wọn sọ̀rọ̀ wọn sí máa ń dára ètò ìgbésẹ̀ wọn, lórí bí wọ́n ṣe sunmọ́ra wọn nínú agbègbè-àìfojúrí kòkò.
Wọ́n máa ń bára wọ́n sọ̀rọ̀ nípaṣẹ̀ moleku afúnlọ́wọ́ méjì tí wọ́n ń pé ní Interleukin-6 àti Interleukin-8.
Ní báyìí, bí nǹkan miíràn nínú ẹdà, tí nǹkan bá fún diẹ̀, ó máa ń ran àmì náà lọ́wọ́, tí yóò sí mú kí àwọn horo àìsàn jẹ́jẹ́rẹ̀ náà yára sun kuro láti ayé-ìpilẹ́ kí wọ́n sì fọnka sí ayé tuntun.
Nítorí náà, tí a bá di àmì yìí, pẹ̀lú lọ́lù ọ̀gùn kan tí a pèsẹ̀, a lè dá ìbànisoro láárìn àwọn horo àìsàn jẹ́ẹ̀rọ duro kà sí mú adinku bá ìfókà àìsàn jẹ́ẹ́rẹ̀.
Ọ̀ jẹ́ kí ń dúnú dúró diẹ fún iṣẹ́jú ayá kan kí ń sí mú yín padà sí ìgbà tí gbogbo èyí bẹ̀rẹ̀ fún mi ní ọdún 2010, nígbà tí mo jẹ́ akẹ́kọ́ọ̀ ọdún kejì ni ilé-ìwé giga.
Mo ṣe bere sísí síyé ni ayé fún ayéwò ìmọ̀-ìjìnlé ọmọ ìṣẹ́gun Danny Wirtz ni fasiti John Hopkins ni.
Màá dẹ́ ṣe òtọ̀: mo jẹ́ ọdọ̀, aláìmọ̀kan, ọmọdebinrin Sri Lankan, tí ó ní ìrírí ìwádìí àtàyìnwa Kankan.
Iṣẹ́ tí wọ́n gbé fún mi ni láti wo bí àwọn horo ààrùn jẹ́rè ṣe ń rin ní 3D collagen I matrix tó máa ń safihan, nínú abo kan, ìpò tí àwọn horo ààrùn jẹ́rè ń kójú lára wa.
Àyí jẹ́ tuntun ó sí ń fún mi láyò, nítorí àwọn iṣẹ́ àtàyìnwà ni wọ́n ti ṣe lórí 2D, pẹlẹ̀bẹ̀, abọ onike tí wọ́n kíí fi bẹ́ẹ̀ ṣe agbéjade nǹkan tí àwọn horo ààrùn jẹ́jẹ́rẹ̀ ń kójú lára wa.
Nítorí, ẹ jẹ́ kí dùjú kò ó, àwọn horo ààrùn jẹ́ẹ́rẹ̀ nínú ara wa kíí dúró lórí àwọn abo onike.
Ní àṣìkò yìí ni mo lọ sí sẹ́mina tí Oníṣegun-oyinbo Bonnie Bassler láti fasiti Princeton gbé kalẹ̀, níbi tó ti sọ̀rọ̀ nípa bí àwọn horo àlàmọ ṣe ń bá wọ́n sọ̀rọ̀, lórí iye àgbáríjọpọ̀ wọn, tí wọ́n sì ń ṣe àwọn iṣẹ́ kan pato.
Asiko yìí ni iná kan déde ku lórí mi, mo wá ro ó, "Wow, mo máa ń rí èyí nínú horo ààrùn jẹ́ẹ́rẹ̀ mi lójojúmọ̀, tí a bá ń sọ nípa ìgbéṣẹ́ wọn.
Èrò iṣẹ́-akanṣe mi bá di bibi.
Mo ṣe àròsọ pé àwọn horo ààrùn jẹ́rè máa ń bá wọ́n sọ̀rọ̀ wọn sí máa ń dára wọn sọ̀rọ̀ wọn, lórí bí wọ́n ṣe jò wà pàpà ní àwùjọ-àìfojúrí kòkò.
Mo bẹ̀rẹ̀ síní ronú pẹ̀lú ìṣiṣẹ́ tọ́ àròsọ̀ yìí.
Orí bami ṣe, mo ń ṣiṣẹ́ fún ènìkan tó ṣetan láti ṣiṣẹ́ pẹ̀lú ẹ̀rọ tó ń sin mi níwin.
Nítorí náà, mo jurá mi sinu iṣẹ́-akanṣe yìí.
Níbẹ̀, mi ó lé dáṣẹ́ ẹ fúnra mi.
Mo nílò ìrànlọ́wọ́.
Mo nílò ìrànlọ́wọ́ lọ́tọ̀.
À gbá àwọn akẹkọ́ọ tí wọ́n ó tiì kẹkọ́ọ jade, àwọn ọmọwé àti àwọn ọjọgbọ́n láti ilé-ẹkọ lóríṣiríṣi àti oríṣiríṣi ẹkọ́ láti parapọ̀ ṣiṣẹ́ lórí èrò yìí tí mo lóyìn rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí akẹkọ́ọ ọdún kejì nílẹ̀-ẹkọ giga.
Lẹ́yìn àìmọ̀yé ọdún tí a ti ń ṣe ìdánwo pọ̀ tí a sì ń pa oríṣìrísí ẹ̀rọ àti oyé pọ̀, a sáwari orípa ìṣàmì tuntun tó ń dàríí bí àwọn hoò.
Awọn kan nínú yín lé ti gbọ́ èyí, nítorí ọpọ̀ àwọn ìkani ìbídọ̀rẹ̀ mọ́ ọ sì ipa Hasini.
A ó dé tii setan.
A wá pinnu wí pé a fẹ́ di orípa ìṣàmì ka wa wo ó boya a lé mú adinku bá ìfọnka ààrùn jẹ́jẹ́rẹ̀.
Ti a dé ṣe, ní àwòṣe ìtọ́jú síwájú ayéwò lára ẹ̀rọ̀.
A pé òwógun aládàlú kan tó ní tócilizumab, tí a ń ló lọwọlọ́wọ́ láti tọjú lákurègbé, àti reparín, tí a ń ló lọwọlọ́wọ́ fún ìwádìí ajẹmọ-ìtọjú ààrùn jẹ́jẹ́rẹ̀ ọ̀yan.
Pelu ìdúnú, nǹkan tí a rí ní wí pé òògun aládàlú yìí kò fi béẹ̀ nípa lára ìdàgbàṣe kòkò, ṣùgbọ́n ó dojúkó ìtàkà taara.
Àyí jẹ́ àbájáde tó ṣe pataki, torí lọ́wọ́lọ́wọ́ yìí, kò sí òwógun FDA kankan tó gbàṣẹ tó ń kójú ìtàkàn ààrùn jẹ́jẹ́rẹ̀ taara.
Ólọ́tọ̀, ìtàkàn ààrùn jẹ́ẹ́rẹ̀, titanka, ni wọ́n ń rí gbé bí ẹ̀rọ ìdàgbàṣe kòkò.
Níbi tí ẹ̀rọ náà wà, tí a bá lè dánà ìdàgbàsókè kò, a lè dánà ìtànká kò.
Níbẹ̀, ọlọ́pọ̀ wà mo wí pé èyí kíí ṣe ọ̀tọ̀.
Àwá, nída kejì, pẹ̀sẹ̀ ogun òlomi kan tó ń kójú ìtàkàn tí kíí ṣe pẹ̀lú ìdójúọ̀ ìdàgbàsoke kòkò, ṣùgbọ́n pẹ̀lú ìdójúọ̀ ìṣẹ́da tó gbóoro tó ń dára rẹ̀, nípasẹ́ kíkójú ìpa Hasini.
Wọ́n ṣe àtejade iṣẹ́ yìí láìpé yìí nínú "Nature Communications," ẹ̀mi àti àwọn ìkọ̀ mi dé gba èsì tó pọ̀ kààkiri àgbáyé.
Ko sí ẹnikẹni nínú ìkọ̀ mi tó lé sọ àṣọ̀tẹ̀lẹ̀ ìrú àwọn èsì yìí.
O jọ bí ẹni pé a ti kan nǹkan.
Wiwo ẹ̀yìn, mo ń dúpé gidi gan fún àwọn èṣẹ́ gidi tí mo rí gbà, kíí ṣe láti ẹ̀kà ètò-ẹ̀kọ̀ níkan, ṣùgbọ́n láti ọdọ́ àwọn aláṣàn, àti àwọn ènìyàn kaakiri àgbáyé tí ààrùn burúku yìí ń bájá.
Bí mo ṣe ń nípa lórí àṣèyori tí mo bá padé pẹ̀lú ìpa Hasini, mo tún padà wa bá àwọn ènìyàn tí mo ní ànfani láti ṣiṣẹ́ pẹ̀lú.
Àwọn akẹkọ́ọ́ tí wọ́n ó tií kẹkọ́ọ̀ jade tí wọ́n fi agbara àkandá ènìyàn hàn nípasẹ̀ iṣẹ́ takun-takun àti ìfọkànsàn wọn.
Àwọn akèkòò-jade àti àwọn ọmọwò, àwọn akègbé mi olùkòya, tí wọ́n kò mi ní àwọn ogbon tuntun tí wọ́n sì ríí dájú pé mo wà lójú onà.
Awọn ọjọ́gọn, àwọn Yoda àti Obi-Wan Kenobid mi, tí wọ́n mú ìmọ̀ òjíjí wọ́n wà láti jẹ́ kí iṣẹ́ yìí di nǹkan tó dá loni.
Àwọn òṣìṣẹ̀ alátìlẹ̀yìn, àwọn orí àti ebi, àwọn ènìyàn tí wọ́n gbé orí mi soke, tí wọ́n ó jẹ́ kí kàkan lórí ìgbìyànjú ìpínnu wa.
Àwọn kẹsẹ tó dara ju tí a lè bere fún.
O gba abule kan láti bá mi ṣewò ìtàkàn.
Ẹ gbamigbọ́, láìsì àbule mi, mi ó ní sí níbi.
Láni, ìkọ̀ wa ti dágbà, a sì ń lo ìpa Hasini láti pé àkójọpọ̀ òògun tó máa kójú ìdàgbàṣe kòkò àti ìtàkà.
A ń ṣe ètò òògùn àtàkò-jẹ́jẹ́rẹ̀, láti ṣe adinku ọ̀rọ̀ àti láti mú adinku bá ìkọ̀ òògùn.
A ń ṣe àwọn ètò tí yóò nípa tí yóò sì ṣe ìrànwọ́ fún ìdàgbàṣe ìwádìí àmọ̀-ìtòjú lára ènìyàn dáàdáà.
O múnu mi dùn láti ronú wí pé gbogbo èyí, iṣẹ́ aláilẹ̀gbẹ́ tí mo ń ṣiṣẹ́ tọ – àti ìjẹ́ òtọ̀ pé mo dún láti ronú wí pé gbogbo èyí, iṣẹ́ aláilẹ̀gbẹ́ tí mo ń ṣiṣẹ́ tọ – àti ìjẹ́ òtọ̀ pé mo dún láti ronú wí pé gbogbo èyí, iṣẹ́ aláilẹ̀gbẹ́ tí mo ń ṣiṣẹ́ tọ – àti ìjẹ́ òtọ̀ pé mo dún láti ronú wí pé gbogbo èyí, iṣẹ́ àlàilẹ̀gbẹ́ tí mo ń ṣiṣẹ́ tọ – àti ìjẹ
Mo mo ìyẹn níṣìyìí, mo wá lórí irin-àjọ aláìlégbè yìí tó fún mi ní ànfani láti ṣiṣẹ́ tó iṣẹ́ tí mo nife sí, àti nǹkan tó máa ń bó ìmọ̀ mi lójọjúmọ̀.
Ṣùgbọ́n mo gbọdọ̀ sọ pé, èyí tí mo fẹ́ran ju nínú gbogbo èyí -- yatọ́ sí, bẹ́ẹ̀ ni, wiwa níbi, bí báa yín sọ̀rọ̀, loni -- ni pé mo ṣiṣẹ́ pẹ̀lú oríṣiríṣi ẹ̀yà ènìyàn, tí wọ́n jẹ́ kí iṣẹ́ mi lágbara, kò dara kò sí rọ̀run púpọ̀.
Bítorí eléyìí, mo ní láti sọ wí pé àjọṣẹ̀pọ̀ ní àgbára àkàndá-ènìyàn tí mo feran ju.
Nkan tí mo sì fẹ́ran nípa àgbára yìí ni wí pé ẹ̀mi níkan kọ̀ ni mo ní i.
O wá nínú gbogbo wa.
Iṣẹ́ mi fi hàn pé kódà àwọn horo ààrùn jẹ́jẹ́rẹ̀ má ń ló ajọṣepọ̀ láti kógún já àgọ-ara wa àti láti fọn ìbínú wọn kà.
Fún àwá ènìyàn, agbara-akanda náà ti pèsé àwọn àwá àláìlégbè ní ẹka ìmọ̀-ìṣẹ́gun àti ìmọ̀-ìjìnlé.
Àgbára-akanda náà ni gbogbo wa lé kọjú sí láti ṣe kòríyà fún wa láti ṣe nǹkan tó tóbi ju àwá fúnra wa lọ, ìyẹn yóò sí ran wa lọ́wọ́ láti sọ ilé-ayé di ayé tó dara.
Àjọjọpọ̀ ni àgbára-akanda tí mo kójú sí, láti bá mi jagun ààrùn jẹ́rè.
Mo dẹ́ ni ìdánìlójú pé pẹ̀lú àjọṣepọ̀ tó tọ́, a máa ṣegun ààrùn buruku yìí.
À ṣeun.
Ẹ le máa dokòkò sí àwọn ilé-iṣẹ́ síga láìmọ̀.
Ní ọdún 2001, mo jẹ́ oníṣẹ̀gun-oyinbo tuntun ayòrán, tó ń dan, tó ń gbèrò láti gba ayé lá.
Iṣẹ́ mi akọ́kọ̀ ni ṣìṣe iṣẹ́ fún oṣù mẹ́ta ni ẹ̀ka ààrùn jẹ́jẹ́rẹ̀ ẹdọ́foró.
O fẹ́rè jẹ́ wí pé gbogbo àsàn mi ni wọ́n ń mú siga tàbí tí mú siga rí, òpò wọ́n sì ti bere sí mú siga nígbà tí wọ́n wà lómode tàbí láti bíi ọmọdún metala.
Pẹ̀lú pé wọ́n ń gbé ní orílẹ̀-èdè tó rẹ̀wa, tó rọrọ̀, pẹ̀lú anfani sí àwọn òògun tó lágbara ju, ó fẹ́rẹ̀ jẹ́ wí pé ìkankan gbogbo àwọn aláṣàn mi ní wọ́n kú tan.
Gbogbo ènìyàn ló mo wí pé kùyé ò dara, ṣùgbọ́n tí ẹ bá rí ìpa rẹ̀ taara, tótò ń gori ọjọ́, ó máa ń fi ìpa tó kenu sílẹ̀.
Lẹ́yìn ọdún mẹ́wa, onímọ̀ nípa ìtàn ìkókò ni mi, tó mọ́ nípa inira tí kúyé ń fa.
Mo kòkòò sí ilé-òwòsàn ilé-ìwòsàn, mo ń ṣe ìdíje mi àkókò pẹ̀lú àṣojú kan láti ilé-ìṣẹ̀ owó-ìfẹyìninti mi.
O múnu mi dùn, ó dami lójú pé ẹ lè woye rẹ̀.
O sọ fún mi pé mo wà ní èyàn ìpile.
Mo ní, "Ẹyàn?
Àwọn ìyẹn túmọ̀ sí wí pé àwọn anfani yìyàn miran tún wà?
O wò mi, ó yí ojú rẹ̀, ó sì wí pé, "yìyàn ìdábò bó àwùjọ kan báyìí wà fún àwọn ènìyàn tí wọ́n ní ìṣòro ìdókòkò nínú ìwà-kusa, ọti-lile tàbí kúyé.
Mo ni, "Nje ó daruko kùyé?
O ni, bẹ́ẹ́ ni.
Mo ní, "bayìí, ṣe ó ń sọ fúnmi wí pé mo ń dokòkò nínú kùyé lọ́wọ́lọ́wọ́ yìí?
O ní, "oh,bẹ́ẹ̀ ni, gbogbo ènìyàn sí ní.
Ti ó bá dokòkò ni ilé-iṣẹ́ kan, ó ti ní díde lára ilé-iṣẹ́ yẹn.
O fẹ́ kí ilé-iṣẹ́ yẹn gbooro kò ṣe àṣeyọrí kò sí gbérú.
O fẹ́ kí ilé-ìṣẹ́ yẹn fa ojú àwọn oníbábà tuntun mora, ó fẹ́ kí ilé-ìṣẹ́ yẹn ta ọ̀pọ̀ nínú àwọn èròrè rẹ̀.
Ti ó bá sí jẹ́ tí kùyé, mi ó lé ronú nǹkan tí mo fẹ́ tó yàtọ́.
Ní báyìí, mo mo wí pé ènìkan tó dúró lórí àmi pupa yìí níkan ni ẹ ń ri, lórí ìtàgè ńlá yìí.
Àṣùgbọ́n dipo bẹ̀ẹ̀, máa fẹ́ kí ẹ rò ó wí pé ẹ ń wo miliọnú méjẹ́ ènìyàn tí wọ́n fúpò ní ẹgbẹ́ mi níbi loni.
Míníonu méjẹ́ ènìyàn kààkiri àgbáyé tí ku nítorí kùyé ní ọdún tó koja níkan.
À kọ́ rò ó wo, tí wọ́n bá ṣe ìfìlọlẹ̀ ilé-iṣẹ́ tuntun àyànrán kan loni, ní ìparí òṣù Okudu tó ń bọ, àwọn èròrà ilé-iṣẹ́ yẹn ti pa miliọnú méjè ènìyàn.
Sẹ́ ìkankan nínú wa máa dokò ní ilé-ìṣẹ̀ tuntun, àṣèkìpani yẹn?
Kúyé jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ọ̀rọ̀ tó ń fẹ́ amòjútó ju ní àṣìkò wa, ọpọlọpọ̀ wa sí lọwọ́ nínú wàhálà náà ju bóṣe yewá lọ.
Nítorí náà, àṣojú owó ńlá ṣàlàyé fún mi wí pé máa rí àwọn ilé-ìṣẹ̀ kúyé ní ayé ìpín-ìdókòkò ilẹ̀-òkere mi.
Mo bí i léere, "ó dáa, ìpín-ìkọ̀kòkò ilẹ̀-okere wo ní mo ní?
" O kan sí mi léyìn oṣè méjì pẹ̀lú ìwé yìí: ìdókòkò mi àkókò nínú ìpín ìdókòkò ilé-okere jẹ́ ti Brit America Tobacco.
Àlẹ́ẹ́kì, Imperial Tobacco.
Ọ̀lẹ́kẹ́rin, Philip Morris.
Àlẹ́ẹ́karun, ilé-isẹ̀ Swedish Match.
Mẹ́rin nínú àwọn ilé-ìṣẹ́ marùn tó wà lètè tẹ̀lé jẹ́ ilé-ìṣẹ̀ kùyé, ìdókòkò tẹ̀ti, ìmọ̀ nípa ààrùn jẹ́rẹ̀.
Nígbà náà ni mo mọ wí pé kíí ṣe ẹ̀mi níkan.
Gbogbo àwọn ọmọ ẹgbẹ́ owó ńlá mi ní.
Nígbà náà ni mo mọ́ wí pé kíí ṣe owó ńlá mi níkan, gbogbo wọn ni.
Nígbà náà ni mo mo, kíí ṣe ilé-ìṣẹ̀ owó ìfẹ́yìntí níkan, àwọn ilé-ìfọwọ́pàmọ̀, abanìdínìtọ́fo àti àwọn aláṣojútó owó.
Mo wá mọ wí pé kíí ṣe orílẹ̀-èdè Australia níkan.
Gbogbo ẹ̀ka òwò lagbaye ni, wọ́n sọpọ̀ patapata mo ilé-ìṣẹ̀ kùyé.
Ilé-iṣẹ́ tó ń pèsẹ̀ ẹ̀rọ tó ń pa miliọnú méjè ènìyàn lọ́dọ́ọdún.
Mo bere nínú jìroro nípa ọ̀rọ̀ náà pẹ̀lú ilé-ìṣẹ̀ owó-ìfẹyìntí mi, mo dé tí ń sọ ó látigbà náà.
Awọn adarí owó ni oríṣiríṣi ìpínìjì láti kójú, lásìkò yìí.
Mo dá a lába pé kí wọ́n lo ètò-ìgbéṣẹ kan tí yóò sọ ìdí tí ó fi bá ìrúnú mú láti gbé ìgbéṣẹ tó lé lórí kùyé.
Mo dá a lába pé kí àwọn adarí bere apapọ̀ ìbèrè mẹ́ta nípa àwọn ilé-iṣẹ́ tí wọ́n lé ti kò owóò wa sí.
Ibẹ̀rẹ̀ àkókò: Njẹ́ ẹ̀rọ tí ilé-ìṣẹ̀ náà ń pèsẹ̀ lé di lọ́lọ́ láìsewu?
"Rara" ni ìdáhun fún àwọn ilé-iṣẹ́ kúyé.
Odó níkan ni iye àìlẹ̀wù siga fún ọmọ ènìyàn.
Ko le ju dudu àti fúnfun lọ.
Níbẹ̀ wàhálà tí àwọn ilé-ìṣẹ̀ náà ń dá sílẹ̀ nípa ní ìpele àgbáyé débí pé ó wà lábẹ́ adẹ́hun tàbí àparò UN?
"Bẹẹ́ ni" ní ìdáhun fún kùyé.
Ólọ́tọ́ adẹ́hun kùyé UN kan wà tí àwọn orílẹ̀-èdè bí òṣòràn tí fọ́wọ̀ sí.
Wọ́n ṣẹ́da adẹ́hun náà nítorí ipa ewu kùyé lagbaye.
Aṣotele lọ́wọ́ ni wí pé orílẹ̀-èdè agbaye ń wá lójú oná fún bilionu kan ìkù tó tan mo kúyé ní orílẹ̀ ọdún yìí.
Àbíọnú ìkù kan.
Bílúmọ́n méjẹ́ perẹ̀ níwá.
Ibeere kẹ́ta tan mọ́ èrò ìṣọ̀rọ̀-papọ̀.
Ópọ̀ àwọn ilé-ìṣẹ̀ owó ni wọ́n fẹ́ di ọmọ-ìlú gidi lọ́tọ̀.
Wọ́n fẹ́ lo àgbára ìpin-ìdòkòkò wọ́n láti jùkòò pẹ̀lú àòkùnn ilé-iṣẹ́, bá wọ́n sọ̀rọ̀, kí wọ́n sì ṣe ìwòrí fún wọn láti ṣe nǹkan gidi.
Ibẹ̀rẹ̀ náà ni wí pé: Nje sísoro pọ̀ pẹ̀lú ilé-ìṣẹ̀ náà lè jẹ́ àtẹ́gun fún ayípadà?
"Rara" ni ìdáhun fún àwọn ilé-iṣẹ́ kúyé.
Nísoro pọ̀ pẹ̀lú ilé-ìṣẹ̀ kùyé ó lè sọ ẹ̀rọ rere.
Àbájáde tó ṣe è gba ni tí àwọn ilé-iṣẹ́ kùyé bá dawo ́ọ̀wọ̀ ìpínlẹ̀ wọn gangan duro.
Ólọ́tọ̀, sísoro pọ̀ pẹ̀lú ilé-ìṣẹ̀ kùyé ó tii yori sí adinku ìkù ọmọ ènìyàn rí.
Tí a bá wo ètò-ìgbésẹ̀ yẹn, ìbèrè tó rọ̀run mẹ́ta, a lé rí wí pé ó bá ìrònú mú ó sì ṣe ẹ duro tí láti gbé ìgbésẹ̀ alágbára ka sí yọ ìdókòkò nínú ilé-iṣẹ́ kúyé kuro.
Ní àfíkùn sí adẹ́hun kukuye UN, lólọ́tọ̀, adẹ́hun àgbáyé miíràn wa tó pé fún gbigbe ìgbéṣẹ̀ lórí kukuye.
Ní ọdún 2015, UN gba àwọn ìpínnu ìdàgbàṣe alálopẹ̀ wọlé.
Ní báyìí, a ń sọ̀rọ̀ nípa kùyé, mo de mo pé ẹ máa fo taara sí ẹlẹ̀ẹ̀kèta ní: ìlera tó dara àti wíwà lálààfà.
Ólọ́tọ̀, orílẹ̀gbara òfin tó ń dára kùyé ṣe pataki tí a bá fẹ́ kí ìpínnu yẹn di ṣìṣe.
Níbẹ̀, ẹ fi ojú inú wo ó díde sí, ẹ ó sì rí wí pé ìpínnu metala nínú méta-dín-lọ́gùn ó lè di ṣiṣẹ́ ayafi tí àtàtò tó lágbara bá déba ilé-ìṣẹ̀ kùyé.
Fún ẹ̀mi, ìpínnu kẹ́ta-dín-lógún ni mo fẹ́ran ju: àjọṣepọ̀ fún ìpínnu náà.
Lòwólọ́wọ́ yìí, a ní gbogbo èka ìlera àgbáyé tí wọ́n ń ṣe gbogbo nǹkan tí wọ́n lè ṣe láti ṣe ìrànlọ́ fún ọmọ àwọn aláyàn tí wọ́n jẹ́ rora ìpàbò kúyé.
Àṣùgbọ́n lẹ́yìn tí a ti sọ èyí, ni ọdún tó lọ níkan, miliọnú méjè ènìyàn tí ku, kedere ni, ìyẹn ó tó.
A ní àwọn ìjọba tí wọ́n tó ṣeyìn kukuye, ogòsàn nínú wọn, tí wọ́n ń gbìyànjú láti ṣàmúlò ìpéṣẹ́ adẹ́hun kukuye UN.
Àṣùgbọ́n ìyẹn, bákan náà, kò tó.
Ti ẹ̀ka òwò lagbaye bá tesiwájú láti máa ya àwọn ilé-ìṣẹ̀ kukuye lọ́wọ́, láti dokowo nínú kukuye, tó sì ń gbìyànjú láti jẹ́rè lára ilé-ìṣẹ̀ kukuye, a ń ṣiṣẹ́ tako àràgbà ni.
Ní báyìí, tí a bá fẹ́ ṣe ìdíje fún nǹkan tí àwọn oníṣegun-oyinbo pé ní "àjàkalẹ̀ ààrùn kúyé lágbàyé," a nílò kí gbogbo ẹ̀ka lálùjọ duro fẹ́gbẹ́-kẹgbẹ́ kí wọ́n wà lára ìyànjú náà.
Mo ń pé gbogbo adarí ẹ̀ka òwó láti ṣe àmúlò ètò-ìgbéṣẹ́ kan láti gbògùn tí ọ̀rọ̀ ńlá yìí.
Mo dẹ́ ń késì wọ́n láti ṣiṣẹ́ tọ́ àwọn àparò àgbáyé.
Sùgbọ́n ní afíkùn, ewu ìṣòwò wà níbẹ̀.
Àwọn ewu owó àlálábula, tó níṣe pẹ̀lú ìdókòkò ní ilé-iṣẹ́ kùyé fún ìgbà pipẹ̀, mo sì ń rọ àwọn adarí ẹ̀ka-ọ̀wọ́ láti bójú wo wọn.
Àwú àkókò ni wí pé àwọn ènìyàn dídèdie ni yóò má mú siga, gẹ́gẹ́ bí àbájáde sílẹ̀ afikun ọ̀fin kúyé.
Wọ́n máa ń kẹ́fin òfin, òfin máa ń ṣe adinku ìrò rẹ̀, a sí ní ọgọ́san (180) orílẹ̀-èdè tí wọ́n ṣetan láti ṣe ọpọlọpọ̀ òfin.
À jẹ́ ka sọ nípa ìgbéṣẹ́ ọ̀fin àti ewu tó lé fa.
Lọwọ́lọ́wọ́ yìí, àtò owó ilé-iṣẹ́ kúyé ni a ń tako.
Lọ́wọ́lọ́wọ́ yìí, ilé-ìṣẹ̀ kukuye ń ṣe àyòkuro gbogbo ewu ìlera tó tan mo kúyé.
Ijọba ń san, àwùjọ ń san, ìwọ́ ń san, ẹ̀mi ń san.
Ilé-ìṣẹ̀ kùyé ń ṣe àyòkuro gbogbo inàwò yìí, pẹ̀lú apapọ̀ tirilionú kan dola orílẹ̀-èdè US lódun kankan.
Níbẹ̀ wọ́n ń ṣe àpasílẹ̀ àti adani àwọn èrè.
Ní ọdún 2015, ní agbègbè Quebec, ilé-ẹjọ́ pinnu pé ilé-iṣẹ́ kùyé ni wọ́n ṣe ọkùnfà àwọn inawo ìlera wọnyẹn, wọ́n sì pase fún wọn láti san bilionu médogun dola orílẹ̀-èdè US.
Ẹjọ́ yẹn wà ní ilé-ẹjọ́ kò tẹ́milọ́run.
Àsùgbọ́n ó ń bere ìbere pé, kí ló dé tí ìkankan nínú wa, ní èyíkéyìí orílẹ̀-èdè, máa ṣàwò fún ewu ilé-ìṣẹ̀ kúyé?
À jẹ́ ka tẹ̀síwájú lọ sí okun ìtajà àti ewu tó wà níbẹ̀.
Ko fi bẹ́ẹ̀ jẹ́ mímọ̀ wí pé ilé-ìṣẹ̀ kukuye gbara le fi ọmọ sọ́wọ́ èrú.
Ní oṣù Ẹrẹ́na ọdún 2017, Àjọ àwọn Oṣiṣẹ́ Lagbaye ṣe agbéjade ìjábọ́ kan tó sọ wí pé: "Ní àwọn agbègbè tí wọ́n ti ń gbìn kúyé, fifi ọmọ ṣọwọ́ ẹ̀rú wọ́pọ̀.
" Èka òṣiṣẹ́ orílẹ̀-èdè US lọ́wọ́lọ́wọ́ yìí tí kà àwọn orílẹ̀-èdè mérin-dín-lọ́wọ́n tí wọ́n ń lo àwọn òmode láti pèsè ẹ̀wé kúyé.
Ṣíṣe ayéwò òkun ìtajífini lágbara, ìyẹn ó sì lé tẹ̀sìwájú láti máa fo akìyí gbogbogbo.
Làkotan, ewu ìjẹ́-ọmọwábí wa níbẹ̀ láti bówòwó fún àwọn ènìyàn àti ilé-ìṣẹ́ tí wọ́n ń tẹ̀síwájú láti máa ní àjọsẹ̀pọ̀ pẹ̀lú àwọn ilé-ìṣẹ̀ kúyé.
Nínú àìmọ̀ye iṣẹ́-ìwádì, ilé-iṣẹ́ kúyé ló gba ìpò gẹ́gẹ́ bí ilé-iṣẹ́ tí ìjẹ-ọmọwábí rẹ̀ kere jùọ̀.
À jẹ́ kí kò wo ìpa rẹ̀ lára àwọn òmode.
Ní ọjọ́ kankan, wọ́n ṣẹ́ ẹ wí pé ẹgbẹ́rún lọ́na ọgọ́rùn ọmọ ni wọ́n máa ń bẹ̀rẹ̀ sí mú kúyé.
Iyẹn jẹ́ iye ọmọ tí yóò kun inú pápà-ìṣẹlẹ̀ boolu aláfíggbà Melbourne.
Ọpọ̀lọpọ̀ àwọn ọmọ wọnyẹn ni wọ́n wà láti àwọn àwùjọ tó kúṣẹ́ẹ̀ julọ lórí ilẹ̀-èèpẹ̀.
Ní orílẹ̀-èdè Australia níbi, àròpin ọjọ́-ori tí àwọn ènìyàn ti bere sì mú kúyé ní ọdún mẹ́rin-dín-lógún àti oṣù méjì.
Wọ́n kere púpọ̀ lójú mi, ṣùgbọ́n nǹkan tó burú ju níbi ni wí pé a ó ní data láti gbogbo orílẹ̀-èdè tó wà lórí orílẹ̀-èèpẹ̀, a gbagbọ́ wí pé ọjọ́-ori tó dagba jùlọ níyẹn.
Ní gbogbo ayé miíràn ó kere.
Níbayì fún iroyin ayọ.
Nkan tí ń yatò.
Ọ̀kà òwó náà ti ń darapọ̀.
Lẹ́yìn bí ẹgbẹ́run méjì ìpàdé pẹ̀lú àwọn adarí ẹ̀ka-ọ̀wò, ní ilé-ìjẹ́ Melbourne àti Sydney àti London àti Paris àti Paris àti Paris àti Paris àti Paris àti New York àti káakiri àgbáyé, àgbára, yìyé kuro níbi ìdókòkò nínú ilé-ìṣẹ̀ kùyé, tí bere nínú gbéra.
Àwọn adarí ẹ̀kà-ọ̀wò tí mọ̀ nígbà tí wọ́n pèsè èrí fún wọn, àti lọpọ̀, wọ́n fẹ́ darapọ̀ mọ̀ onà-abayọ náà.
Níbi, ní orílẹ̀-èdè Australia, a ti ní milionú méwa lé àwọn apo ìfọwọ́pàmọ̀ owó-ìfẹ́yìntí tí kò ní kúyé.
Iyẹn ni temi, lapa kan.
Iṣẹ́ sí pò láti ṣe, ṣùgbọ́n mo ti rí bí ọ̀rọ̀ náà ṣe ń ló láti "ṣẹ́ kí ó má sí kùyé mo ní? "sì "ki ló dé tí a ó ṣe tii ṣe é?
" Ní ọdún tó kọjá níkan, àwọn ìgbésẹ̀ kosi-kuyé ti di ṣìṣe ni àwọn ilé-iṣẹ́ owó tí wọ́n ń léwájú ní àwọn orílẹ̀-èdè mẹ́jọ́ ọtọ́ọ̀tọ́.
Ní orílẹ̀-èdè Australia, New Zealand, Netherlands, Sweden, Sweden, France, Ireland àti USA.
Làtọ̀dọ̀ àwọn olominira òwò ìrànwọ́, àwọn aláṣojútò òwò, àwọn òwò-ìfẹ́yìntí, ilé-ìfọwọ́pamọ̀, abani-dojutofo àti àtún-bani-dojutofo.
Láti ìgbà tí àpò-ìfọwọ́pàmọ̀ tí kò ní kukuye ti bere, ó lè ní bilionu méfà dola ní wọ́n ti dára kuro nínú ìdókòkò ní ilé-ìṣẹ̀ kukuye.
Àgbéyẹwò náà dara wọ́n sí jẹ́wọ́ rẹ̀ lótọ́.
Nígbà tí a ń ṣe ikède kosi-kuyéyé ní oṣù Erenà ọdún yìí, aláṣè àti olùdarí AMP Capital sọ wí pé, "a ó ṣetan láti ṣe agbekalé adapadà ẹ̀rọ ìdókòkò tí yóò pa àwùjọ lara lọ́nán kàn.
Ibeere tí a ní láti bí ara wa níyẹn.
Sẹ́ kò sí gbẹ́kẹ́ àwòkòkò tó jẹ́ wí pé a ó ní kóka rẹ̀ láti jẹ́rè ni?
Lọ́jú ọ̀nà náà, mo ti ní ọpọ̀lọpọ̀ ìrànlọ́wọ́ àti àtìlẹ̀yìn alágbára.
Ní báyìí, tí ó bá ń gbìyànjú láti ṣe nǹkan, mo ro yín pé kí ẹ ní ọmọba-binrin nínú ìkọ̀ọ̀ yín.
Àlàmìyàwá, ọmọba-binrin Dina Mired, ni àṣojú wa kaakiri àgbáyé fún iṣẹ́ yìí.
A tún ni olùwá, oníbírin, òlórí orílẹ̀-èdè nígbà kan rí, aláṣòkò ìjọba apapọ̀ nigbákàn rí àti agbarìjòpọ̀ àwọn aláṣẹ́ àti olùdarí ilé-iṣẹ́.
Àṣùgbọ́n ìkàpa láti yí nǹkan padà kò sí lórí àwọn ènìyàn pataki wọnyìí níkan.
Àgbára láti ṣe ìyẹn wa lódó gbogbo wa.
Gbogbo wa níbi lé darapọ̀ mọ́ ìyànjú yìí.
Ólọ́tọ̀, gbogbo wà níbi ni a gbòdó darapọ̀ mo ìyànjú náà.
Ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn nínú yara yìí ni ó ní ilé-iṣẹ́ nípasẹ̀ owó-ìfẹ́yìntí wọn, ilé-ìfọwọ́pamọ̀ wọ́n àti abanìdínìtófo wọn.
Asiko tí tó láti bí wọ́n: ṣe wọ́n ń fi owó wà dòkòkò ni àwọn ilé-ìṣẹ́ tí wọ́n ń ṣe ẹ̀rọ tó ń pa milionú méjẹ́ ènìyàn lódún?
Owó yín ni.
Owó mi ní, owóò wa ní.
Ibeerẹ́ tó sí mú ọpọ̀lọ dani níyẹn.
Mo fún po níbi, pẹ̀lú milionú méjẹ́ ènìyàn ní ẹgbẹ́ mi loni.
Ṣùgbọ́n tí a ó bá gbé ìgbésẹ̀ nínínyìí, kà sí jọ ṣiṣẹ́ papọ̀, a máa nílò láti ṣìná fún biliọnú kan ènìyàn kí ọrun ọdún yìí tó parí.
Itage tó tóbi gan ní èyí.
Àṣùgbọ́n kò sí ayé mọ́.
À ṣeun.
Bí fọ́ran ayèdèru ṣe ń ṣe ìdíje fún ìtòtọ́ tó sí ń dùkòkò mọ́ ìjọba àwàrawa.
[ìjìroro yìí kun fún àwọn àkóùnú fún agbábàgbà].
Àrà Ayyub jẹ́ akọ́ròyìn ni orílẹ̀-èdè India tí iṣẹ́ rẹ̀ ti tú àṣirí ìwà-ìbájẹ́ ìjọba àti titẹ̀ ẹ̀tọ̀ ọmọ ènìyàn lójú mọlẹ̀.
Fún àìyéyé ọdún, àwọn èèbú àti àwúyéyé tí ó yí iṣẹ́ rẹ̀ kà tí mo ó lára.
Àṣùgbọ́n kò sí ìkankan nínú rẹ̀ tó ṣe ìgbàrírí rẹ̀ fún nǹkan tí ojúú rẹ̀ kan ní oṣù Igbe ọdún 2018.
O kòkòò ní ilé-ìíjẹ́ pẹ̀lú ore rẹ̀ kan nígbà tí ó kò rí i: foran oníṣẹ́jú méjì àti ogun ìṣẹ́jú àáyá ara rẹ̀ tó ń ní ìbápọ̀.