{"id": "11189", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11189", "title": "Massimo Grima", "text": ["Massimo Grima", "Massimo Grima (6 ta' Awwissu 1979) hu plejer tal-futbol Malti li jilg\u0127ab mat-tim ta' \u0126amrun Spartans fil-Premier League Malti, ta\u0127t self minn Valletta.", "Il-po\u017cizzjoni prin\u010bipali tieg\u0127u hi dik ta' difensur, per\u00f2 kapa\u010bi jilg\u0127ab ukoll ta' midfilder difensiv."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11203", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11203", "title": "Barack Obama", "text": ["Barack Obama", "Barack Hussein Obama II (\u0126onolulu, 4 ta' Awwissu 1961) kien President tal-Istati Uniti f'isem il-Partit Demokratiku.", "Nhar l-20 ta' Jannar 2009 \u0127a l-\u0121urament tal-\u0127atra b\u0127ala l-erbg\u0127a u erbg\u0127in President tal-Amerika, fejn b'hekk sar l-ewwel Afro-Amerikan li n\u0127atar f'din il-po\u017cizzjoni g\u0127olja fl-Istati Uniti.", "Hu kien elett g\u0127al terminu ie\u0127or fl-2013 u l-Presidenza tieg\u0127u ntemmet nhar l-20 ta' Jannar 2017", "Fis-sena 1960 missieru, Kenjan, wasal fil-g\u017cira ta' Honolulu biex jistudja l-ekonomija fl-universit\u00e0 tal-Hawaii.", "Kien jismu Barack Obama Sr., membru tat-trib\u00f9 Lou minn ra\u0127al fil-Kenja tal-Punent qrib Kisumu.", "Kien g\u0127adu f'nofs l-g\u0127oxrinijiet tieg\u0127u, imma di\u0121\u00e0 kellu mara u tfal f'pajji\u017cu fl-Afrika.", "Fil-kampus ta' l-universit\u00e0 ta' Honolulu, Barack Sr iltaqa' ma' tfajla bajda, Ann, li l-\u0121enituri tag\u0127ha kienu g\u0127adhom kemm \u0121ew joqog\u0127du fil-g\u017cira wara li missierha, Stanley, kien sab xog\u0127ol hemmhekk.", "Il-koppja ori\u0121inarjament kienu minn Kansas imma kienu daru l-Amerika kollha biex isibu x-xog\u0127ol u post fejn joqog\u0127du.", "Ann kellha biss 18 meta Barack Jr twieled fl-4 ta'Awwissu 1961.", "I\u017c\u017cew\u0121u wara li saru jafu li kien se jkollhom tarbija.", "I\u017cda Barack Sr, telaq mill-Hawaii inqas minn sena wara, lejn Cambridge, wara li kien ta intervista lil gazzetta lokali biex ji\u010b\u010belebra l-isem tieg\u0127u fl-istorja tal-Hawaii b\u0127ala l-ewwel gradwat Afrikan ta' l-universit\u00e0: \"l-istudent ta' 26 sena mill-Kenja, student b'A, fi triqtu lejn Harvard biex jie\u0127u l-PhD fl-ekonomija.\"", "Fil-ktieb tieg\u0127u \"Dreams from My Father\", Obama jg\u0127id li l-\u0121enituri tieg\u0127u kienu \u017c\u017cew\u0121u bi\u017c-\u017cwie\u0121 \u010bivili, imma hu qatt ma kellu l-\u0127ila jsib i\u010b-\u010bertifikat ta\u017c-\u017cwie\u0121 ta' missieru jew i\u010b-\u010bertifikat tad-divorzju ta' missieru, u huwa g\u0127andu d-dubju jekk fil-fatt missieru u ommu qattx i\u017c\u017cew\u0121u!", "Fil-fatt, missier Obama kien telaq mill-Hawaii u ma re\u0121ax lura \u0127lief darba (fl-1971), l-unika darba li Barack ra lil missieru, meta kellu g\u0127axar snin.", "U g\u0127axar snin wara, fl-1982, Barack Sr. miet f'in\u010bident tat-traffiku fil-Kenja fl-eta ta' 46 sena.", "Ommu Ann kienet iltaqg\u0127et ma' student barrani ie\u0127or mill-Indone\u017cja u marret tg\u0127ix mieg\u0127u f'\u0120akarta, fejn bdiet tg\u0127allem lil Obama d-dar g\u0127ax ma kinitx tista' t\u0127allas g\u0127all-iskola internazzjonali tal-lokal.", "Obama g\u0127amel sentejn fi skola I\u017clamika f'\u0120akarta g\u0127ax is-sie\u0127eb t'ommu kien Musulman.", "Wara li ommu kellha tarbija tifla mir-ra\u0121el il-\u0121did tag\u0127ha, Obama ta' g\u0127axar snin, xtaq imur skola l-Amerka.", "Ommu kontra qalbha a\u010b\u010bettat u Obama mar Honolulu jg\u0127ix man-nanniet Amerikani tieg\u0127u li tawh skola mill-aqwa sakemm la\u0127aq avukat f'Harvard fl-1991.", "Fl-iskola privata fejn kien, kienu biss tlett itfal suwed u g\u0127all-ewwel darba fehem x'ji\u0121ifieri tkun iswed u x'ji\u0121ifieri razzi\u017cmu.", "Fi\u017c-\u017cmien li kien fil-High School Obama taha g\u0127all-vizzjijiet tal-alko\u0127ol u tad-droga, li fi kliemu kien l-akbar falliment morali tieg\u0127u.", "Ommu Ann sadattant saret antropologa i\u017cda mietet fl-1995 bil-kan\u010ber, fl-eta ta' 52 sena.", "Meta g\u0127amel id-diskors famu\u017c tieg\u0127u f'Boston kien g\u0127adu kemm reba\u0127 nominazzjoni preliminari biex ikun jista' jikkontesta g\u0127as-senat Amerikan.", "Infatti, f'Novembru ta' dik is-sena, Obama reba\u0127 si\u0121\u0121u fis-Senat b'ma\u0121\u0121oranza ta' 70% tal-voti.", "Fid-diskors tieg\u0127u f'Lulju ta' l-2004, Obama mess nerv psikolo\u0121iku li nebba\u0127 f'\u0127afna nies l-isba\u0127 \u0127olm li dejjem kellha l-Amerika: \u0126olm ta' g\u0127aqda, ugwaljanza, \u0121id u tama.", "\"M'hemmx Amerika liberali u Amerika konservattiva,\" kien qal dakinhar, \"hemm biss l-Istati Uniti tal-Amerika.", "M'hemmx Amerika sewda u Amerika bajda, Amerika Latina u Amerika A\u017cjatika; hemm biss l-Istati Uniti tal-Amerika.\"", "Dan il-diskors g\u0127olla l-profil politiku ta' Obama m'g\u0127ola s-smewwiet u wasslu biex, fi Frar 2008, i\u0127abbar il-kandidatura tieg\u0127u g\u0127al President.", "Imbag\u0127ad, fil-bidu ta' \u0120unju, wara taqtig\u0127a \u0127arxa ma' Hillary Clinton, huwa reba\u0127 in-nominazzjoni tal-Partit Demokratiku u beda t-ti\u0121rija a\u0127\u0127arija tieg\u0127u g\u0127al President kontra l-kandidat Repubblikan, John McCain.", "Nhar l-4 ta' Novembru 2008, Obama kiseb il-Presidenza.", "Nhar l-20 ta' Jannar 2009 \u0127a l-\u0121urament tal-\u0127atra b\u0127ala l-erbg\u0127a u erbg\u0127in President tal-Amerika, fejn b'hekk sar l-ewwel Afro-Amerikan li n\u0127atar f'din il-po\u017cizzjoni g\u0127olja fl-Istati Uniti.", "B\u0127ala president, Obama iffirma le\u0121islazzjoni biex tistimula l-ekonomija bl-\"American Recovery and Reinvestment Act\" fi Frar 2009, u t-\"Tax Relief, Unemployment Insurance Reauthorization, and Job Creation Act\" tal-2010 kontra r-ri\u010bessjoni li \u0121arrbet l-Istati Uniti bejn l-2007 u l-2009.", "Inizjattivi o\u0127ra ta' politika domestika jinkludu l-\"Patient Protection and Affordable Care Act\", le\u0121islazzjoni ta' riforma fil-kura tas-sa\u0127\u0127a li ffirmah b\u0127ala li\u0121i f'Marzu 2010, u d-\"Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act\", li ffirmahom f'Lulju 2010, \"Don't Ask, Don't Tell Repeal Act\" u l-\"Budget Control Act\" tal-2011.", "Fil-politika barranija, Obama \u0121ab fi tmiemu l-involviment militari Amerikan fil-gwerra tal-Iraq, \u017cied it-truppi fl-Afganistan, u ffirma trattat ta' kontroll tal-armamenti mar-Russja, ordna involviment militari Amerikan fil-Libja, u ordna l-operazzjoni militari li wasslet g\u0127all-qtil ta' Osama bin Laden.", "F'Mejju 2012, sar l-ewwel president Amerikan li appo\u0121\u0121ja pubblikament il-legalizzazzjoni ta\u017c-\u017cwie\u0121 bejn persuni tal-istess sess.", "Nhar it-8 ta' Ottubru 2009, t\u0127abbar li Obama kien se jing\u0127ata l-Premju Nobel g\u0127all-Pa\u010bi 2009.", "Nhar it-23 ta' Marzu 2010, Obama ffirma li\u0121i li kienet riforma storika fil-kura tas-sa\u0127\u0127a fl-Istati Uniti u weg\u0127da elettorali ewlenija tieg\u0127u.", "Il-firma ta' Obama \u0121abet fi tmiem disa' xhur ta' konfront politiku fuq ir-riforma bejn ir-Repubblikani u d-Demokrati\u010bi.", "Ir-Riforma g\u0127addiet mis-Senat jumejn qabel, b'differenza ta' 7 voti biss, 219 kontra 212.", "Ir-Riforma ta' Obama wasslet g\u0127all-akbar bidla fil-kura tas-sa\u0127\u0127a Amerikana \u2013 li tiswa 2.5 triljun dollaru \u2013 minn mindu fl-1965 in\u0127oloq il-programm tal-kura tas-sa\u0127\u0127a mmexxi mill-Gvern \u2013 mag\u0127ruf b\u0127ala \"Medicare\" \u2013 g\u0127all-anzjani u nies b'di\u017cabilit\u00e0.", "B'din ir-riforma, 95% tal-Amerikani g\u0127andhom a\u010b\u010bess g\u0127all-kura tas-sa\u0127\u0127a b'xejn u l-kumpaniji ma jistg\u0127ux jirrifjutaw li jassiguraw lil dawk il-persuni li jkunu jbatu minn xi kundizzjoni medika jew o\u0127ra.", "Bir-riforma \u0127afna Amerikani g\u0127andhom l-assigurazzjoni tas-sa\u0127\u0127a, ing\u0127ataw is-sussidji lil xi w\u0127ud biex i\u0127allsu \u0127alli jkunu koperti, u n\u0127olqu skemi biex dawk ming\u0127ajr assigurazzjoni jistg\u0127u jqabblu u jfittxu l-a\u0127jar pjan ta' assigurazzjoni g\u0127alihom.", "Ir-Repubblikani sostnew li din ir-riforma hi ind\u0127il kbir tal-Gvern fis-settur tal-kura tas-sa\u0127\u0127a u min\u0127abba fiha se ji\u017cdiedu l-ispejje\u017c u l-prezzijiet, u jitnaqqsu l-g\u0127a\u017cliet tal-pazjenti.", "Nhar l-4 t'April, 2011, Obama \u0127abbar il-kampanja g\u0127ar-ri-elezzjoni tieg\u0127u tal-2012.", "Sa sena wara kellu l-2778 delegat tal-konvenzjoni li kellu b\u017conn biex jirba\u0127 in-nominazzjoni tal-Partit Demokratiku.", "Fil-Konvenzjoni tal-Partit li tlaqqg\u0127et f'Charlotte, North Carolina, l-eks President Bill Clinton innomina lilu u lil Joe Biden b\u0127ala kandidati tal-Partit g\u0127al president u vi\u010bi-president fl-elezzjoni \u0121enerali, li fiha l-oppo\u017cituri tag\u0127hom kienu r-Repubblikani Mitt Romney, l-eks gvernatur tal-Massachusetts, u Paul Ryan tal-Wisconsin.", "Nhar is-6 ta' Novembru, 2012, Obama reba\u0127 332 delegat tal-kulle\u0121\u0121 elettorali, u hekk qabe\u017c il-270 delegat me\u0127tie\u0121a biex ikun elett g\u0127at-tieni mandat tieg\u0127u ta' president.", "Hekk Obama sar l-ewwel President Democratiku sa minn \u017cmien Franklin D. Roosevelt li reba\u0127 il-ma\u0121\u0121oranza tal-vot popolari darbtejn.", "Il-President Obama indirizza lill-partitarji tieg\u0127u f'Chicago's McCormick Place wara r-ri-elezzjoni u qalilhom \"Dal-lejl ivvutajtu g\u0127all-azzjoni, mhux g\u0127all-politika tas-soltu.", "Intom ele\u0121\u0121ejtuna biex niffukaw fuq l-impjiegi tag\u0127kom, mhux tag\u0127na.", "U fil-\u0121img\u0127at u x-xhur li \u0121ejjin, qed in\u0127ares 'il quddiem biex na\u0127dem mal-mexxejja ta\u017c-\u017cew\u0121 partiti.\""], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11212", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11212", "title": "Gilbert Agius", "text": ["Gilbert Agius", "Gilbert Agius (Valletta, 21 ta' Frar 1974) hu plejer tal-futbol Malti li attwalment jilg\u0127ab mat-tim tal-Premier League Malti Valletta kemm b\u0127ala midfielder u anki xi drabi b\u0127ala attakkant.", "Attwalment hu l-kaptan tat-tim nazzjonali ta' Malta fejn g\u0127amel aktar minn 100 pre\u017cenza bil-flokk a\u0127mar u abjad ta' Malta.", "Huwa iddebutta", "Gilbert Agius huwa l-unika player Malti li qadt rebah l-unur tal-Player Tas Sena ghal 3 darbiet, fejn rebah dan l-oghla unur personali fis snin 1996/97, 2000/01 u 2006/07.", "Valletta"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11215", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11215", "title": "Palazz tal-Gran Mastru", "text": ["Palazz tal-Gran Mastru", "Il-Palazz tal-Gran Mastru jew il-Palazz Ma\u0121isterjali, huwa palazz fil-Belt Valletta, Malta.", "B\u0127alissa l-Palazz jag\u0127ti lok g\u0127all-uffi\u010b\u010bju tal-President ta' Malta kif ukoll g\u0127all-Kamra tad-Deputati ta' Malta."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11216", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11216", "title": "Franco Di Santo", "text": ["Franco Di Santo", "Franco Mat\u00edas di Santo (Mendoza, 7 ta' April 1989) hu plejer tal-futbol Ar\u0121entin li jilg\u0127ab b\u0127ala attakkant ma' Schalke 04.", "Di Santo beda l-karriea tieg\u0127u mal-klabb \u010ailen ta' Audax Italiano.", "Wara prestazzjonijiet impressjonanti, fil-25 ta' Jannar 2008, Di Santo ing\u0127aqad ma' Chelsea.", "Hu ddebutta mat-tim tar-riservi fil-11 ta' Frar 2008, fejn skorja l-gowl tal-pari kontra t-tim tar-riservi ta' Fulham.", "Fl-ewwel sta\u0121un tieg\u0127u 2007\u201308 mat-tim tar-riservi hu skorja 12-il gowl fi 8 log\u0127biet.", "G\u0127all-ista\u0121un 2008\u201309 hu ng\u0127aqad mal-ewwel tim tal-\"Blues\" fejn mat-tim mar i\u010b-\u010aina g\u0127at-tour annwali ta' qabel l-ista\u0121un.", "Fl-ewwel log\u0127ba tieg\u0127u, da\u0127al minn fuq il-bank tas-sostituti biex skorja t-tielet gowl fir-reb\u0127a ta' 4\u20130 kontra Guangzhou Pharmaceutical.", "It-tieni gowl tieg\u0127u wasal biss \u0127ames minuti mid-d\u0127ul tieg\u0127u fil-konfront kontra Chengdu Blades, li ssarfet f'reb\u0127a ta' 7\u20130.", "L-ewwel log\u0127ba uffi\u010bjali tieg\u0127u kienet fil-pari ta' 1\u20131 kontra Tottenham Hotspur, fejn da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127al Nicolas Anelka fit-88 minuta.", "Id-debutt fil-UEFA Champions League wasal kontra CFR Cluj tar-Rumanija, meta \u0127a post Florent Malouda wara 70 minuta log\u0127ob.", "Il-log\u0127ba ntemmet 0\u20130.", "Matul l-ista\u0121un 2008\u201309 g\u0127amel tmien dehriet fil-kampjonat, kollha b\u0127ala sostitut.", "Nhar it-3 ta' Awwissu 2009, Di Santo issie\u0127eb ma' Blackburn Rovers bil-formola ta' self sa Frar tal-2010, bl-g\u0127a\u017cla li l-perjodu ta' self ji\u0121i esti\u017c g\u0127al sitt xhur o\u0127ra sa \u0120unju 2010.", "Hu ddebutta mar-\"Rovers\" fir-reb\u0127a ta' 2\u20131 kontra Aston Villa fejn ta assist g\u0127all-gowl ta' David Dunn.", "Hu beda l-ewwel log\u0127ba tieg\u0127u mal-ewwel \u0127dax fit-18 ta' Ottubru 2009 kontra Burnley, fejn skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u fil-futbol Ingli\u017c waqt li assista l-gowl ta' David Dunn.", "Wara li \u0121ie de\u010bi\u017c li l-perjodu ta' self tieg\u0127u ji\u0121i esti\u017c, ftit li xejn sab \u0127in fil-grawnd, fejn kien involut fil-partiti aktar b\u0127ala sostitut.", "Minuti qabel it-tmiem tas-suq tat-trasferimenti tas-sajf 2010, hu ng\u0127aqad b'mod definittiv ma' Wigan Athletic."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11225", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11225", "title": "\u0120an Fran\u0121isk Abela", "text": ["\u0120an Fran\u0121isk Abela", "\u0120an Fran\u0121isk Abela (1582 \u2013 1655) kien storiku Malti, meqjus b\u0127ala l-\"Missier tal-Istorja ta' Malta\", g\u0127ax kien l-ewwel Malti li kiteb il-\u0121rajjiet li l-g\u017cejjer Maltin g\u0127addew minnhom.", "Fost il-\u0127afna xog\u0127lijiet li kellu, kien hemm dak ta' Vi\u010bi-Kan\u010billier tal-Ordni ta' San \u0120wann.", "Kien fl-1626 meta fid-dar li bena fil-Marsa beda jikteb il-\u0121rajja ta' Malta, maqsuma f'erba' kotba.", "Tajjeb ng\u0127idu li dan ir-ra\u0121el kien qassis u mbag\u0127ad sar avukat waqt li xorta \u017camm il-vokazzjoni sa\u010berdotali tieg\u0127u:", "Fi \u017cmienu Abela kien mag\u0127ruf u meqjum \u0127afna.", "Kwadru tieg\u0127u jinsab fis-sala ewlenija tal-Bibljoteka tal-belt Valletta."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11241", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11241", "title": "Festival tal-Eurovision ta\u017c-\u017bg\u0127ar 2008", "text": ["Festival tal-Eurovision ta\u017c-\u017bg\u0127ar 2008", "Il-Festival tal-Eurovision ta\u017c-\u017bg\u0127ar 2008 kien is-sitt edizzjoni tal-Festival tal-Eurovision ta\u017c-\u017bg\u0127ar.", "Sar \u0121ewwa \u010b-\u010aentru Atlettiku Spyros Kyprianou f'Limassol mag\u0127ruf ukoll b\u0127ala 'Palais des Sports'.", "\u010aipru reba\u0127 d-dritt li jospitta dan il-festival wara li reba\u0127 il-polza fuq il-Portugall, is-Serbja, l-I\u017cvezja u l-Ukrajna.", "Kien l-ewwel Festival tal-Eurovision ta\u017c-\u017bg\u0127ar li ma hadux sehem fih pajji\u017ci \u0121odda.", "It-tim ta' produzzjoni g\u0127all--Eurovision ta\u017c-\u017bg\u0127arl 2008 \u0121ie mag\u0127\u017cul mill-EBU.", "Kleitos Kleitou (id-direttur ta' CyBC, u kif ukoll id-direttur tal-g\u0127a\u017cla \u010aiprijotta fil-Festival tal-Eurovision 2007 li sar \u0121ewwa \u0126elsinki) kien id-direttur tal-Final Nazzjonali \u010aiprijott g\u0127all-g\u0127a\u017cla \u010aiprijotta g\u0127all-Festival tal-Eurovision ta\u017c-\u017bg\u0127ar 2007 li sar f'Rotterdam.", "Is-Sur Kleitou kien ukoll id-direttur tal-Festival tal-Eurovision ta\u017c-\u017bg\u0127ar 2008.", "Despo Karpi se jkun il-producer tal-festival u s-Sur Munro Forbes, kollaboratur ta' CyBC g\u0127al sentejn, se jkun l-producer e\u017cekutiv.", "Dawn in-nies \u0121ew approvati mill-EBU li raw ix-xog\u0127ol tat-tim minn kompetizzjoijiet ta' qabel li saru f'\u010aipru u qablu li ja\u0127dmu fuq dan il-pro\u0121ett.", "Taw tnax il-punt b\u0127ala bonus points lil kul\u0127add b\u0127ala prosit tax-xog\u0127ol li g\u0127amlu filg\u0127axija fis-serata.I-Reb\u0127a t\u00e0 dan il-festival kienu il-\u0120eor\u0121ja bil-grupp Bzikebi bid-diska Bzz...", "Din id-diska hija biss bi 2 ittri mil-alfabett u puntjegatura li huma l-ittra B, l-ittra Z u l-puntjegatura . .Diska \u0127elwa immens.Fl-ahhar post \u0121ew il-Bulgarija li hadu tlett punti biss mil- Ma\u010bedonja", "! # !!Pajji\u017c !!!!Artist/a/i!!Kanzunetta !!Po\u017cizzjoni !!Punti"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11243", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11243", "title": "Ossi\u0121enu", "text": ["Ossi\u0121enu", "L-Ossi\u0121enu hu l-element kimiku tat-tavla perjodika tal-elementi, li g\u0127andu simbolu O u numru atomiku 8.", "L-isem \u0121ej mill-Grieg: \u03bf\u03be\u03cd\u03c2 (oksis) (a\u010btu) u \u03b3\u03b5\u03af\u03bd\u03bf\u03bc\u03b1\u03b9 (g\u00e9inomai) \"nissiel\".", "L-element hu komuni u jinstab mhux biss fuq l-Art imma mal-univers kollu.", "L-ossi\u0121enu \u0127ieles, kif jinstab fuq l-Art, hu termodinamikament instabbli, imma je\u017cisti min\u0127abba l-azzjoni tal-fotosintesi tax-xtieli.", "L-ossi\u0121enu hu l-element kimiku l-i\u017cjed komuni tal-qoxra tad-dinja hu jag\u0127mel xi 47% tal-massa, waqt li l-atmosfera hi 21% ossi\u0121enu.", "F'temperatura u pressjoni standard, l-ossi\u0121enu jinstab f'forma ta' gas mag\u0127mul mi\u017c-\u017cew\u0121 atomi O. Din il-molekula hi komponent importanti tal-arja prodotta mix-xtieli waqt il-fotosintesi, u me\u0127tie\u0121a biex il-\u0127lejjaq \u0127ajjin jie\u0127du n-nifs.", "L-ossi\u0121enu likwidu u solidu g\u0127andhom lewn ik\u0127al u t-tnejn huma paramanjeti\u010bi \u0127afna.", "L-ossi\u0121enu likwidu jinkiseb bid-distillazzjoni frazjonata tal-arja likwida.", "L-ossi\u0121enu g\u0127andu u\u017cu kbir b\u0127ala ossidant u komburent, il-Fluworu biss g\u0127andu elettronegattivit\u00e0 og\u0127la.", "L-ossi\u0121enu likwidu jintu\u017ca b\u0127ala ossidant fil-propulzjoni tar-rockets.", "L-ossi\u0121enu hu essenzjali g\u0127ar-respirazzjoni, u g\u0127alhekk jintu\u017ca fil-medi\u010bina, u b\u0127ala \u0127a\u017cna tal-arja fl-ajruplani.", "L-ossi\u0121enu jintu\u017ca g\u0127all-iwweldjar, u fil-produzzjoni tal-azzar u l-metanolu.", "L-ossi\u0121enu hu ewforizzanti \u0127afif.", "Fis-seklu XIX, kienu ju\u017caw ta\u0127lita ta' ossi\u0121enu u protossidu tal-a\u017cotu (dik li jissejja\u0127 gas e\u017cilaranti) biex jag\u0127mlu tip ta' anal\u0121e\u017ciku.", "L-ossi\u0121enu kien skopert mill-farma\u010bista \u017bvedi\u017c Karl Wilhelm Scheele fl-1771, imma l-iskoperta tieg\u0127u ma saritx mag\u0127rufa mill-ewwel, waqt li dik mag\u0127mula indipendentement fl-1774 minn Joseph Priestley saret i\u017cjed mag\u0127rufa mill-pubbliku.", "Fl-istess sena Antoine Laurent Lavoisier l-element tah l-isem, imma g\u0127addew tlet snin qabel Scheele fl-1777 induna li kien komponent tal-arja.", "Fl-1781, Antoine Lavoisier ikkonferma li dan l-element g\u0127andu funzjoni indispensabbli g\u0127all-fenomeni tar-respirazzjoni u kombustjoni.", "L-ossi\u0121enu hu element me\u0127tie\u0121 g\u0127all-\u0127ajja mill-bnedmin u l-annimali superjuri.", "L-ossi\u0121enu hu l-element l-i\u017cjed abbundanti fil-qoxra tad-dinja, hu stmat li jammonta g\u0127al 46,7%.", "L-ossi\u0121enu jag\u0127mel 87% tal-ib\u0127ra (b\u0127ala komponent tal-ilma, HO) u 20% tal-atmosfera tad-dinja (b\u0127ala O jew O, o\u017conu).", "Il-komposti tal-ossi\u0121enu, l-i\u017cjed l-ossidi metalli\u010bi, silikati (SiO) u karbonati (CO), jinstabu kullimkien fil-blat u l-\u0127amrija.", "Is-sil\u0121 hu solidu komuni fuq il-pjaneti u l-kometi.", "Il-kalotti polari ta' Marte huma mag\u0127mulin minn anidridu karboniku n\u0121azzat.", "Il-komposti tal-ossi\u0121enu jinstabu fl-univers kollu u l-ispettru tal-ossi\u0121enu jidher spiss fl-istilel.", "Min\u0127abba l-elettronegattivit\u00e0 qawwija li g\u0127andu, l-ossi\u0121enu jifforma rabtiet kimi\u010bi ma kwa\u017ci l-elementi l-o\u0127ra kollha (din hi l-ori\u0121ni tad-definizzjoni tal-'ossidazzjoni').", "L-uni\u010bi elementi li ja\u0127arbu l-ossidazzjoni huma xi gassijiet inerti, l-elju, in-neon u u l-argon.", "L-ossi\u0121enu jintrabat b'modi diversi skond l-element u l-kundizzjonijiet: infatti jo\u0127loq ossidi, perossidi, superossidi jew idrossidi.", "L-ossidu l-i\u017cjed famu\u017c huwa l-monossidu ta' di-idro\u0121enu, mag\u0127ruf a\u0127jar b\u0127ala ilma (HO).", "Fost l-e\u017cempji o\u0127ra mag\u0127rufin hemm il-komposti tal-karbonju u ossi\u0121enu: il- diossidu tal-karbonju (CO), l-alko\u0127oli (R-OH), l-aldeidi (R-CHO), u l-a\u010bidi karboksili\u010bi (R-COOH).", "Ir-radikali ossi\u0121enati ji\u0121ifieri il-klorati (ClO), il-perklorati (ClO), il-kromati (CrO), id-dikromati (CrO), il-permanganati (MnO), u n-nitrati (NO) huma a\u0121enti ossidanti qawwija.", "\u0126afna metalli b\u0127all-\u0127adid ( sadid: ossidu tal-\u0127adid(3+) (FeO)) jintrabtu mal-atomi tal-ossi\u0121enu.", "Fin-natura, barra b\u0127ala l-molekula O, l-ossi\u0121enu jinstab fil-forma ta' o\u017conu (O) li jin\u0127oloq minn skarigi elettrostati\u010bi fil-presenza tal-ossi\u0121enu molekulari.", "Fl-ossi\u0121enu likwidu jinstab dimeru tal-molekula tal-ossi\u0121enu (O) b\u0127ala komponent \u017cg\u0127ir.", "L-ossi\u0121enu g\u0127andu tliet i\u017cotopi stabbli, b'numru ta' massa 16, 17 u 18, u g\u0127axar i\u017cotopi radjuattivi.", "Ir-radjui\u017cotopi kollha g\u0127andhom \u0127in ta' di\u017cintegrazzjoni ta' inqas minn tliet minuti.", "Il-massa atomika tal-ossi\u0121enu hi per\u00f2 inqas minn 16, allavolja dan l-i\u017coptopu hu pre\u017centi f'xi 99% tal-ossi\u0121enu.", "Din hi min\u0127abba li l-karbonju-12 intg\u0127a\u017cel b\u0127ala riferiment g\u0127all-kalkulu tal-mases u g\u0127al ra\u0121unijiet relativisti\u010bi ikun hemm tnaqqis ta' massa fis-sintesi tal-elementi l-i\u017cjed tqal.", "Infatti, min\u0127abba l-fu\u017cjoni nuklejari huwa u jifforma n-nukleju tonqos il-massa u to\u0127ro\u0121 l-ener\u0121ija.", "Espo\u017cizzjoni fit-tul g\u0127all-ossi\u0121enu pur ta\u0127t pressjoni g\u0127olja tista' tag\u0127mel \u0127afna \u0127sara lill-pulmun u \u0127sara newrolo\u0121ika.", "Fost l-effetti fuq il-pulmun jista' hemm telf ta' kapacit\u00e0 u \u0127sara fi-tessituri.", "L-effetti newrolo\u0121i\u010bi jistg\u0127u ikun g\u0127ama, konvulzjonijiet u koma.", "Xi komposti tal-ossi\u0121enu, fosthom l-o\u017conu, il-perossidi u s-superossidi huma velenu\u017ci \u0127afna.", "L-ossi\u0121enu kon\u010bentrat jista' jikkaw\u017ca nar qawwi u splu\u017cjonijiet jekk ikun fil-pre\u017cenza ta' materjal li jaqbad.", "Dan hu veru wkoll g\u0127all-komposti b\u0127all-klorati, perklorati dikromati, e\u010b\u010b. Il-komposti li g\u0127andhom qawwa ossidanti kbira jistg\u0127u sikwit jikkaw\u017caw \u0127ruq kimiku."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11244", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11244", "title": "Arthur Conan Doyle", "text": ["Arthur Conan Doyle", "Arthur Conan Doyle (Edinburgu, 22 ta' Mejju 1859 \u2013 Crowborough, 7 ta' Lulju 1930) kien kittieb Brittaniku, l-iktar mag\u0127ruf g\u0127all-istejjer tal-investigatur Sherlock Holmes.", "Fost kitbiet o\u0127ra tieg\u0127u, insibu \u0127ames stejjer dwar il-Professur Challenger, kif ukoll diversi poe\u017ciji, u rumanzi stori\u010bi."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11245", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11245", "title": "Sherlock Holmes", "text": ["Sherlock Holmes", "Sherlock Holmes huwa l-karattru prin\u010bipali f'sensiela ta' stejjer miktuba minn Arthur Conan Doyle.", "Dan il-karattru fittizju huwa investigatur indipendenti mill-pulizija, u ta' spiss ju\u017ca' metodi li \u0121ew applikati u w\u017cati mill-pulizija fix-xog\u0127ol tag\u0127om.", "\u0126afna mill-kitbiet huma miktuba mill-\u0127abib ta' Sherlock Holmes, it-tabib Watson, li huwa ammiratur ta' dan l-investigatur."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11247", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11247", "title": "Park Ji-Sung", "text": ["Park Ji-Sung", "Park Ji-Sung (bil-Korean: \ubc15\uc9c0\uc131; Seoul, 25 ta' Frar 1981) huwa futboler mill-Korea t'Isfel li jilg\u0127ab mal-klabb Olandi\u017c ta' PSV Eindhoven, ta\u0127t self minn Queens Park Rangers.", "Hu hu meqjus fost l-aqwa plejers A\u017cjati\u010bi tal-istorja, fejn hu l-ewwel plejer Sud-Korean li qatt reba\u0127 il-UEFA Champions League u l-ewwel A\u017cjatiku li qatt lag\u0127ab f'finali tal-istess tornew.", "Fuq livell internazzjonali, g\u0127al numru ta' snin ifforma pedina indispensabbli tat-tim nazzjonali fejn \u0121abar 100 dehra, qabel ma rtira fl-2011.", "Park twieled fl-akkwati ta' Geheung.", "Meta kien g\u0127adu fl-iskola sekondarja, Park ma \u0121iex a\u010b\u010bettat minn diversi klabbs professjonali min\u0127abba l-istatura tieg\u0127u.", "Park spi\u010b\u010ba jilg\u0127ab ma' Myongji University.", "Matul il-karriera fil-kulle\u0121\u0121, Kyoto Purple Sanga tal-\u0120appun offrewlu kuntratt u hu a\u010b\u010betta.", "Park iffirma mal-klabb \u0120appuni\u017c li kienu g\u0127adhom kemm \u0121ew relegati g\u0127all-J2.", "Fl-2001 il-klabb reba\u0127 il-promozzjoni g\u0127all-ewwel divi\u017cjons, u fis-sena ta' wara, Park mexxa lit-tim fil-finali tat-Tazza tal-Imperatur, fejn skorja l-gowl tal-pari permezz ta' daqqa ta' ras u assista lil Teruaki Kurobe g\u0127all-gowl tar-reb\u0127a tal-finali.", "It-tim irnexxielu jirba\u0127 2-1 biex saru \u010b-\u010bampjins tat-Tazza tal-Imperatur g\u0127all-ewwel darba fl-istorja ta' Sanga.", "Din kellha tkun l-a\u0127\u0127ar log\u0127ba tieg\u0127u mat-tim Korean.", "Wara t-Tazza tad-Dinja, Guus Hiddink \u0121ie inkarigat b\u0127ala l-kow\u010b il-\u0121did tat-tim Olandi\u017c ta' PSV Eindhoven.", "Fl-2003, Park u sie\u0127bu Sud-Korean Lee Young-Pyo ittrasferixxew lejn PSV Eindhoven, fejn re\u0121g\u0127u \u0121ew ta\u0127t id il-kow\u010b pre\u010bedenti tas-selezzjoni nazzjonali.", "Waqt li Lee mal-ewwel integra mat-tim titolari, Park bata daqxejn min\u0127abba numru ta' problemi fi\u017ci\u010bi.", "Madanakollu, lejn tmiem l-ista\u0121un 2003\u201304, Park beda jadatta ru\u0127u g\u0127all-ambjent \u0121ewwa l-Olanda.", "Fl-ista\u0121un 2004\u201305, it-tluq ta' Arjen Robben lejn Chelsea feta\u0127 il-bibien g\u0127al iktar opportunitajiet mal-ewwl \u0127dax g\u0127al Park u mal-ewwel wera x'kien jiswa.", "Flimkien ma' Johann Vogel, DaMarcus Beasley u l-Olandi\u017ci Mark van Bommel u Philip Cocu, Park ifforma s-sinsla ta' nofs il-grawnd ta' PSV Eindhoven grazzi g\u0127all-velo\u010bit\u00e0 tieg\u0127u u l-abilit\u00e0 fil-passa\u0121\u0121i.", "Hekk kif irnexxielu jkun parti fundamentali wara l-gowls skurjati f'dak l-ista\u0121un minn PSV, l-aktar mument importanti fil-karriera ta' Park ma' dan it-tim Olandi\u017c kien meta skorja l-ewwel gowl kontra t-tim Taljan ta' AC Milan fis-semifinali ta\u010b-Champions League.", "PSV minkejja li reb\u0127u l-leg \u0121ewwa darhom bl-iskor ta' 3\u20131, it-telfa barra minn darhom bl-iskor ta' 2\u20130 wasslet lill-Milan fil-finali ta\u010b-Champions League.", "Fix-xhur tat-tmien tal-ista\u0121un 2004\u201305, Park g\u0127a\u017cel li jing\u0127aqad ma' Sir Alex Ferguson ta' Manchester United, li kien impressjonat bl-istil ta' log\u0127ob ta' Park.", "Park iffirma g\u0127at-tim tal-Premiership Ingli\u017c g\u0127al \u00a35 miljun, su\u0121\u0121ett g\u0127at-test mediku u l-permess tax-xog\u0127ol.", "Park sar l-ewwel plejer A\u017cjatiku li kien kaptan ta' Manchester United meta Ryan Giggs g\u0127adda l-faxxa lil Park hekk kif sostitwit fil-partita \u0121ewwa darhom kontra Lille OSC.", "L-ewel gowl tieg\u0127u g\u0127al Manchester United wasal fl-20 ta' Di\u010bembru 2005, matul ir-reb\u0127a bl-iskor ta' 3\u20131 fuq Birmingham City fil-kwarti tal-finali tal-League Cup.", "L-ewwel gowl fil-Premier League wasal kontra Arsenal, fir-reb\u0127a li t-tim ta' United g\u0127amel kontra l-\"Gunners\" bl-iskor ta' 2\u20130 nhar id-9 ta' April.", "F'April 2007, Park intbag\u0127at l-Amerika g\u0127al kirur\u0121ija min\u0127abba u\u0121ig\u0127 kontinwu f'irkopptu, fejn b'hekk temmlu l-ista\u0121un.", "Minkejja li kien barra g\u0127al \u0127afna mill-ista\u0121un, hu xorta lag\u0127ab bi\u017c\u017cejjed partiti biex isir l-ewwel plejer Korean li reba\u0127 il-Premier League.", "Fl-1 ta' Marzu 2008, Park skorja l-ewwel gowl fil-Premiership tal-ista\u0121un 2007\u201308 kontra Fulham, wara li kien g\u0127adu kif irritorna minn diversi xhur barra mil-log\u0127ob.", "In-nuqqas ta' \u0127in ta' log\u0127ob ikkaw\u017cat kontroversja kbira fil-Korea, imma rnexxielu jisraq l-applaw\u017ci permezz ta' prestazzjoni e\u010b\u010bellenti ikkaratterizzata minn assist g\u0127al Wayne Rooney fil-partita tal-kwarti tal-finali ta\u010b-Champions League kontra AS Roma.", "Bil-progress ta' United g\u0127as-semifinali ta\u010b-Champions League, Park sar l-ewwel plejer A\u017cjatiku li \u0127a sahem fis-semifinali ta\u010b-Champions League tliet darbiet differenti.", "Fid-29 ta' April 2008, Manchester United avvanzaw g\u0127all-finali ta\u010b-Champions League wara li g\u0127elbu lil Barcelona, fejn Park \u0121ie ivvutat b\u0127ala l-Plejer tal-Partita.", "Fil-21 ta' Mejju, kienet sorpri\u017ca g\u0127al \u0127afna li Park \u0121ie esklu\u017c kompletament mill-iskwadra li kienet se taffa\u010b\u010bja lil Chelsea fil-finali tal-UEFA Champions League 2007\u201308.", "Kienu \u0127afnu li \u0127asbu li l-prestazzjonijiet ta' Park kontra Roma u Barcelona kienu tawh post garantit mal-ewwel \u0127dax fil-finali.", "B'din l-esklu\u017cjoni, Park naqas li jsir l-ewwel plejer mill-Asja li lag\u0127ab fil-finali ta\u010b-Champions League.", "Wara, il-kow\u010b ta' Manchester United stqarr li d-de\u010bi\u017cjoni li j\u0127alli lill-\u0121wejn\u0127a Sud-Koreana barra mill-iskwadra ta' tmintax-il plejer g\u0127all-finali, kienet wa\u0127da mill-itqal de\u010bi\u017cjonijiet li hu qatt \u0127a matul il-karriera b\u0127ala kow\u010b.", "Kmieni fl-ista\u0121un 2008\u201309 tal-Premier League, fil-partita barra minn darhom kontra Chelsea, Park skorja l-uniku gowl g\u0127al United fil-pari finali ta' 1\u20131 nhar il-21 ta' Settembru 2008, f'partita fejn kiseb l-unur tal-Plejer tal-Partita.", "Il-100 dehra tieg\u0127u g\u0127al Manchester United waslet fit-13 ta' Di\u010bembru 2008 meta beda l-partita f'White Hart Lane kontra Tottenham Hotspur.", "Park beda l-karriera internazzjonali b\u0127ala \u010bentrali difensiv ta' dsatax-il sena.", "Park g\u0127amel l-ewwel apparenza fil-fa\u017ci ta' kwalifikazzjoni re\u0121jonali g\u0127all-Olimpjadi ta' Sydney tas-sena 2000.", "Ta\u0127t Huh Jung-Moo, il-kow\u010b tal-Korea t'Isfel, hu ma rnexxielhux juri l-potenzjal b\u0127ala plejer regulari tal-futur g\u0127at-tim nazzjonali Sud-Korean.", "Madanakollu, ta\u0127t il-kow\u010b il-\u0121did Guus Hiddink, il-po\u017cizzjoni ta' Park \u0121iet mibdula g\u0127al dik ta' \u0121wejn\u0127a.", "Minn dakinhar 'il quddiem, Park sar plejer versatili kapa\u010bi li jilg\u0127ab f'diversi po\u017cizzjonijiet \u010bentrali.", "Park skorja gowl memorabbli matul it-Tazza tad-Dinja 2002.", "Matul il-fa\u017ci tal-gruppi, il-Korea t'Isfel reb\u0127u l-ewwel log\u0127ba kontra l-Polonja u kisbu pari kontra l-Istati Uniti.", "Biex jikkwalifikaw riedu jiksbu tal-anqas pari kontra l-favorita Portugall.", "Il-partita kienet tinsab 0\u20130 sas-70 minuta wara \u017cew\u0121 karti \u0127omor kontra l-Portugall, meta Park skorja l-gowl rebbie\u0127, hekk kif ikkontrolla l-ballun b'sidru u wara li g\u0127eleb lil S\u00e9rgio Concei\u00e7\u00e3o, xuttja b'saqajh ix-xellugija dak il-gowl li ta lill-A\u017cjati\u010bi t-tliet punti.", "Dan il-gowl wassal ukoll g\u0127all-eliminazzjoni tal-Portugall u l-avvanz g\u0127all-ewwel darba fl-istorja tal-futbol tal-Korea t'Isfel fil-fa\u017ci eliminatorja tat-turnew.", "Is-su\u010b\u010bess fit-Tazza tad-Dinja kompla fl-edizzjoni tal-2006.", "Hu skorja l-gowl tal-pari fit-tieni log\u0127ba ta' Grupp \u0120 kontra l-finalisti eventwali tal-kompetizzjoni, Franza, u kien ivvutat b\u0127ala l-Plejer tal-Partita.", "Fi\u017c-\u017cew\u0121 edizzjonijiet, hu lag\u0127ab f'kull log\u0127ba tal-Korea t'Isfel.", "Nhar il-11 ta' Ottubru 2008, hu kien kaptan g\u0127all-ewwel darba tal-Korea t'Isfel f'log\u0127ba ta' \u0127biberija kontra l-U\u017cbekistan.", "Il-partita spi\u010b\u010bat 3\u20130 f'favur il-Korea.", "Kyoto Purple Sanga"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11256", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11256", "title": "Michael Mancienne", "text": ["Michael Mancienne", "Michael Ian Mancienne (Isleworth, 8 ta' Jannar 1988) hu plejer tal-futbol Ingli\u017c li jilg\u0127ab b\u0127ala difensur mat-tim ta' Hamburg."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11257", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11257", "title": "Teorija tal-grafi", "text": ["Teorija tal-grafi", "Fil-matematika t-terminu graf (li m'g\u0127andniex in\u0127alltuh ma' \"grafiku ta' funzjoni\") ifisser o\u0121\u0121ett li ji\u0121\u0121eneralizza l-kun\u010bett ta' relazzjoni binarja u ta' poliedru.", "Dan l-o\u0121\u0121ett li niddeskrivu hawn huwa utli \u0127afna fl-immudellar ta' bosta problemi fil-\"\u0127ajja ta' kuljum\" (ji\u0121ifieri li niltaqg\u0127u mag\u0127hom barra l-matematika, b\u0127al dawk li g\u0127andhom x'jaqsmu mal-idea ta' xibka fl-informatika, xjenzi so\u010bjali, problemi tat-traffiku u o\u0127rajn).", "Nistg\u0127u ng\u0127idu li t-teorija tal-grafi bdiet fis-snin 60, bix-xog\u0127ol tal-matematiku Fran\u010bi\u017c, Claude Berge (1926 - 2002), \"Graphe et Hypergraphes\" (Grafi u ipergrafi), allavolja l-kun\u010bett hu \u0127afna i\u017cjed antik.", "Li g\u0127amel Berge kien li \u0121abar f'din it-teorija bosta ri\u017cultati tal-kombinatorja li kienu di\u0121\u00e0 mag\u0127rufin, u mmotiva l-istudju tal-grafi b'applikazzjonijiet, rabtiet mat-teorija tal-log\u0127ob u b'kon\u0121etturi.", "Da\u017c-\u017cmien nag\u0127tu definizzjoni intwittiva tal-grafi (ara i\u017cjed l-isfel) li tidher differenti min dik li ta' Berge, per\u00f2 infatti hija ekwivalenti: Berge iddefinixxa graf b\u0127ala tern formula_1 fejn formula_2 hi funzjoni formula_3.", "Il-vokabularju tat-teorija ssellef mill-\u0121eometrija tal-poliedri.", "Dawn jikkorrispondu ma' ka\u017c partikulari ta' graf fejn fit-tern formula_1, formula_5 hu s-sett tal-verti\u010bi tal-poliedru, formula_6 ix-xfar tal-poliedru u formula_7 jekk ix-xifer formula_8 jg\u0127aqqad i\u017c-\u017cew\u0121 verti\u010bi formula_9 u formula_10.", "Dan il-vokabularju baqa' jintu\u017ca u g\u0127al graf \u0121enerali, formula_5 ng\u0127idulu s-sett tal-\"verti\u010bi\" tieg\u0127u, formula_6 is-sett tax-\"xfar\" tieg\u0127u (\"arki\" jekk il-\u0121raf ikun orjentat) u formula_2 hi l-\"funzjoni tal-in\u010bidenza\" tieg\u0127u li ma' kull xifer (ark) tasso\u010bja par verti\u010bi.", "Hawn nag\u0127tu definizzjoni i\u017cjed intwittiva (b'formali\u017cmu inqas tqil minn dak tas-snin 60).", "Il-grafi mhux orjentati nistg\u0127u niddefinuhom hekk : G\u0127all-graf fil-figura 1 murija i\u017cjed 'il fuq, g\u0127andna formula_18 u formula_19.", "Bl-istess mod nistg\u0127u niddefinixxu l-grafi orjentati:", "G\u0127all-graf fil-figura 2 murija hawn, g\u0127andna formula_24 u formula_25.", "Meta formula_26, ng\u0127idu li formula_8 u formula_9 huma in\u010bidenti (l-istess g\u0127al formula_8 u formula_10), li formula_9 u formula_10 huma \u0121irien u li \u017c-\u017cew\u0121 verti\u010bi huma t-truf ta' formula_8.", "\u017bew\u0121 xfar ng\u0127idulhom \u0121irien jekk hemm verti\u010bi li t-tnejn huma in\u010bidenti mieg\u0127u.", "Jekk il-graf ikun orjentat, formula_9 ng\u0127idulu t-tarf tal-bidu jew ras ta' formula_8 u formula_10 t-tarf tal-a\u0127\u0127ar jew denb (fil-ka\u017c li mhux orjentat il-verti\u010bi ng\u0127idulhom sempli\u010biment truf u m'hemmx b\u017conn inkunu i\u017cjed e\u017catti).", "Fil-grafi orjentati, \u017cew\u0121 xfar ng\u0127idulhom konsekuttivi jekk huma \u0121irien u t-tarf komuni tag\u0127hom huwa r-ras g\u0127al wie\u0127ed mill-arki u d-denb g\u0127all-ie\u0127or.", "Xifer (ark) ng\u0127idulu \u0127olqa jekk i\u017c-\u017cew\u0121 truf tieg\u0127u huma l-istess.", "Graf ng\u0127idulu sempli\u010bi jekk m'g\u0127andu l-ebda \u0127olqa u l-ebda \u017cew\u0121 xfar bl-istess truf.", "Minn hawn l-isfel f'dan l-artiklu nassumu li l-grafi huma sempli\u010bi.", "L-ikbar numru ta' xfar ta' graf sempli\u010bi allura hu formula_37 jekk mhux orjentat u formula_38 jekk hu orjentat, fejn formula_39 hu n-numru ta' verti\u010bi.", "Dawn il-grafi jikkorrispondu mar-relazzjonijiet binarji mhux riflessivi.", "Il-grafi sempli\u010bi orjentati ming\u0127ajr pari t'arki tal-forma formula_40 u formula_41 jikkorrispondu mar-relazzjonijiet binarji mhux riflessivi u antisimmetri\u010bi.", "G\u0127al grafi i\u017cjed \u0121enerali (mhux bilfors sempli\u010bi) nissostitwixxu l-arki jew xfar b'familji ta' arki jew xfar, ji\u0121ifieri formula_17 hu sett ta' familji ta' \"pari\" ta' verti\u010bi (ordnati jew mhux ordnati skont il-ka\u017c).", "Ipergraf hu \u0121eneralizzazzjoni ta' graf fis-sens li l-ixfar jistg\u0127u jg\u0127aqqdu kwalunkwe g\u0127add ta' verti\u010bi mhux tnejn biss.", "Formalment, ipergraf mhux orjentat formula_81 hu par formula_82 fejn formula_5 hu sett ta' verti\u010bi u formula_17 hu sett ta' sottosettijiet ta' formula_5 mhux vojta li nsej\u0127ulhom iperxfar.", "Waqt li l-ixfar ta' graf huma pari ta' verti\u010bi, l-iperxfar hu sett arbitrarju ta' verti\u010bi u g\u0127alhekk jista' jkun hemm fih numru arbitraru ta' verti\u010bi.", "\u010aerti kun\u010betti (b\u0127al konnettivit\u00e0) ma jintrasferrux tajjeb g\u0127all-ipergrafi u ag\u0127ar g\u0127all-ipergrafi orjentati.", "Il-grafi orjentati nistg\u0127u nirrappre\u017centawhom b'disinn, kif turi l-figura 2.", "Fid-disinn nuru l-verti\u010bi b'tikek (jew \u010brieki) u l-arki bi vle\u0121e\u0121 li jmorru mir-ras tal-ark g\u0127ad-denb.", "Fil-grafi mhux orjentati, minflok vle\u0121eg inpin\u0121u linji b\u0127al ma turi l-figura 1.", "1736: L-i\u017cjed ri\u017cultat antik kif ukoll l-i\u017cjed mag\u0127ruf li nistg\u0127u ninkludu fit-teorija tal-grafi huwa l-karatterizzazzjoni tal-grafi Eulerjani minn Euler fl-1736, li b\u0127ala motivazzjoni kellha l-Problema tas-seba' pontijiet ta' K\u00f6nigsberg.", "1852: Francis Guthrie ippropona l-famu\u017c problema ta' erba' kuluri li s-soluzzjoni tieg\u0127u nstabet i\u017cjed minn seklu wara.", "Dan ir-ri\u017cultat tant importanti, taha lit-teorija tal-grafi \u010bertu presti\u0121ju.", "Il-vokabularju stess tat-teorija tal-grafi \u0121ej mir-ri\u017coluzzjoni ta' din il-problema fejn jintu\u017caw grafi mnisslin minn poliedri biss.", "1914: \"Kull graf bipartit regolari g\u0127andu qbil perfett\" (m\u0127abbra minn K\u00f6nig (ippublikata 1916)).", "1927: It-teorema ta' Menger, l-ewwel ri\u017cultat fuq il-konnettivit\u00e0 fi graf, u, a posteriori, l-ewwel teorema min-mass:", "1931: It-teorema ta' K\u00f6nig:", "1935: It-teorema ta' Hall (i\u0121\u0121eneralizzat minn Tutte u wara minn Tutte-Berge) fuq il-qbilijiet perfetti fil-grafi bipartiti.", "Dan ir-ri\u017cultat kien il-bidu tal-klassi \"co-NP\", u wara flimkien mal-algoritmu tal-qbil perfett ta' Edmonds kien il-bidu tal-kon\u0121ettura formula_93 fit- Teorija tal-komplessit\u00e0.", "It-teorema jg\u0127id hekk:", "1956: Din kienet sena imporanti \u0127afna.", "Kienet is-sena tat-Teorema kurrent-massimu/qtug\u0127-minimu li \u0121\u0121eneralizzat it-teoremi ta' Menger, ta' K\u00f6nig u ta' Hall, u kienet il-bidu tal-programmazzjoni linjari.", "Kienet ukoll is-sena tal-algoritmu ta' Kruskal, l-ewwel algoritmu \u017caqqieq g\u0127all-grafi.", "Dan ir-ri\u017cultat welled mill-\u0121did it-teorija tal-matrojdi li Tutte rabat mat-teorija tal-grafi.", "1960: Il-kon\u0121etturi ta' Berge Berge ippropona \u017cew\u0121 kon\u0121etturi li jikkaratterizzaw il-grafi perfetti, \u00e9lev\u00e9es au rang de th\u00e9or\u00e8mes depuis leur d\u00e9monstration :", "1972: L\u00e1szl\u00f3 Lov\u00e1sz ipprova t-Teorema dg\u0127ajjef tal-grafi pefetti ta' Berge.", "1976: It-teorema tal-erba' kuluri (ri\u017coluzzjoni tal-problema li kien ippropona Guthrie mi\u017c-\u017cew\u0121 matemati\u010bi Kenneth Appel u Wolfgang Haken).", "2002: Maria Chudnovsky, Neil Robertson, Paul D. Seymour u Robin Thomas ipprovaw it-Teorema qawwija tal-grafi pefetti ta' Berge.", "Fit-tieni nofs tas-seklu XX, it-teorija tal-grafi bdiet tintera\u0121ixxi ma' bosta oqsma o\u0127ra.", "Wara l-gwerra, il-problemi tal-kurrenti fil-grafi wasslu g\u0127all-programmazzjoni linjari u l-algoritmu tas-simpless.", "Il-problemi tas-si\u0121ar g\u0127attejja wasslu g\u0127all-\u0121eneralizzazzjoni tal-kun\u010bett ta' graf g\u0127all-dak tal-matrojdi u g\u0127all-\u0127afna analo\u0121iji bejn i\u017c-\u017cew\u0121 teoriji, l-i\u017cjed fil-qasam algoritmiku (dan influwenza l-vokabularju ta\u017c-\u017cew\u0121 teoriji).", "Nistg\u0127u na\u0127\u017cnu graf fuq il-kompjuter bl-g\u0127ajnuna ta' bosta strutturi differenti.", "Il-grafi jintu\u017caw g\u0127all-mudellar, fost o\u0127rajn, ta' : Il-grafi jintu\u017caw \u0127afna fl-informatika.", "Min\u0127abba l-effi\u010bjenza tag\u0127hom fil-mudellar programmatiku ta' strutturi ta' data komplessa, niltaqg\u0127u mag\u0127hom per e\u017cempju fi :"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11452", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11452", "title": "Malti", "text": ["Malti", "Malti jista' jirreferi g\u0127al:"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11456", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11456", "title": "Enriku VIII tal-Ingilterra", "text": ["Enriku VIII tal-Ingilterra", "Enriku VIII (28 ta' \u0120unju, 1491 - 28 ta' Jannar, 1547) kien intitolat b\u0127ala r-Re tal-Ingilterra mill-1509 sa mewtu.", "Huwa mag\u0127ruf l-i\u017cjed g\u0127ax-xi\u017cma mill-Papa, g\u0127all-Knisja Kattolika kif ukoll g\u0127ad-diversi \u017cwi\u0121ijiet li kellu ma' sitt nisa wara xulxin.", "Enriku twieled fil-Palazz ta' Greenwich u kien it-tieni iben ta' Enriku VII tal-Ingilterra u Eli\u017cabetta ta' York.", "Huwa kellu \u0127uh wie\u0127ed, Arturu, il-Prin\u010bep ta' Wales, u \u017cew\u0121t a\u0127wa bniet, Margerita u Marija.", "Arturu kellu jil\u0127aq re wara l-mewt ta' missierhom, i\u017cda Arturu miet qabel missieru, u g\u0127alhekk Enriku in\u0127atar b\u0127ala l-ewwel wie\u0127ed fil-linja g\u0127at-tron.", "Imbag\u0127ad, Enriku \u017c\u017cewwe\u0121 lill-armla ta' Arturu, Katerina ta' Aragona.", "Missier u omm, Enriku VII (7) u Eli\u017cabetta ta' York, ma tantx kellhom x'jaqsmu ma' wliedhom.", "Enriku kellu l-impjegati u l-menestrelli tieg\u0127u, kif ukoll buffu jismu John Goose.", "Kellu wkoll tifel li kien jissawwat minfloku meta kien jag\u0127mel xi \u0127a\u0121a \u0127a\u017cina.", "Il-Prin\u010bep Enriku kien i\u0127obb il-mu\u017cika u kien jinqala' \u0127afna fiha.", "Meta kellu 10 snin kien jaf idoqq \u0127afna strumenti, fosthom il-fifra, l-arpa, il-vjolin u t-tnabar.", "Enriku VIII kien ukoll studju\u017c, lingwista, mu\u017ci\u010bista u atleta meta kien g\u0127adu \u017cg\u0127ir.", "Huwa kien jaf jitkellem sewwa bil-Latin, bil-Fran\u010bi\u017c u bl-Ispanjol.", "Kellu l-a\u0127jar g\u0127alliema u tg\u0127allem il-\u0121ostra, il-qaws u snajja' militari o\u0127ra.", "Enriku kien reli\u0121ju\u017c \u0127afna.", "\u0126uh il-kbir, Arturu, i\u017c\u017cewwe\u0121 lill-Prin\u010bipessa Spanjola, Catalina de Aragon, meta kien g\u0127ad kellu 15-il sena.", "Arturu miet ftit xhur wara t-tie\u0121 tieg\u0127u bit-tuberkulo\u017ci, i\u017cda xi w\u0127ud jsostnu li kien miet bil-pesta.", "Wara li miet \u0127uh, Enriku VIII (8) sar \u0127abib \u0127afna ma' Catalina de Aragon, \u0127biberija li mbag\u0127ad ffjorixxiet fi \u017cwie\u0121.", "Kellhom xi problemi biex ji\u017c\u017cew\u0121u billi l-ktieb ta' Levitku 21, kien jg\u0127id li \"Min ji\u017c\u017cewwe\u0121 lill-mara ta' \u0127uh ikun qieg\u0127ed jag\u0127mel xi \u0127a\u0121a moq\u017cie\u017ca, g\u0127ax ikun kixef l-g\u0127era ta' \u0127uh, u jibqa' bla wlied.\"", "G\u0127alhekk Katarina kellha ta\u0127lef li \u017c-\u017cwie\u0121 ma' Arturu ma kienx ikkonsomat.", "Issa, \u017c-\u017cag\u0127\u017cug\u0127 Enriku VIII kien l-eredi g\u0127at-tron.", "Filwaqt li missieru kien \u0127aj kien mg\u0127asses \u0127afna billi r-Re kien im\u0127asseb fuq is-si\u0121urt\u00e0 tal-eredi maskili wa\u0127dieni tieg\u0127u.", "Enriku seta' jo\u0127ro\u0121 barra minn bieb privat biss, u mbag\u0127ad kienu jarawh nies li kienu spe\u010bjalment appuntati.", "\u0126add ma seta' jkellem lil Enriku.", "Huwa kien iqatta' \u0127afna mill-\u0127in tieg\u0127u f'kamartu, li d-d\u0127ul g\u0127aliha kien mill-kamra tas-sodda ta' missieru.", "Enriku qatt ma kellu l-opportunit\u00e0 li jitkellem fil-pubbliku, \u0127lief biex jirrispondi xi domanda li kien isaqsih missieru.", "Kien ira\u017c\u017can il-personalit\u00e0 entu\u017cjasta tieg\u0127u fl-okka\u017cjonijiet pubbli\u010bi g\u0127ax kien jib\u017ca' mill-g\u0127adab ta' missieru.", "Missieru ma tantx \u0127arr\u0121u g\u0127ar-rwol futur tieg\u0127u b\u0127ala re, u kien jafda \u0127afna fil-kunsillieri tieg\u0127u, partikolarment fl-ewwel snin tar-renju.", "Fl 1509, Enriku VII (7) miet bit-tuberkulo\u017ci u ibnu sar ir-Re Enriku VIII (8).", "Enriku kellu 18-il sena meta \u0121ie nkurunat re u Katerina \u0121iet inkurunata re\u0121ina konsorti.", "L-iktar \u0121rajja importanti fl-Ingilterra matul ir-renju ta' Enriku kienet il-bidla tar-reli\u0121jon tal-pajji\u017c.", "Billi l-ewwel mara tieg\u0127u, Katerina ta' Aragona, nisslet biss tifla wa\u0127da, u ma kellu l-ebda ulied subien b\u0127ala eredi tieg\u0127u, Enriku talab lill-Papa biex jag\u0127tihom il-permess mixtieq sabiex ikunu jistg\u0127u jiddivorzjaw, i\u017cda l-Papa ma riedx.", "Karlu V (5), l-Imperatur Ruman Imqaddes li kien qawwi \u0127afna kien in-neputi ta' Katerina.", "Barra minn hekk, il-familja ta' Katerina kienet ta\u0127kem fuq Spanja, li kienet l-ikbar pajji\u017c Kattoliku.", "Imbag\u0127ad Enriku,g\u0127a\u017cel lill-Ar\u010bisqof \u0121did ta' Canterbury , ra\u0121el li kien jismu Thomas Cranmer.", "Enriku kien jaf li Cranmer kien ser jag\u0127mel dak kollu li jg\u0127idlu, infatti Cranmer kien qabel bis-s\u0127i\u0127 mad-de\u010bi\u017cjoni ta' Enriku, li jkun jista' jiddivorzja minn ma' Katerina.", "Malli sar jaf b'dan, il-papa tant irrabja li skomunika lil Enriku mill-knisja kattolika.", "Enriku pattihielu u g\u0127alhekk fl-1534 g\u0127adda l-\"Att tas-Supremazija\", li bih ir-Re, mhux il-Papa, kien meqjus b\u0127ala l-kap tal-knisja fl-Ingilterra.", "Imbag\u0127ad \u0121ieg\u0127el lill-qassisin u lill-isqfijiet kollha biex ja\u010b\u010bettawh b\u0127ala l-mexxej il-\u0121did.", "Kull min irrifjuta \u0121ie kkastigat.", "Wara li Enriku kien irnexxielu j\u0121ieg\u0127el lill-patrijiet u lis-sorijiet i\u0127allu l-monasterji,il-kunventi, ta l-\u0121id u l-art tag\u0127hom lil dawk li kienu jappo\u0121\u0121jawh.", "Il-parti l-kbira minn dawk li ng\u0127ataw l-art u l-flus kienu Protestanti.", "Din il-\u0121rajja hija mag\u0127rufa b\u0127ala d-\"Dissoluzzjoni tal-monasterji\" fl-istorja tal-Ingilterra.", "Wara li rnexxa d-divorzju minn ma' Katerina ta' Aragona, ir-re Enriku VIII(8) i\u017c\u017cewwe\u0121 lil Anne Boleyn, li kienet i\u017cg\u0127ar minn Katerina , tattika in\u0121enjali g\u0127ax dan kien ifisser li hi seta' jkollha t-tfal.", "Meta Anne, b\u0127al Katerina, kellha tifla biss u l-ebda tifel, Enriku ried je\u0127les minnha.", "Thomas Cromwell,li kien l-iktar ministru fidil lejh, g\u0127enu biex jag\u0127mel hekk billi sab xi nies li xehdu li kellha ma\u0127bubin o\u0127ra u li kienet sa\u0127\u0127ara.", "Anne ittellg\u0127et quddiem il-qorti fejn instabet \u0127atja u \u0121iet \u0121ie ordnat li g\u0127andha tmut billi tinqataghlha rasha.", "Wara mewtha Enriku re\u0121a' beda jfittex mara o\u0127ra, sabiex jipprova jkollu tifel li jkun jista' jie\u0127u t-tron tieg\u0127u wara mewtu.", "It-tielet mara ta' Enriku kien jisimha Jane Seymour.", "Ma damitx ma wellditlu tifel li semmew Edwardu.", "Enriku kien fer\u0127an \u0127afna imma, Jane mietet wara ftit jiem mit-twelid tal-uniku tifel tieg\u0127u.", "Enriku kien i\u0127obbha \u0127afna u \u0127ass it-telfa tag\u0127ha g\u0127al kollox, in-niket tieg\u0127u kien kollu mdawwar mal-mewt inaspettata tagh\u0127a.", "Tilef l-interess f'kollox u \u0127xien.", "Irrabja ma' Thomas Cromwell meta dan issu\u0121\u0121erixxa li g\u0127andu jer\u0121a' ji\u017c\u017cewwe\u0121 mara o\u0127ra wara l-mewt ta' Jane.", "Wara li kien g\u0127adda ftit ta\u017c-\u017cmien, Enriku bidel il-fehmtu.", "Billi kellu iben biss, deherlu li a\u0127jar jer\u0121a' ji\u017c\u017cewwe\u0121, u qabel li ji\u017c\u017cewwe\u0121 lil Anne ta' Cleves, prin\u010bipessa \u0120ermani\u017ca.", "Meta Anne waslet l-Ingilterra, Enriku ma rahiex sabi\u0127a daqs kemm kient fir-ritratti li kien ra, u ma kienx kuntent biha.", "Anne ukoll ma kinitx kuntenta, u qablet li kellhom jiddivorzjaw wara ftit xhur biss.", "Sadattant Enriku tefa' g\u0127ajnejh fil-qorti bl-isem ta' Catherine Howard, u \u0127aseb li hi tista' tkun mara tajba.", "Catherine Howard kienet il-ku\u0121ina tat-tieni mara ta' Enriku, Anne Boleyn.", "Enriku u Catherine i\u017c\u017ceww\u0121u fl-1540, i\u017cda Catherine kienet \u0127afna i\u017cg\u0127ar minn Enriku u ma damitx ma xebg\u0127et u bdiet tifflirtja ma' r\u0121iel o\u0127ra.", "Meta kienu mi\u017c\u017cew\u0121in g\u0127al ftit aktar minn sena, Enriku sab li Catherine kellha affari ma' xi \u0127add ie\u0127or.", "Instabet \u0127atja ta' tradiment u \u0121iet esegwita, b\u0127alma kienet \u0121iet maqtula Anne Boleyn ftit snin qabel.", "Is-sitt u l-a\u0127\u0127ar mara ta' Enriku kien jisimha Catherine Parr.", "Kienet mara li kellha bejn it-tletin u l-erbg\u0127in sena, hi kienet di\u0121\u00e0 \u017c\u017cew\u0121et darbtejn.", "L-ewwel \u017cew\u0121t ir\u0121iel tag\u0127ha kienu \u0127afna ikbar minnha, u t-tnejn kienu mejtin.", "Enriku \u0127aseb li hi tkun i\u017cjed bil-g\u0127aqal u leali min-nisa l-o\u0127ra li kellu, u \u0121ara li kellu ra\u0121un.", "Catherine Parr baqg\u0127et marbuta ma' Enerkiu g\u0127al i\u017cjed minn tlett isnin, sakemm miet, huma ma kellhomx tfal.", "Wara li ddivorzja minn ma' Katerina ta' Aragona, Enriku beda jbati minn \u0127afna mard, u qatt ma \u0121ie f'tieg\u0127u g\u0127al kollox.", "Miet fit-28 ta' Jannar tal-1547 u ndifen fil-Kastell ta' Windsor.", "Enriku kien il-missier ta' \u017cew\u0121 re\u0121ini u ta' re.", "Dawn kienu Marija I tal-Ingilterra, Eli\u017cabetta I tal-Ingilterra, u Edwardu VI tal-Ingilterra.", "\u0126add minnhom ma kellu wlied."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11468", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11468", "title": "Fond So\u010bjali Ewropew", "text": ["Fond So\u010bjali Ewropew", "Il-Fond So\u010bjali Ewropew (FSE) huwa l-istrument finanzjarju ewlieni tal-Unjoni Ewropea g\u0127all-appo\u0121\u0121 tal-impjiegi fl-Istati Membri kif ukoll g\u0127all-promozzjoni tal-koe\u017cjoni ekonomika u so\u010bjali.", "L-infiq tal-FSE jammonta g\u0127al madwar 10% tal-ba\u0121it totali tal-UE.", "Il-FSE huwa wie\u0127ed mill-Fondi Strutturali tal-UE, li huma ddedikati g\u0127at-titjib tal-koe\u017cjoni so\u010bjali u tal-benesseri ekonomiku fir-re\u0121juni kollha tal-Unjoni.", "Il-Fondi Strutturali huma strumenti finanzjarji ridistributtivi li jappo\u0121\u0121jaw il-koe\u017cjoni fl-Ewropa billi jikkon\u010bentraw l-infiq fuq ir-re\u0121juni l-inqas \u017cviluppati.", "L-g\u0127an partikolari tal-infiq tal-FSE huwa li jappo\u0121\u0121ja l-\u0127olqien ta' aktar impjiegi u impjiegi a\u0127jar fl-UE, u dan jag\u0127mlu billi jikkofinanzja pro\u0121etti nazzjonali, re\u0121jonali u lokali li jtejbu l-livelli ta' impjieg, il-kwalit\u00e0 tal-impjiegi u l-inklussivit\u00e0 tas-suq tax-xog\u0127ol fl-Istati Membri u fir-re\u0121juni tag\u0127hom.", "Il-Fond So\u010bjali Ewropew twaqqaf waqt il-fondazzjoni fit-Trattat ta' Ruma tal-1957; huwa l-eqdem mill-Fondi Strutturali.", "Waqt li l-FSE dejjem kellu b\u0127ala l-g\u0127an tieg\u0127u r-rata og\u0127la ta' impjiegi, matul is-snin adatta l-prijoritajiet tieg\u0127u biex jindirizza l-isfidi ta\u017c-\u017cmien.", "Fl-ewwel snin ta' wara l-gwerra, ikkon\u010bentra fuq il-\u0121estjoni tal-migrazzjoni tal-\u0127addiema fl-Ewropa; wara beda ji\u0121\u0121ieled il-qg\u0127ad fost i\u017c-\u017cg\u0127a\u017cag\u0127 u dawk b'nuqqas ta' kwalifiki.", "Fil-perijodu ta' finanzjament kurrenti, 2007-2013, barra li jag\u0127ti appo\u0121\u0121 immirat lil dawk li g\u0127andhom diffikultajiet partikolari biex isibu xog\u0127ol, b\u0127an-nisa, i\u017c-\u017cg\u0127a\u017cag\u0127, \u0127addiema aktar anzjani, l-immigrati u nies b'di\u017cabilitajiet, il-finanzjament tal-FSE qed jg\u0127in ukoll lin-negozji u lill-\u0127addiema jadattaw g\u0127all-bidla.", "Jag\u0127mel dan billi jappo\u0121\u0121ja l-innovazzjoni fil-post tax-xog\u0127ol, it-tag\u0127lim tul il-\u0127ajja u l-mobbilt\u00e0 tal-\u0127addiema.", "L-istrate\u0121ija \u0121enerali tal-Unjoni Ewropea hija l-A\u0121enda ta' Li\u017cbona li timmira li tag\u0127mel l-Ewropa l-aktar ekonomija bba\u017cata fuq l-g\u0127arfien, dinamika u kompetittiva fid-dinja, kapa\u010bi li to\u0127loq tkabbir ekonomiku sostenibbli b'aktar xog\u0127ol u xog\u0127ol a\u0127jar u koe\u017cjoni so\u010bjali akbar, u b'rispett g\u0127all-ambjent, sal-2010.", "L-g\u0127anijiet tal-A\u0121enda ta' Li\u017cbona isawru l-prijoritajiet tal-FSE.", "\u0126afna strumenti finanzjarji u tal-politika tal-UE joperaw biex jappo\u0121\u0121jaw l-A\u0121enda ta' Li\u017cbona.", "Fosthom, il-Politika tal-Koe\u017cjoni timmira li tnaqqas in-nuqqas ta' ugwaljanza ekonomika u so\u010bjali bejn il-pajji\u017ci u r-re\u0121juni tal-UE.", "Biex tag\u0127mel dan, tu\u017ca ri\u017corsi finanzjarji (Fondi Strutturali) mill-ba\u0121it tal-UE \u2013 li jinkludu l-FSE \u2013 biex tappo\u0121\u0121ja l-i\u017cvilupp ekonomiku u so\u010bjali tar-re\u0121juni li huma inqas \u017cviluppati.", "Fid-dawl tal-\u0127tie\u0121a li ji\u017cdiedu l-kompetittivit\u00e0 u l-impjiegi fuq l-isfond tal-globalizzazzjoni u ta' popolazzjonijiet li qed jixjie\u0127u, l-Istrate\u0121ija Ewropea g\u0127all-Impjiegi tipprovdi qafas koordinattiv g\u0127all-Istati Membri tal-UE biex ji\u0121u miftiehma prijoritajiet u objettivi komuni fil-qasam tal-impjiegi.", "Dawn il-prijoritajiet komuni huma inklu\u017ci fil-Linji Gwida dwar l-Impjiegi u inkorporati fil-Programmi Nazzjonali tar-Riforma ppreparati mill-Istati Membri individwali.", "Il-finanzjament tal-FSE huwa allokat mill-Istati Membri biex jappo\u0121\u0121ja l-Programmi Nazzjonali tar-Rifoma tag\u0127hom kif ukoll l-Oqfsa Nazzjonali dwar ir-Referenza Strate\u0121ika (NSRF) li jistabbilixxu l-prijoritajiet ewlenin ta' Stat Membru g\u0127all-infiq tal-Fondi Strutturali tal-UE li jir\u010bievi.", "L-A\u0121enda So\u010bjali Ewropea ukoll g\u0127andha rwol fit-tiswir tal-prijoritajiet tal-infiq tal-FSE.", "L-A\u0121enda So\u010bjali tipprova ta\u0121\u0121orna l-'mudell so\u010bjali Ewropew' billi timmodernizza s-swieq tax-xog\u0127ol u s-sistemi ta' protezzjoni so\u010bjali biex il-\u0127addiema u n-negozji jkunu jistg\u0127u jibbenefikaw mill-opportunitajiet li jin\u0127olqu mill-kompetizzjoni internazzjonali, mill-avvanzi fit-teknolo\u0121ija u mill-mudelli li dejjem jinbidlu tal-popolazzjoni waqt li jipprote\u0121u lil dawk li huma l-aktar vulnerabbli fis-so\u010bjet\u00e0.", "Barra minn hekk, il-kun\u010bett ta' 'flessigurt\u00e0' jikkontribwixxi g\u0127all-inizjattivi kurrenti tal-FSE.", "Il-flessigurt\u00e0 tista' ti\u0121i definita b\u0127ala strate\u0121ija tal-politika biex tkabbar il-flessibbilt\u00e0 tas-swieq tax-xog\u0127ol, tal-organizzazzjonijiet tax-xog\u0127ol u r-relazzjonijiet tax-xog\u0127ol, fuq na\u0127a wa\u0127da, u s-sigurt\u00e0 fl-impjieg u s-sigurt\u00e0 fid-d\u0127ul min-na\u0127a l-o\u0127ra.", "It- terminu flessigurt\u00e0 jinkludi appro\u010b\u010b \u0121did lejn l-impjieg li jinvolvi 'xog\u0127ol g\u0127all-\u0127ajja' minflok il-mudell tal-'impjieg g\u0127all-\u0127ajja' tal-passat.", "Jinkora\u0121\u0121ixxi lill-\u0127addiema biex jie\u0127du l-\u0127ajja tax-xog\u0127ol tag\u0127hom f'idejhom permezz tat-ta\u0127ri\u0121 tul il-\u0127ajja, l-adattament g\u0127all-bidla u l-mobilt\u00e0.", "Il-FSE huwa \u0121estit permezz ta' \u010bikli ta' programmazzjoni ta' seba' snin.", "L-istrate\u0121ija u l-ba\u0121it tal-FSE huma negozjati bejn l-Istati Membri tal-UE, il-Parlament Ewropew u l-Kummissjoni tal-UE.", "L-istrate\u0121ija tiddefinixxi l-g\u0127anijiet tal-finanzjament tal-FSE, li tikkondividi parzjalment jew b'mod s\u0127i\u0127 ma' fondi strutturali o\u0127rajn.", "G\u0127a\u010b-\u010biklu ta' finanzjament kurrenti tal-FSE dawn l-g\u0127anijiet huma:", "L-istrate\u0121ija tiddeskrivi wkoll 'assi ta' prijorit\u00e0' wesg\u0127in \u2013 l-azzjonijiet me\u0127tie\u0121a biex jintla\u0127qu l-g\u0127anijiet u li huma eli\u0121ibbli g\u0127all-fondi.", "Il-livell ta' finanzjament tal-FSE huwa differenti minn re\u0121jun g\u0127al ie\u0127or skont il-\u0121id relattiv tag\u0127hom.", "Ir-re\u0121juni tal-UE huma maqsumin f'erba' kategoriji ta' re\u0121juni eli\u0121ibbli, ibba\u017cati fuq il-PGD pro capita re\u0121jonali tag\u0127hom imqabbel mal-medja tal-UE (UE b'25 jew 15-il Stat Membru) u maqsumin bejn i\u017c-\u017cew\u0121 g\u0127anijiet.", "L-objettiv tal-konver\u0121enza jinkludi:", "L-objettiv tal-kompetittivit\u00e0 re\u0121jonali u l-impjiegi jinkludi:", "Fir-re\u0121juni ta' konver\u0121enza, il-kofinanzjament ta' progetti mill-FSE jista' jil\u0127aq il-85% tal-ispejje\u017c totali.", "Fir-re\u0121juni li jaqg\u045bu ta\u045bt l-objettiv tal-kompetittivit\u00e0 re\u0121jonali u l-impjiegi, kofinanzjament ta' 50% huwa aktar komuni.", "G\u0127all-Istati Membri u r-re\u0121juni aktar sinjuri, il-finanzjament tal-FSE jikkomplimenta inizjattivi dwar impjiegi nazzjonali e\u017cistenti; g\u0127al Stati Membri mhux daqshekk sinjuri, il-finanzjament tal-FSE jista' jkun g\u0127ajn ewlenija ta' fondi g\u0127al inizjattivi marbuta mal-impjiegi.", "Ir-re\u0121juni eli\u0121ibbli g\u0127all-programm kurrenti tal-FSE (2007-2013) jidhru fuq il-mappa.", "Waqt li d-definizzjoni tal-istrate\u0121ija ssir fuq il-livell tal-UE, l-implimentazzjoni tal-finanzi tal-FSE hija r-responsabbilt\u00e0 tal-Istati Membri u r-re\u0121juni tal-UE.", "Ladarba l-istrate\u0121ija u l-allokazzjoni tal-ba\u0121it ji\u0121u miftiehma, ikun hemm appro\u010b\u010b kon\u0121unt lejn il-programmazzjoni.", "Programmi Operazzjonali ta' seba' snin huma ppjanati mill-Istati Membri u mir-re\u0121juni tag\u0127hom flimkien mal-Kummissjoni Ewropea.", "Dawn il-Programmi Operazzjonali jiddeskrivu l-oqsma tal-attivit\u00e0 li g\u0127andhom ji\u0121i finanzjati, li tista' tkun \u0121eografika jew tematika.", "L-Istati Membri ja\u0127tru awtoritajiet nazzjonali g\u0127all-amministrazzjoni tal-FSE li huma responsabbli biex jag\u0127\u017clu l-pro\u0121etti, jo\u0127or\u0121u l-fondi, u jevalwaw il-progress u r-ri\u017cultati tal-pro\u0121etti.", "Ji\u0121u ma\u0127turin ukoll awtoritajiet g\u0127a\u010b-\u010bertifikazzjoni u g\u0127all-kontrolli biex jimmonitorjaw u jassiguraw li l-ispejje\u017c isiru skont ir-regolament tal-FSE.", "L-implimentazzjoni prattika tal-FSE titwettaq permezz ta' pro\u0121etti li japplikaw g\u0127alihom u ji\u0121u implimentati minn medda wiesg\u0127a ta' organizzazzjonijiet, kemm fis-settur pubbliku kif ukoll f'dak privat.", "Dawn jinkludu awtoritajiet nazzjonali, re\u0121jonali u lokali, istituzzjonijiet edukattivi u ta' ta\u0127ri\u0121, organizzazzjonijiet mhux governattivi (NGOs) u s-settur tal-volontarjat, kif ukoll l-imsie\u0127ba so\u010bjali, pere\u017cempju, trade unions u kunsilli tax-xog\u0127ol, asso\u010bjazzjonijiet industrijali u professjonali, u kumpaniji individwali.", "Il-benefi\u010bjarji tal-pro\u0121etti tal-FSE huma varji, pere\u017cempju, \u0127addiema individwali, gruppi ta' persuni, setturi industrijali, trade unions, amministrazzjonijiet pubbli\u010bi jew intrapri\u017ci individwali.", "Gruppi ta' persuni vulnerabbli li g\u0127andhom diffikult\u00e0 partikolari biex isibu impjieg jew biex jimxu 'l quddiem fl-impjiegi tag\u0127hom, b\u0127al min ikun ilu bla xog\u0127ol jew in-nisa, huma gruppi li jridu jintla\u0127qu b'mod partikolari.", "B\u0127ala indikazzjoni, huwa stmat li aktar minn 9 miljun individwu minn dawn il-gruppi vulnerabbli ji\u0121u meg\u0127juna kull sena permezz tal-parte\u010bipazzjoni fil-pro\u0121etti tal-FSE \u2013 ara t-tabella 1.", "I\u010b-\u010biklu ta' programmazzjoni kurrenti tal-FSE jkopri mill-2007 sal-2013 ta\u0127t is-slogan 'Ninvestu fin-Nies'.", "Matul dan il-perijodu, qed jinvesti madwar \u20ac75 biljun \u2013 qrib l-10% tal-ba\u0121it tal-UE \u2013 fuq pro\u0121etti li jtejbu l-impjiegi.", "Il-finanzjament g\u0127andu sitt oqsma spe\u010bifi\u010bi ta' prijorit\u00e0:", "Fi kwalunkwe re\u0121jun, id-distribuzzjoni effettiva tal-fondi g\u0127andha tvarja biex tirrifletti l-prijoritajiet lokali u re\u0121jonali.", "Is-sitt prijoritajiet kollha huma applikabbli kemm g\u0127all-kompetittivit\u00e0 tal-konver\u0121enza u re\u0121jonali kif ukoll g\u0127all-g\u0127anijiet tal-impjiegi; madankollu, ir-re\u0121juni ta' konver\u0121enza normalment iqieg\u0127du l-enfasi fuq il-prijorit\u00e0 tat-'titjib tal-kapital uman'.", "L-allokazzjoni tal-ispi\u017ca tal-FSE skont l-Istati Membri g\u0127all-2007-2013 tidher fit-tabella 2.", "In-natura ridistributtiva tal-FSE tidher fit-tabella 3 li turi l-infiq pro capita tal-popolazzjoni fl-Istati Membri."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11486", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11486", "title": "Avril Lavigne", "text": ["Avril Lavigne", "Avril Ramona Lavigne (Belleville, 27 ta' Settembru 1984) hi kantanta, mudella, liri\u010bista, stilista tal-moda, u attri\u010bi Kanadi\u017ca.", "Il-mu\u017cika ta' Avril Lavigne g\u0127andha element ta' rock modern, pop punk, pop rock, power pop u rock alternattiv.", "Lavigne twieldet f'Belleville, Ontarjo, nhar is-27 ta' Settembru 1984, it-tifla ta' Judy u John Lavigne.", "L-isem \"Avril\" hu g\u0127al \"April\" bil-Fran\u010bi\u017c, waqt li \"la vigne\" tfisser \"il-vinja\".", "It-tieni minn tliet itfal (l-o\u0127rajn huma Michelle, li hi tliet snin i\u017cg\u0127ar, u Matt, li hu sentejn ikbar), fl-et\u00e0 tenera ta' \u0127ames snin titrasferixxi mal-familja fi Greater Napanee.", "Kienet omm Lavigne li skopriet g\u0127all-ewwel darba it-talent promettenti tat-tifla tag\u0127ha.", "Il-familja tag\u0127ha kienet mibnija fuq ambjent profondament reli\u0121ju\u017c, fejn wassal biex Avril tiffrekwenta lill-knejjes, spe\u010bjalment dik ta' Evangel Tempel li kienet il-knisja li s-soltu l-familja tag\u0127ha kienet tiffrekwenta, u fil-komunit\u00e0 fejn fil-futur kienet se tag\u0127mel l-ewwel esperjenzi fil-kant.", "Fl-1998, Lavigne reb\u0127et kompetizzjoni biex tkanta mal-kantanta Kanadi\u017ca Shania Twain fl-ewwel kun\u010bert tag\u0127ha.", "Hi dehret \u0127dejn Twain fil-kun\u010bert f'Ottawa, fejn dehret fuq il-palk biex tkanta \"What Made You Say That\".", "Hi \u0121iet skoperta mill-ewwel mani\u0121er professjonali tag\u0127ha, Cliff Fabri, meta kienet qed tkanta xi siltiet tal-mu\u017cika country f'Kingston \u0121ewwa Ontarjo.", "Waqt li kienet qed tesibixxi mal-Lennox Community Theatre, Lavigne waqg\u0127et ta\u0127t l-g\u0127ajn tal-kantant tal-mu\u017cika folk Steve Medd, li stedinha biex tkanta fil-kanzunetta tieg\u0127u, \"Touch the Sky\", g\u0127all-album \"Quinte Spirit\".", "Hi kantat ukoll fil-kanzunetti \"Temple of Life\", u \"Two Rivers\", g\u0127all-album su\u010b\u010bessiv, \"My Window to You\", li \u0127are\u0121 fis-sena 2000.", "Fl-et\u00e0 ta' sittax-il sena iffirmat ma' Arista Records.", "\"Let Go\" \u0127are\u0121 nhar l-4 ta' \u0120unju 2002, \u0121ewwa l-Istati Uniti, u la\u0127aq it-tieni post fil-klassifika Amerikana u l-ewwel post fl-Awstralja, il-Kanada u r-Renju Unit.", "Permezz ta' dan is-su\u010b\u010bess bikri li Avril kellha, fl-et\u00e0 ta' sbatax-il sena, hi saret l-i\u017cg\u0127ar kantanta femminili solista li kellha album li spara fil-qu\u010b\u010bata tal-klassifika tar-Renju Unit.", "Il-\u0121eneru ta' dan l-album kien wie\u0127ed mibni fuq il-pop rock; madanakollu, f'\u010berti kanzunetti kien hemm influwenzi ta' mu\u017cika alternattiva u dik post-grunge.", "Wara biss xahar mill-pubblikazzjoni tal-album, \"Let Go\" la\u0127aq l-istatus ta' multi-platinu lejn l-a\u0127\u0127ar ta' Awwissu, u \u0121ie \u010b\u010bertifikat b\u0127ala platinu triplu \u0121img\u0127atejn wara.", "Qabel tmiem l-2002, wara biss xhur mid-debutt, \u0121ie \u010b\u010bertifikat b\u0127ala platinu g\u0127al erba' darbiet mill-RIAA.", "Sa Di\u010bembru 2007 l-album bieg\u0127 6.6 miljun kopja fl-Istati Uniti u aktar minn 16-il miljun minn madwar id-dinja.", "Mill-album \u0127ar\u0121u erba' kanzunetti.", "L-ewwel wa\u0127da, \"Complicated\" telg\u0127et fl-ewwel post tal-klassifika Awstraljana, waqt li la\u0127qet it-tieni post fil-Hot 100 tal-Istati Uniti, u kienet fost l-aqwa kanzunetti Kanadi\u017ci li nbieg\u0127u matul l-2002.", "Lavigne ugwaljat ir-rekord mag\u0127mul mill-kanzunetta ta' Natalie Imburglia, \"Torn\", meta \"Complicated\" \u017cammet l-ewwel post g\u0127al \u0127dax-il \u0121img\u0127a fir-radjijiet ta' mu\u017cika kontemporanja.", "\"Sk8er Boi\" la\u0127qet l-aqwa g\u0127axra fl-Amerika u l-Awstralja, \"I'm With You\" la\u0127qet l-aqwa g\u0127axra wkoll fl-Istati Uniti u r-Renju Unit, u \"Losing Grip\" ikklassifikat fl-aqwa g\u0127axra tat-Tajwan u l-aqwa g\u0127oxrin fi\u010b-\u010aili.", "Lavigne ing\u0127atat l-unur b\u0127ala \"L-Aqwa Artista \u0120dida\" fl-MTV Video Music Awards 2002.", "Hi reb\u0127et ukoll erba' Juno Awards fl-2003 (minn sitt nominazzjoni), ir\u010beviet World Music Award b\u0127ala \"L-Aqwa Kantanta Kanadi\u017ca Bejjieg\u0127a tad-Dinja\", u \u0121iet nominata g\u0127al tmien Grammy Awards, li jinkludu dik tal-\"Kanzunetta tas-Sena\" g\u0127al \"Complicated\" u \"L-Aqwa Artista \u0120dida\".", "It-tieni album ta' Lavigne, \"Under My Skin\", \u0127are\u0121 fil-25 ta' Mejju 2004, \u0121ewwa l-Istati Uniti.", "Iddebutta mal-ewwel fil-qu\u010b\u010bata tal-klassifika tal-Istati Uniti, ir-Renju Unit, il-\u0120ermanja, il-\u0120appun, l-Awstralja, il-Kanada, il-Messiku, l-Ar\u0121entina, Spanja, l-Irlanda, it-Tajlandja, il-Korea u \u0126ong Kong, u fl-ewwel \u0121img\u0127a irnexxielu jbig\u0127 aktar minn 380,000 kopja fl-Istati Uniti.", "Lavigne kitbet il-parti l-kbir tal-album mal-kantawtur Kanadi\u017c Chantal Kreviazuk, anke jekk xi kanzunetti kienu miktuba flimkien ma' Ben Moody (li qabel kien jag\u0127mel parti minn Evanescence), Butch Walker ta' Marvellous 3, il-kitarrista veteran tag\u0127ha Evan Taubenfeld, u l-batterista veteran tag\u0127ha Matt Brann.", "Ir-ra\u0121el ta' Kreviazuk, il-kantant prin\u010bipali ta' Our Lady Peace Raine Maida, ipprodu\u010ba l-album flimkien ma' Butch Walker u Don Gilmore.", "Dan l-album g\u0127andu tendenza ta' mu\u017cika alternattiva, flimkien ma' kanzunetti li juru l-istil punk-pop (b\u0127al \"He Wasn't\" u \"I Always Get what I Want\"), jew \u0127sejjes post-grunge (b\u0127al \"Freak Out\" u \"Who Knows\").", "Il-kanzunetta \"Don't Tell Me\" marret fl-ewwel post fil-klassifika tal-Ar\u0121entina u l-Messiku, fl-aqwa \u0127amsa tar-Renju Unit u l-Kanada, u fl-aqwa g\u0127axra tal-Awstralja u l-Bra\u017cil.", "\"My Happy Ending\" marret fl-ewwel post fil-messiku u la\u0127qt l-aqwa g\u0127axra tal-Istati Uniti, fejn b'hekk din saret it-tielet l-aqwa kanzunetta ta' Avril hemmhekk.", "Madanakollu \"Nobody's Home\" ma la\u0127qitx l-aqwa erbg\u0127in fl-Istati Uniti, u kklassifikat biss fl-ewwel post \u0121ewwa l-Ar\u0121entina u l-Messiku.", "Ir-raba' silta tag\u0127ha mill-album, \"He Wasn't\" la\u0127qet l-aqwa erb\u0127gin tar-Renju Unit u l-Awstralja, u ma \u0127ar\u0121itx \u0121ewwa l-Istati Uniti.", "\"Fall to Pieces\" \u0127ar\u0121et b\u0127ala l-a\u0127\u0127ar kanzunetta mill-album, imma ma tantx \u0127alliet impressjoni b\u0127all-kanzunetti pre\u010bedenti.", "Lavigne, fl-2004, reb\u0127et \u017cew\u0121 World Music Awards b\u0127ala \"L-Aqwa Artist tar-Rock/Pop\" u b\u0127ala \"L-Aqwa Artista Kanadi\u017ca Bejjieg\u0127a\".", "Lavigne kitbet flimkien ma' Hatthew Gerald il-kanzunetta \"Breakaway\", li \u0121iet irrekordjata minn Kelly Clarkson g\u0127all-film \"\" (2004).", "\"Breakaway\" \u0121iet wara inklu\u017ca fit-tieni album ta' Clarkson, \"Breakaway\", fejn \u0127ar\u0121et b\u0127ala l-ewwel kanzunetta tal-album.", "Il-kanzunetta rnexxielha tag\u0127mel su\u010b\u010bess fl-aqwa g\u0127axra tal-Istati Uniti u dan ta lil Clarkson fama sostanzjali.", "Lavigne daret wie\u0127ed u g\u0127oxrin belt Amerikana u Kanadi\u017ca biex tippromovi l-album \"Under My Skin\".", "Dan beda fl-4 ta' Marzu 2004, f'Minneapolis, Minnesota.", "Il-palk fejn kienet se tesebixxi ma' kienx jit\u0127abbar qabel tmienja u erbg\u0127in sieg\u0127a qabel il-bidu tas-serata.", "Dawn il-kun\u010berti kienu popolari u g\u0127enu bil-kbir fil-promozzjoni tal-album.", "Matul l-2005, barra l-kun\u010berti, Lavigne kienet impenjata biex tkompli l-karriera tal-imudellar u dak tad-drama.", "Hi rrapre\u017centat lill-Kanada fi\u010b-\u010berimonja tal-g\u0127eluq tal-Log\u0127ob Olimpiku tax-xitwa 2006 li sar f'Turin, l-Italja, fejn kantat il-kanzunetta \"Who Knows\".", "L-album bieg\u0127 aktar minn 8 miljun kopja.", "It-tielet album ta' Lavigne, \"The Best Damn Thing\", \u0127are\u0121 fis-17 ta' April 2007, u ddebutta fl-ewwel post fl-Istati Uniti.", "L-album kien prodott minn Dr. Luke, Deryck Whibley ir-ra\u0121el ta' Lavigne, Rob Cavallo, Butch Walker u Lavigne stess.", "L-ewwel kanzunetta tal-album kienet \"Girlfriend\", li saret l-ewwel silta ta' Lavigne li la\u0127qet l-ewwel post fil-\"Billboard\" Hot 100.", "Waqt programm tar-radju ta' Ryan Seacrest, Lavigne \u0127abbret li \"When You're Gone (kanzunetta ta' Avril Lavigne)\" kienet se tkun it-tieni kanzuentta tag\u0127ha.", "It-tielet kanzunetta mill-album ta' Lavigne hi \"Hot\", waqt li r-raba' u l-a\u0127\u0127ar wa\u0127da hi \"The Best Damn Thing\".", "Biex tippromovi l-album Lavigne g\u0127amlet xi kun\u010berti, bil-biljetti tas-serati jinbieg\u0127u lil dawk biss li huma membri tal-klabb tal-ammiraturi tag\u0127ha.", "Dawn is-sett ta' kun\u010berti bdew f'Calgary, Alberta, u esebixxiet g\u0127al folla ta' madwar mitejn ru\u0127.", "L-album bieg\u0127 total ta' 6 miljun kopja madwar id-dinja f'Ottubru 2008.", "F'Marzu 2008, Avril bdiet sett ta' esebizzjonijiet biex jg\u0127inu lill-album.", "Dawn saru fl-Istati Uniti, il-Kanada, l-Ewropa u l-Asja.", "Nhar il-25 ta' Mejju 2007, Lavigne, il-liri\u010bista Lukasz Gottwald, u t-tikketta diskografika \u0121ew imfittxin g\u0127ad-danni mill-kittieba James Gangwer u Tommy Dunbar, li stqarrew li l-kanzunetta \"Girlfriend\" hi pla\u0121ju tal-kanzunetta \"I Wanna Be Your Boyfriend\", li ori\u0121inarjament \u0127ar\u0121et fl-1979 mill-grupp The Rubinoos.", "Lavigne b\u0127ala difi\u017ca stqarret li qatt ma kienet semg\u0127et il-kanzunetta tal-grupp Amerikan.", "It-tribunal ta s-sentenza tieg\u0127u fit-28 ta' Awwissu 2007, fejn idde\u010bidiet li l-kwistjoni bejn Avril Lavigne u The Rubinoos g\u0127andha ti\u0121i ri\u017colta privatament u sa issa g\u0127adu mhux mag\u0127ruf dwar l-e\u017cistu ta' kif \u0121iet solvuta din l-akku\u017ca.", "Il-kanzunetta \"I Don't Have to Try\" qajment ukoll il-kontroversja.", "Kien hemm ukoll xi spekulazzjonijiet ta' pla\u0121ju fuq il-kanzunetta ta' Lavigne, \"I Don't Have to Try\" u l-kanzunetta tal-2003 mill-kantanta Peaches, \"I'm the Kinda\", min\u0127abba s-similaritajiet bejn dawn i\u017c-\u017cew\u0121 kanzunetti.", "Lavigne iddebuttat fid-dinja \u010binematografika fil-film animat \"Over the Hedge\", li hu bba\u017cat fuq sekwenza ta' tpin\u0121ijiet komi\u010bi li j\u0121ibu l-istess b\u0127all-film.", "Hi wkoll qed ta\u0127dem fil-film ta' Richard Gere \"The Flock\", b\u0127ala l-g\u0127arusa tas-suspettat tal-qtil, u t-tielet pro\u0121ett tag\u0127ha kien \"Fast Food Nation\", li hu bba\u017cat fuq il-ktieb favorit tag\u0127ha.", "Lavigne flimkien ma' Dr. Luke kitbet u rrekordjat kanzunetta bl-isem ta' \"Keep Holding On\", b\u0127ala l-kolonna sonora tal-film \"Eragon\"; din il-kanzunetta \u0121iet inklu\u017ca fit-tielet album tag\u0127ha, \"The Best Damn Thing\".", "Din il-kanzunetta waslet sal-qu\u010b\u010bata fl-aqwa g\u0127oxrin tal-Kanada.", "Hi wkoll irrekordjat il-kanzunetta tema tal-film The SpongeBob SquarePants Movie.", "Lavigne g\u0127amlet xi apparenzi fil-film \"Going the Distance\" u dehret ukoll f'episodju ta' \"Sabrina, is-Sa\u0127\u0127ara \u017bag\u0127\u017cug\u0127a\", fejn kantant \"Sk8er Boi\" flimkien mal-grupp tag\u0127ha.", "Skont l-istampa Brittanika, Avril Lavigne milli jidher se jkollha parti prin\u010bipali f'film li se jin\u0127adem fil-futur qarib.", "Nhar il-15 ta' Lulju 2006, fi proprjet\u00e0 privata \u0121ewwa Montecito, Kalifornja, Avril Lavigne i\u017c\u017cew\u0121et f'\u010berimonja Kattolika lill-kantant u kitarrist tal-grupp punk Sum 41, Deryck Whibley, wara madwar sentejn g\u0127erusija.", "Meta \u0121iet mistoqsija fuq jekk kinux lesti li jkollhom it-tfal, hi rrispondiet li ma kinux qed jippjanaw g\u0127alissa, per\u00f2 fil-futur ma jg\u0127idux le.", "F'intervista, darba minnhom Avril qalet li l-kanzunetta tal-grupp Outkast, \"Hey Ya\", hi l-aktar kanzunetta li tiddevertiha.", "Hi wkoll t\u0127obb tisma' lil Oasis, Third Eye Blind, Marilyn Manson, System of a Down u lil Blink-182, u t\u0127obb spe\u010bjalment il-kanzunetta \"I Miss You\"."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11490", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11490", "title": "Wayne Rooney", "text": ["Wayne Rooney", "Wayne Rooney (Liverpool, 24 ta' Ottubru 1985) hu plejer tal-futbol Ingli\u017c li b\u0127alissa jilg\u0127ab ma' D.C. United.", "Rooney hu l-ewwel wild ta' Thomas Wayne u Jeanette Marie Rooney (n\u00e9e Morrey).", "Hu trabba fi Croxteth flimkien ma' \u0127utu i\u017cg\u0127ar minnu, Graeme u John, u t-tliet li huma kienu jattendu fl-Iskola De La Salle.", "Wayne trabba jag\u0127ti s-sosten tieg\u0127u lill-klabb ta' Everton FC, u l-aktar player li kien jammira kien Duncan Ferguson.", "Everton kisbu lil Wayne Rooney fl-et\u00e0 ta' g\u0127axar snin, wara li kien impressjona ma' Liverpool Schoolboys u Dynamo Brownwings.", "Fid-19 ta' Ottubru 2002, \u0127amest ijiem wara g\u0127eluq is-sbatax-il sena, Rooney skorja l-gowl tar-reb\u0127a kontra \u010b-\u010bampjins renjanti Arsenal; barra milli din ir-reb\u0127a g\u0127al Everton wasslet it-tmiem g\u0127at-tletin partita ming\u0127ajr telfa li kienu qed i\u017commu l-\"Gunners\", Rooney sar l-i\u017cg\u0127ar plejer li skorja fl-istorja tal-Premier League, rekord li \u0121ie meg\u0127lub darbtejn s'issa minn James Milner u minn James Vaughan.", "Fi tmiem l-ista\u0121un 2003\u201304, Rooney, li kien stqarr l-inabilit\u00e0 ta' Everton biex jisfidaw g\u0127al post fl-Ewropa, g\u0127amel rikjesta ta' trasferiment li Everton irrifjutawha jekk is-somma kellha tkun inqas minn \u00a350 miljun.", "F'Awwissu 2004, l-a\u0121ent ta' Rooney irrifjuta kuntratt ta' tliet snin bi \u00a312,000 kull \u0121img\u0127a li kien offrielu l-klabb, biex b'hekk \u0127alla lil Manchester United u Newcastle United jikkompetu g\u0127all-firma tieg\u0127u.", "\"The Times\" irrapurtat li Newcastle kienu qrib l-akkwist ta' Rooney, kif kien ikkonfermat stess mill-a\u0121ent ta' Rooney, per\u00f2 Manchester United irnexxielhom fl-a\u0127\u0127ar tax-xahar jiksbu l-firma tal-plejer g\u0127al somma ta' \u00a331 miljun.", "Dan it-trasferiment immarka l-iktar trasferiment g\u0127oli g\u0127al \u017cag\u0127\u017cug\u0127, hekk kif Rooney kien g\u0127adu xi \u0121img\u0127at 'il bog\u0127od milli jag\u0127laq id-dsatax-il sena meta sar it-trasferiment.", "Rooney g\u0127amel id-debutt ma' United fit-28 ta' Settembru 2004 f'reb\u0127a ta' 6\u20132 fil-fa\u017ci tal-gruppi tal-UEFA Champions League kontra Fenerbah\u00e7e SK, fejn skorja tripletta u pprovda assist.", "Sena wara, hu \u0121ie mke\u010b\u010bi fil-pari ta' ming\u0127ajr gowls fil-partita ta\u010b-Champions League kontra Villarreal CF fi Spanja nhar l-14 ta' Settembru 2005, wara li sarkastikament applawda lir-referi Kim Milton Nielsen.", "L-ewwel trofew ma' united wasal fil-League Cup 2006, u hu \u0121ie msemmi wkoll b\u0127ala l-plejer tal-partita wara li skorja darbtejn fir-reb\u0127a ta' 4-0 fuq Wigan Athetlic.", "Rooney \u0121ie mke\u010b\u010bi fil-partita tat-Turnew ta' Amsterdam kontra FC Porto fl-4 ta' Awwissu 2006 wara li laqat lid-difensur ta' Porto Pepe bil-minkeb.", "Hu \u0121ie sospi\u017c g\u0127al tliet partiti mill-FA Ingli\u017ca wara rapport ta' 23 pa\u0121na mir-referi Ruud Bossen li spjega d-de\u010bi\u017cjoni tieg\u0127u.", "Rooney kiteb ittra ta' protesta lill-FA, fejn stqarr fuq in-nuqqas ta' kastig li ng\u0127ata lejn plejers o\u0127ra li \u0121ew imke\u010b\u010bija fil-log\u0127ob ta' \u0127biberija.", "Matul l-ewwel nofs tal-ista\u0121un 2006\u201307, Rooney temm sensiela ta' g\u0127axar partiti ming\u0127ajr gowl meta skorja tripletta kontra Bolton Wanderers, u x-xahar ta' wara iffirma estenzjoni tal-kuntratt g\u0127al sentejn o\u0127rajn li b'hekk se j\u017commu ma' United sal-2012.", "Sa tmiem April, b'kombinazzjoni ta' \u017cew\u0121 gowls fl-iskor aggregat ta' 8\u20133 fil-kwarti tal-finali kontra AS Roma u tnejn o\u0127ra fir-reb\u0127a fl-ewwel leg ta' 3\u20132 fis-semifinali kontra AC Milan, wassal in-numru ta' gowls ta' Rooney f'kull kompetizzjoni.", "United \u0127abbru qabel il-bidu tal-ista\u0121un li Rooney kien se jie\u0127u l-flokk numru 10 li kien vakant wara li Ruud van Nistlerooy kien telaq g\u0127al Real Madrid sena qabel.", "Hu \u0121ie ppre\u017centat bil-flokk f'konferenza stampa fit-28 ta' \u0120unju 2007 mill-attaknt veteran ta' United Denis Law, li kien libes dan il-flokk matul i\u017c-\u017cmien mal-klabb.", "Fit-12 ta' Awwissu 2007, Rooney kiser il-metatarsu xellugi fil-partita tal-ftu\u0127 tal-kampjonat il-\u0121did kontra Reading.", "Wara li dam g\u0127al sitt \u0121img\u0127at barra mil-log\u0127ob, hu rritorna g\u0127ar-reb\u0127a ta' United fil-UEFA Champions League kontra Roma fit-2 ta' Ottubru, fejn kien hu li skorja l-unika gowl tal-partita.", "Madanakollu, madwar biss xahar mir-ritorn tieg\u0127u, Rooney we\u0121\u0121a' l-irkoppa matul sessjoni ta' ta\u0127ri\u0121 fid-9 ta' Novembru, u tilef \u0121img\u0127atejn o\u0127ra.", "Ir-ritorn lura wasal fit-3 ta' Di\u010bembru kontra Fulham, fejn lag\u0127ab seb\u0127gin minuta.", "Rooney tilef total ta' g\u0127axar partiti u temm l-ista\u0121un 2007-08 bi tmintax-il gowl, hekk kif United kisbu kemm il-Premiership u anki \u010b-Champions League.", "Rooney skorja tliet gowls fil-kampanja rebbie\u0127a ta' United tat-Tazza tad-Dinja tal-Klabbs 2008, fejn mhux biss spi\u010b\u010ba b\u0127ala l-aqwa skorer tat-tornew imma wkoll ing\u0127ata l-unur tal-Ballun tad-Deheb b\u0127ala l-aqwa plejer matul it-tornew.", "Nhar l-14 ta' Jannar 2009, wara li skorja l-gowl rebbie\u0127 wara biss 54 sekonda tal-partita kontra Wigan Athletic, \u0127are\u0121 barra imwe\u0121\u0121a wara tmien minuti.", "Wara madwar erba' \u0121img\u0127at barra, Rooney irritorna g\u0127al-log\u0127ob fil-partita kontra Fulham, fejn da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127al Berbatov fejn skorja t-tielet u l-a\u0127\u0127ar gowl tal-konfront fir-reb\u0127a ta' 3\u20130.", "Rooney spi\u010b\u010ba l-ista\u0121un b'20 gowl f'kull kompetizzjoni, tnax-il minnhom fil-kamjonat.", "L-ista\u0121un 2009\u201310 bdieh b'gowl fid-90 minuta fil-Community Shield li \u0121ab l-iskor ta' 1\u20131, minkejja li Chelsea \u0127ar\u0121u rebbie\u0127a bil-penalties.", "Rooney sar l-i\u017cg\u0127ar plejer li qatt lag\u0127ab g\u0127all-Ingilterra meta g\u0127amel l-ewwel apparenza f'log\u0127ba ta' \u0127biberija kontra l-Awstralja fit-12 ta' Frar 2003 fl-et\u00e0 ta' sbatax-il sena, l-istess et\u00e0 fejn sar l-i\u017cg\u0127ar plejer li qatt skorja gowl g\u0127as-selezzjoni Ingli\u017ca.", "I\u017c-\u017cag\u017cug\u0127 ta' Arsenal Theo Walcott kiser ir-rekord tal-apparenza ta' Rooney b'36 \u0121urnata f'\u0120unju 2006.", "L-ewwel tornew li \u0127a sehem fih kien l-Euro 2004, fejn sar l-i\u017cg\u0127ar plejer li skorja fl-istorja ta' din il-kompetizzjoni meta skorja doppjetta kontra l-I\u017cvizzera fis-17 ta' \u0120unju 2004; madanakollu, dan ir-rekord inkiser biss erbat ijiem wara grazzi g\u0127all-I\u017cvizzeru Johan Vonlanthen.", "Rooney we\u0121\u0121a' fil-kwarti tal-finali kontra l-Portugall hekk kif l-Ingilterra \u0121ew eliminati bl-g\u0127oti tal-penalties.", "Wara li we\u0121\u0121a' saqajh f'partita tal-Premier League f'April 2006, Rooney kien jinsab fi sfida biex ikun b'sa\u0127\u0127tu biex jilg\u0127ab fit-Tazza tad-Dinja 2006.", "Rooney irnexxielu jkun pre\u017centi fil-partita kontra t-Trinidad u Tobago u dik segwenti kontra l-I\u017cvezja.", "Madanakollu, ma rnexxielhux i\u0127alli l-marka b\u0127alma \u0127alla fit-tornew pre\u010bedenti hekk kif ma skorja l-ebda gowl, waqt li l-Ingilterra spi\u010b\u010baw barra mill-kompetizzjoni, g\u0127al darb'o\u0127ra min\u0127abba l-g\u0127oti tal-penalties.", "Rooney, fl-a\u0127\u0127ar partita tal-kampanja Ingli\u017ca fit-Tazza tad-Dinja 2006 kontra l-Portugall spi\u010b\u010ba mke\u010b\u010bi wara 62 minuta log\u0127ob wara li tela' fuq id-difensur Portugi\u017c Ricardo Carvalho, hekk kif it-tnejn kienu qed ji\u0121\u0121ieldu g\u0127all-possessjoni tal-ballun.", "Din \u0121abet kontroversja s\u0127i\u0127a min\u0127abba l-involviment ta' sie\u0127bu fit-tim ta' United Cristiano Ronaldo li pprotesta bil-miftu\u0127, waqt li r-referi Horacio Elizondo innega li kien influwenzat mill-atte\u0121\u0121jament ta' Ronaldo.", "Rooney iltaqa' ma' martu, Coleen Rooney (n\u00e9e McLoughlin), waqt li t-tnejn li huma kienu fl-a\u0127\u0127ar sena ta' skola sekondarja.", "Huma \u017c\u017cew\u0121u fit-12 ta' \u0120unju 2008 wara sitt snin g\u0127erusija, li matulhom Rooney ammetta li kien sfrutta l-prostituzzjoni f'Liverpool fl-2004.", "Hu g\u0127andu tattoo bil-kliem \"Just Enough Education To Perform\", minn titlu ta' album tal-grupp favorit tieg\u0127u, Stereophonics, li daqqew ukoll matul ir-ri\u010beviment tat-tie\u0121.", "Il-familja Rooney tg\u0127ix f'villa fir-ra\u0127al ta' Prestbury li tiswa' \u00a34.25 miljun, li nbniet minn kumpanija posseduta minn Dawn Ward, il-mara tal-attakant veteran ta' Sheffield United Ashley Ward.", "\"Statistika korretta sal-5 ta' Novembru 2017\"", "Manchester United"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11493", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11493", "title": "It-Trun\u010biera tal-Qala", "text": ["It-Trun\u010biera tal-Qala", "Il-Batterija ta' Sant' Antnin Maghrufa ahjar bhala it-Trunciera ta' Ras il-Qala", "Wahda mill-isbah gahwriet li ghandha l-gzira Ghawdxija u li tinsab gewwa ir-rahal tal-Qala hija bla dubju ta' xejn iI-Batterija ta' Sant'Antnin maghrufa ahjar bhala t-Trunciera tal-Qala.", "Din tinsab ezattament fil\u00ad-ponta l-aktar fil-Lvant t'Ghawdex, f'Ras il-Qala, limiti ta' Lambert u thares fuq il-bahar miftuh minn Dahlet Qorrot sa Sant'Aurica f'Kemmuna.", "Din il-batterija giet mibnija fis-sena 1732 fi zmien il-Gran Mastru Anton Manoel de Vilhena.", "Id-disinn ta' din il-batterija kien tal-Kavallier Fran\u00e7ois de Mondion inginier Franciz tal-Ordni ta' Gerusalmitan.", "Din tlestiet fI-1782.", "Il-kostruzzjoni tal-batterija u l-armar taghha bl-artillerija gew imhallsa mill-Ordni tal-Kavallieri ta' San Gwann.", "Is-salarji tas-suldati Ii kienu impjegati fiha thallsu mill-Universita' ta' Ghawdex.", "Ghal dan l-iskop kien hemm taxxa ta' erba' habbiet fuq kull modd qamh li kien jinxtara mill-imhazen tal-gzira.", "II-batterija ta' Ras iI-Qala hija meqjusa bhala Wirt Patrimonjali Nazzjonali.", "II-batterija ta' Ras iI-Qala ghandha wkoll arkitettura unika mhux biss f'pajjizna izda wkoll fI-Ewropa kollha.", "Mill-ajru din tidher qisha xi tajra dinosawra ta' Zmien il-Pre-istorja.", "Is\u00ad-sitt faccati tal-fortizza huma kisja ta' gebel zonqri, b'livelli differenti, bil-parti l-aktar gholja tiffaccja I-bahar.", "It-tliet hitan I-ohra huma c\u00adccirkundati b'foss fond bejn tliet u erba' metri u wiesa' zewg metri u nofs.", "Parti minn dan iI-foss illum huwa mirdum bil-gebel tat-Trunciera stess u hamrija li x-xita tkaxkar mill-ghelieqi.", "It-Trunciera msejha wkoll ii-Fortin, tinsab 25 metru 'il boghod mill-bahar u ghalhekk x'hin kien jimtela l-foss kien jinzel facilment fil-bahar.", "L-istess foss jghaddi mid\u00ad-dahla ewlenija tal-Batterija fejn tircievi l-ilma tax-xita mill-blat ta' quddiemu kif juru xi kanali mhaffrin ghal dan il-ghan.", "II-foss ma jdurx mal-fortin kollu izda jghaddi mal-hajt tal-punent lbic u jinzel sa' nofs iI-foss tal-majjistral u ta' nofs in-nhar ix-xlokk.", "Int u diehel fil-bieb tat-Trunciera wiehed jista' jilmah arma-doppja fuq in-naha ta' fuq tal-bieb fi stat hazin hafna bi kliem Latin imnaqqax u b'data tas-sena 1732 tahtha.", "Meta tidhol 'il gewwa mill-bieb, f'nofs il-\u00admisrah tat-Trunciera, hemm gibjun imdaqqas ta' madwar tmien metri u nofs tul, erba' metri u nofs wisa' u erba' metri gholi.", "Is-saqaf tal-gibjun hu mibni minn gebel mimdud u inkastrati f'arkata wahda u kapaci jzomm ghall-piz tal-kanuni li kellhom jghaddu minn fuqu qabel jitpoggew f'posthom.", "F'din il-fortizza wiehed isib hdax -il tieqa fejn kienu jitpoggew il-kanuni ghad-difiza taghha; erba' jitfghu it-tir taghhom ghall-majjistral, tlieta lejn in-nofs in-nhar ix-xlokk u erba' flimkien mal-kanuni tat-Torri ta' Kemmuna setghu jiddefendu tajeb l-fliegu ta' Ghawdex.", "In-naha tal-punent kien mghasses u mhares tajjeb mill-foss u mis-suldati bl-ixkubetta.", "It-\u00adtrunciera fiha sitta u ghoxrin post minn fejn jisparaw bl-ixkubetta.", "F'nofs il-misrah tal-Fortin fuq iz-zewg nahat tal-gibjun kien hemm xi darba zewg kmamar ghas-suldati u ghall-hazna.", "Biex ii-Fortin seta' jopera l-partijiet kollha tieghu kien jehtieg mill-inqas 50 suldat f'kaz ta' attakk.", "Bhalma nafu, dan ii-Fortin inbena lejn tmiem iI-migja tal\u00ad-Kavallieri tal-Ordni ta' San Gwann, zmien wara I-assedju u fI-eqlel battalji kontra I-Imperu Ottoman.", "It-Trunciera qed tigi rrestawrata u moghtija lura lill-poplu tal-Qala.", "Ghaddew 263 sena ta' temp sabih u maltemp li hafna drabi kien jghattiha u b'hekk l-elementi kienu qed ihallu impatt qawwi fuq ii-Fortin."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11499", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11499", "title": "L-element semitiku fil-Malti", "text": ["L-element semitiku fil-Malti", "Huwa lsien li jispikka bil-kwalitajiet uni\u010bi tieg\u0127u li jag\u0127mluh lingwa g\u0127alih fost tant lingwi li je\u017cistu fid-dinja.", "Huwa ri\u017cultat tal-istorja so\u010bjali, kulturali u politika tal-poplu Malti.", "G\u0127alhekk jekk inne\u0127\u0127u u nwarrbu fil-\u0121enb dan l-Ilsien inkunu qeg\u0127din inwarrbu parti integrali minn dak kollu li jag\u0127milna Maltin.", "Il-Malti jaf il-bidu tieg\u0127u minn djalett G\u0127arbi imma baqa' jikber bil-kontribut ta' ilsna o\u0127ra b\u0127all-Isqalli, it-Taljan u l-Ingli\u017c.", "G\u0127alhekk huwa lsien im\u0127allat li ntise\u0121 minn dawn l-ilsna b\u0127ala ri\u017cultat tal-kuntatti so\u010bjali, kummer\u010bjali, politi\u010bi u reli\u0121u\u017ci li g\u0127adda minnhom il-poplu Malti.", "Matul s-sekli, l-ilsien Malti interpreta kultura Ewropea u nisranija.", "G\u0127alhekk ba\u017cikament il-Malti huwa lsien semitiku u li jinkiteb bl-alfabett Latin.", "Imma li baqa' \u0127aj fost poplu \u010bkejken u ma\u0127kum.", "Huwa ilsien semitiku fl-Ewropa li kiseb il-\u0121ie\u0127 ta' lsien nazzjonali u llum rikonoxxut mill-Unjoni Ewropea b\u0127ala wie\u0127ed mill-ilsna ta' dan l-g\u0127aqda kbira li t\u0127addan fiha miljuni ta' \u010bittadini.", "Il-Malti huwa wirt \u0127aj u dinamiku li qieg\u0127ed ji\u0121\u0121edded ta' kuljum mill-poplu li jitkellmu bih.", "Il-Malti huwa mitkellem minn poplu \u010bkejken, madankollu dan ma jfissirx li huwa xi lsien inferjuri g\u0127ax g\u0127andu l-kriterji kollha me\u0127tie\u0121a biex jag\u0127mluh lsien uniku.", "Fost dawn il-kriterji ta' min isemmi l-letteratura Maltija li kull ma tmur qieg\u0127da tistag\u0127na b'pubblikazzjonijiet ta' livell g\u0127oli kemm fil-kontenut u kemm fil-produzzjoni.", "Il-Malti huwa l-ilsien li bih jikkomunikaw l-ma\u0121\u0121oranza kbira tal-Maltin kemm b'mod formali jew informali.", "Huwa l-ilsien u\u017cat fit-ta\u0127dit ta' kuljum, fix-xandir, fil-gazzetti, fil-laqg\u0127at pubbli\u010bi (so\u010bjali, politi\u010bi u reli\u0121ju\u017ci).", "Ji\u0121i u\u017cat ukoll fil-kitba tal-li\u0121ijiet tal-pajji\u017c.", "Aspett ie\u0127or importanti huwa li l-istorja tal-Ilsien Malti tirrifletti l-mixja tal-poplu Malti lejn is-sovranit\u00e0 tieg\u0127u.", "Il-Malti qatt ma kien asso\u010bjat mal-\u0127akkiema barranin jew ma' xi klassi pprivile\u0121\u0121jata u g\u0127alhekk kien il-lingwa li biha il-poplu interpreta x-xewqat, il-\u0127sibijiet, il-we\u0121g\u0127at, id-drawwiet u dak kollu li xtaq jikkomunika l-poplu matul is-snin.", "Fil-Malti nsibu wkoll, g\u0127alkemm fuq medda territorjali daqshekk \u017cg\u0127ira, g\u0127add ta' djaletti kemm \u0121eografi\u010bi kif ukoll so\u010bjali.", "L-istorja ta' pajji\u017cna turina li g\u0127al sekli s\u0127a\u0127 Malta kienet ma\u0127kuma minn qawwiet barranin.", "Dawn il-\u0127akmiet influwenzaw lill-poplu tag\u0127na f'bosta oqsma fosthom, il-lingwa li nitkellmu biha.", "Fil-qasam lingwistiku, nistg\u0127u ng\u0127idu li l-G\u0127arab \u0127allew l-akbar effett u llum g\u0127andna provi bi\u017c\u017cejjed biex ng\u0127idu li s-sisien ta' lsienna huma sewwasew Semiti\u010bi G\u0127arab.", "Parti kbira mill-vokabularju Malti g\u0127andha ba\u017ci Semitika.", "Fil-fatt, fi lsienna nsibu bosta forom grammatikali, b\u0127al forom verbali, a\u0121\u0121ettivali u nominali, li g\u0127andhom binja Semitika.", "L-ewwel perijodu storiku asso\u010bjat ma' lingwa huwa l-perijodu ta' \u017cmien il-Feni\u010bi.", "Huma kienu razza ta' nies Semitika u \u0121ew mil-Libanu.", "Kienu proprju l-Feni\u010bi, li taw g\u0127amla definita lill-alfabett kif nafuh illum..", "Fl-antik, studju\u017ci Maltin, fosthom \u0120an Frangisk Abela, kienu ja\u0127sbu li l-Malti \u0121ej mill-Puniku, i\u017cda llum nafu li l-eqdem saff lingwistiku tal-Malti \u0121ej mill-G\u0127arbi djalettali.", "Fil-perijodu Bi\u017cantin, il-knisja kattolika f'Malta kienet tag\u0127mel parti minn dik Ortodossa tal-Lvant.", "X'aktarx li f'dak i\u017c-\u017cmien da\u0127al fi lsienna xi kliem ta' nisel Semitiku ta' natura reli\u0121juza li g\u0127adu jintu\u017ca sal-\u0121urnata tal-lum; b\u0127al mag\u0127mudija, qrar, quddiesa, qassis, knisja, sawm u o\u0127rajn.", "Fl-element Semitiku tal-Malti, insibu kliem primittiv marbut man-natura, l-aktar mal-biedja u s-sajd anke g\u0127ax l-G\u0127arab kienu bdiewa u sajjieda.", "L-elementi ewlenin tan-natura u tad-dinja fi\u017cika ta madwarna x'aktarx li niddeskrivuhom b'lessiku Semitiku, fosthom kliem b\u0127al xemx, kwiekeb, sema, rag\u0127ad, beraq, widien, si\u0121ar.", "Fejn jid\u0127lu minerali u metalli nsibu kliem ta' nisel semitiku, b\u0127al: \u0127adid, deheb u fidda.", "Bosta ismijiet ta' annimali u \u0127ut li jinstabu f'Malta, spe\u010bjalment l-annimali tar-razzett, huma wkoll ta' ori\u0121ini Semiti\u010bi, fosthom kliem b\u0127al kelb, fenek, ti\u0121ie\u0121a, serduk, burqax, nag\u0127ga, \u0121urdien u baqra.", "Anke xi ismijiet ta' insetti u rettili li g\u0127andna f'Malta x'aktarx li g\u0127andhom isem semitiku b\u0127al dubbien, nemel u na\u0127la.", "Hekk ukoll nistg\u0127u ng\u0127idu g\u0127all-ismijiet tas-si\u0121ar, tal-\u0127xejjex u tal-frott l-aktar ba\u017ci\u010bi fosthom tina, \u0127aw\u0127a, tuffie\u0127a, \u0127ass, tadam, basal u tursin.", "Xi ismijiet ta' postijiet u lokalitajiet f'Malta jixhdu wkoll l-influwenza tal-G\u0127arbi.", "Kienu l-G\u0127arab li semmew lill-gzejjer Maltin kif nafuhom illum.", "Xi ismijiet ta' r\u0127ula u bliet Maltin li g\u0127andhom ori\u0121ini Semiti\u010bi huma l-Imdina, il-Mosta, Birkirkara u \u017c-\u017bejtun.L-istess binja ta' xi ismijiet ta' postijiet hija ta' ori\u0121ini Semitika, hekk, ng\u0127idu a\u0127na, ismijiet li qeg\u0127din fl-istat kostrutt b\u0127al Wied il-G\u0127ajn u Fomm ir-Ri\u0127, ismijiet li qeg\u0127din fil-forma tad-diminuttiv b\u0127al id-Dwejra u l-\u0120nejna, ismijiet li jibdew bi prepo\u017cizzjoni b\u0127al Ta' Qali, Ta' Xbiex u Ta' Xuri.", "L-influwenza tal-l-Morfolo\u0121ija Semitika hija b'sa\u0127\u0127itha \u0127afna fil-Malti u l-bi\u010b\u010ba l-kbira tan-nomi Semiti\u010bi huma kklassifikati ta\u0127t xi forma jew o\u0127ra.", "Hemm nomi ewlenin u nomi mnisslin.", "In-nomi ewlenin huma l-aktar ba\u017ci\u010bi u l-kollettiv huwa klassi kbira ta' dawn in-nomi.", "Fis-Semitiku, il-kollettiv jitqies b\u0127ala maskil singular, b\u0127al\u0127ob\u017c (frisk), \u0127adid( tqil) u nemus (fitt).", "Mill-kollettiv nistg\u0127u nnisslu l-forma definita tal-femminil singular bi\u017c-\u017cieda tas-suffiss 'a': nemusa, \u0127ob\u017ca.", "Xi nomi Semiti\u010bi li tradizzjonalment kienu kollettiv, illum nu\u017cawhom fis-sens tal-plural; fosthom si\u0121ar (g\u0127oljin) u baqar (\u0127oxnin).", "In-nomi mnisslin x'aktarx tnisslu minn xi parti\u010bipju jew nom ie\u0127or.", "Nomi mnisslin minn verb jissej\u0127u nomi verbali.", "Peress li l-verb transittiv juri l-azzjoni li qieg\u0127da sse\u0127\u0127, nom verbali juri l-isem ta' dik l-azzjoni: Pere\u017cempju, minn QaTeL no\u0127orgu QtiL u minn \u0126aRe\u0120, \u0126ru\u0120.", "Nomi mimmati huma wkoll nomi mnissla minn verb.Dawn in-nomi jibdew bl-ittra\"m\".", "Fil-Malti, in-nomi mimmati juru tifsira ta' post (e\u017c. ma\u0127\u017cen), g\u0127odda (moqdief), \u017cmien (Milied)u xi w\u0127ud g\u0127andhom tifsira astratta (e\u017c. m\u0127abba).", "Kategorija o\u0127ra ta' kliem imnissel minn verb u li g\u0127andu binja Semitika hija l-kategorija tal-parti\u010bipji li fil-lingwa jista' jkollhom tifsira ta' a\u0121\u0121ettiv jew avverbju.", "Hemm il-Parti\u010bipju Passiv u dak Attiv u g\u0127andhom dawn il-forom: die\u0127el; die\u0127la; de\u0127lin \u0127iere\u0121; \u0127ier\u0121a; \u0127er\u0121in", "Il-Parti\u010bipju Passiv jiddeskrivi azzjoni verbali juri min qed isofri l-azzjoni u jie\u0127u l-prefiss'm': miktub; miktuba; miktubin ma\u0127dum; ma\u0127duma; ma\u0127dumin Dan li rajna huwa biss ftit evidenza li turi li s-sisien ta' lsienna huma Semiti\u010bi.", "Din il-ba\u017ci ma\u017c-\u017cmien t\u0127alltet ma' elementi o\u0127rajn mhux Semit\u010bi u lkoll flimkien sawru l-ilsien im\u0127allat li nitkellmu llum."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11508", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11508", "title": "Teorija tan-numri", "text": ["Teorija tan-numri", "Tradizzjonalment, it-teorija tan-numri hi ferg\u0127a tal-matematika li tistudja l-proprjetajiet tan-numri s\u0127a\u0127 jew interi, kemm l-interi naturali u kemm l-interi relattivi, u fiha nsibu \u0127afna problemi miftu\u0127in li jinftehmu fa\u010bilment, anki minn dawk li mhumiex matemati\u010bi.", "B'mod i\u017cjed \u0121enerali, din-teorija t\u0127ares lejn klassi wiesg\u0127a ta' problemi li jo\u0127or\u0121u naturalment mill-istudju tan-numri s\u0127a\u0127.", "It-teorija tan-numri g\u0127andha post spe\u010bjali fil-matematika, min\u0127abba r-rabtiet li g\u0127andha ma oqsma o\u0127ra u l-interess li jqajmu il-propo\u017cizzjonijiet tag\u0127ha.", "Kif qal J\u00fcrgen Neukirch :", "It-teorija tan-numri kultant tissejja\u0127 ukoll \"Aritmetika\".", "Dan hu isem antik \u0127afna li m'g\u0127adux popolari daqs li kien.", "Madankollu g\u0127adu jintu\u017ca fl-ismijiet ta' xi oqsma tal-matematika (\u0121eometrija al\u0121ebrija aritmetika, l-aritmetika tal-kurbi u superfi\u010bi ellitti\u010bi).", "Dan is-sens tat-terminu aritmetika m'g\u0127andniex in\u0127alltuh mal-ferg\u0127a tal-lo\u0121ika li tistudja l-aritmetika fis-sens tas-sistemi formali.", "It-teorija tan-numri tinqasam f'bosta oqsma ta' studju skont il-metodi li jintu\u017caw u l-problemi trattati.", "F'dal-qasam, nistudjaw l-interi ming\u0127ajr l-u\u017cu ta' metodi minn oqsma o\u0127ra tal-matematika.", "Fih insibu il-kwistjonji tad-divi\u017cibbilt\u00e0, l-algoritmu ta' Ewklide g\u0127all-kalkulazzjoni tal-ikbar divi\u017cur komuni, il-fattorizzazzjoni tal-interi f'numri primi, it-tfittix g\u0127al numri perfetti u l-aritmetika modulari.", "B\u0127ala teoremi tipi\u010bi hawn g\u0127andna it-teorema \u017cg\u0127ir ta' Fermat u t-teorema ta' Euler, it-teorema \u010aini\u017c tal-bqija u l-li\u0121i tar-re\u010bipro\u010bit\u00e0 kwadratika.", "Nistudjaw ukoll il-proprjetajiet tal-funzjonijiet multiplikattivi b\u0127all-funzjoni ta' M\u00f6bius u l-funzjoni \u03c6 ta' Euler kif ukoll is-su\u010b\u010bessjonijiet ta' interi b\u0127all-fattorjali u n-numri ta' Fibonacci.", "\u0126afna problemi fit-teorija elementari tan-numri jidhru \u0127fief imma je\u0127tie\u0121u \u0127sieb profond u appro\u010b\u010bi \u0121odda, b\u0127al dawn li \u0121ejjin :", "It-teorija analitika tan-numri tu\u017ca l-mekkani\u017cmi tal-kalkulu infinite\u017cmali u tal- analisi komplessa biex t\u0127ares lejn problemi fuq in-numri interi.", "Fost l-e\u017cempji hemm it-teorema tan-numri primi u l-ipote\u017ci ta' Riemann li hi marbuta mag\u0127ha.", "Anki problemi tat-teoria elementari tan-numri b\u0127all-problema ta' Waring (rappre\u017centazzjoni ta' numru mog\u0127ti b\u0127ala somma ta' kwadrati, kubi, etc.), il-kon\u0121ettura tan-numri primi tewmin u l-kon\u0121ettura ta' Goldbach nistg\u0127u nattakkawhom b'metodi analiti\u010bi.", "Il-prova tat-traxxendenza tal-kostanti matemati\u010bi, b\u0127al \u03c0 jew \"e\" ukoll nistg\u0127u inqisuhom parti mit-teorija tan-numri analitika.", "Waqt li proprjetajiet tan-numri traxxendenti ma jidhrux li g\u0127andhom x'jaqsmu man-numri interi, fil-fatti nistudjaw nkunu qeg\u0127din infittxu l-possibbilt\u00e0 li \u010berti numri ji\u0121u rappre\u017centati b\u0127ala radi\u010bi ta' polinomju b'koeffi\u010bjenti interi; in-numri traxxendenti g\u0127andhom rabta qawwija mal-approssimazzjoni Diofanteja, li tistudja l-pre\u010bi\u017cjoni li biha nistg\u0127u napprossimaw numru reali mog\u0127ti b'numru razzjonali.", "Hawn il-kun\u010bett ta' numru ji\u0121i \u0121eneralizzat g\u0127al dak ta' numru al\u0121ebri li hu r-radi\u010bi ta' polinomju b'koefficjenti interi.", "Dawn id-dominji fihom l-elementi analogi g\u0127all-interi, imsej\u0127in interi al\u0121ebrin.", "F'dan l-ambjent jista' jkun li proprjetajiet tas-soltu tan-numri s\u0127a\u0127 (b\u0127all-uni\u010bit\u00e0 tal-fattorizzazzjoni) ma jibqg\u0127ux i\u017cjed validi.", "Il-qawwa tal-metodi u\u017cati -- teorija ta' Galois, koomologija tal-kampi, teorija tal-kampi tal-klassijiet, rappre\u017centazzjonijiet tal-gruppi u l-funzjoni L \u2013 hi hekk li biha ner\u0121g\u0127u insibu ordni fuq din il-klassi \u0121dida ta' numri.", "\u0126afna problemi tat-teorija tan-numri nistg\u0127u nattakkawhom i\u017cjed fa\u010bilment billi nistudjawhom \"modulo p\" g\u0127all-primi kollha \"p\".", "Dan il-metodu hu jissejja\u0127 \"lokalizzazzjoni\" u jwassal g\u0127all-bini tan-numri p-adi\u010bi u dan il-qasam ta' studji li \u0127are\u0121 mit-teorija tan-numri al\u0121ebrija jissejja\u0127 \"analisi lokali\".", "It-teorija \u0121eometrika tan-numri tg\u0127aqqad fiha xi kun\u010betti ba\u017ci\u010bi \u0121eometri\u010bi ma' problemi tat-teorija tan-numri.", "Tibda bit-teorema ta' Minkowski fuq il-punti retikolari fis-settijiet konvessi u l-istudju tal-ippakkjar tal-isferi.", "Spiss tintu\u017ca wkoll il-\u0121eometrija al\u0121ebrija, spe\u010bjalment it-teorija tal-kurvi ellitti\u010bi.", "It-teorema famu\u017c, l-a\u0127\u0127ar teorema ta' Fermat , \u0121iet ippruvata bl-u\u017cu ta' dawn il-metodi.", "It-teorija kombinatorja tan-numri tittratta problemi tat-teorija tan-numri fejn jid\u0127lu ideat kombinatorji fil-formulazzjoni jew soluzzjoni tag\u0127hom.", "Paul Erd\u0151s kien il-fundatur ewlieni ta' din il-ferg\u0127a tat-teorija tan-numri.", "Fost is-su\u0121\u0121etti tipi\u010bi hemm is-sistemi g\u0127attejja, problemi tas-somma \u017cero, diversi settijiet ta' somom ristretti u progressjonijiet aritmeti\u010bi fis-sett tal-interi.", "Il-metodi al\u0121ebrin u analiti\u010bi g\u0127andhom qawwa kbira f'dan il-qasam.", "Dan il-qasam jistudja l-i\u017cjed l-algoritmi li qeg\u0127din apposta g\u0127at-teorija tan-numri.", "L-algoritmi deterministi\u010bi u probabilisti\u010bi g\u0127all-verifika tal-primalit\u00e0 u l-fattorizzazzjoni tan-numri s\u0127a\u0127 g\u0127andhom applikazzjonijiet importanti fil-krittografija.", "Il-matemati\u010bi Indjani kienu ilhom interessati li jsibu soluzzjonijiet integrali g\u0127all-ekwazzjonijiet diofantej mill-perjodu Vediku.", "L-u\u017cu \u0121eometriku l-i\u017cjed antik tal-ekwazzjonijiet diofantej insibuh fis-Sulba Sutra, li nkitbu bejn is-sekli VIII u VI Q.K. Bawdhajana (madwar 800 Q.K.) sab \u017cew\u0121 settijiet ta' soluzzjonijiet integrali po\u017cittivi ta' sistema ta' ekwazzjonijiet diofantej, u u\u017ca wkoll is-sistemi ta' ekwazzjonijiet diofantej b'erba' varjabbli mhux mag\u0127rufin.", "Apastamba (madwar 600 Q.K) u\u017ca wkoll is-sistemi ta' ekwazzjonijiet diofantej b'\u0127ames varjabbli mhux mag\u0127rufin.", "Fl-indja, il-matemati\u010bi tal-epoka \u0120ajina \u017cviluppaw teorija sistematika tan-numri mis-seklu IV sas-seklu II Q.K. It-test tas-\"Surja Pra\u0121inapti\" (madwar 400 Q.K.) ikklassifika n-numri kollha fi tliet settijiet, numerevoli, innumerevoli u infiniti.", "Kull wie\u0127ed minn dawn it-tliet settijiet imbag\u0127ad jinqasam fi tliet ordnijiet :", "Il-matemati\u010bi tal-epoka \u0120ajina kienu l-ewwel li warrbu l-idea li l-infinitajiet kollha huma l-istess u ndaqs.", "G\u0127arfu \u0127ames tipi differenti ta infinit\u00e0: infinit\u00e0 f'direzzjoni wa\u0127da jew tnejn (dimensjoni wa\u0127da), infint\u00e0 f'superfi\u010bju (\u017cew\u0121 dimensjonijiet) u infinit\u00e0 kullimkien (tliet dimensjonijiet) u infinit\u00e0 ta' dejjem (f'numru infinit ta' dimensjonijiet).", "L-og\u0127la numru innumerevoli \"N\" tax-xog\u0127ol \u0120ajin jikkoresspondi mal-kun\u010bett modern ta' alef-\u017cero, formula_1, (in-numru kardinali tas-sett infinit tal-interi 1, 2, ...), l-i\u010bken numru trasfinit kardinali.", "Il-matemati\u010bi ta' din l-epoka iddefinew ukoll sistema s\u0127i\u0127a ta' numri kardinali trasfiniti, li fosthom l- formula_1 tag\u0127na hu l-i\u017cg\u0127ar.", "Fl-istudju tat-teorija tas-settijiet, iddistingwew \u017cew\u0121 tipi ba\u017ci\u010bi ta' numri trasfiniti.", "G\u0127al ra\u0121unijiet fi\u017ci\u010bi u ontolo\u0121i\u010bi g\u0127amlu distinzjoni bejn \"asmkjata\" u \"ananata\", bejn l-infinit b'rabta ri\u0121ida u b'rabta laxka.", "It-teorija tan-numri kienet su\u0121\u0121ett favorit fost il-matemati\u010bi Griegi ta' Lixandra fl-E\u0121ittu mill-bidu tas-seklu III Q.K., li kienu jag\u0127fu bil-kun\u010bett tal-ekwazzjoni Diofanteja f'bosta ka\u017cijiet partikulari.", "L-ewwel matematiku Grieg li studja dan l-ekwazzjonijiet kien Diofantu.", "Diofantu fittex ukoll metodu biex jinstabu soluzzjonijiet integrali g\u0127all-ekwazzjonijiet indeterminati linjari, ekwazzjonijiet li m'g\u0127andhoma imformazzjoni bi\u017c\u017cejjed biex jag\u0127tu sett uniku ta' soluzzjonijiet diskreti.", "L-ekwazzjoni formula_3 hi wa\u0127da minnhom.", "Diofantu sab \u0127afna ekwazzjonijiet indeterminati li jistg\u0127u ji\u0121u ridotti f'forma wa\u0127da li g\u0127aliha hi mag\u0127rufa \u010berta kategorija ta' soluzzjonijiet allavolja m'hemmx soluzzjoni spe\u010bifika.", "Il-matemati\u010bi Indjani tal-perjodu medjovali studjaw l-ekwazzjonijiet diofantej b'\u0127afna \u0127erqa.", "Huma kienu l-ewwel li g\u0127amlu tfittxija sistematika g\u0127al metodi g\u0127ad-determinazzjoni ta' soluzzjonijet integrali tal-ekwazzjonijiet diofantej.", "Arijabhata (fl-499) ta l-ewwel deskrizzjoni espli\u010bita ta' soluzzjoni integrali \u0121enerali tal-ekwazzjoni diofanteja formula_4, li dehret fil-ktieb tieg\u0127u \"Arijabhatija\".", "Dan l-algoritmu, \"kuttaka\", meqjus b\u0127ala wa\u0127da mill-kontribuzzjonijiet importanti ta' Arijabhata fil-matematika pura, jinstabu bih is-soluzzjonijiet tal-ekwazzjonijiet diofantej f'termini ta' frazzjonijiet kontinwati.", "Arijabhata applika l-metodu biex jag\u0127ti s-soluzzjonijiet integrali tal-ekwazzjonijiet diofantej linjari, problema li g\u0127andu applikazzjonijiet importanti fl-astronomija.", "Bl-istess metodu sab ukoll is-soluzzjoni \u0121enerali tal-ekwazzjoni linjari indeterminata.", "Brahmagupta fl-628 \u0127adem fuq ekwazzjonijiet diofantej i\u017cjed diffi\u010bli.", "U\u017ca l-metodu \"\u010bakravala\" biex jirri\u017colvi l-ekwazzjonijiet diofantej kwadrati\u010bi, fosthom xi forom tal-ekwazzjoni ta' Pell-Fermat, b\u0127al formula_5.", "Ix-xog\u0127ol tieg\u0127u \"Brahma Sphuta Siddhanta\" inqaleb g\u0127all-G\u0127arbi fl-773 u g\u0127al-Latin i\u017cjed tard fl-1126.", "L-ekwazzjoni formula_5 fl-1657, il-matematiku Fran\u010bi\u017c Pierre de Fermat ipproponiha b\u0127ala problema.", "Is-soluzzjoni \u0121enerali ta' din il-forma partikulari tal-ekwazzjoni ta' Pell-Fermat sabha 70 sena wara Leonhard Euler, waqt li s-soluzzjoni \u0121enerali tal-ekwazzjoni ta' Pell-Fermat sabha 100 sena wara Joseph Louis Lagrange fl-1767.", "Fil-waqt, \u0127afna sekli qabel, is-soluzzjoni \u0121enerali tal-ekwazzjoni ta' Pell-Fermat kien di\u0121\u00e0 sabha u kitiebha Bhaskara II fl-1150, bl-u\u017cu ta' ver\u017cjoni modifikata tal-metodu \"\u010bakravala\" ta' Brahmagupta, li u\u017cah ukoll biex isib is-soluzzjoni \u0121enerali ta' ekwazzjonijiet kwadrati\u010bi indeterminati o\u0127ra u ta' ekwazzjonijiet diofantej kwadrati\u010bi o\u0127ra.", "Il-metodu \"\u010bakravala\" ta' Bhaskara biex tinstab is-soluzzjoni \u0121enerali tal-ekwazzjoni ta' Pell-Fermat kien e\u0127fef mill-metodu li u\u017ca Lagrange 600 sena wara.", "Bhaskara sab ukoll xi soluzzjonijiet g\u0127all-ekwazzjonijiet indeterminati o\u0127ra kwadrati\u010bi, kubi\u010bi, kwarti\u010bi u polinomjali ta' ordni og\u0127la.", "Narayana Pandit kompla jipperfezzjoni l-metodu \"\u010bakravala\" u sab i\u017cjed soluzzjonijiet \u0121enerali g\u0127all-kwadrati\u010bi indeterminati l-o\u0127ra u wkoll g\u0127all-ekwazzjonijiet polinomjali ta' ordni og\u0127la.", "Mis-seklu IX, il-matemati\u010bi misilmin bdew jinterresaw ru\u0127hom bil-\u0127e\u0121\u0121a fit-teorija tan-numri.", "L-ewwel minn dawn il-matemati\u010bi kien il-matematiku G\u0127arbi Thabit ibn Qurra, li skopra teorema biex jinstabu pari ta' numri \u0127bieb.", "Fis-seklu X, Al-Bagdadi skopra ver\u017cjoni xi ftit differenti tat-teorema ta' Thabit ibn Qurra.", "Al-Hajtham jidher li kien l-ewwel wie\u0127ed li pprova jikklassifika in-numri \u017cew\u0121 perfetti .", "Al-Hajtham kien ukoll l-ewwel li ipprova t-teorema ta' Wilson, ji\u0121ifieri, jekk formula_7 hu s\u0127i\u0127 imbag\u0127ad formula_8 jid\u0127ol \u0121o formula_9.", "Mhux \u010bar jekk kienx jaf jipprova dan ir-ri\u017cultat.", "Dan it-teorema tissejja\u0127 it-teorema ta' Wilson min\u0127abba l-kumment li g\u0127amel Edward Waring fl-1770 li John Wilson kien inteba\u0127 b'dan ir-ri\u017cultat.", "John Wilson av\u017ca 'l Waring li ma kienx jaf kif jippruvah u Waring ma sabx prova.", "L-ewwel prova mag\u0127rufa sabha Leibniz, li ma kienx jahseb li hi uttli bi\u017c\u017cejjed biex jippubblikaha u Euler ippubblika l-ewwel prova.", "In-numri \u0127bieb kellhom sehem kbir fil-matematika I\u017clamika.", "Fis-seklu XIII il-matematiku Persjan Al-Fari\u017ci ta prova \u0121dida tat-teorema ta' Thabit ibn Qurra, fejn da\u0127\u0127al ideat \u0121odda li g\u0127andhom x'jaqsmu mad-dekompo\u017ci u l-metodi kombinatorji.", "Sab ukoll il-par tan-numri \u0127bieb 17 296, 18 416 li kienu attribwiti lil Euler, imma nag\u0127fu li Al-Fari\u017ci, kien jaf bihom qabel u forsi anki Thabit ibn Qurra stess.", "Fis-seklu XVII, Mu\u0127ammet Baqir Ja\u017cdi sab il-par tan-numri \u0127bieb 9 363 584 u 9 437 056, \u0127afna qabel il-kontribuzzjoni ta' Euler.", "It-\"teorija tan-numri\" fl-Ewropa bdiet fis-sekli XVI u XVII bix-xog\u0127ol ta' Fran\u00e7ois Vi\u00e8te, Claude-Gaspard Bachet de M\u00e9ziriac u fuq kollox ta' Fermat.", "Euler u Lagrange ikkontribuxxew g\u0127at-teorija lejn l-a\u0127\u0127ar tas-seklu VIII u s-su\u0121\u0121ett beda jie\u0127u xe\u0127ta xjentifika bix-xog\u0127ol kbir ta' Legendre (1798) u Gauss (1801).", "Nistg\u0127u ng\u0127idu l-teorija moderna tan-numri bdiet bil-\u0127idma ta' Gauss u l-ktieb tieg\u0127u \"Disquisitiones arithmeticae\" (1801).", "Gauss qal", "\u010ceby\u0161\u00ebv (1850) ta limiti utli g\u0127an-numri primi bejn \u017cew\u0121 numri mog\u0127tija.", "Riemann (1859) g\u0127amel kon\u0121ettura li limitu tad-densit\u00e0 tan-numri primi ma taqbisx \u010bertu funzjoni (it-teorema tan-numri primi), da\u0127\u0127al l-analisi komplessa fit-teorija tal-funzjoni \u03b6 ta' Riemann , u mi\u017c-\u017ceri tag\u0127ha ddedu\u010ba l-formula tan-numri primi.", "L-aritmetika modulari bdiha sewwa Gauss bid-\"Disquisitiones arithmeticae\".", "Hu da\u0127\u0127al dan is-simbolu:", "u esplora l-parti kbira ta' dan il-qasam.", "I\u0121\u0121eneralizza t-teorija g\u0127all-interi relattivi u skopra l-ewwel sett ta' numri s\u0127a\u0127 al\u0121ebrin, l-interi ta' Gauss.", "\u010ceby\u0161\u00ebv fl-1847 ppubblika xog\u0127ol bir-Russu fuq is-su\u0121\u0121ett, u fi Franza, Joseph-Alfred Serret g\u0127amlu popolari.", "Barra li \u0121abar fil-qosor ix-xog\u0127ol ta' qabel, Legendre stabilixxa l-ewwel applikazzjonijiet tal-li\u0121i tar-re\u010bipro\u010bit\u00e0 kwadratika.", "Din il-li\u0121i li kien proponiha Euler wara li skopriha bl-induzzjoni, ippruvaha g\u0127all-ewwel darba Legendre fix-xog\u0127ol tieg\u0127u \"It-teorija tan-numri \"(1798) g\u0127al xi ka\u017cijiet partikulari.", "Indipendement minn Euler u Legendre, il-li\u0121i skopriha Gauss lejn l-1795, u dan kien l-ewwel li ta prova \u0121enerali.", "Dawn ikkontribuxxew ukoll g\u0127as-su\u0121\u0121ett : Cauchy , Dirichlet bix-xog\u0127ol tieg\u0127u \"Vorlesungen \u00fcber Zahlentheorie\" li sar klassiku , Jacobi, li da\u0127\u0127al is-\"simbolu ta' Jacobi\" , Liouville, Ferdinand Eisenstein, Ernst Kummer, u L\u00e9opold Kronecker.", "It-teorija twessg\u0127et minn Gauss, Jacobi u Kummer biex t\u0127addan ir-re\u010bipro\u010bit\u00e0 bikwadratika u kubika (ippruvata g\u0127all-ewwel darba minn Jacobi).", "Lil Gauss nafulu wkoll r-rapprentazzoni tan-numri bil-forom kwadrati\u010bi binarji.", "Cauchy, Louis Poinsot (1845), Lebesgue (1859, 1868), u l-i\u017cjed Hermite kollha taw kontribut g\u0127al dan is-su\u0121\u0121ett.", "Fit-teorija tal-forom ternarji, Eisenstein kien minn ta' quddiem, u min\u0127abba fih u f' H. J. S. Smith, kien hemm progress notevoli fit-teorija tal-forom in \u0121enerali.", "Smith ta klassifikazzjoni kompluta tal-forom kwadrati\u010bi ternarji, u estenda r-ri\u010berki ta' Gauss fuq il-forom kwadrati\u010bi reali lejn il-forom komplessi.", "Eisenstein da\u0127al i\u017cjed fil-fond fli g\u0127andu x'jaqsam mar-rappre\u017centazzjoni tan-numri bis-somma ta' 4, 5, 6, 7, 8 kwadrati u t-teorija kompliha Smith.", "Fl-istorja tat-teorija tan-numri, l-a\u0127\u0127ar teorema ta' Fermat g\u0127andha post spe\u010bjali min\u0127abba l-isforzi kbar, mifruxin fuq i\u017cjed minn tliet mitt sena, mill-matemati\u010bi tad-dinja kollha biex jippruvawha jew imeruha.", "Pierre de Fermat ta prova hu stess fil-ka\u017c partikulari \"n\" = 4.", "Euler, fl-1753 kwa\u017ci ippruvaha g\u0127al \"n\" = 3, u da\u0127\u0127al fil-prova tieg\u0127u in-numri ima\u0121inarji.", "Fl-1825, Dirichlet u Legendre ippruvaw il-ka\u017c \"n\" = 5 u Gabriel Lam\u00e9 l-ka\u017c \"n\" = 7 fl-1839.", "Dawn il-ka\u017cijiet diversi kienu ppruvati bl-g\u0127ajnuna tal-istruttura ta\u010b-\u010brieki Ewklidej tal-istess natura b\u0127all-interi ta' Gauss, ji\u0121ifieri \u010b-\u010brieki tal-interi ta' Eisenstein u l-interi ta' Dirichlet .", "Kummer fl-1847 pprova t-teorema fil-ka\u017c li l-esponent \"n\" hu numru prim regolari u beda t-teorija tal-ideali.", "Fl-a\u0127\u0127ar tas-seklu XIX u l-bidu tas-seklu XX, il-matemati\u010bi ttraskuraw it-teorema ta' Fermat biex jikkon\u010bentraw fuq is-sisien tal-matematika.", "Fl-1955, il-\u0120appuni\u017ci Taniyama u Shimura su\u0121\u0121erew li hemm rabta profonda bejn il-funzjonijiet ellitti\u010bi u l-forom modulari, \u017cew\u0121 oqsma tal-matematika \"a priori\" mbeg\u0127din \u0127afna minn xulxin.", "Jekk il-kon\u0121ettura ta' Shimura-Taniyama-Weil, hi vera ifisser li t-teorema ta' Fermat hi vera wkoll.", "Fl-1994 Andrew Wiles, bl-g\u0127ajnuna ta' Richard Taylor, ipprova din il-kon\u0121ettura, u ta twe\u0121iba po\u017cittiva g\u0127al din il-problema famu\u017ca."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11538", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11538", "title": "Hadise", "text": ["Hadise", "Hadise A\u00e7\u0131kg\u00f6z (Mol, 22 ta' Ottubru 1985), mag\u0127rufa a\u0127jar b\u0127ala sempli\u010biment Hadise, hi kantanta popolari Torka/Bel\u0121jana tal-R&B, liri\u010bista, u pre\u017centatri\u010bi fit-Turkija u l-Bel\u0121ju.", "Hi hi l-aktar mag\u0127rufa g\u0127all-kanzunetti \"Stir Me Up\", \"My Body\", \"Deli O\u011flan\" u l-kanzunetta attwali li qed tir\u010bievi prominenza kbira, \"A\u015fkkolik\".", "Hadise s'issa \u0127ar\u0121et \u017cew\u0121 albums li j\u0121ibu l-isem ta' \"Sweat\" u \"Hadise\", kemm fil-Bel\u0121ju u t-Turkija, fejn hi pprodu\u010biet diversi kanzunetti li g\u0127amlu su\u010b\u010bess.", "Hi hi wkoll popolari g\u0127all-mod kif tesperimenta fuq il-\u0121eneru mu\u017cikali tal-R&B fejn \u0127afna drabi tag\u0127mlu fuq sfond tal-mu\u017cika pop Torka.", "Hadise irrapre\u017centat lit-Turkija fil-Festival tal-Eurovision 2009, fejn ikklassifikat fir-raba' post.", "Hadise twieldet fir-ra\u0127al ta' Mol, qrib Antwerp fil-Bel\u0121ju, nhar it-22 ta' Ottubru 1985.", "Il-\u0121enituri kienu minn Sivas, it-Turkija, u emigraw lejn il-Bel\u0121ju fejn issetiljaw fir-ra\u0127al ta' Mol.", "Hadise g\u0127andha tliet \u0127utha, \u017cew\u0121t ibniet u tifel; l-isem Hadise (li jfisser \"avveniment\") kien idea tan-nannu tag\u0127ha li e\u017cattament kien dirett lejn o\u0127tha l-kbira.", "Minn meta kienet g\u0127adha \u017cg\u0127ira Hadise kienet taf li kien se ssegwi l-linja mu\u017cikali, u minkejja li bdiet b\u0127ala kantanta professjonali minn meta kellha 17-il sena, hi xorta wa\u0127da kompliet l-istudju u kisbet BA fil-Marketing.", "Hi hi kapa\u010bi li titkellem diversi lingwi fosth it-Tork, l-Olandi\u017c, l-Ingli\u017c, il-Fran\u010bi\u017c u l-\u0120ermani\u017c.", "Hadise kisbet il-fama fl-2003 meta da\u0127let f'ver\u017cjoni ta' Pop Idol, fl-et\u00e0 ta' 17-il sena.", "Minkejja li naqset li tirba\u0127 jew anki li tasal sas-semifinali, hi ng\u0127atat kuntratt biex tirrekordja wara l-esebizzjoni tag\u0127ha fis-serati, b\u0127ala rikonoxximent g\u0127at-talent li t\u0127addan.", "Hi hi \u0127abiba tal-kantanta Bel\u0121jana Kate Ryan, li \u0127adet sehem f'isem il-Bel\u0121ju fil-Festival tal-Eurovision 2006.", "Ftit wara l-esperjenza tag\u0127ha f'Idool 2003, Hadise ir\u010biviet telefonata ming\u0127and il-mani\u0121er ta' 2Brain records, Johan Henrickx, li kien impressjonat bl-esebizzjoni tag\u0127ha u offrilha kuntratt g\u0127al album.", "Il-kanzunetta debuttanti ta' Hadise, \"Sweat\", li \u0127ar\u0121et f'Novembru 2004, la\u0127qet id-19-il post fl-Ultratop 50.", "Hi wara \u0127ar\u0121et il-kanzunetta \"Stir Me Up\", li kisbet popolarit\u00e0 fit-Turkija u l-Be\u0121ju.", "Il-kanzunetta \"Milk Chocolate Girl\" kienet l-aqwa silta mill-album tag\u0127ha fejn la\u0127qet it-tlettax-il post. Sena wara d-debutt tag\u0127ha, f'Novembru 2005, Hadise \u0127ar\u0121et l-ewwel album tag\u0127ha bl-isem ta' Sweat, b'kollaborazzjoni ma' Yves Gaillard.", "L-album naqas li jag\u0127mel impatt fuq il-klassifika Ultratop 50, imma rnexxielha twassal \u0127ames kanzunetti fost l-Ultratop 50 fosthom il-kanzunetta \"Sisters\", li kienet iddedikata pre\u010bi\u017cament lil \u0127utha, Hulya u Derya.", "Matul il-promozzjoni g\u0127all-album fit-Turkija, Hadise ippre\u017centat \"Popstars\", li kien su\u010b\u010bess kbir g\u0127aliha hekk kif il-programm attira udjenza medja ta' g\u0127oxrin miljun kull \u0121img\u0127a.", "Din wassal biex tkun fil-fa\u010b\u010bata ta' diversi rivisti Torok fosthom Esquire, Tempo u Akt\u00fcel.", "Hadise bdiet ta\u0127dem fuq it-tieni album f'Di\u010bembru 2007.", "L-album kien prodott f'diversi pajji\u017c fosthom it-Turkija, Franza, il-Bel\u0121ju u l-Italja.", "Hadise, permezz tal-kanzunetta \"A Good Kiss\" li \u0127ar\u0121et f'Ottubru tal-2007, saret is-sitt kanzunetta tag\u0127ha li marret fil-klassifika Ultratop 50 tal-Bel\u0121ju, fejn kienet aktar prominenti fil-klassifika \u0121ewwa t-Turkija fejn sabet post g\u0127all-ewwel darba fit-Turkish Billboard Chart.", "Il-kanzunetta \u0121iet wara tradotta g\u0127at-Tork minn Sezen Aksu u kisbet su\u010b\u010bess kbir, fejn saret l-aktar kanzunetta li nstemg\u0127et fid-diskoteki fis-sajf tal-2008.", "\u0126ar\u0121et ukoll \u017cew\u0121 kanzunetti o\u0127ra fil-Bel\u0121ju, \"My Body\" li kienet l-aktar kanzunetta minn tag\u0127ha li bieg\u0127et fil-Bel\u0121ju, u \"My Man and the Devil on His Shoulder\" li ma marritx tajjeb fil-klassifika Ultratop 50.", "Fl-2008, Hadise dehret dehret fl-album ta' Serdar Orta\u00e7 bl-isem ta' Nefes fil-kanzunetta \"D\u00fc\u015fman\".", "Minkejja li fl-2006 Hadise stqarret li hi qatt mhi se tie\u0127u sehem fil-Festival tal-Eurovision, wara li \u0127abibha Kate Ryan naqset li ssib post fil-finali, fl-2009 Hadise \u0127abbret li kienet fil-\u0127sieb li tipparte\u010bipa f'dan il-Konkors f'isem it-Turkija u fl-24 ta' Ottubru 2008, Hadise t\u0127abbret b\u0127ala r-rappre\u017centattri\u010bi tat-Turkija fil-Festival tal-Eurovision 2009.", "Lejn l-a\u0127\u0127ar ta' Ottubru \u0130brahim \u015eahin, il-mani\u0121er tal-istazzjon Tork TRT \u0127abbar li Hadise reb\u0127et is-sonda\u0121\u0121 li sar mill-istess stazzjon biex tirrapre\u017centa lit-Turkija.", "It-t\u00fbr promozzjonali tag\u0127ha beda minn Malta, fejn kienet pre\u017centi waqt il-finali nazzjonali Maltija.", "Hadise spi\u010b\u010bat it-tieni post mill-ewwel semifinali li b'hekk taha post fis-serata finali, fejn f'din tal-a\u0127\u0127ar kisbet ir-raba' post b'177 punt u r\u010beviet tnax-il punt ming\u0127and sitt pajji\u017ci.", "\"* Kien skedat li se jo\u0127ro\u0121 fl-2006.\""], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11572", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11572", "title": "Rush", "text": ["Rush", "Rush hija band Kanadi\u017ca li kella l-bidu tag\u0127ha tard fl-1969.", "It-tlett membri fundaturi kienu Geddy Lee (baxx), Alex Lifeson(kitarri) u John Rutsey(batterija).", "Wara xi \u0127ames snin, John Rutsey beda j\u0127oss il-pressjoni ta 'touring' meta kien di\u0121\u00e0 mi\u017c\u017cewwe\u0121, kif ukoll marda kronika li qajla kienet t\u0127allilu wisq ener\u0121ija.", "B'hekk \u0121ie de\u010bi\u017c li j\u0127alli l-band , minfloku da\u0127al wie\u0127ed mill-aktar batteristi bravi li qatt rat id-dinja, Neil Peart.", "Fl-1974 Rush kienu di\u0121\u00e0 \u0127ar\u0121u 'album' bl-istess isem, u dan kiseb su\u010b\u010bess moderat, min\u0127abba li kien ibba\u017cat fuq stil ta movimenti tipi\u010bi ta 'Heavy Blues.'", "Id-d\u0127ul ta Peart per\u00f2' \u0121ab stil \u0121did ta kitba kemm mu\u017cikalment, kif ukoll bil-lirika tieg\u0127u.", "Wara 'Rush' ipprodu\u010bew 'Fly by Night' u 'Caress of Steel' , li urew il-potenza li kien jo\u0127ro\u0121 biha Neil Peart.", "Per\u00f2' kienu it-tlett albums ta wara dawn, bejn l-1976 u l-1978 li l-grupp sploda bil-kbir fuq ix-xena nternazzjonali.", "Dawn it-tlett albums i\u0121ibu l-isem ta '2112' , 'A Farewell to Kings' u 'Hemispheres' , li bit-temi ta fantaxjenza tag\u0127hom, \u0121ibdu l-interess ta miljuni ta fans li xtraw l-albums.", "L-album tal-1980 'Permanent Waves' ippunta lir-Rush f'sitwazzjoni totalment differenti, meta rrejalizzaw li minkejja li sa dak i\u017c-\u017cmien kienu bieg\u0127u miljuni ta miljuni ta diski, qatt ma kien g\u0127ad kellhom su\u010b\u010bess kbir fuq ir-radju.", "L-eqreb li kienet waslet kienet 'Closer to the Heart' , minn 'Farewell to Kings'.", "Minn 'Permanent Waves' \u0127ar\u0121et is-single 'Spirit of Radio' li fi \u017cmien \u0121img\u0127a minn meta \u0121iet rilaxxata, telg\u0127et fl-ewwel post fil klassifici Amerikani, u g\u0127ada sal-llum mag\u0127rufa b\u0127ala 'Innu tar-Rock'.", "'Waves' \u0121ie segwit minn dak li hu probabbilment l-aktar album popolari u b'sa\u0127\u0127tu tal-band.", "'Moving Pictures' \u0127are\u0121 fl-1982 u dritt sar tad-deheb fi \u017cmien g\u0127axart ijiem.", "Is-single 'Tom Sawyer' \u0121iet ivvutata l-aqwa diska fl-Amerika fl-1982, Neil Peart re\u0121a reba\u0127 g\u0127at-tielet sena nfila 'Drummer of the year' , Geddy Lee \u0121abar xi \u0127ames premijijiet internazzjonali g\u0127al-\u0127ila tieg\u0127u fuq il-baxx, u Alex Lifeson rikonoxximent g\u0127ax-xog\u0127ol tieg\u0127u fuq il-kitarri.", "Moving Pictures reba\u0127 l-awards kollha li seta jirba\u0127 album...L-a\u0127jar Album, L-a\u0127jar Produzzjoni, Single, Artwork, Lirika...prattikament kollox.", "L-era ta dak i\u017c-\u017cmien fl-1982 kienet l-era tas-synthesizer, u r-Rush, b\u0127al bands kbar o\u0127ra, fehmu li kellhom jimxu ma\u017c-\u017cminijiet biex i\u017commu l-popolarita enormi li kienu n\u0121abru madwar id-dinja, imma spe\u010bjalment fl-Amerika.", "L-ewwel album ta din l-era kien 'Signals' li huwa album meqjus u miktub fuq temi li jqanqlu \u0127sieb.", "G\u0127al \u0127afna fans tar-Rush, dan l-album huwa wie\u0127ed mill-iktar li ghandom g\u0127al qalbhom.", "Wara Signals \u0121ie 'Grace Under Pressure' meta l-perjodu tal-Gwerra Bierda kienet f'qu\u010b\u010bata ta\u0127raq.", "It-temi ta 'Grace Under Pressure' iduru madwar dubji u gwerra, u mal-\u0127sejjes moderni tas-synthesizers \u0121ew integrati il-kitarri 'heavy' kif nafuhom a\u0127na.", "Su\u010b\u010bess enormi , u diski minn dan l-album g\u0127adhom jindaqqu 'live' sal-\u0121urnata tal-llum.", "'Power Windows' u 'Hold your Fire' kienu \u017cew\u0121 albums li komplew it-tradizzjoni ta kitarri u synthesizer li issa kienu issetiljaw sew fih il-grupp, per\u00f2' ming\u0127ajr \u0127afna fanfarunati, dawn l-albums battew ftit mil-popolarita tal-grupp.", "Minkejja dan, 'Hold your Fire' kellu numru ta tracks \u0121mielu li huma verament popolari sal-llum, u g\u0127adhom jindaqqu live regolarment.", "Kien imiss lil 'Presto' jag\u0127mel il-wasla tieg\u0127u fl-1989, u dan l-album huwa veramant differenti minn dawk ta l-era elettronika, u kien hawn li l-grupp re\u0121a \u0127a dak in-nifs \u0121did.", "Fl-istess vena tieg\u0127u kellna 'Roll the Bones' li minkejja li kien differenti \u0127afna, xorta kien album tajjeb immens.", "Il-kbir kienu g\u0127adu \u0121ej per\u00f2'.", "Fl-1993 Rush marru lura g\u0127at-twemmin ori\u0121inali tag\u0127hom, u \u0127ar\u0121u album progressiv g\u0127all a\u0127\u0127ar u tqil sew.", "Dan kien 'Counterparts', album li minnu nbieg\u0127u miljuni kbar ta kopji.", "Wara pawsa ta xi tlett snin, Rush \u0127ar\u0121u bl-album 'Test for Echo', u kien hawnhekk li tra\u0121edja laqtet lil Neil Peart.", "Fl-4 ta Lulju, l-unika bint ta Neil , Selena,ta dsatax il-sena, mietet meta nqalbet bil-karozza tag\u0127ha fuq Highway401 f'Ontario.", "G\u0127axar xhur wara tra\u0121edja o\u0127ra laqtet il Familja Peart , meta mietet Jacqueline Taylor, il-mara ta Neil Peart.", "Kienu ilhom mi\u017c\u017cew\u0121in 22 sena, u g\u0127alkemm hi mietet b'kan\u010ber, Neil jibqa jinsisti li hi mietet b'qalb maqsuma.", "Fl-2002 Peart idde\u010bieda li kien lest jer\u0121a jing\u0127aqad ma s\u0127abu Alex u Gedddy.", "Pront bdiet il-kitba ta l-album il-\u0121did tag\u0127hom 'Vapor Trails'.", "Dan l-album \u0121ie milqug\u0127 bi gratitudni kbira mil-miljuni ta fans li kienu ma\u0127suda b'dak li gara lil Peart.", "Fl-2004 , Rush \u0127ar\u0121u album ta 'covers' , jismu 'Feedback'.", "Dan kien g\u0127al skop filantropiku, u b\u0127al kull album tar-Rush, inxtara \u0127afna.", "Ma dan l-album, il-grupp re\u0121a beda jag\u0127mel it-Tours fl-Ewropa, fosthom tletin kun\u010bert fl-Ingilterra, fejn kull tejatru kien ippakjat u nies jixtru l-biljetti mill-idejn g\u0127al prezzijiet ersorbitanti.", "L-2007 ra album ie\u0127or ming\u0127and dan it-Trio.", "'Snakes and Arrows' huwa album tipiku progressiv minn dan il-grupp li paxxa tant nies bil-mu\u017cika Rock Progressiv tag\u0127ha.", "Il-grupp issa ilu l-istess g\u0127al dawn l-a\u0127\u0127ar 34 sena', u g\u0127adu jag\u0127mel 'tours' madwar ix-xena internazzjonali kollha."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11573", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11573", "title": "Sen\u0121i tal-Afrika ta' Fuq", "text": ["Sen\u0121i tal-Afrika ta' Fuq", "Is-Sen\u0121i tal-Afrika ta' Fuq \"Elephantulus rozeti\", huwa mammiferu pla\u010bentat insettivoru ta' daqs pjuttost \u017cg\u0127ir tal-ordni Macroscelidea.", "Fost is-sen\u0121ijiet dan huwa l-uniku spe\u010bi mifrux mal-pajji\u017ci fil-Majjistral u t-Tramuntana tal-Afrika."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11645", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11645", "title": "Dimitar Berbatov", "text": ["Dimitar Berbatov", "Dimitar Ivanov Berbatov (bil-Bulgaru: \u0414\u0438\u043c\u0438\u0442\u044a\u0440 \u0418\u0432\u0430\u043d\u043e\u0432 \u0411\u0435\u0440\u0431\u0430\u0442\u043e\u0432; Blagoevgrad, 30 ta' Jannar 1981) hu plejer tal-futbol Bulgaru li jilg\u0127ab b\u0127ala attakkant mat-tim tal-Premier League Ingli\u017c Fulham u hu l-aqwa skorer ta' kull \u017cmien g\u0127at-tim nazzjonali tal-Bulgarija.", "Hu hu r-rebbie\u0127 g\u0127al seba' darbiet tal-Plejer Bulgaru tas-Sena.", "Missier Berbatov, Ivan, kien futboler professjonali mat-tim lokali ta' Pirin Blagoevgrad, u ommu, Margarita, kienet ukoll professjonista fil-log\u0127ba tal-\u0127endbol.", "B\u0127ala tfajjel, Berbatov kien i\u017comm mal-Milan u b\u0127ala mudell kellu lil Marco van Basten, sakemm waqt il-Kampjonati Ewropej tal-1996 li \u017cvol\u0121ew \u0121ewwa l-Ingilterra, Berbatov, ta' \u0127mistax-il sena skopra l-mudell il-\u0121did tieg\u0127u u dan kien Alan Shearer, li kien jilg\u0127ab ma' Newcastle United.", "Berbatov sa\u0127anistra kien jorqod bil-flokk ta' Newcastle.", "Ommu wara kienet stqarriet bil-\u0127olma li Berbatov kellu li xi darba jilg\u0127ab ma' Newcastle.", "Il-karriera ta' Berbatov bdiet fil-klabb ta' Pirin Blagoevgrad, u kompla sakemm laqat g\u0127ajn il-kow\u010b Dimitar Penev.", "Ta' sbatax-il sena biss Berbatov sab ru\u0127u ma' CSKA Sofia fejn segwa l-passi ta' missieru, Ivan, li lag\u0127ab ukoll g\u0127all-klabb b\u0127ala midfilder xellugi u aktar tard b\u0127ala difensur.", "Hu lag\u0127ab ma' CSKA fil-kampjonat Bulgaru bejn l-1998 u Jannar tal-2001 fejn iddebutta fl-ista\u0121un 1998\u201399 b\u0127ala \u017cag\u0127\u017cug\u0127 ta' tmintax-il sena.", "Fl-ista\u0121un ta' wara, hu \u0127alla impressjoni kbira meta skorja 14-il gowl f'27 log\u0127ba u reba\u0127 ukoll it-Tazza tal-Bulgarija fl-1999.", "Serje po\u017cittiva ta' disa' gowls fi \u0127dax-il log\u0127ba fl-ista\u0121un 2000\u201301 kien bi\u017c\u017cejjed biex jipperswadu lil Bayer Leverkusen biex jiksbuh f'Jannar tal-2001.", "Berbatov beda kemmxejn bil-mod l-avventura tieg\u0127u fil-\u0120ermanja b'sittax-il gowl f'67 apparenza mal-klabb.", "Madankollu hu kellu rwol kru\u010bjali fi\u010b-Champions League matul l-ewwel sta\u0121un mal-klabb fejn skorja gowl memorabbli kontra Lyon, u gowl ie\u0127or fil-kwarti tal-finali kontra Liverpool.", "Hu kellu wkoll parti fil-finali kontra Real Madrid fejn da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127al Thomas Brdaric wara 38 minuta.", "Fl-ista\u0121un 2001\u201302 Leverkusen spi\u010b\u010baw fit-tieni post tal-Fu\u00dfball-Bundesliga u t-Tazza tal-\u0120ermanja.", "Fl-ista\u0121un ta' wara Berbatov stabilixxa ru\u0127u b\u0127ala l-ewwel g\u0127a\u017cla fl-attakk ta' Bayer Leverkusen imma kien fl-ista\u0121un 2003\u201304 li beda jibrilla fejn skorja 16-il gowl minn 24 partita.", "I\u017c-\u017cew\u0121 sta\u0121uni su\u010b\u010bessivi rawh jikber fit-talent fejn skorja 46 gowl li jinkludu \u0127amsa fil-Champions League 2004\u201305, fejn beda jattira diversi timijiet Ewropej.", "Diversi spekulazzjonijiet fuq il-futur tieg\u0127u bdew jikbru, u f'Mejju tal-2006, Berbatov finalment iffirma mat-tim tal-Premier League Tottenham Hotspur g\u0127al somma ta' \u20ac16-il miljun, fejn b'hekk sar l-aktar plejer Bulgaru fl-istorja li jiswa'.", "Wara li ng\u0127ata l-permess tax-xog\u0127ol hu ng\u0127aqad ma' Tottenham nhar l-1 ta' Lulju 2006.", "Berbatov skorja l-ewwel gowl kompetittiv \u017cew\u0121 minuti biss fid-debutt \u0121ewwa daru fil-log\u0127ba tal-Premiership kontra Sheffield United \u0121ewwa White Hart Lane.", "Flimkien ma' Robbie Keane hu fforma koppja promettenti fit-Tazza UEFA sakemm \u0121ew eliminati minn Seville fil-kwarti tal-finali, u minkejja l-istil ta' Martin Jol li jag\u0127mel rotazzjoni tal-plejers, Berbatov stabilixxa ru\u0127u b\u0127ala l-ewwel g\u0127a\u017cla.", "Hu skorja \u0127ames gowls f'erba' log\u0127biet matul il-fa\u017ci tal-gruppi tat-Tazza UEFA, bil-prestazzjonijiet tieg\u0127u jag\u0127tuh \u017cew\u0121 unuri tal-Plejer tal-Partita kontra Besiktas u Club Brugge.", "Minkejja l-forma tajba li kellu fl-Ewropa, Berbatov \u0127a \u017c-\u017cmien qabel ma adatta fil-Premiership.", "Madanakollu, hu beda bil-mod il-mod jikseb il-forma li wera fi\u017c-\u017cmien li qatta ma' Leverkusen bi prestazzjoni e\u010b\u010bellenti kontra Wigan, fejn skorja wie\u0127ed u \u0127oloq i\u017c-\u017cew\u0121 gowls l-o\u0127ra fir-reb\u0127a ta' 3\u20131.", "Nhar id-9 ta' Di\u010bembru, 2006, Berbatov skorja l-ewwel doppjetta tieg\u0127u g\u0127al Tottenham fir-reb\u0127a ta' 5\u20131 kontra Charlton Athletic.", "L-ewwel gowl ta' Berbatov barra minn White Hart Lane wasal f'Goodison Park kontra Everton, minn passa\u0121\u0121 ta' Aaron Lennon.", "Spurs reb\u0127u din il-log\u0127ba 2\u20131.", "Berbatov u Robbie Keane \u0121ew imsemmija b\u0127ala r-rebbie\u0127a tal-unur tal-Plejer tax-Xahar ta' April, fejn saru l-ewwel plejers li qasmu dan l-unur minn mindu Dennis Bergkamp u Edu ta' Arsenal reb\u0127u l-unur lura fi Frar tal-2004.", "Berbatov g\u0127alaq l-ista\u0121un 2006\u201307 bi 12-il gowl minn 33 dehra fil-Premier League, u g\u0127amel \u0127dax-il assist.", "Min\u0127abba l-prestazzjonijiet impressjonanti, spe\u010bjalment fl-a\u0127\u0127ar nofs tal-ista\u0121un, hu reba\u0127 l-unur tal-Plejer tas-Sena ta' Tottenham Hotspur g\u0127all-ista\u0121un 2006\u201307.", "Berbatov kien ukoll inklu\u017c fit-Tim tas-Sena tal-Premier League fil-21 ta' April 2007, fejn kien biss wie\u0127ed fost tliet plejers li kienu \u0121ejjin minn timijiet o\u0127ra barra r-rebbie\u0127a tal-kampjonat Manchester United (it-tnejn l-o\u0127ra kienu Steven Gerrard u Didier Drogba).", "L-ewwel tripletta tieg\u0127u fil-Premier League waslet fid-29 ta' Di\u010bembru 2007 meta skorja erba' gowls fir-reb\u0127a ta' 6\u20134 fuq Reading.", "L-ewwel finali ta' tazza li lag\u0127ab ma' Tottenham kien fl-24 ta' Frar 2008 meta lag\u0127ab fil-League Cup \u0121ewwa Wembley Stadium fejn kontra Chelsea skorja l-gowl li ppare\u0121\u0121a l-iskor grazzi g\u0127al penalty.", "Tottenham \u0127ar\u0121u rebbie\u0127a 2-1 wara l-\u0127in supplementari, b'Berbatov jikseb l-ewwel trofew fil-futbol Ingli\u017c.", "Berbatov g\u0127alaq l-ista\u0121un bi \u0127mistax-il gowl fil-kampjonat, b'total ta' 23 gowl u 11-il assist b\u0127all-ista\u0121un pre\u010bedenti.", "L-ista\u0121un 2008-09 beda f'\u010birkustanzi fejn Berbatov wera x-xewqa g\u0127al aktar kompetizzjoni.", "Il-plejer spi\u010b\u010ba bejn \u0127alltejn, b'diversi g\u0127ajdut fuq offerta sostanzjali min-na\u0127a ta' Manchester United u anki min\u0127abba li ma \u0121iex mag\u0127\u017cul mal-iskwadra g\u0127all-partita kontra Sunderland u Chelsea.", "Wara spekulazzjoni kbira fuq il-futur tieg\u0127u, Berbatov kompla l-passa\u0121\u0121 tant mixtieq lejn Manchester United fl-a\u0127\u0127ar \u0121urnata ta' trasferimenti, l-1 ta' Settembru 2008, g\u0127al somma ta' madwar \u00a330.75 miljun, bi Fraizer Campbell jing\u0127aqad ma' Tottenham b'self g\u0127al sta\u0121un b\u0127ala parti min-negozjati.", "Berbatov ing\u0127ata kuntratt ta' erba' snin, u \u0127a l-flokk numru disg\u0127a li qabel kien milbus minn Louis Saha.", "Id-debutt ta' Berbatov wasal fid-derby tal-Ingilterra kontra Liverpool fejn immarkah b'assist lejn l-Ar\u0121entin Carlos T\u00e9vez.", "L-ewwel doppjetta tieg\u0127u waslet fil-fa\u017ci tal-gruppi tal-UEFA Champions League meta United barra minn darhom reb\u0127u 3\u20130 lil Aalborg BK nhar it-30 ta' Settembru 2008.", "L-ewwel gowl fil-kampjonat wasal nhar it-18 ta' Ottubru 2008 fejn skorja t-tielet gowl fir-reb\u0127a ta' 4\u20130 fuq West Bromwich Albion.", "L-ewwel gowl ta' Berbatov fil-ftu\u0127 tas-sena l-\u0121dida wasal kontra Chelsea fejn f'Old Trafford United reb\u0127u 3\u20130, waqt li fil-partita kontra Bolton Wanderers, skorja l-gowl rebbie\u0127 lejn tmiem il-log\u0127ba, gowl li tefa' lil Manchester United fl-ewwel post tal-klassifika.", "L-ewwel gowl tal-ista\u0121un 2009\u201310 wasal fit-22 ta' Awwissu 2009, meta skorja t-tieni gowl fir-reb\u0127a ta' 5\u20130 kontra Wigan Athletic.", "Wara prestazzjoni tajba kontra Wolfsburg fi\u010b-Champions League, tliet ijiem wara skorja gowl b'rovexxata kontra Sunderland.", "Wara li fil-31 ta' Ottubru skorja gowl kontra Blackburn sofra minn problemi fi\u017ci\u010bi li \u0127allewh barra mil-log\u0127ob g\u0127al xahar.", "Id-disa' gowl tieg\u0127u fil-Premier League kontra Everton fisser li Berbatov kien skorja \u0127ames gowl fl-a\u0127\u0127ar \u0127ames log\u0127biet mal-ewwel \u0127dax.", "Fis-27 ta' Marzu 2010, Berbatov skorja l-ewwel doppjetta tieg\u0127u mal-klabb fir-reb\u0127a barra minn darhom bl-iskor ta' 4\u20130 kontra Bolton Wanderers.", "Berbatov beda t-tielet sta\u0121un mal-klabb meta skorja fit-92 minuta fir-reb\u0127a ta' 3\u20131 kontra Chelsea fl-FA Community Shield.", "Tmient ijiem wara hu skorja l-ewwel gowl personali u tal-klabb g\u0127all-ista\u0121un fir-reb\u0127a ta' 3\u20130 kontra Newcastled United fil-ftu\u0127 tal-ista\u0121un.", "Fid-19 ta' Settembru 2010, waslet l-ewwel tripletta tieg\u0127u mal-klabb fir-reb\u0127a kontra r-rivali eterni Liverpool.", "Din kienet l-ewwel tripletta minn plejer ta' Manchester United kontra Liverpool f'64 sena, minn meta Stan Pearson wettaq l-istess pass fl-1946.", "Berbatov g\u0127amel il-100 dehra tieg\u0127u mal-klabb fid-derby ta' Manchester tal-10 ta' Novembru.", "Fil-25 ta' Novembru, Berbatov \u0121ie mni\u017c\u017cel fost sitt plejers o\u0127ra tal-United f'lista provi\u017corja ta' 55 plejer g\u0127all-FIFPro World XI 2010.", "Nhar is-27 ta' Novembru, Berbatov irnexxielu jil\u0127aq rekord tal-Premier League meta skorja \u0127ames gowls fir-reb\u0127a ta' 7\u20131 kontra Blackburn, fejn irnexxielu jil\u0127aq dan ir-rekord miksub minn Andrew Cole, Alan Shearer u Jermaine Defoe (u sar l-ewwel wie\u0127ed li mhux Ingli\u017c li la\u0127aq dan it-tragward).", "Fl-20 ta' Di\u010bembru, Berbatov ing\u0127ata s-seba' unur tieg\u0127u tal-Plejer Bulgaru tas-Sena.", "L-ewwel gowls g\u0127all-2011 kienet it-tielet tripletta tal-ista\u0121un fir-reb\u0127a ta' 5\u20130 fuq Birmingham City fit-22 ta' Jannar.", "Berbatov b'hekk sar l-ewwel plejer tal-United li skorja tliet tripletti fi sta\u0121un wie\u0127ed minn mindu Ruud van Nistelrooy wettaq dan il-pass fl-ista\u0121un 2002\u201303.", "Hu spi\u010b\u010ba l-ista\u0121un b\u0127ala l-aqwa skorer tal-kampjonat flimkien ma' Carlos T\u00e9vez u kien imni\u017c\u017cel fit-Tim tas-Sena tal-PFA g\u0127all-ista\u0121un 2010\u201311.", "Fil-31 ta' Awwissu 2012, kien t\u0127abbar li Berbatov kien iffirma kuntratt ta' sentejn ma' Fulham g\u0127al tariffa mhux \u017cvelata.", "Huwa g\u0127amel id-debutt tieg\u0127u fil-kampjonat l-g\u0127ada, f'telfa ta' 3\u20130 kontra West Ham United, li qam minn fuq il-bank g\u0127al Fulham fit-tieni taqsima.", "Fil-15 ta' Settembru, huwa g\u0127amel id-debutt tieg\u0127u f'darhu u skorja darbtejn fir-reb\u0127a 3-0 kontra West Bromwich Albion.", "Fis-27 ta' Ottubru, hu skorja t-tielet gowl ma Fulham li spi\u010b\u010baw fid-drp ta' barra minn darhom kontra Reading.", "Fl-10 ta' Novembru, Berbatov lag\u0127ab 90 minuta kontra Arsenal, f'log\u0127ba fejn huwa g\u0127amel assist u skorja darbtejn g\u0127al dro o\u0127ra ta' 3-3.", "Wara li skorja kontra s-Southampton fis-26 ta' Di\u010bembru, 2012, Berbatov kixef il-flokk tieg\u0127u ji\u017cvela l-kliem \"keep calm and pass me the ball\" bil-miktub fuq il-flokk ta' ta\u0127t \u2013 kien att li qala karta safra u wkoll qala kelma mill-mani\u0121er Martin Jol, li \u0127aseb dak l-attakkant tieg\u0127u li g\u0127amel kien \"Bad decision by the player\".", "Fl-1 ta' Jannar 2013, Berbatov skorja l-ewwel gowl fil-Premier League tas-sena l-\u0121dida meta feta\u0127 il-punte\u0121\u0121 barra minn darhu kontra West Bromwich Albion f'reb\u0127a importanti ta' 2-1 g\u0127al Fulham.", "Fit-30 ta' Jannar 2013, f'g\u0127eluq sninu, hu skorja l-ewwel fir-reb\u0127a ta' 3-1 kontra West Ham United.", "\"Statistika korretta sat-30 ta' Jannar 2013\"", "CSKA Sofia"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11652", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11652", "title": "Michael Carrick", "text": ["Michael Carrick", "Michael Carrick (Wallsend, 28 ta' Lulju 1981) hu plejer tal-futbol Ingli\u017c li attwalment jilg\u0127ab ma' Manchester United.", "Hu qabel kien jilg\u0127ab ma' West Ham United u ri\u010bentament ma' Tottenham Hotspur.", "L-abilitajiet li wassluh fil-passa\u0121\u0121 tieg\u0127u g\u0127at-tim ta' Manchester United huma l-kapa\u010bitajiet li g\u0127andu fid-distribuzzjoni tal-ballun u fl-abilit\u00e0 li g\u0127andu fil-passa\u0121\u0121i tal-ballun."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11665", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11665", "title": "Albrecht D\u00fcrer", "text": ["Albrecht D\u00fcrer", "Albrecht D\u00fcrer (Nurimberga, 21 ta' Mejju 1471 \u2013 Nurimberga, 6 ta' April 1528) kien pittur, in\u010bi\u017cur u teoriku \u0120ermani\u017c.", "Bin Undgeri\u017c, sar meqjus b\u0127ala l-ikbar pittur \u0120ermani\u017c tar-rinaxximent.", "Albrecht D\u00fcrer, it-tielet minn tmintax ulied, twieled fil-21 ta' Mejju 1471 f'Nurimberga, il-\u0120ermanja, mill-orafu tal-istess isem u martu Barbara mwielda Holper.", "Missieru kien mill-Ungerija; meta kellu erbg\u0127in sena \u017c\u017cewwe\u0121 tfajla ta' \u0127mistax-il sena, bint l-img\u0127allem tieg\u0127u Holper.", "Minn tfulitu Albrecht D\u00fcrer wera li kien mog\u0127ni b'talent kbir u g\u0127alhekk ma damx ma beda ja\u0127dem fil-\u0127anut tax-xog\u0127ol ta' missieru.", "L-ewwel xhieda tat-talent e\u010b\u010bezzjonali tieg\u0127u hi l-awtoritratt tal-1484, disinn mi\u017cmum fl-Albertina ta' Vjenna.", "Dan ir-ritratt li D\u00fcrer pin\u0121a quddiem il-mera meta kellu biss tlettax-il sena mhux nieqes mid-difetti.", "Is-saba' twil i\u017c-\u017cejjed li juri li mpin\u0121i mill-mera, l-id mo\u0127bija \u017c\u017comm l-istilu u l-g\u0127ajnejn li g\u0127andhom \u0127arsa mhux realistika juru n-nuqqas ta' seng\u0127a tal-pittur.", "Ma' dan kollu, din it-tpin\u0121ija bikrija hi mimlija faxxinu; u i\u017cjed u i\u017cjed billi hi l-ewwel awtoritratt tal-arti Ewropea li hu xog\u0127ol komplut fih innifsu u mhux parti minn pittura ikbar.", "Dan l-awtoritratt di\u0121\u00e0 juri d-direzzjoni essenzjali li kienet \u0127a tie\u0127u l-\u0127idma ta' D\u00fcrer fil-\u0121ejjieni: ix-xog\u0127ol ta' ritrattista.", "G\u0127adu mhux apprezzat wisq il-fatt li D\u00fcrer mhux biss pin\u0121a, iddisinja u in\u010bi\u017ca bosta ritratti sal-a\u0127\u0127ar ta' \u0127ajtu, imma mill-bidu tal-g\u0127oxrinijiet tas-seklu XVI anki l-kwadri reli\u0121ju\u017ci bdew juru dejjem iktar u iktar karattru ritrattistiku.", "Ta' sbatax-il sena, meta bilkemm kienu g\u0127adu kemm temm l-apprentistat tieg\u0127u b\u0127ala orafu, qal lil missieru li kien jippreferi jsir pittur.", "Billi missieru ma setax jibg\u0127atu fil-belt imbieg\u0127da ta' Colmar g\u0127and Martin Schongauer (mag\u0127ruf u stmat fl-Ewropa kollha b\u0127ala pittur u in\u010bi\u017cur fir-ramm) biex jit\u0127arre\u0121 b\u0127ala pittur, bag\u0127tu g\u0127and Michael Wolgemut u Wilhelm Pleydenwurff, li kellhom il-\u0127anut tax-xog\u0127ol tag\u0127hom \u017cew\u0121 passi l-bog\u0127od mid-dar.", "Lejn l-a\u0127\u0127ar tal-1489 jew il-bidu tal-1490, i\u017c-\u017cag\u0127\u017cug\u0127 D\u00fcrer beda jdur il-pajji\u017ci tal-Ewropa biex isa\u0127\u0127a\u0127 dak li kien tg\u0127allem.", "L-ewwel xog\u0127lijiet tal-pittura tal-artista \u017cag\u0127\u017cug\u0127 li baqa' huma \u017cew\u0121 pitturi fuq twavel tal-injam bir-ritratti tal-\u0121enituri tieg\u0127u (forsi ppre\u017centahom g\u0127all-a\u0127\u0127ar e\u017cami tal-apprentistat), x'aktarx mibdijin qabel ma telaq, madwar i\u017c-\u017cmien tal-G\u0127id tal-1490.", "Bejn l-1588 u l-1628 i\u017c-\u017cew\u0121 twavel tfarrdu: ix-xbieha ta' missieru, iddatata 1490, spi\u010b\u010bat, mill-kollezzjoni tal-imperatur Ridolfu II, g\u0127and il-grandukijiet tat-Toscana u baqg\u0127et sa issa Firenze.", "Ir-ritratt ta' ommu g\u0127adda minn \u0121rajja differenti.", "F'\u010bertu punt imbieg\u0127 lill-familja Imhoff ta' Nurimberga; wara kien g\u0127and kollezzjonista Fran\u010bi\u017c u fl-a\u0127\u0127ar spi\u010b\u010ba fil-Mu\u017cew Nazzjonali \u0120ermaniku ta' Nurimberga fl-1925, imma ma ntg\u0127arfax.", "Dam sal-1979, qabel ma \u0121ie stabbilit b\u0127ala t-tavla mitlufa, il-par tal-pittura ta' missier D\u00fcrer mi\u017cmuma fl-Uffizi.", "Li \u017c-\u017cew\u0121 twavel kienu par hu konfermat mhux biss min-numru tal-inventarju tal-kollezzjoni Imhoff, im\u0127a\u017ce\u017c fuq wara, imma wkoll mix-xebh fit-taqsim tal-kwadru u l-istess g\u0127a\u017cla tal-kuluri g\u0127all-\u0127wejje\u0121, lewn \u0127amrani skur, u sfond a\u0127dar s\u0127un.", "Tipiku wkoll g\u0127al D\u00fcrer hu l-kulur \u010bar tal-\u0121ilda tal-mara komparat ma' dak tar-ra\u0121el.", "Il-kappel kwa\u017ci iswed, li liebes dan, jag\u0127ti l-bilan\u010b me\u0127tie\u0121 mal-kappel tax-xoqqa bajda karti tal-omm.", "Il-bilan\u010b pittoriku t\u0127assar xi ftit bit-telf ta' centimetru jew tnejn mit-tarf tax-xellug tar-ritratt tal-mara.", "\"Meta temmejt l-apprentistat, missieri bag\u0127tni nivvja\u0121\u0121ja.", "Bqajt barra erba' snin sakemm missieri sejja\u0127li.", "Tlaqt wara l-G\u0127id tal-1490 u er\u0121ajt lura d-dar fl-1494, wara l-G\u0127id il-\u0126amsin\".", "Il-vja\u0121\u0121 twil li g\u0127amel i\u017c-\u017cag\u0127\u017cug\u0127 l-ewwel \u0127adu lejn it-tramuntana 'il fuq minn Kolonja, x'aktarx sa Haarlem.", "Ma setax i\u017cur Gand u Bruges, i\u010b-\u010bentri l-i\u017cjed importanti tal-pittura Fjamminga, billi hemm kienu jsaltnu l-gwerrer u r-rewwixti.", "L-effetti ta\u017c-\u017cjara ta' D\u00fcrer f'dan ir-re\u0121jun nistg\u0127u narawhom biss fix-xog\u0127lijiet ta' wara fejn kultant nilm\u0127u l-karatteristi\u010bi ikonografi\u010bi tal-pittura Fjamminga.", "Minn hemm mar lejn in-nofsinhar ifittex lil Martin Schongauer, li ming\u0127andu xtaq jitg\u0127allem ir-raffinatezzi tat-teknika tal-in\u010bi\u017cjoni fuq ir-ramm.", "Imma meta D\u00fcrer wasal Colmar, matul l-1492, il-pittur famu\u017c kien di\u0121\u00e0 ilu kwa\u017ci sena mejjet.", "\u0126ut il-mejjet, il-pittur Ludwig u l-orafi Kaspar u Paul Schongauer, laqg\u0127uh bil-qalb.", "Fuq il-parir tag\u0127hom il-pittur \u017cag\u0127\u017cug\u0127 mar Basle, fejn qag\u0127ad g\u0127and l-orafu Georg Schoungauer.", "F'Basle \u0127adem g\u0127al xi \u017cmien b\u0127ala illustratur.", "X'aktarx kien il-parrinu tieg\u0127u, Anton Koberger, li f'Nurimberga kellu l-ikbar stamperija u dar editri\u010bi tal-Ewropa, li rrikomandah lill-edituri u stampaturi.", "Fost il-\u0127afna in\u010bi\u017cjonijiet fl-injam li ddisinja g\u0127al bosta stampaturi tal-belt ta' min jiftakar l-illustrazzjoni tat-test \"Id-dag\u0127jsa tal-bolo\u0127\", tal-umanista Sebastian Brant, li kien deher fl-1493.", "Kien fil-belt imperjali fuq ir-Renu ta' fuq li D\u00fcrer x'aktarx beda jitg\u0127allem il-letteratura antika, meta ddisinja l-illustrazzjonijiet g\u0127al edizzjoni tal-kummiedji ta' Terenzju (din per\u00f2 ma \u0121ietx stampata), li blokki tal-injam tag\u0127hom g\u0127adhom jin\u017cammu fi stat tajjeb \u0127afna fil-Mu\u017cew ta' Basle.", "Anki l-\"Awtoritratt bil-fjura tax-xewk\", mi\u017cmum Pari\u0121i u ddatat 1493, \u017cgur li mbeda matul is-so\u0121\u0121orn f'Basle.", "F'din ix-xbieha, ori\u0121inarjament impittra fuq il-par\u010bmina, il-pittur \u017cag\u0127\u017cug\u0127 jidher liebes \u0127wejje\u0121 tal-moda lewn il-lavanja li jikkuntrastaw mal-burdura \u0127amra \u010bar tal-beritta.", "Il-fjura tax-xewk simbolika li j\u017comm f'idejh flimkien mal-iskrizzjoni li qieg\u0127da fin-na\u0127a ta' fuq tal-pittura \"My sach die gat als es oben schtat\". (l-affarijiet tieg\u0127i imorru kif inhu de\u010bi\u017c hemm fuq), juru l-fidi tieg\u0127u fi Kristu.", "Waqt li kien qieg\u0127ed ja\u0127dem fil-\u0127anut ta' Strasburgu, fl-g\u0127id tal-1494, missier D\u00fcrer sejja\u0127lu lura Nurimberga, biex i\u0121ieg\u0127lu ji\u017c\u017cewwe\u0121 il-mara li kien g\u0127a\u017cillu, Agnes Frey, fil-festa tal-Pentekoste.", "Fix-xhur sajfin tal-istess sena mar idur u jpin\u0121i l-in\u0127awi ta' belt twelidu.", "Minn dawn il-passi\u0121\u0121ati \u0127ar\u0121u bosta pitturi u akkwarelli, fosthom il-\"Mit\u0127na tal-fildiferru\" (\"Trotszich Mull\") li qieg\u0127da Berlin.", "L-akkaerell juri veduta bit-tarf tal-punent ta' Nurimberga fuq ix-xellug u bix-xmajra Pegnitz, li taqsam il-belt.", "Il-pittur kien fuq ix-xatt tax-xmara tat-tramuntana u j\u0127ares lejn in-nofsinhar in-na\u0127a l-o\u0127ra tal-Pegnitz, fejn il-qu\u010b\u010bati tal-muntanji ta' Schwabach jag\u0127mlu l-orizzont.", "Id-djar bit-travi msallbin fuq i\u017c-\u017cew\u0121 xtut tax-xmara, impin\u0121ijin b'pre\u010bi\u017cjoni kbira kienu jiffurmaw il-qalba tal-\"kwartier industrijali\" u fihom il-\u0127wienet fejn kienu ja\u0127dmu l-metall billi jinqdew mill-Pegnitz b\u0127ala g\u0127ajn ta' ener\u0121ija.", "Qabel, Nurimberga kienet i\u010b-\u010bentru tax-xog\u0127ol tal-metall fil-\u0120ermanja.", "Kull ma kien jista' jsir bil-\u0127adid u r-ramm, minn labar, \u0127oloq u strumenti ta' pre\u010bi\u017cjoni apprezzati fl-Ewropa kollha, sa armaturi, kanuni u monumenti tal-bron\u017c, kollha kienu mag\u0127mulin hawn.", "Dan l-akkwarell hu wie\u0127ed mill-ewwel imma\u0121ni tal-arti Ewropea dedikat g\u0127al kollox g\u0127al veduta, imma g\u0127adu fit-tradizzjoni medjevali; infatti, l-bini u l-gruppi ta' si\u0121ar m'humiex disinjati bil-prospettiva tajba.", "I\u017c-\u017cag\u0127\u017cug\u0127 D\u00fcrer dak i\u017c-\u017cmien kien g\u0127adu ma semag\u0127x bil-li\u0121ijiet tal-prospettiva.", "Forsi fl-istess perijodu, D\u00fcrer g\u0127amel l-ewwel provi b\u0127ala in\u010bi\u017cur fir-ramm.", "Snin aktar tard kien \u0127a jo\u0127loq il-mottu: \"Pittur tajjeb, \u0121ewwa, mimli bil-figuri\".", "Din l-abbundanza ta' ideat g\u0127all-istampi x'aktarx kienet li \u0127ajritu jintefa' fuq il-grafika: hekk biss, infatti, seta' jo\u0127loq il-fantasiji tieg\u0127u ming\u0127ajr it-tfikil tax-xewqat tal-klijenti.", "U, mill-mument li din il-\u0127idma \u0127ielsa mill-irbit saret ukoll su\u010b\u010bess finanzjarju, li kien utli u li kien jog\u0127\u0121bu saru \u0127a\u0121a wa\u0127da.", "F'Basle, fi\u010b-\u010birku tal-umanisti u tal-edituri fejn sab ru\u0127u, i\u017c-\u017cag\u0127\u017cug\u0127 D\u00fcrer, intelli\u0121enti u \u0127erqan li jitg\u0127allem, sema' g\u0127all-ewwel darba bid-dinja intellettwali Taljana u fuq il-klima kulturali li fuqha s-sejbien mill-\u0121did tad-dinja antika kellu influwenza qawwija kemm fil-letteratura u kemm fl-arti g\u0127al di\u0121\u00e0 i\u017cjed minn seklu.", "\u0126afna snin wara, D\u00fcrer ittradu\u010ba l-kun\u010bett ta' \"rinaxximent\", msawwar minn Petrarca, bit-terminu \u0120ermani\u017c \"wiedererwachung\".", "Minn dan jidher \u010bar li kien jaf sewwa bl-importanza ta' dan il-pro\u010bess storiku.", "Tard fis-sajf tal-1494, Nurimberga tfa\u010b\u010bat wa\u0127da minn dawk l-epidemji komuni \u0127afna f'dak i\u017c-zmien, li \u0121eneralment jissej\u0127u bl-isem ta' \"pesti\".", "L-a\u0127jar mod u l-i\u017cjed \u017cgur biex ma titi\u0127idx b'din il-marda kien li titlaq mill-in\u0127awi milquta.", "D\u00fcrer \u0127a din l-okka\u017c\u017cjoni biex imur jitkixxef fuq l-\"arti l-\u0121dida\" fl-art fejn tnisslet.", "Hekk \u0127alla l-martu \u017cag\u0127\u017cug\u0127a d-dar u telaq lejn in-nofsinhar.", "It-tir tieg\u0127u kien Venezja,", "It-triq li \u0127a lejn l-Italja ta' fuq nistg\u0127u nimxu mag\u0127ha b'\u010berta pre\u010bi\u017cjoni billi nsegwu l-veduti bl-akkwarell li jiddokumentawha.", "Innsbruck, pere\u017cempju, pin\u0121a akkwarell li jirrapre\u017centa l-bit\u0127a tal-kastell, ir-re\u017cidenza preferita tal-imperatur Massimiljanu.", "Mi\u017c-\u017cewg veduti illum mi\u017cmumin Vjenna, l-i\u017cjed importanti hi dik bis-sema msa\u0127\u0127ba li tintrigana bir-riproduzzjoni pre\u010bi\u017ca tad-dettalji tal-bini madwar il-bit\u0127a, waqt li g\u0127ad fiha \u017cbalji fil-prospettiva.", "Venezja, D\u00fcrer kien bi \u0127siebu jitg\u0127allem il-prin\u010bipji tal-metodi tal-kostruzzjoni tal-prospettiva.", "Imma jidher li laqtuh ukoll affarijiet o\u0127ra, b\u0127al pere\u017cempju l-ilbies tan-nisa Venezjani, \u0121did \u0127afna g\u0127alih (muri fid-disinn tal-1495), jew \u0127lejqa li ma kienx jaf biha il-\"Gran\u010b tal-ba\u0127ar\".", "Minn na\u0127a artistika, \u0121ibduh l-i\u017cjed ix-xog\u0127lijiet tal-pitturi ta' \u017cmienu li juru temi mitolo\u0121i\u010bi, b\u0127all-pittura mitlufa ta' Mantegna \"Il-mewt ta' Orfeju\", li fl-1494 D\u00fcrer g\u0127amel kopja tag\u0127ha b'kura kbira, iffirmata bl-ittri \"A\" u \"d\".", "Kemm il-pittur \u017cag\u0127\u017cug\u0127 tramuntani baqa' affaxxinat bil-pittura Venezjana, l-i\u017cjed b'dik ta' Gentile u Giovanni Bellini, jidher mid-disinji ta' dan il-perijodu u mill-kwadri li pin\u0121a meta mar lura pajji\u017cu.", "Imma l-ewwel impatt ta' dan nindunaw bih fl-akkwarelli li wettaq matul il-vja\u0121\u0121 lura lejn pajji\u017cu.", "Din id-darba, mid-dawrien li g\u0127amel, jidher li D\u00fcrer x'aktarx ivvja\u0121\u0121a wa\u0127du.", "Hekk il-vja\u0121\u0121 fir-rebbieg\u0127a tal-1495 \u0127adu l-ewwel g\u0127al-lag ta' Garda u lejn Arco, li dak i\u017c-\u017cmien kienet belt fit-tarf tar-re\u0121jun Venezjan.", "L-akkwarell ta' dan il-post li pin\u0121a, bil-blata imponenti bis-swar fuqha, juri mod \u0121did g\u0127all kollox kif jittratta l-ispazzju u l-kulur: mill-velu gri\u017c ka\u0127lani tas-si\u0121ar ta\u017c-\u017cebbu\u0121 jo\u0127ro\u0121 il-kuntrast mal-gri\u017c \u0127amrani tal-blat, u dan l-eku lewni jer\u0121a' jidwi fi\u017c-\u017coni ta' a\u0127dar \u010bar u s-soqfa \u0127omor.", "Dan kollu juri l-progress artistiku enormi li D\u00fcrer kien g\u0127amel fil-ftit xhur li qatta' Venezja.", "\u0126dejn Trentu, D\u00fcrer da\u0127al mill-\u0121did fit-territorju \u0120ermani\u017c.", "Fl-akkwarell li juri l-belt isqfija min-na\u0127a tat-tramuntana ma jillimitax ru\u0127u sempli\u010biment g\u0127ad-dettalji topografi\u010bi.", "Il-kompo\u017cizzjoni tissu\u0121\u0121erixxi l-profondit\u00e0 spazjali, bil-belt maqsuma mill-Adige li tifirex ma' kwa\u017ci l-wisa' kollha tal-kwadru, u bil-ktajjen tal-muntanji \u0127a jeg\u0127bu fi\u010b-\u010bpar.", "Wara dawra fil-wied ta' Cembra u fl-in\u0127awi ta' Segonzano, D\u00fcrer kompla t-triq tieg\u0127u lejn it-tramuntana ming\u0127ajr waqfien kbir.", "B\u0127ala xhieda ta' dil-fa\u017ci tal-vja\u0121\u0121 g\u0127andna \"Mit\u0127na bl-ilma fil-muntanji\" li qieg\u0127da Berlin.", "Waqt li su\u0121\u0121ett tal-akkwarelli l-o\u0127ra kollha hi \u0121abra ta' bini fil-bog\u0127od, din il-folja kwadra b'\u0121enb ta' 13-il \u010bentimetru biss, turi mill-qrib \u017cur\u017cieqa fil-blat bl-ilma ni\u017cel minna \u0121ol-kanali tal-g\u0127uda g\u0127al fuq ir-roti tal-mit\u0127na u jfittex triq qalb i\u010b-\u010bag\u0127aq biex jin\u0121abar fl-a\u0127\u0127ar f'g\u0127adira ramlija fl-ewwel pjan.", "Anki l-veduta ta\u010b-\u010bittadina ta' Chiusa sull'Isarco, li tidher fl-in\u010bi\u017cjoni fuq ir-ramm \"Neme\u017ci\" (\"Ix-xorti t-tajba\"), bilfors kienet me\u0127uda minn akkwarell ta' matul il-vja\u0121\u0121.", "Kif ninutaw minn dan l-e\u017cempju, l-akkwarelli ta' D\u00fcrer ma kinux bil-\u0127sieb li jkunu xog\u0127lijiet tal-arti indipendenti: kienu materjal ta' studju biex jer\u0121a' ji\u0121i ma\u0127dum u mda\u0127\u0127al fil-pitturi u l-in\u010bi\u017cjonijiet.", "Meta mar lura Nurimberga, D\u00fcrer rama \u0127anut tax-xog\u0127ol apposta.", "Biex i\u0127allas l-ispejje\u017c g\u0127alih sakemm ikollu d\u0127ul bi\u017c\u017cejjed mill-kummissjionijiet g\u0127all-pittura, intefa' b'ru\u0127u u \u0121ismu fuq il-grafika.", "Fost l-ewwel in\u010bi\u017cjonijiet insibu s-\"Sagra Familja bil-mazzarell\" li t-tema tag\u0127ha aktarx kien inspirat minn in\u010bi\u017cjoni tal-pittur mag\u0127ruf bl-isem tal-\"Mastru tal-ktieb tad-dar\" jew \"Mastru tal-gabinett ta' Amsterdam\".", "L-isem tradizzjonali ta' din l-istampa, li \u0121ej mill-insett qisu mazzarell li jidher fil-lemin fil-baxx, forsi mhux korrett g\u0127ax l-insett jista' jkun ukoll farfett jew xi \u0127lejqa o\u0127ra.", "Marija qieg\u0127da fi spazju mdawwar minn \u0127ajt (simbolu marjan medjovali tal-\"hortus conclusus\"), bil-qieg\u0127da fuq bank bil-\u0127axix, waqt li \u0120u\u017ceppi hu rieqed mindud fl-art, hi terfa' l-bambin \u0120es\u00f9 u t\u0127ares lejh bil-\u0127lewwa.", "Fis-sema fuq Marija hemm Alla l-Missier bil-\u0127amiema tal-iSpirtu s-Santu.", "L'hemm mi\u010b-\u010bint bix-xatba mag\u0127luqa hemm veduta tal-ba\u0127ar bil-muntanji b\u0127ala gwarni\u010b.", "Ir-rabta profonda bejn il-figuri u l-veduta fl-isfond kien l-element li mill-bidu g\u0127amel ix-xog\u0127ol grafiku ta' D\u00fcrer famu\u017c barra mill-\u0120ermanja.", "Minn na\u0127a l-o\u0127ra l-log\u0127ob fit-tikmix tal-ilbies g\u0127ani g\u0127all-a\u0127\u0127ar ta' Marija juri kemm l-arti tieg\u0127u kienet g\u0127adha influwenzata mit-tradizzjoni \u0120ermani\u017ca tal-gotiku tard, waqt li m'hemm l-ebda tra\u010b\u010b tal-esperjenza ta' meta kien l-Italja.", "D\u00fcrer mexa mal-e\u017cempju ta' Schongauer, li kien g\u0127a\u017cel b\u0127ala l-mudell tieg\u0127u, u ffirma l-folja fil-mar\u0121ni t'isfel bl-ewwel ver\u017cjoni tal-monogramma tieg\u0127u li wara saret hekk famu\u017ca, hawn miktuba b'ittri li jidhru Goti\u010bi.", "Ix-xog\u0127ol tieg\u0127u b\u0127ala in\u010bi\u017cur fir-ramm g\u0127all-ewwel baqa' limitat; in\u010bi\u017ca f'format nofsani xi rappre\u017centazzjonijiet tal-qaddisin u f'format \u017cg\u0127ir xi figuri tan-nies.", "Min-na\u0127a l-o\u0127ra, b\u0127ala disinjatur tal-in\u010bi\u017cjonijiet fl-injam, D\u00fcrer malajr beda jifta\u0127 toroq \u0121odda, imma jidher li ma kienx sodisfatt bir-ri\u017cultat mill-\"punto di vista\" tat-teknika tal-in\u010bi\u017cjoni, u g\u0127alhekk minn dak i\u017c-\u017cmien beda jinqeda bl-ikbar format ta' nofs folja ta' stampatura.", "Infatti, intefa' bil-\u0127erqa fuq l-ippjanar ta' sensiela ta' in\u010bi\u017cjonijiet fuq is-su\u0121\u0121ett tal-passjoni u, mhux i\u017cjed minn sena wara li kien \u0121ie lura minn Venezja, beda j\u0127ejji d-disinji g\u0127ax-xog\u0127ol l-i\u017cjed impenjattiv tieg\u0127u: il-\u0127mistax-l in\u010bi\u017cjoni fuq l-injam ta' l-\"Apokalissi\", li dehret fl-1498 f'\u017cew\u0121 edizzjonijiet, wa\u0127da bil-Latin u l-o\u0127ra bil-\u0120ermani\u017c.", "Il-ktieb, ta' format kbir, juri l-istampi fa\u010b\u010bata tat-test.", "L-istampar \u0127a \u0127siebu D\u00fcrer stess u u\u017ca karattri messigli li kellu l-parrinu tieg\u0127u Anton Koberger.", "Nistg\u0127u nissoponu wkoll li kien l-istess Koberger li \u0127ajru j\u00ece\u0127u din l-inizjattiva billi D\u00fcrer u\u017ca b\u0127ala riferenza l-istampi fid-disa' \"Bibbja\" \u0120ermani\u017ca, stampata g\u0127all-ewwel darba f'Kolonja fl-1482, imbag\u0127ad ippubblikata minn Koberger fl-1483.", "D\u00fcrer per\u00f2, minflok l-in\u010bi\u017cjonijiet fl-injam ta' format orizzontali, g\u0127a\u017cel format grandju\u017c vertikali, u nqata' mill-istil b'bosta figuri \u017cg\u0127ar tal-mudell tieg\u0127u.", "Il-figuri tal-kompo\u017cizzjonijiet tieg\u0127u kienu minflok ftit u kbar.", "Il-vi\u017cjonijiet ta' San \u0120wann qatt qabel ma kienu rappre\u017centati b'mod i\u017cjed drammatiku minn f'dawn l-in\u010bi\u017cjonijiet fl-injam, ikkon\u010bepiti b'mod singulari b'kuntrast qawwi bejn abjad u iswed.", "Il-fatt hu li ta s-solidit\u00e0 lill-figuri b'sistema gradwali ta' ta\u0127\u017ci\u017c paralleli.", "B'\u0127effa tal-g\u0127a\u0121eb l-\"Apokalissi\" (u mieg\u0127u l-isem Abrecht D\u00fcrer) infirex mal-pajji\u017ci kollha tal-Ewropa u kiseb lill-awtur tieg\u0127u l-ewwel su\u010b\u010bess kbir.", "Madwar l-1497, waqt li kien g\u0127adu ja\u0127dem fuq l-\"Apokalissi\", D\u00fcrer beda ja\u0127seb fuq il-progett ta' sensiela o\u0127ra bl-istess format.", "Kienet tittratta tema li kien \u0127adem fuqha u li \u0127adem fuqha sal-a\u0127\u0127ar snin ta' \u0127ajtu: il-Passjoni ta' Kristu.", "Fl-ewwel fa\u017ci lesta seba' folji mi\u010b-\u010biklu, li fosthom il-\"\u0120arr tas-Salib\" hi l-kompo\u017cizzjoni l-i\u017cjed matura.", "Ix-xbieha tal-corteo tielaq mill-belt u Kristu jaqa' ta\u0127t il-pi\u017c tas-salib, jg\u0127aqqad \u017cew\u0121 mottivi \u0121ejjin mill-in\u010bi\u017cjoniet fir-ramm ta' Martin Schongauer, li l-forom tag\u0127hom fl-istil tal-gotiku tard tag\u0127hom huma enfatizzati minn D\u00fcrer; fl-istess \u0127in, per\u00f2, il-bini anatomiku tal-\u0121isem muskulu\u017c tas-suldat bil-lanza fuq il-lemin iffakkarna fix-xbiehat tal-arti Taljana li D\u00fcrer sar jaf Venezja.", "L-istil hu hekk personali li ma tidher l-ebda firda bejn il-forom differenti minn \u017cew\u0121 dinjiet.", "D\u00fcrer lesta din il-\"Passjoni l-Kbira\" biss fl-1510 b'erba' xeni o\u0127ra u frontispizju u ppublikaha f'forma ta' ktieb bi\u017c-\u017cieda ta' test bil-Latin.", "Xiehda o\u0127ra tal-istil \u0121did li da\u0127\u0127al fl-in\u010bi\u017cjoni fl-injam hi s-\"Sagra Familja bi tlett ifniek\".", "It-tema hu kwa\u017ci identiku ma' dak tas-\"Sagra Familja bil-mazzarell\", imma m'g\u0127andniex ninsew il-progress artistiku fiha.", "Minkejja li jidher \u010bar li kien jog\u0127\u0121bu l-muviment esa\u0121erat fit-tikmix tal-\u0127wejje\u0121, il-figuri g\u0127andhom monumentalit\u00e0 \u017cgura.", "L-idea tal-an\u0121li j\u017commu l-kuruna fuq Marija \u0121ejja minn Mantegna u Giovanni Bellini.", "Dak li hu veru \u0121did fl-arti tal-in\u010bi\u017cjoni fl-injam hu l-isfond g\u0127ani bil-veduta u x-xtieli madwar u fuq il-bank.", "F' \"Il-banju tal-ir\u0121iel\", kompo\u017cizzjoni li \u0121ejja mill-istess perijodu, insibu 'l D\u00fcrer jesperimenta f'su\u0121\u0121ett mhux reli\u0121ju\u017c bil-metodi stilisti\u010bi li kien \u017cviluppa.", "Din il-kompo\u017cizzjoni (li l-par tag\u0127ha, \"Il-banju tan-nisa\", baqg\u0127et biss disinn preparatorju) g\u0127andha tema mhux tas-soltu, xhieda tal-interess tieg\u0127u fin-nud maskili.", "Jacopo de' Barbari ma kienx \u0127allih je\u017camina l-metodu tieg\u0127u g\u0127all-kostruzzjoni tal-figura, ibba\u017cat fuq skema ta' proporzjonijiet, imma D\u00fcrer beda sensiela ta' esperimenti bl-g\u0127ajnuna ta' xi \u0127jilijiet antiki ta' Vitruvju.", "Kien f'din l-in\u010bi\u017cjoni li wera l-ewwel ri\u017cultati tal-istudji tieg\u0127u.", "Ippruvaw \u0127afna drabi jsibu tifsira g\u0127all-\"banju tal-ir\u0121iel\"'.", "Xi nies \u0127asbu li setg\u0127u jag\u0127rfu l-personifikazzjoni tal-erba' temperamenti, mag\u0127quda mal-inkarnazzjoni tal-\u0127ames sensi.", "Per\u00f2 din l-interpretazzjoni ma tag\u0127milx sens g\u0127ax hemm biss \u0127amest ir\u0121iel.", "Mhumiex konvin\u010benti lanqas dawk li jippruvaw jag\u0127rfu l-D\u00fcrer u dawk ta' madwaru: l-ebda wa\u0127da mill-figuri ma taqbel fil-fattizzi u l-et\u00e0 mal-pittur li dak i\u017c-\u017cmien kellu xi 26 sena.", "Fl-1498, l-istess sena li fiha \u0121iet pubblikata l-\"Apokalissi\", D\u00fcrer pin\u0121a l-\"Awtoritratt bl-ingwanti\", li issa jinsab fil-Prado ta' Madrid.", "Il-lwien \u010bari u kalmi tal-pittura jirriflettu l-istat interjuri tal-artista.", "D\u00fcrer pin\u0121a lilu nnifsu ma\u0121enb tieqa li tifta\u0127 fuq veduta alpina mdawla bix-xemx.", "Liebes ilbies eleganti tal-a\u0127\u0127ar moda u ingwanti ta' \u0121ilda ratba jg\u0127attu jdejh li j\u017comm wa\u0127da fl-o\u0127ra b'\u010bertu telqa.", "Anki x-xag\u0127ar bjond, twil u bin-nokkli juri l-moda tal-epoka; il-le\u0127ja biss hi naqra mhux tas-soltu g\u0127al dak i\u017c-\u017cmien.", "Dak li jidher \u010bar minn dal-kwadru hu l-opinjoni g\u0127olja li kellu tieg\u0127u innifsu.", "Imma ma rridux ninsew li l-pittur ta' sitta u g\u0127oxrin sena kien g\u0127adu kif sar mid\u0127la ta\u010b-\u010birklu tal-umanisti ta' Nurimberga fejn kienu jiltaqg\u0127u l-\u00e9lite intellettwali tal-belt.", "Fl-istess \u0127in il-konsiderazzjonijiet min-na\u0127a psikolo\u0121ika u so\u0121jolo\u0121ika m'g\u0127andhomx inessewna li D\u00fcrer kien irnexxielu jo\u0127loq wie\u0127ed mir-ritratti l-i\u017cjed effika\u010bi u fl-istess \u0127in l-i\u017cjed sbie\u0127 ta' dak is-seklu.", "Fi\u017c-\u017cmien li pin\u0121a dan l-awtoritratt, D\u00fcrer kien pittur imfittex u kien di\u0121\u00e0 pitter xi titulari tal-altari, imma kien imsemmi l-i\u017cjed g\u0127at-talent tieg\u0127u g\u0127ar-ritratti.", "Hemm par ritratti, mill-1497, fuq it-tila tal-a\u0127wa F\u00fcrleger interessanti \u0127afna, (li issa jinsabu Frankfurt u Berlin).", "\"It-tfajla F\u00fcrlegerin b'xag\u0127ra mi\u0121bur\" qieg\u0127da bil-qieg\u0127da \u0127dejn tieqa li minnha tidher veduta.", "L-armi araldi\u010bi li jidhru fuq i\u017c-\u017cew\u0121 ritratti jikkaratterizzaw ix-xbiehat ta\u017c-\u017cew\u0121 tfajliet: waqt li wa\u0127da \"It-tfajla F\u00fcrlegerin b'xag\u0127ra ma\u0127lul\" fiha salib \u017cg\u0127ir bejn \u017cew\u0121 \u0127utiet biex turi li t-tfajla kienet die\u0127la f'ordni reli\u0121ju\u017c\u00e0, l-arma l-o\u0127ra f' \"It-tfajla F\u00fcrlegerin b'xag\u0127ra mi\u0121bur\" fiha \u0121ilju bejn il-\u0127ut biex turi li t-tfajla fir-ritratt kienet ta' familja tal-borge\u017cija.", "I\u017c-\u017cew\u0121 tfajliet kienu impin\u0121ijin qrib i\u017c-\u017cwie\u0121: wa\u0127da meta kienet die\u0127la novizza u l-o\u0127ra meta kienet \u0127a ti\u017c\u017cewwe\u0121.", "U D\u00fcrer irnexxielu juri \u017c-\u017cew\u0121 g\u0127anijiet differenti mhux biss bix-xe\u0127ta tan-nisa imma wkoll bil-kuntrast fil-kuluri.", "Imma ir-ritratt l-i\u017cjed effika\u010bi li pin\u0121a D\u00fcrer qabel l-a\u0127\u0127ar tas-seklu kien dak ta' \"Oswolt Krel\" fl-1499 (illum qieg\u0127ed M\u00fcnich).", "Ir-rappre\u017centant tas-socjet\u00e0 kommer\u010bjali ta' Ravensburg f'Nurimberga liebes ta' aristokratiku bi lbies iswed.", "B'idejh il-leminija j\u017comm il-mantell miftu\u0127, miksi minn \u0121ewwa bil-pelli\u010b\u010bja, u mqieg\u0127ed fuq spalltu x-xellugija.", "Ir-ra\u0121el \u017cag\u0127\u017cug\u0127 b'espressjoni qawwija fuq wi\u010b\u010bu g\u0127andu \u0127arsa serja u akuta u l-a\u0127mar jg\u0127ajjat tal-isfond jenfatizza l-aggressivit\u00e0 tieg\u0127u.", "I\u017c-\u017cew\u0121 purtelli tal-\u0121nub, li ori\u0121inarjament kienu jing\u0127alqu fuq il-panew tan-nofs, juru l-armi araldi\u010bi ta' Oswolt Krel u tal-mara tieg\u0127u.", "I\u017commu \u017c-\u017cew\u0121 armi hemm \"Ir\u0121iel tal-bosk\" armati bl-g\u0127esie\u0121el u b'baldakkin tal-frieg\u0127i fuqhom.", "Fl-istrixxa tal-veduta, li tidher mit-tieqa li qieg\u0127ed \u0127dejha Oswolt Krel, il-frieg\u0127i tas-si\u0121ar ma tantx g\u0127andhom dehra naturali: m'ghandhomx is-sbu\u0127ija u l-akkuratezza li nsibu fil-veduti fl-akkwarelli li pin\u0121a D\u00fcrer fis-snin ta' wara meta \u0121ie lura mill-Italja.", "Fost ix-xog\u0127lijiet tal-ewwel nett ta' dal-grupp hemm \"Il-g\u017cejra fl-g\u0127adira bid-dwejra\" li tinsab Londra u turi wie\u0127ed minn dawk il-padiljuni \u010bkejknin f'forma ta' torri li nbnew il-\u0120ermanja mis-seklu XIV bi preferenza fuq g\u017cejjer \u017cg\u0127ar: \"Il-g\u017cejra fl-g\u0127adira bid-dwejra\" tinsab fil-punent tas-swar ta' Nurimberga, f'g\u0127adira mqabbda max-xmara Pegnitz.", "Madwar l-1497, D\u00fcrer da\u0127\u0127al ix-xbieha tal-bini bit-torri fl-isfond tal-in\u010bi\u017cjoni \"il-Madonna bix-xadina\".", "Tal-g\u0127a\u0121eb b'liema pre\u010bi\u017cjoni irnexxielu jaqleb g\u0127all-iswed u abjad tal-in\u010bi\u017cjoni l-isfumaturi fil-kulur tal-akkwarelli.", "U nteressanti li ninutaw li, waqt li D\u00fcrer fix-xbieha tal-Madonna bil-bambin u\u017ca ideat minn xi mudelli Taljani, il-passa\u0121\u0121 pittoresk bil-bini \u010bkejken fl-isfond, mhux tas-soltu g\u0127at-Taljani, \u0127ajjar artisti b\u0127al Giulio Campagnola u Cristoforo Robetta li jikkupjaw fl-in\u010bizjonijiet tag\u0127hom id-dar fl-g\u0127adira: e\u017cempju tipiku ta' fekondazzjoni artistika re\u010biproka.", "Matul dawk is-snin, D\u00fcrer u\u017ca f'ka\u017cijiet o\u0127ra l-istudji tieg\u0127u bl-akkwarell fil-kompo\u017cizzjoni tal-in\u010bi\u017cjonijiet.", "Pere\u017cempju, fil-\"Mostru tal-ba\u0127ar\", fuq ix-xatt ta\u0127t il-fortizza, da\u0127\u0127al veduta tan-na\u0127a tat-tramuntana tal-kastell imperjali ta' Nurimberga.", "Hemm dibattitu jekk il-\"Mostru tal-ba\u0127ar\" jirrappre\u017centax le\u0121\u0121enda \u0120ermanika jew l-istorja ta' Anna Perenna mill-\"Fasti\" ta' Ovidju.", "F'dal-waqt, il-veduti bl-akkwarell g\u0127al D\u00fcrer ma baqg\u0127ux biss re\u0121istrazzjoni e\u017catta ta' post; minflok saru dejjem i\u017cjed jinteressawh il-log\u0127ob tal-kuluri u l-varjazzjonijiet tag\u0127hom mat-tibdil tad-dawl.", "Wa\u0127da mill-folji l-i\u017cjed importanti f'dan is-sens hu l-akkwarell \"G\u0127adira f'bosk\" (mi\u017cmum Londra).", "Hawn il-wi\u010b\u010b tal-g\u0127adira \u017cg\u0127ira tidher sewda ka\u0127lanija u taqbel f'lewna mas-s\u0127ab sewdieni, li minnhom id-dawl tax-xemx nie\u017cla jiddi b'kuluri sofor u oran\u0121jo u jlewwen b'a\u0127dar brillanti ix-xtieli mat-tarf tal-g\u0127adira.", "I\u017cjed \u010bar hu l-mod kif id-dawl jinbidel fl-\"Imtie\u0127en fuq xmara\", l-akkwarell f'format kbir mi\u017cmum Pari\u0121i.", "Il-binjiet f'dan huma l-istess li nsibu fl-isfond tal-\"Mit\u0127na\" li hemm Berlin, imbarra li D\u00fcrer din id-darba po\u0121\u0121ihom fuq ix-xatt tal-Pegnitz.", "Id-dawl ta' n\u017cul ix-xemx wara maltempata jag\u0127ti lis-soqfa tal-binjiet kulur fiddi u kannella, u l-pont \u017cg\u0127ir imxarrab jidher qisu g\u0127adu jqattar bix-xita li g\u0127adha kemm waqfet.", "Il-log\u0127ob bl-ilwien tax-xemx, fit-tlug\u0127 u l-in\u017cul, kontra s-s\u0127ab skur dejjem affaxxina l-pitturi, il-fuq u l-isfel mill-Alpi, imma l-effetti pittori\u010bi li kiseb D\u00fcrer ma ner\u0121g\u0127ux narawhom \u0127lief fil-pittura tas-seklu XVII jew fl-Impressjoni\u017cmu tas-seklu XIX.", "Fil-folja \"Wied \u0127dejn Kalchreuth\" ta' madwar l-1500, tal-kollezzjoni ta' Berlin, D\u00fcrer kwa\u017ci la\u0127aq l-\"impressjoni\u017cmu\" tal-akkwarelli ta' C\u00e9zanne.", "Il-grupp ta' studji li D\u00fcrer \u0127oloq f'barriera tal-\u0121ebel fl-in\u0127awi ta' Nurimberga g\u0127andu post partikulari fost il-veduti bl-akkwarell.", "Juru l-i\u017cjed \u017coni bil-blat (b\u0127al pere\u017cempju l-folja fil-\"Biblioteca Ambrosiana\"), imma l-karattru frammentarju ta' dawn l-folji ma j\u0127alli l-ebda dubju li g\u0127all-artista ma kinux \u0127lief materjal ta' studju.", "Madwar l-1498 il-familja nobbli Paumagartner ikkommissjonaw minn g\u0127and D\u00fcrer altar bil-purtelli g\u0127al Katharinenkirche ta' Nurimberga.", "Kienet l-ikbar titular tal-altar tieg\u0127u (mi\u017cmum s\u0127i\u0127 fil-Alte Pinakothek ta' M\u00fcnich), u juri fil-parti nofsanija it-twelid ta' Kristu u fil-\u0121nub il-figuri monumentali ta' San \u0120or\u0121 u Sant'Ewstakju.", "Il-fa\u010b\u010bati ta' barra ta' dawn il-purtelli tal-\u0121enb, li juru l-figuri ta' Marija u tal-arkan\u0121lu Gabriel, huma xog\u0127ol tal-lavranti.", "Ix-xewqat ta' dawk li kkommissjonaw il-pittura \u017cgur ikkontribuxxew g\u0127all-i\u017cbilan\u010b formali li g\u0127andu t-titular meta jinfeta\u0127.", "Infatti \u017c-\u017cew\u0121 figuri tal-qaddisin impin\u0121ijin b'kobor kwa\u017ci naturali m'humiex proporzjonati mal-figuri tat-tavla \u010bentrali li huma fuq skala i\u017cg\u0127ar.", "Imqabblin mal-impressjoni qawwija tal-\"Altar Paumagartner\", in-nuqqasijiet fil-prospettiva tal-binjiet fit-tavla tan-nofs ma jag\u0127tux fil-g\u0127ajn.", "Per\u00f2, dawn juru li fis-snin madwar l-1500, D\u00fcrer kin jaf biss ir-regola tal-ba\u017ci tal-prospettiva, li skontha il-linji kolha li ji\u0121ru perpendikulari mal-wi\u010b\u010b tal-kwadru jidhru jikkonver\u0121u f'punt fi\u010b-centru tal-kwadru stess.", "D\u00fcrer f'dan il-ka\u017c \u0127a f'idejh ix-xog\u0127ol diffi\u010bli tal-fet\u0127iet bil-\u0127nejja li jidhru li jispi\u010b\u010baw fi\u017c-\u017cew\u0121 na\u0127at tax-xenarju, li jie\u0127u d-dehra ta' triq dejqa fl-belt.", "F'pass kura\u0121\u0121u\u017c b\u0127al dan kien impossibbli li jevita xi ftit \u017cbalji li per\u00f2 kwa\u017ci jg\u0127ebu fil-kompo\u017cizzjoni e\u010b\u010bellenti totali, li fiha mda\u0127\u0127lin is-seba' figuri \u017cg\u0127ar tad-donaturi.", "L-istruttura tal-kompo\u017cizzjoni hi mag\u0127mula minn diversi pjani inklinati li jmorru mix-xellug fil-baxx g\u0127al-lemin fl-g\u0127oli: l-i\u017cjed baxx immarkat bil-bastun ta' \u0120u\u017ceppi u bit-tliet figuri \u017cg\u0127ar tan-nisa donaturi; ras \u0120u\u017ceppi u dik ta' Marija jiffurmaw il-linja li jmiss; is-saqaf tal-injam li ta\u0127thom Marija qieg\u0127da rkobbtejha u t-twavel fl-g\u0127oli jie\u0127du din id-direzzjoni.", "Skont tradizzjoni antika l-u\u010bu\u0127 ta\u017c-\u017cew\u0121 qaddisin fuq il-purtelli tal-\u0121enb huma tal-a\u0127wa Stephan u Lukas Paumgartner.", "X'aktarx li x-xewqa li dawn jintg\u0127arfu tispjega l-isproporzjon tal-figuri.", "Jekk din it-tradizzjoni hi e\u017catta, i\u017c-\u017cew\u0121 qaddisin bil-wieqfa jistg\u0127u jitqiesu b\u0127ala l-eqdem ritratti b'figura s\u0127i\u0127a.", "Fl-1500 D\u00fcrer kien bilkemm rifes, skond kif kienu ja\u0127sbu ta' \u017cmienu, l-g\u0127adba tal-ir\u0121ulija.", "Permezz tal-attivit\u00e0 fil-grafika kien di\u0121\u00e0 kiseb fama Ewropea.", "L-in\u010bi\u017cjonijiet tieg\u0127u malajr qab\u017cu 'l dawk ta' Schongauer fil-pre\u010bi\u017cjoni u l-akkuratezza fit-twettiq.", "X'aktarx im\u0127ajjar minn \u0127biebu ta' xe\u0127ta umanistika, beda b'rappre\u017centazzjonijiet li jfakkru l-kun\u010betti antiki tal-filosofija neoplatonika ta' Marsilju Fi\u010binu u ta' madwaru.", "Iffa\u010b\u010bja wkoll fl-in\u010bi\u017cjonijiet tieg\u0127u fir-ramm i\u017c-\u017cew\u0121 problemi artisti\u010bi li kienu \u0127abbtu l-artisti Taljani g\u0127al madwar seklu s\u0127ih: il-proporzjonijiet tal-\u0121isem uman u l-prospettiva.", "Filwaqt li D\u00fcrer ma damx ma sar kapa\u010bi jirrappre\u017centa l-\u0121isem g\u0127arwien maskili b'mod qrib l-ideal tal-antiki, dam ma tg\u0127allem sewwa l-prospettiva.", "L-\"Awtoritratt\" tal-1500, mi\u017cmum, Munich, hu xhieda li D\u00fcrer kien jaf bir-rwol tieg\u0127u fil-pro\u010bess tal-evoluzzjoni tal-arti.", "Fih g\u0127a\u017cel po\u017cizzjoni dritta minn quddiem, qag\u0127da li kienet tintu\u017ca fil-Medjuevu g\u0127ax-xbieha ta' Kristu.", "Biha qieg\u0127ed jirreferi g\u0127all-kliem tal-\u0127olqien fit-\"Testment il-Qadim\", fejn Alla \u0127alaq il-bniedem fix-xbieha tieg\u0127u.", "Din l-idea kienet mifruxa b'mod partikulari fost in-neoplatoni\u010bi Fjorentini qrib Ficino, u kienet tirreferi mhux biss g\u0127ad-dehra minn barra imma g\u0127all-kapacit\u00e0 kreattiva tal-bniedem.", "G\u0127alhekk D\u00fcrer po\u0121\u0121a iskrizzjoni ma\u0121enb ir-ritratt tieg\u0127u, li maqluba mill-Latin tg\u0127id: \"Jiena Albrecht D\u00fcrer minn Nurimberga, fl'et\u00e0 ta' 28 sena, bil-kuluri eterni \u0127loqt jien stess il-xbieha tieg\u0127\u00ec\".", "Il-kelma \"\u0127loqt\" minflok \"pin\u0121ejt\", kif wie\u0127ed kien jistenna minn pittur, kienet mag\u0127\u017cula bil-\u0127sieb.", "L-\"Awtoritratt\" tal-1500, per\u00f2 ma twelidx mill-pre\u017cunzjoni \u017cejda, imma juri l-opinjoni tag\u0127hom infishom li kellhom l-artisti Ewropej ta' dak i\u017c-\u017cmien.", "Dak li l-artisti kbar Taljani, b\u0127al pere\u017cempju Leonardo da Vinci, espressimew bil-kliem biss, Albrecht D\u00fcrer esprimieh fil-forma ta' awtoritratt.", "L-oppost e\u017catt ta' din il-pittura hu d-disinn bil-pinzell (mi\u017cmum Weimar) fuq karta preparata b'kulur a\u0127dar li fih l-artista pin\u0121a lilu nfisu g\u0127arwien b'reali\u017cmu spjetat.", "Din il-folja impin\u0121ija bejn l-1500 u l-1505, tipprova il-kobor enormi ta' D\u00fcrer b\u0127ala bniedem u artista.", "Irridu nie\u0127du kont tal-fatt li dawn i\u017c-\u017cew\u0121 xihdiet ta' osservazzjoni u valutazzjoni tieg\u0127u innifsu, sakemm D\u00fcrer kien g\u0127adu \u0127aj, kienu ftit mag\u0127rufin mill-pubbliku b\u0127al ma \u0121ara fil-ka\u017c tal-kitba letterarja ta' Leonardo.", "Dan kiseb sinjifikat importanti f'sens ie\u0127or ukoll, dak tal-istudju tal-proporzjon li l-ewwel ri\u017cultati tieg\u0127u dehru fis-snin ta' wara l-1500.", "Jacopo de' Barbari, dik is-sena mar jog\u0127qod Nurimberga b\u0127ala pittur tal-imperatur Massimiljanu, imma la Venezja fl-1494 u lanqas Nurimberga ma ried juri 'l D\u00fcrer il-prin\u010bipji tal-bini tal-figuri umani skont regoli ta' proporzjon, li kien jippretendi li ma jaf xejn fuqhom u kien jipprote\u0121ihom b\u0127ala sigriet tal-\u0127anut.", "G\u0127alhekk D\u00fcrer ipprova jistabillixxi mill-qisien dawn ir-regoli fundamentali hu stess.", "L-uniku punt ta' riferiment li kellu fuq il-proporzjonijiet tal-\u0121isem tal-bniedem kienu xi ftiet \u0127jilijiet fix-xog\u0127ol tat-teoriku antik tal-arkitettura Vitruvju.", "D\u00fcrer applika dawn il-\u0127jilijiet fil-bini tal-\u0121isem femminili.", "Ir-ri\u017cultat kien il-forma ma tantx sabi\u0127a tan-Neme\u017ci fl-in\u010bi\u017cjoni tal-istess isem.", "B\u0127ala mudell letterarju g\u0127an-\"Neme\u017ci\", \u0127a l-veres tal-poeta Fjorentin, Angelo Poliziano, bit-titlu \"Manto\", li dehru fl-istampa Milan fl-1499.", "L-alla tad-destin, kif iddeskriviha Poliziano, hi ta\u0127lita bejn il-Fortuna Rumana u n-Neme\u017ci Griega.", "Fl-in\u010bi\u017cjoni ta' D\u00fcrer din hi figura ta' mara qawwija, g\u0127arwiena u bil-\u0121wiena\u0127 li qieg\u0127da fuq globu timxi fl-arja qalb is-s\u0127ab.", "G\u0127al din ir-rappre\u017centazzjoni tqila m'g\u0127andniex inwa\u0127\u0127lu biss fil-fatt li D\u00fcrer ma kienx jaf bi\u017c\u017cejjed il-proporzjonijiet femminili: in-nudi femminili tieg\u0127u l-o\u0127ra juru li l-g\u0127a\u017cla ta' dal-\u0121isem tqil u mhux sabi\u0127 kienet bil-\u0127sieb, biex jirrifletti l-gravit\u00e0 tas-su\u0121gett u g\u0127alhekk it-truf tas-s\u0127ab jidhru j\u010bedu ta\u0127t il-pi\u017c.", "L-infuwenza li kellha l-arti ta' Jacopo de' Barbari fuq l-istudji tal-proporzjon ta' D\u00fcrer tintg\u0127araf fid-disinn bil-pinna ta' \"Apollo\" li hu mi\u017cmum Londra.", "Imma ir-ri\u017cultat artistiku l-i\u017cjed komplut ta' din il-fa\u017ci tieg\u0127u tal-istudji tal-proporzjon D\u00fcrer urie\u0127 fl-in\u010bi\u017cjoni fir-ramm \"Adam u Eva\", iddatata 1504.", "G\u0127all-figura ta' Adam x'aktarx irrifera (b\u0127al g\u0127ad-disinn ta' Apollo li semmejna) g\u0127all-istatwa tal-\"Apollo del Belvedere\", li kienet instabet fit snin qabel fi skavi \u0127dejn Ruma.", "Fost l-annimali li jg\u0127ixu flimkien mal-koppja fil-\u0121enna tal-art hemm liebru, qattus, barri u al\u010bi, li xi w\u0127ud jinterpretawhom b\u0127ala simboli tal-erba' temperamenti umani; il-kamoxxa fuq il-blat fil-qu\u010b\u010bata fil-bog\u0127od hi simbolu tal-g\u0127ajn t'Alla li mill-g\u0127oli jara kollox, u l-pappagall it-tif\u0127ir lill-\u0126allieq.", "Qabel ma kien lesta \"Il-Passjoni l-kbira\" li kien qieg\u0127ed ja\u0127dem fuqha ftit ftit, D\u00fcrer kien di\u0121\u00e0 beda ja\u0127dem fuq pro\u0121ett \u0121did: is-sensiela ta' in\u010bi\u017cjonijiet fl-injam ta' \"Il-\u0126ajja ta' Marija\".", "Din bilfors kien di\u0121\u00e0 bdiha ftit wara l-1500; sal-1504 kien lesta sittax-il folja u spi\u010b\u010ba s-sensiela s\u0127i\u0127a biss fl-1510-1511.", "Ix-xbieha ta' \"It-Twelid tal-Madonna\" hi forsi l-isba\u0127 folja mis-sensiela kollha.", "D\u00fcrer jag\u0127ti deskrizzjoni realistika ta' x'kien ji\u0121ri fil-kamra tal-\u0127las fil-\u0120ermanja ta' \u017cmienu.", "Il-mara li \u0127elset, sant'Anna, meg\u0127juna minn \u017cew\u0121 nisa hi minduda f'sodda lussu\u017ca wara nett tal-kamra.", "Fil-waqt li l-imwielda \u0121dida qieg\u0127da tit\u0127ejja g\u0127all-\u0127asil minn qaddejja o\u0127ra.", "In-nisa li baqa' qeg\u0127din jitrejqu wara li temmew xog\u0127lhom kif kienet l-u\u017canza ta' dak i\u017c-\u017cmien.", "F'dak i\u017c-\u017cmien Albrecht D\u00fcrer kien im\u0127ajjar mid-devozzjoni, li kienet mifruxa \u0127afna, lejn il-Madonna li jag\u0127mel \u0127afna xbiehat \u0121odda tag\u0127ha.", "Xi w\u0127ud minnhom ma kontx tistennihom, b\u0127al pere\u017cempju id-disinn bil-pinna u l-akkwarell tal-1503, tal-\"Madonna tal-annimali\".", "Il-figura ta' Marija bil-bambin fiha hi mnissla minn dik fl-in\u010bi\u017cjoni tal-\"Madonna bix-xadina\"; anki fil-\"Madonna tal-annimali\", Marija qieg\u0127da bil-qieg\u0127da qisha fit-tron fuq bank bil-\u0127axix; madwarha hemm impin\u0121ijin g\u0127add kbir ta' xtieli u annimali; fl-isfond fuq il-lemin hemm l-an\u0121li jag\u0127tu l-a\u0127bar lir-rag\u0127ja, waqt li fill-boghod \u0127afna fuq ix-xellug jidher joqrob il-corteo tat-tliet Ma\u0121i.", "Kristu hu hekk rappre\u017centat b\u0127ala Mulej mhux biss tal-bnedmin imma wkoll tal-annimali u x-xtieli.", "Il-volpi marbut b'\u0127abel jirrappre\u017centa l-\u0127a\u017cen mra\u017c\u017can.", "X'aktarx dan id-disinn bil-pinna u l-akkwarell hu xog\u0127ol ta' t\u0127ejjija g\u0127al pittura jew in\u010bi\u017cjoni kbira fir-ramm.", "Imma dik li verament tolqotna f'din il-folja hi l-ikonografija, li m'hemmx paragun mag\u0127ha.", "Li D\u00fcrer kellu interess kbir fir-rappre\u017centazzjoni tal-flora u fawna jidher mill-g\u0127add kbir ta' studji u in\u010bi\u017cjonijiet fir-ramm.", "Il-\"Liebru fer\u0127\" i\u0121ib id-data tal-1502, u \"it-Tuba tal-\u0127amrija\" g\u0127andha d-data, li bilkemm g\u0127adha tinqara, tal-1503.", "I\u017c-\u017cew\u0121 folji (li jappartienu g\u0127all-fond tal-Albertina ta' Vjenna), li D\u00fcrer pin\u0121a bl-akkwarell u l-gwazz, huma fost l-og\u0127la xog\u0127lijiet tal-arti Ewropea.", "In-natura stess tal-annimali u xtieli qatt ma tpin\u0121iet f'forma i\u017cjed kompluta minn f'dawn l-istudji realisti\u010bi, allavolja l-pittur f'xi postijiet baqa' lura fir-riproduzzjoni e\u017catta tad-dettalji.", "Fix-xbieha tal-liebru, ninnutaw li ma\u0121enb xi punti fejn is-suf hu mpin\u0121i e\u017catt \u0127afna, hemm o\u0127rajn fejn m'hemm l-ebda \u0127jiel tieg\u0127u; anki fit-tuba tal-\u0127amrija, fejn qeg\u0127din jinbtu l-fjuri, il-\u0127axix hu mpin\u0121i \u0127afif \u0127afif.", "Ma nafux is-sinjifikat li kellhom g\u0127all-artista stess ix-xog\u0127lijiet ta' dan it-tip; infatti, kontra l-veduti u l-akkwarelli, jitfa\u010b\u010baw rari \u0127afna f'kontesti o\u0127ra.", "Madankollu, la D\u00fcrer g\u0127amel ftit \u0127afna minn dawn l-istudji tan-natura fuq il-par\u010bmina, nistg\u0127u nissoponu li kien jag\u0127tihom valur intrinseku bba\u017cat bl-istess mi\u017cura fuq ir-reali\u017cmu u fuq il-virtwo\u017cita fit-twettiq tag\u0127hom.", "Id-disinji ta\u017c-\u017cwiemel g\u0127andhom post partikulari fost l-istudji tal-annimali.", "Huma juru li D\u00fcrer \u017cgur li kien jaf bl-istudji minn Leonardo ta\u017c-\u017cwiemel tal-istalel ta' Galeazzo Sanseverino ta' Milano.", "Sanseverino \u017car bosta drabi f'Nurimberga wie\u0127ed mill-\u0127bieb tal-qalb ta' D\u00fcrer, Willibald Pirckheimer, li \u017cgur g\u0127arrfu bl-in\u010bi\u017cjonijiet tad-disinji ta\u017c-\u017cwiemel li kien g\u0127amel Leonardo.", "L-influwenza tal-studji ta' Leonardo (bi t\u0127ejjija g\u0127all-monument Sforza) tidher \u010bara fl-in\u010bi\u017cjoni fir-ramm \"I\u017c-\u017ciemel \u017cg\u0127ir\" tal-1505, l-i\u017cjed fir-ras tal-bhima.", "B'paragun mal-istudji famu\u017ci tal-annimali u tax-xtieli jew mal-veduti bl-akkwarell, \u0127afna inqas attenzjoni ing\u0127atat lil is-studji tal-kostum bil-pinzell.", "Fost dawn ta' min isemmi d-disinn ta' \"Il-Kavalier\" tal-1498 (issa qieg\u0127ed Vjenna), li fuqu fil-mar\u0121ni ta' fuq D\u00fcrer \u0127a\u017ce\u017c dawn il-kliem: \"Din hi l-armatura tal-epoka fil-Germanja\".", "L-i\u017cbalji fid-disinn fir-ras u s-saqajn ta' wara ta\u017c-\u017ciemel, kif ukoll il-kuluri limitati g\u0127all-ik\u0127al u l-kannella, i\u0121eg\u0127luna nissuspettaw li l-folja kienet ma\u0127suba biss b\u0127ala studju tan-natura.", "Dan id-disinn dam sal-1513 qabel ma sab u\u017cu \u0121did flimkien ma studju i\u017cjed qadim ta' veduta, fl-in\u010bi\u017cjoni famu\u017ca \"Il-kavalier, il-mewt u x-xitan\".", "Wara \"l-Altar Paumgartner\", D\u00fcrer g\u0127amel progress notevoli fil-pittura.", "Fost in-numru limitat ta' pitturi li wettaq fl-ewwel snin tas-seklu XVI, l-i\u017cjed e\u010b\u010bezzjonali hi \"l-Adorazzjoni tal-Ma\u0121i\" (1504), mi\u017cmuma fl-Uffizi ta' Firenze.", "Fiha, il-kompo\u017cizzjoni tidher sempli\u010bi, u r-rabta bejn l-istruttura arkitettonika tar-rovini u l-veduta hi kontinwa.", "Min-na\u0127a tal-kuluri, tlett ilwien jikkaratterizzaw il-kwadru: a\u0127mar, a\u0127dar u gri\u017c skur.", "Arkitettonikament il-\u0127nejjiet jiddominaw il-kostruzzjoni u l-prospettiva \u010bentrali (li nistg\u0127u narawha mit-tar\u0121a fuq in-na\u0127a tal-lemin).", "X'aktarx l-artista ma kellux \u0127sieb ida\u0127\u0127alhom mill-bidu, imma bnihom g\u0127alihom u wara da\u0127\u0127alhom fil-kompo\u017cizzjoni.", "Imbag\u0127ad da\u0127\u0127al l-istudji min-natura tal-farfett u ta\u010b-\u010berf itir, simboli tal-fidwa tal-bniedem miksuba permezz tas-sagrifi\u010b\u010bju ta' Kristu.", "Fl-a\u0127\u0127ar tas-sajf jew fil-bidu tal-\u0127arifa tal-1505, D\u00fcrer waqaf mix-xog\u0127ol u telaq g\u0127al darba o\u0127ra fuq vja\u0121\u0121 lejn l-Italja, x'aktarx bix-xewqa li jispi\u010b\u010ba l-istudju tal-prospettiva.", "Bit-tir li jmur Venezja, din id-darba g\u0127adda minn Augusta, Carinzia u Friuli.", "Is-so\u0121\u0121orn fil-belt fuq il-laguna, li dam sena u nofs, insibu a\u0127barijiet fuqu mill-ittri li kiteb lil \u0127abibu Willibald Pirckheimer, tal-familja nobbli ta' Nurimberga.", "Fihom jirrakkonta li f'Augusta, matul il-vja\u0121\u0121 lejn Venezja, inkarigawh li jpin\u0121i titular ta' altar g\u0127all-komunit\u00e0 \u0120ermani\u017ca f'Venezja, fil-knisja ta' San Bartilmew, biex jitlesta sa nofs Mejju tal-1506.", "X'aktarx \u0127allsu g\u0127alih il-familja Fugger ta' Augusta, li kellhom rabtiet kummer\u010bjali qawwija ma' Venezja u Ruma.", "Fil-bidu nett tas-so\u0121\u0121orn, qabel ma ntefa' ja\u0127dem fuq din il-kummissjoni importanti, pin\u0121a ir-\"Ritratt ta' sinjura \u017cag\u0127\u017cug\u0127a\".", "Allavolja l-kwadru, li j\u0121ib id-data tal-1505 u li issa jinsab Vjenna, ma kienx lestieh g\u0127al kollox, jista' jitqis b\u0127ala l-i\u017cjed affaxxinanti fost ir-ritratt femminili li \u0127ar\u0121u minn ta\u0127t idejh.", "D\u00fcrer dan it-titular \u0127ejja g\u0127alih bl-ikbar \u0127sieb.", "Fost il-wa\u0127diet ta' studji li baqa', ir-\"Ritratt ta' perit\" (issa qieg\u0127ed Berlin, b\u0127all-parti kbira tal-folji imwettqa Venezja) hu esegwit fuq karta ka\u0127la bl-akkwarell abjad u iswed, bit-teknika tad-disinn bil-pinzell li tg\u0127allem mill-pitturi tal-post.", "Fost ix-xog\u0127lijiet ta' t\u0127ejjija \"L-istudju g\u0127all-mantell tal-papa\" (mi\u017cmum Vjenna), hu e\u010b\u010bezzjoni; dan disinn sempli\u010bi mpin\u0121i bil-pinzell fuq karta bajda li fih per\u00f2 il-mantell hu enfatizzat \u0127afif bil-kuluri okra u vjola.", "Din il-pittura msej\u0127a \"Il-festa tar-Ru\u017carju\" (das Rosenkranzfest) D\u00fcrer ma lestihiex malajr daqs kemm ittama.", "Dam sal-a\u0127\u0127ar ta' Settembru 1506 biex seta' j\u0127abbar lil Pirckheimer li x-xog\u0127ol kien lest u li d-\"Doge\" u l-patriarka ta' Venezja kienu \u0127a jmorru l-\u0127anut tieg\u0127u biex jarawha.", "Fi\u010b-\u010bentru tal-pittura hemm il-Madonna fit-tron li, flimkien mal-bambin \u0120es\u00f9 u San Duminku, iqassam il-girlandi tal-ward lir-rappre\u017centanti tal-Kristjanit\u00e0, li r-ras tag\u0127ha huma l-imperatur u l-Papa.", "Fuq ix-xellug, \u0127dejn l-ordinijiet ekkle\u017cjasti\u010bi, fit-tarf tal-kwadru, hemm il-patriarka; fuq in-na\u0127a l-o\u0127ra hemm x'aktarx il-benefattur li \u0127allas g\u0127alih.", "I\u017cjed tard il-pittura akkwistaha l-imperatur Rodolfu II u ttie\u0127det Praga u kienet murija fil-kunvent ta' Strahov.", "Issa tinsab fil-gallerija nazzjonali N\u00e1rodn\u00ed.", "Minkejja li f'Venezja kellhom rispett kbir g\u0127alih u minkejja li s-senat tas-Serenissima offrielu \u0127las ta' 200 dukat jekk jidde\u010biedi li jog\u0127qod fil-belt g\u0127al dejjem, tard fil-\u0127arifa tal-1506 D\u00fcrer beda triqtu lura lejn beltu.", "Qabel ma telaq kiteb 'l Pirckheimer dawn il-kelmiet: \"O, wie wird mich nach der Sonne frieren!", "Hier bin ich ein Herr, daheim ein Schmarotzer.\"", "(Traduzzjoni: O, kemm \u0127a n\u0127oss kes\u0127a, wara x-xemx!", "Hawn (Venezja) qisni sinjur, f'pajji\u017ci parassita).", "Matul il-vja\u0121\u0121 lura lejn pajji\u017cu, pin\u0121a bl-akkwarell bosta veduti, b\u0127all-\"Kastell Alpin\" issa qieg\u0127ed Braunschweig \u2013 li forsi hu dak ta' Segonzano \u2013 il-\"Kastell ta' Trentu\" issa fil-British Museum, il-\"Veduta ta' Arco\" issa fil-Louvre, u dik ta' Innsbruck li qieg\u0127da Oxford; Jekk inqabblu dawn il-veduti ma' dawk li kien pin\u0121a qabel mar l-Italja insibu li huma mwettqin b'id \u0127afna i\u017cjed mer\u0127ija u \u0127ielsa.", "Meta mar lura l-\u0120ermanja \u017cviluppa \u0127ila tremenda fis-seng\u0127a tal-bulin u wettaq sensiela ta' pitturi li huma kapulavuri kemm min-na\u0127a tat-teknika u kemm minn dik ta' kon\u010bentrazzjoni tal-g\u0127a\u0121eb.", "Il-qu\u010b\u010bata ta' dan il-perijodu kienu tliet xog\u0127lijiet allegori\u010bi, \"Il-kavalier, il-mewt u x-xitan\", \"San \u0120lormu fi\u010b-cella\" u \"Il-melankolija (Melencolia I)\" (1514).", "Fl-1512 in\u0127atar pittur tal-qorti ta' Massimiljanu I u fl-1520 \u017car il-Pajji\u017ci l-Baxxi biex ji\u0121i kkonfermat b\u0127ala pittur tal-qorti tas-su\u010b\u010bessur Karlu V. Hawn waqa' ta\u0127t l-influwenza ta' Lucas Hugenszoon, imsejja\u0127 Lucas van Leyden u g\u0127amel kuntatt ma' pitturi fjammingi li x'aktarx \u0127ajruh jintefa' i\u017cjed fuq ix-xog\u0127ol ta' ritrattista, billi l-borge\u017cija tal-bliet, li f'dal perijodu kienet la\u0127qet l-og\u0127la prosperit\u00e0, kienet trid ir-ritratti u kienet lesta li t\u0127allas g\u0127alihom.", "Bejn l-1521u l-1526 wettaq il-kapulavuri tas-snin tal-maturit\u00e0 tieg\u0127u, ritratti u kwadri ta' su\u0121\u0121ett reli\u0121ju\u017c.", "Fost tal-ewwel l-ikbar huma dawk ta' \"Bernhard von Rasten\", \"Hieronymus Holzschuler\", \"Jakob Muffel\" u \"Johann Kleberger\".", "Fost tat-tieni l-\"Erba' Appostli\", huma xhieda tal-ispiritwalit\u00e0 li mmaturat bil-mi\u0121ja tar-riforma luterana u huma wkoll il-qu\u010b\u010bata tat-tfittix tieg\u0127u g\u0127as-sbu\u0127ija tal-espressjoni u g\u0127all-pre\u010bi\u017cjoni fir-rappre\u017centazzjoni tal-bniedem u tal-prospettiva tal-ispazju.", "Waqt is-so\u0121gorn fil-Pajji\u017ci l-Baxxi, D\u00fcrer mar Zeeland biex jara b'g\u0127ajnejh skeletru ta' baliena li kien da\u0127\u0127al il-ba\u0127ar.", "Meta wasal ma sabux g\u0127ax il-ba\u0127ar kien di\u0121\u00e0 karkru l-barra.", "Li \u0127a minn dan il-vja\u0121\u0121 kien tip gravi ta' malarja li billi ma \u0127ax \u0127siebha qatt ma fiq minnha.", "D\u00fcrer, wara li kien ilu marid g\u0127al xi \u017cmien, miet fis-6 ta' April 1528 u ndifen fi\u010b-\u010bimiterju tal-knisja ta' San \u0120wann f'Nurimberga, fejn g\u0127adhom jistrie\u0127u l-fdalijiet tieg\u0127u.", "Fuq il-lapida hemm minquxa l-iskrizzjoni bil-Latin iddettata mill-\u0127abib tieg\u0127u, l-umanista Willibald Pirckheimer, li tg\u0127id: \"Dak li kien mortali f'Albrecht D\u00fcrer qieg\u0127ed jistrie\u0127 f'dan il-qabar\".", "Billi ma kellux ulied, il-mara \u0127allielha d-dar u somma sewwa ta' flus (kien wie\u0127ed minn l-g\u0127axar \u010bittadini l-i\u017cjed g\u0127onja ta' Nurimberga).", "Fix-xog\u0127lijiet teoreti\u010bi kollha tieg\u0127u biex jesprimi t-teoriji tieg\u0127u bl-ilsien \u0120ermani\u017c minflok bil-Latin, D\u00fcrer kien ju\u017ca espressjonijiet grafi\u010bi me\u0127udin mil-lingwa ordinarja tan-nies tas-seng\u0127a.", "Pere\u017cempju, 'Schneckenlinie' ('linja ta' bebbuxu') kien it-terminu li u\u017ca g\u0127all-forma ta' spiral.", "Hekk D\u00fcrer ikkontribwixxa g\u0127all-espansjoni tal-pro\u017ca \u0120ermani\u017ca li inbdiet minn Martin Luteru bit-traduzzjoni tieg\u0127u tal-Bibbja.", "Ix-xog\u0127ol ta' D\u00fcrer fuq il-\u0121eometrija jissejja\u0127 \"l-Erba' Kotba fuq it-Kejl\" (Underweysung der Messung mit dem Zirckel und Richtscheyt).", "L-ewwel ktieb jikkon\u010bentra fuq il-\u0121eometrija linjari.", "Fost il-kostruzzjonijiet \u0121eometri\u010bi ta' D\u00fcrer hemm eli\u010bi, konkojdi u epi\u010biklojdi.", "Kien ispirat minn Apollonju, u l-ktieb ta' Johannes Werner li deher fl-1522, 'Libellus super viginti duobus elementis conicis'.", "It-tieni ktieb jg\u0127addi g\u0127all-\u0121eometrija f'\u017cew\u0121 dimensjonijiet, ji\u0121ifieri, l-kostruzzjoni ta' poligoni regolari.", "Hawn D\u00fcrer iffavorixxa l-metodi ta' Tolemew i\u017cjed minn ta' Ewklide.", "It-tielet ktieb japplika dawn il-prin\u010bipji fl-arkitettura, en\u0121inerija u t-tipografija.", "Fl-arkitettura D\u00fcrer ji\u010b\u010bita 'l Vitruvju imma fl-istess \u0127in ji\u017cvilluppa id-disinji u kolonni klassi\u010bi tieg\u0127u.", "Fit-tipografija jiddeskrivi il-kostru\u017c\u017cjoni \u0121eometrika tal-alfabet Latin ibba\u017cata fuq it-Taljani ta' qabel.", "Per\u00f2, il-kostruzzjoni tal-alfabet Gotiku ibba\u017caha fuq sistema modulari differenti g\u0127al kollox.", "Ir-raba' ktieb ikompli mal-ewwel u t-tieni billi jmur g\u0127al forom fi tliet dimensjonijiet u l-kostruzzjoni tal-poliedri.", "Hawn D\u00fcrer jiddiskuti l-\u0127ames solidi Platoni\u010bi kif ukoll is-seba' solidi semi-regolari ta' Arkimede u xi ftit li kien ivvinta hu.", "F'dawn kollha, D\u00fcrer juri l-o\u0121\u0121etti fl-i\u017cvilupp fil-pjan.", "Fl-a\u0127\u0127ar, D\u00fcrer jiddiskuti l-Problema Deljan u jimxi g\u0127all-'construzione legittima', metodu tat-tpin\u0121ija tal-kubu f'\u017cew\u0121 dimensjonijiet bill-prospettiva linjari.", "Kien f'Bolonja li D\u00fcrer tg\u0127allem (jista' jkun minn Luca Pacioli jew minn Bramante) il-prin\u010bipji tal-prospettiva linjari, u hu \u010bar li sar jaf bil-'costruzione legittima' minn deskrizzjoni ta' dawn prin\u010bipji li, dak i\u017c-\u017cmien, kienet tinsab biss fit-trattat mhux ippublikat ta' Piero della Francesca.", "Kien jaf ukoll bill-'kostruzzjoni abbrevjata' kif iddeskriviha Alberti u l-kostruzzjoni \u0121eometrika tad-dell, teknika ta' Leonardo da Vinci.", "Minkejja li D\u00fcrer m'g\u0127amilx innovazzjonijiet f'dawn l-oqsma, hu importanti b\u0127ala l-ewwel Ewropew tat-tramuntana li ttratta r-rapprezentazzjoni vi\u017cwali b'mod xjentifiku, waqt li fehem il-prin\u010bipji Ewklidej.", "Barra dawn il-kostruzzjonijiet \u0121eometri\u010bi, D\u00fcrer fl-a\u0127\u0127ar ktieb \"Underweysung der Messung\" jiddiskuti g\u0127add ta' mekkani\u017cmi g\u0127at-tpin\u0121ija bil-prospettiva mill-mudelli, b\u0127all-camera lucida u bl-in\u010bi\u017coniet fl-injam jag\u0127ti stampi ta' dawn il-metodi, sikwit riprodotti f'diskussjonijiet fuq il-prospettiva.", "Ix-xog\u0127ol ta' D\u00fcrer fuq il-proporzjonijiet tal-\u0121isem tal-bniedem jissejja\u0127 \"L-Erba' Kotba fuq il-Proporzjonijiet Umani\" ('Vier B\u00fccher von Menschlicher Proportion) tal-1528.", "L-ewwel ktieb, li l-parti l-kbira tieg\u0127u kienet komposta sal-1512/13 u li tlesta fl-1523, juri \u0127ames tipi ta' figuri maskili u feminili mibnijin b'mod differenti, il-partijiet kollha tal-\u0121isem espressi fi frazzjonijiet tat-tul s\u0127i\u0127.", "D\u00fcrer ibba\u017ca dawn il-kostruzzjonijiet fuq Vitruvju u kejl empiriku ta' \"bejn mittejn u tliet mitt bniedem \u0127aj,\" fil-kliemu stess.", "It-tieni ktieb fih tmien tipi o\u0127ra, mhux maqsumin fi frazzjonijiet imma f'sistema Albertina, li D\u00fcrer x'aktarx kien tg\u0127allem mill-ktieb ta' Francesco di Giorgio, \"De harmonica mundi totius\" tal-1525.", "Fit-tielet ktieb, D\u00fcrer jag\u0127ti l-prin\u010bipji li bihom il-figuri jistg\u0127u ji\u0121u modifikati, fosthom is-simulazzjoni matematika ta' mirja konvessi u konkavi; hawn D\u00fcrer jittratta wkoll il-fi\u017cjonomija umana.", "Ir-raba' ktieb hu dedikat g\u0127at-teorija tal-muviment.", "Mi\u017cjud mat-tielet ktieb, per\u00f2, hemm sa\u0121\u0121ju komplut fih innifsu fuq l-estetika, li D\u00fcrer \u0127adem fuqu bejn l-1512 u l-1528, u fih insiru nafu bit-teoriji tieg\u0127u fuq is-'sbu\u0127ija ideali'.", "D\u00fcrer \u010ba\u0127ad il-kun\u010bett ta' sbu\u0127ija o\u0121\u0121ettiva ta' Alberti, u ppropona idea relativista ta' sbu\u0127ija ba\u017cata fuq il-varjet\u00e0.", "Madan kollu, D\u00fcrer baqa jemmen li l-verit\u00e0 hi mo\u0127bija fin-natura, u li hemm regoli li jordnaw is-sbu\u0127ija, allavolja sabha diffi\u010bli li jiddefinixxi kriterji g\u0127alihom.", "Fl-1512/13 it-tliet kriterji tieg\u0127u kienu l-utilit\u00e0 ('Nutz'), il-pja\u010bir ('Wohlgefallen') u l-medju hieni ('Mittelmass').", "Per\u00f2, kontra Alberti u Leonardo, dak li D\u00fcrer kien jinkwieta l-i\u017cjed fuqu ma kienx li jifhem il-kun\u010bett astratt tas-sbu\u0127ija imma kif artista jista' jo\u0127loq xbiehat sbie\u0127.", "Bejn l-1512 u l-ver\u017cjoni finali fl-1528, l-opinjoni ta' D\u00fcrer \u017cviluppat milli ja\u0127seb li l-kreativit\u00e0 umana hi spontanja jew ispirata g\u0127al kun\u010bett ta' 'sinte\u017ci interna selettiva'.", "Fi kliem ie\u0127or, li artista jibni fuq l-g\u0127ana u r-rikkezza tal-esperjenzi vi\u017cwali biex jimma\u0121ina o\u0121\u0121etti sbie\u0127."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11700", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11700", "title": "Zoran To\u0161i\u0107", "text": ["Zoran To\u0161i\u0107", "Zoran To\u0161i\u0107 (Zrenjanin, 28 ta' April 1987) huwa futboler Serb li attwalment jilg\u0127ab mat-tim ta' CSKA Moscow.", "Imwieled fi Zrenjanin, il-Jugo\u017clavja, To\u0161i\u0107 beda l-karriera tieg\u0127u fil-kamp tal-futbol ma' Proleter Zrenjanin, qabel ma' ng\u0127aqad ma' Budu\u0107nost Banatski Dvor f'nofs l-ista\u0121un 2005\u201306.", "Dawn i\u017c-\u017cew\u0121 timijiet ing\u0127aqdu flimkien biex iffurmaw lil FK Banat Zrenjanin, li b\u0127alissa jinsabu jilg\u0127abu fil-kampjonat Serb.", "F'25 dehra ma' Banat, To\u0161i\u0107 skorja darbtejn u g\u0127en lit-tim biex jevita r-relegazzjoni.", "Il-prestazzjonijiet ta' To\u0161i\u0107 kemm fuq ba\u017ci domestika ma' Banat u anki dik internazzjonali mas-Serbja wassluh biex ji\u0121bed diversi klabbs Ewropej fuqu.", "Nhar is-6 ta' Awwissu 2007, To\u0161i\u0107 iffirma kuntratt professjonali ta' erba' snin ma' FK Partizan.", "Nhar it-22 ta' Novembru 2008, il-gazzetta Ingli\u017ca Daily Mail \u0127abbret li kien hemm di\u0121\u00e0 negozjati bejn FK Partizan u t-tim Ingli\u017c ta' Manchester United biex To\u0161i\u0107 jing\u0127aqad ma\u010b-\u010bampjins Ewropej fis-suq tat-trasferimenti ta' Jannar 2009.", "Dan il-qbil kien su\u0121\u0121ett g\u0127al applikazzjoni b'su\u010b\u010bess g\u0127all-permess tax-xog\u0127ol hekk kif il-plejer ma kienx lag\u0127ab il-75% tal-partiti tat-tim nazzjonali f'dik l-a\u0127\u0127ar sena.", "Minkejja xnieg\u0127at li n-negozjati kienu waqfu wara nuqqas ta' qbil fuq it-termini presonali ta' To\u0161i\u0107, it-trasferiment \u0121ie finalizzat nhar it-2 ta' Jannar 2009, b'kemm To\u0161i\u0107 u sie\u0127bu f'Partizan Adem Ljaji\u0107 jing\u0127aqdu ma' United.", "To\u0161i\u0107 se jilg\u0127ab bil-flokk numru 14.", "To\u0161i\u0107 iddebutta ma' Manchester United nhar l-24 ta' Jannar 2009, meta da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127al Cristiano Ronaldo kontra Tottenham Hotspur, partita valida g\u0127ar-raba' rawnd tal-FA Cup 2008\u201309.", "Fil-partita segwenti, iddebutta g\u0127all-ewwel darba fil-kampjonat Ingli\u017c meta da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127al Dimitar Berbatov fir-reb\u0127a ta' 5\u20130 li United g\u0127amlu fuq West Bromwich Albion.", "Wara l-parte\u010bipazzjoni tieg\u0127u fil-Kampjonati Ewropej ta' ta\u0127t il-21 sena 2007 f'isem is-Serbja, hu ng\u0127ata l-ewwel sej\u0127a mat-tim tal-kbar fejn iddebutta fil-fa\u017ci ta' kwalifikazzjoni g\u0127all-Kampjonati Ewropej 2008 kontra l-Finlandja u l-Portugall.", "L-ewwel gowls internazzjonali tieg\u0127u waslu fit-12 ta' Awwissu 2009 f'log\u0127ba ta' \u0127biberija kontra l-Afrika t'Isfel meta skorja \u017cew\u0121 gowls fir-reb\u0127a ta' 3\u20131."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11757", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11757", "title": "\u0126al G\u0127axaq", "text": ["\u0126al G\u0127axaq", "\u0126al G\u0127axaq hu villa\u0121\u0121 \u017cg\u0127ir fix-xlokk ta' Malta li jinsab ta\u0127t l-g\u0127olja ta\u017c-\u017bejtun, u qieg\u0127ed f'nofs Wied iz-Ziju u Wied il-Garnaw, li 'l hinn minn Bir id-Deheb; Il-villa\u0121\u0121 g\u0127andu per\u010benta\u0121\u0121 g\u0127oli ta' kampanja naturali, bi ftit attivit\u00e0 kummer\u010bjali, u fuq ix-xaqliba tal-Garnaw je\u017cistu g\u0127ad ta' fabbriki u industriji \u0127fief.", "\u0126al G\u0127axaq \u0127areg mill-parro\u010b\u010ba ta\u017c-\u017bejtun fl-1626 u l-Parro\u010b\u010ba tieg\u0127u hija ddedikata lill-Assunta jew kif inhi maghrufa bhala Santa Marija.", "Il-Festa Titulari ti\u0121i \u010b\u010belebrata fil-15 ta' Awwissu.", "Il-Knisja Parrokjali hija ddedikata lil Santa Marija.", "Fl-20 ta' Di\u010bembru 1733 l-Isqof Fra Paolo Alpheran de Bussan qieg\u0127ed l-ewwel \u0121ebla tat-tielet knisja f'\u0126al G\u0127axaq - il-knisja li hemm illum.", "Skond ir-rit Ruman l-ewwel \u0121ebla kienet tkun ta\u0127t il-pilastru tan-na\u0127a tal-Evan\u0121elu.", "Il-Perit kien Sebastiano Saliba u l-knisja ghandha forma ta' salib latin bi stil barokk qawwi fiha.", "Il-50 sena ta' xog\u0127ol, tbatija u sagrifi\u010b\u010bju raw il-frott tag\u0127hom fil-jum tal-Konsagrazzjoni tal-Knisja, nhar il-\u0126add, 2 ta' Mejju 1784, meta l-Isqof Mons. Vincenzo Labini mdawwar bil-kleru u l-poplu G\u0127axqi, ikkonsagra l-Knisja l-\u0121dida u ddedikaha lill-Ver\u0121ni Marija Mtellg\u0127a s-Sema.", "Din il-knisja g\u0127andha diversi Opri tal-Arti mill-isbah.", "Insibu fost l-ohrajn l-istatwi tal-Madonna ta' Fatima, -Ruzarju, ta' San Guzepp u sett tal-\u0120img\u0127a l-Kbira, i\u017cda l-G\u0127axqin huma l-aktar kburin bl-istatwa Titulari tag\u0127hom, dik ta' Santa Marija.", "Din in\u0127admet minn zokk ta' si\u0121ra ta\u017c-\u017cebbug fl-1808 mill-artist famu\u017c Malti Marjanu Gerada u hija meqjusha bhalha l-Kapolavur tieghu, tant li serviet bhala mudell ghal diversi statwi tal-Assunta o\u0127ra fosthom dik tal-Imqabba u dik ta' \u0126ad Dingli.", "Insibu wkoll bosta xog\u0127lijiet ta' pitturi mill-isba\u0127, mag\u0127mula minn \u0127afna artisti kbar Maltin fosthom Gian Nikol Buhagiar li pitter il-kwadru Titulari tat-tlug\u0127 fis-sema tal-Madonna, Francesco Zahra, Emvin Cremona, Rokku Buhagiar u Ganni Vella fost o\u0127rajn.", "Apparti l-festa Titulari ta' Santa Marija, f'din il-parrocca jsiru diversi festi sekondarji o\u0127ra matul is-sena, fosthom dik ta' San \u0120u\u017cepp, il-Madonna tar-Ru\u017carju, Corpus.", "Ta' min jg\u0127id li f'dan ir-ra\u0127al il-pur\u010bissjoni bl-istatwi tal-\u0120img\u0127a l-Kbira issir nhar \u0126add il-Palm filg\u0127axija.", "L-G\u0127axqin g\u0127andhom \u0127afna g\u0127al qalbhom il-festi tag\u0127hom u li dejjem komplew jitkabbru matul is-snin.", "L-armar mat-toroq kollha tar-ra\u0127al fi\u017c-\u017cew\u0121 festi, il-brijju, nar, il-knisja parrokjali im\u017cejna bl-isba\u0127 libsa u fuq kollox id-dedika\u017c\u017cjoni juri kemm fuq kollox l-G\u0127axqin i\u0127obbu b'im\u0127abba liema b\u0127ala lil Patruna Ewlenija, Protetri\u010bi u l-Omm wa\u0127danija li tg\u0127aqqadhom Santa Marija ta\u0127t it-titlu tat-tlug\u0127 fis-sema tag\u0127ha, kif ukoll \u017cew\u0121ha San \u0120u\u017cepp li flimkien \u0127addnu is-Sagra Familja.", "G\u0127al dan il-g\u0127an, tul is-snin twaqfu \u017cew\u0121 G\u0127aqdiet Mu\u017cikali biex ikomplu jkabbru l-festi tar-ra\u0127al.", "Kif juri l-isem din l-g\u0127aqda mu\u017cikali g\u0127axqija twaqqfet uffi\u010bjalment f' \u0126al G\u0127axaq fl-1873 bil-g\u0127an li tkompli tkabbar il-festa Titulari, spe\u010bjalment fil-festi ta' barra u tkabbar l-element mu\u017cikali u kulturali fir-ra\u0127al ta' \u0126al G\u0127axaq.", "Fl-1934 twaqqfet ukoll il-Banda fi \u0127dan din l-ewwel g\u0127aqda so\u010bjali fir-ra\u0127al u llum \u0127adet isim\u0127a g\u0127al kun\u010berti mill-isba\u0127 li torgani\u017c\u017ca ta' kull sena fil-jiem tal-festa Titulari.", "Illum il-\u0121urnata l-partitarji stillieri jiltaqg\u0127u f'bini \u0121did u mill-isba\u0127 fil-Pja\u017c\u017ca Ewlenija ta' \u0126al G\u0127axaq.", "Dan il-Ka\u017cin i\u0121ib l-isem ta' \"Pala\u017c\u017c Santa Marija\" u nfeta\u0127 uffi\u010bjalment fit-30 ta' Lulju 2009 mill-Onor.Prim Ministru Dr. Lawren\u010be Gon\u017ci wara programm mill-isba\u0127 fejn indaqqu bosta siltiet mu\u017cikali tal-aqwa kompo\u017cituri fid-dinja.", "Il-ftu\u0127 uffi\u010bjali ta' dan il-ka\u017cin \u0127abat mal-25 sena mill-anniversarju tal-ftu\u0127 tal-ewwel binja li kien infeta\u0127 mill-President emeritu s-sinjorina Agata Barbara.", "Matul is-snin il-festa Titulari kompliet tikber f'\u0127afna aspetti u dejjem g\u0127olliet isem ir-ra\u0127al.", "Fejn jid\u0127ol in-nar, din l-g\u0127aqda \u0127adet se\u0127em g\u0127al diversi drabi, kemm fil-festival Na\u017c\u017cjonali tan-nart tal-art fil-Furjana kif ukoll fil-festival Interna\u017c\u017cjonali tan-nar tal-arju \u0121ewwa l-Port il-Kbir u qatt ma re\u0121g\u0127et lura r-ra\u0127al ming\u0127ajr xi unur (il-lista koll\u0127a tid\u0127er ftit aktar 'l isfel).", "Apparti dawn il-festivali ta' kull sena to\u0127ro\u0121 bl-unuri kollha bl-ispettaklu tan-nar sinkronizzat mal-mu\u017cika li jsir fl-14 ta' Awwissu lejliet il-festa tal-Patruna tar-ra\u0127al.", "Propju fl-2008 fl-okka\u017c\u017cjoni tal-200 sena mill-mi\u0121ja tal-istatwa meravilju\u017ca tal-Assunta, giet inawgurata statwa ta' San Gorg Preca ma\u0127duma minn artist G\u0127axqi.", "Il-festa ti\u0121i \u010b\u010belebrata ta' kull sena mit-30 ta' Lulju (bidu tal-Kwindi\u010bina) sal-qofol tal-festi fil-15 ta' Awwissu.", "Din l-g\u0127aqda \u0127ija wkoll mag\u0127rufa g\u0127al bosta kun\u010berti kbar li torgani\u017c\u017ca qabel il-festa li jafu l-bidu tag\u0127hom fl-a\u0127\u0127ar tas-snin 90, bl-isem ta' \"street concert\".", "Dawn l-a\u0127\u0127ar snin dawn \u0127adu xg\u0127ira differenti g\u0127all-a\u0127\u0127ar u bdew ji\u0121bdu eluf kbar ta' nies minn Malta, G\u0127awdex u sa\u0127ansitra minn pajji\u017ci barranin.", "Il-kun\u010bert beda ji\u0121i organi\u017c\u017cat fuq tlett ijiem fejn fl-a\u0127\u0127ar jum jie\u0127du se\u0127em kemm tributes kif ukoll gruppi ori\u0121inali b\u0127al: \"Tra\u010by S\u0127ields in Celine Dion Tribute\" fl-2008, l-Queen \"R\u0127apsody\" UK Tribute fl-2009 u l-2011, l-Abba UK fl-2010, Sheila Bonnick b\u0127ala l-kantanta mill-ewwel line up uffi\u010bjali tal-Boney M fl-2011 u l-grupp ori\u0121inali Smokie fis-7 ta' Awwissu 2012.", "\u0126aga sabi\u0127a \u0127ija l-att ta' karita' li ssir fil-festa kif ukoll fil-Milied, perme\u017c\u017c tar-radju fejn f'dawn l-i\"Street concerts\" u fi\u017c-\u017cminjiet tal-Milied jin\u0121abru l-flus g\u0127al min \u0127u fil-b\u017conn.", "Festival Na\u017c\u017cjonali tal-Log\u0127ob tan-nar tal-Art", "Festival Na\u017c\u017cjonali tal-Log\u0127ob tan-nar tal-Ajru", "Din kienet it-tieni so\u010bjeta' li twaqqfet fir-ra\u0127al.Filfatt din l-g\u0127aqda mu\u017cikali twaqqfet biex tie\u0127u \u0127sieb il-festa Sekondarja ta' l-istess qaddis li \u0121\u0121ib isim\u0127a u twaqqfet fl-1874.", "L-ewwel forma ta' banda li projament kienet orkestra fi \u0127dan din is-so\u010bjeta' twaqqfet fl-1888 i\u017cda kell\u0127a tieqaf \u0127esrem wara biss ftit snin min\u0127abba problemi li ma kienx \u0127emm kontroll fuqhom.", "Din re\u0121g\u0127et bdiet tiffun\u017cjona uffi\u010bjalment b\u0127ala banda kif nafuha llum fl-1935.", "Il-Partitarji \u0120u\u017ceppini jipposjedu ka\u017cin mill-isba\u0127 ukoll imsejja\u0127 \"il-Meravilja\" u jinsab fi Triq Santa Marija e\u017cattament qabel tid\u0127ol fil-pja\u017c\u017ca min-na\u0127a tal-knisja.", "B\u0127all-G\u0127aqda mu\u017cikali ta' Santa Marija din l-G\u0127aqda ta\u0127dem \u0127afna wkoll biex tg\u0127olli isem tar-ra\u0127al fl-aspetti mu\u017cikali u kulturali tal-lokal.", "Il-festa Sekondarja fir-ra\u0127al \u0127adet xg\u0127ira o\u0127ra u kibret aktar meta fl-1975, il-kurja ne\u0127\u0127iet ir-regolamenti fuq il-festi Sekondarji.", "G\u0127alkemm din hija festa sekondarja, l-G\u0127aqda Mu\u017cikali San \u0120u\u017cepp \u0121abet unuri kbar kemm nazzjonali u kemm internazzjonali.", "L-a\u0127\u0127ar unur kien fi Spanja meta reb\u0127et kompetitzzjoni internazzjonali", "Fost il-\u0127afna bini importanti insibu dar unika imsej\u0127a id-Dar tal-Bebbux.", "Din hija dar unika f'Malta u dan g\u0127aliex hija miksija bil-bebbux li jo\u0127olqu \u0127afna disinji reli\u0121ju\u017ci.", "Dan ix-xog\u0127ol kien sar minn sid id-dar fil-bidu tas-seklu 19 meta id-dar kienet g\u0127adha b\u0127ala \u0127anut tax-xorb.", "Din id-dar kienet ukoll il-post fejn nibtet ix-xewqa biex f'\u0126al G\u0127axaq isir ukoll l-ewwel ka\u017cin so\u010bjali, dak tal-festa Titulari ta' Marija Assunta (mag\u0127rufa aktar b\u0127ala Santa Marija).", "Post ie\u0127or \u0127ija it-Turetta li kienet tintu\u017ca mill-g\u0127assiesa tal-g\u017cejjer biex jg\u0127assu ir-ra\u0127al u 'l madwar.", "'Il barra sew mir-ra\u0127al ta' \u0126al G\u0127axaq wie\u0127ed isib kappella \u010bkejkna li minflok in-natura li kienet iddawwara fl-antik, illum wie\u0127ed jara bosta fabbriki u bini li nistg\u0127u ng\u0127idu telfu mill-isbu\u0127ija naturali li kienet tgawdi din il-kappella.", "Din tinsab e\u017cattament fil-bidu tat-triq li mit-triq tal-Barrani f'\u0126al Tarxien wie\u0127ed jaqsam biex jid\u0127ol il-Gudja. propju ftit aktar 'l isfel mill-kappella wie\u0127ed isib i\u010b-\u010bimiterju tal-Gudja.", "Din il-knisja nbniet fl-1535 fuq art u bi flus il-knisja Kattedrali tal-Imdina, g\u0127al\u0127ekk hija propjet\u00e0 tag\u0127hom.", "Wara \u0121iet irran\u0121ata mill-\u0121did min-Nobbli Pawlu Pellegrino.", "Fiha artal wie\u0127ed, u s-sagristija tag\u0127ha \u0121iet mibnija minn Wi\u0121i Agius.", "Ri\u010bentament din il-kappella re\u0121g\u0127et \u0121iet irran\u0121ata minn \u0127afna G\u0127axqin stess.", "Tajjeb li ng\u0127idu li g\u0127alkemm storikament u parrokjalment tag\u0127mel parti mill-Parro\u010b\u010ba ta' \u0126al G\u0127axaq u fil-bidu tat-twaqqif tal-Kunsilli Lokali kienet parti mill-istess ra\u0127al, illum il-\u0121urnata saret parti mill-lokalita ta' Santa Lu\u010bija wara talba li saret mill-Kunsill Lokali t'\u0127emm\u0127ekk.", "F'misra\u0127 \u017cg\u0127ir li jinsab fuq wara tal-knisja parrokjali u j\u0121ib l-isem tal-qaddis San Filippu insibu kappella \u017cg\u0127ira fil-kobor i\u017cda kbira fix-xog\u0127ol artistiku ta' pitturi li j\u017cejnuha u fil-lavur tal-\u0121ebla Maltija.", "Hija ddedikata lil San Filippu Neri u fl-1796 la\u0127qet g\u0127ad-dinjit\u00e0 ta' ba\u017cilika minuri affiljata mal-knisja ta' San \u0120wann Lateran f'Ruma.", "Il-knisja bdiet tinbena fit-23 ta' Jannar 1761, u tlestiet fit-3 ta' Lulju, 1762, fuq id-disinn tal-Perit Sebastjan Saliba, l-istess perit tal-knisja parrokjali ta' \u0126al G\u0127axaq iddedikata lill-Assunta.", "Din tbierket minn Dun \u0120wann Filippu \u017bammit fid-9 ta' Mejju, 1763 li tag\u0127ha hu kien is-sid u l-\u0127sieb biex tinbena.", "\u0126ekk kif minn tal-Barrani f'\u0126al Tarxien taqsam fit-triq il-Belt Valleta f'\u0126al G\u0127axaq issib kappella \u017cg\u0127ira li tilqek f'dan ir-ra\u0127al pittoresk.", "Il-knisja \u0127ija ddedikata lir-Redentur u msej\u0127a \"ta' Santu Kristu\" devo\u017c\u017cjoni kbira m\u0127ux biss mill-parru\u010b\u010bani ta' \u0126al G\u0127axaq imma anke mill-ir\u0127ula tal-madwar.", "Jing\u0127ad li l-istimatur tal-art, Mikilan\u0121 \u017bammit, fl-1806, \u0121ie\u0127 il-\u0127sieb li jwassal fir-ra\u0127al tieg\u0127u d-devo\u017c\u017cjoni lejn il-Passjoni ta' \u0120esu' Kristu, billi jibni ni\u010b\u010ba fit-triq ewlenija li twasslek g\u0127al \u0126al G\u0127axaq, pre\u010bi\u017c fil-qu\u010b\u010bata fejn kienu isibuh b\u0127ala Kalamija.", "F'wa\u0127da min-ni\u010be\u010b fl-1808 \u0121iet imqieg\u0127da l-istatwa tar-Redentur, xog\u0127ol Mastru Pawl Cassar, minn Bormla, student ta' Marjanu Gerada.", "Twajjeb ie\u0127or inqala' sabiex jag\u0127mel minn butu n-ni\u010b\u010ba tal-Veronika.", "Sal-1808 kien hemm dejjem id-devo\u017c\u017cjoni lejn dik ix-xbie\u0127a, li din tat \u0127sieb lil qassis mill-istess ra\u0127al, Dun \u0120u\u017cepp Demicoli, li jibni knisja minflok in-ni\u010b\u010ba, u fi\u0127a jqieg\u0127ed l-istatwa ta' \u0120esu' Kristu mg\u0127obbi bis-salib.", "Fis-17 ta' Ottubru, 1852, il-Kappillan Dun Tumas Naudi \u0121ie pur\u010bissjonalment g\u0127al-lok, bierek l-ewwel \u0121ebla u nise\u0121 kelmtejn g\u0127all-okka\u017cjoni.", "Il-knisja l-\u0121dida fil-g\u0127odwa tal-25 ta' Settembru 1859, \u0121iet imbierka mir-Reverendissmu Kanonku Dun Filippu Amato, Vigarju \u0120enerali.", "Biswit dan is-santwarju \u0127emm dar \u010bkejkna li kinet tintu\u017ca mis-Sorijiet Fran\u0121iskani meta kienu f'dan ir-ra\u0127al.", "Issir ukoll festa \u017cg\u0127ira b'quddiesa u festin \u0127dejn il-kappella fil-15 ta' Settembru ta' kull sena."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11776", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11776", "title": "Adem Ljaji\u0107", "text": ["Adem Ljaji\u0107", "Adem Ljaji\u0107 (bis-Serb: \u0410\u0434\u0435\u043c \u0409\u0430\u0458\u0438\u045b; Novi Pazar, 29 ta' Settembru 1991) huwa futboler Serb li jilg\u0127ab b\u0127ala midfilder offensiv jew fuq il-faxxa leminija g\u0127at-tim ta' Torino.", "Ljaji\u0107 beda l-karriera fil-kamp tal-futbol mat-tim lokali ta' SF Jo\u0161anica, qabel ma fl-2005 ittrasferixxa f'Belgrad meta laqat l-g\u0127ajn tal-kow\u010b ta' Partizan Dusan Trbojevi\u0107.", "Fil-kapitali Serba, Ljaji\u0107 beda jilg\u0127ab mat-tim \u0121ovanili tal-klabb, waqt li \u0127a sehem f'isem is-selezzjoni tas-Serbja ta' ta\u0127t is-16 u t-18-il sena.", "Il-progress mal-ewwel tim kien wie\u0127ed ta' minnufih.", "F'Awwissu tal-2008 sar parti mill-pjanijiet tal-kow\u010b Slavi\u0161a Jokanovi\u0107, fejn f'g\u0127axar apparenzi skorja darbtejn fil-kampanja rebbie\u0127a tal-kampjonat 2007\u201308.", "F'Ottubru tal-2008, Manchester United taw \u010bans lil Ljaji\u0107 biex jimpressjona meta tawh prova, minkejja li ma kienx \u0121ie \u017cvelat dwar it-tul ta' din il-prova.", "Il-\u0121urnata ta' wara, is-segretarju \u0121enerali ta' Partizan ikkonferma li \"mhuwiex vera li Ljaji\u0107 mar l-Ingilterra ming\u0127ajr permess.", "A\u0127na konna f'kuntatt ma' Manchester United g\u0127al xi \u017cmien u Ljaji\u0107 kien mat-tim internazzjonali fl-Ingilterra fejn kien qed jipparte\u010bipa fir-rawnd ta' kwalifikazzjoni tal-Kampjonati Ewropej g\u0127al ta\u0127t id-19-il sena, u b'hekk dan il-mument kien opportun biex jag\u0127mel prova.\"", "Nhar it-2 ta' Jannar 2009, Manchester United ikkonfermaw li komplew it-trasferiment ta' kemm Ljaji\u0107 u anki ta' sie\u0127bu f'Partizan, Zoran To\u0161i\u0107.", "To\u0161i\u0107 ing\u0127aqad mal-klabb mill-ewwel, waqt li Ljaji\u0107 kien se jibqa' ma' Partizan g\u0127all-kumplament tal-2009, fejn f'Jannar tal-2010, min\u0127abba li l-FIFA ma t\u0127allix li jsiru trasferimenti internazzjonali g\u0127al plejers ta' ta\u0127t it-tmintax-il sena.", "Minkejja li matul l-2009 Ljaji\u0107 kien jag\u0127mel vja\u0121\u0121i regulari lejn Manchester biex jit\u0127arre\u0121 mal-iskwadra, Manchester United idde\u010bidew li ma ji\u0127dux l-opzjoni li jakkwistaw definittavment lill-plejer Serb min\u0127abba kwistjonijiet fuq il-permess tax-xog\u0127ol g\u0127al Ljaji\u0107.", "Fit-13 ta' Jannar 2010, il-klabb Taljan ta' Fiorentina \u0127abbar l-akkwist ta' Ljaji\u0107, fejn wara li g\u0127adda t-testijiet medi\u010bi, iffirma kuntratt ta' \u0127ames snin.", "Iddebutta mal-\"Viola\" fid-dro ta' 2\u20132 barra minn darhom kontra Cagliari, fejn da\u0127al b\u0127ala sostitut fit-82 minuta g\u0127al Manuel Pasqual.", "L-ewwel gowl tieg\u0127u kien minn penalty kontra Lazio fit-18 ta' Settembru 2010, bi Fiorentina jitilfu 2\u20131.", "Matul l-ista\u0121un 2010\u201311, ta\u0127t il-kow\u010b Sinisa Mihajlovi\u0107 lag\u0127ab 26 log\u0127ba u skorja 3 gowls fil-kampjonat.", "Fl-ista\u0121un 2011\u201312 sab inqas post mal-ewwel tim.", "Nhar it-2 ta' Mejju 2012, fil-log\u0127ba kontra Novara li spi\u010b\u010bat 2\u20132 \u0121ie sostitwit minn Delio Rossi fit-32 minuta minn Rub\u00e9n Olivera; il-plejer \u010bap\u010bap sarkastikament lill-kow\u010b u qamet alterazzjoni verbali li dde\u0121enerat f'aggressjoni fi\u017cika fuq il-plejer.", "Wara dan l-episodju l-kow\u010b \u0121ie mke\u010b\u010bi u l-plejer intefa' barra mit-tim sa tmiem l-ista\u0121un.", "Bil-wasla tal-kow\u010b il-\u0121did Vincenzo Montella, grazzi g\u0127all-prestazzjonijiet konvin\u010benti fil-log\u0127ob ta' qabel il-kampjonat re\u0121a' \u0121ie integrat mal-iskwadra.", "L-ista\u0121un kien wie\u0127ed po\u017cittiv g\u0127al Ljaji\u0107 fejn stabilixxa ru\u0127u fit-tim.", "Nhar id-19 ta' Mejju, fl-a\u0127\u0127ar log\u0127ba tal-kampjonat kontra Pescara, skorja l-ewwel tripletta fil-karriera tieg\u0127u, biex spi\u010b\u010ba bi 12-il gowl fl-ista\u0121un.", "Nhar it-28 ta' Awwissu 2013, issie\u0127eb uffi\u010bjalment mal-klabb ta' Roma g\u0127as-somma ta' \u20ac11-il miljun, b'kuntratt ta' erba' snin.", "Ljaji\u0107 \u0121ie mag\u0127\u017cul mat-tim nazzjonali tal-kbar tas-Serbja f'log\u0127ba ta' \u0127biberija kontra l-Bulgarija tas-17 ta' Novembru 2010.", "Nhar it-28 ta' Mejju 2012, wara li ma kantax l-innu nazzjonali qabel il-log\u0127ba kontra Spanja, il-kow\u010b Mihajlovi\u0107 \u0127abbar li ma kienx se jag\u0127\u017clu iktar."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11789", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11789", "title": "Lola Pagnani", "text": ["Lola Pagnani", "Anna Lola Pagnani Stravos, mag\u0127rufa a\u0127jar b\u0127ala Lola Stavros jew ukoll Anna Lola Pagnani (Ruma, 3 ta' April 1972) hi attri\u010bi u ballerina Taljana.", "Hi twieldet f'Ruma b\u0127ala Anna Lola Pagnani Stavros, it-tifla tal-kittieb Enzo Pagnani.", "Hi ggradwat f'Pari\u0121i fl-et\u00e0 ta' sbatax-il sena fi\u017c-\u017cfin kontemporanju, u kienet l-ewwel \u017ceffiena tal-Momix fit-\"Tour Mondjali\", u su\u010b\u010bessivament ikkolaborat fil-koreografija ta' Circe du Soleil f'Montr\u00e9al.", "Hi kienet l-ewwel \u017ceffiena fit-Teatru Nazzjonali ta' Munich ta\u0127t id-direzzjoni ta' Lina Wertmuller u l-konduttur Giuseppe Sinopoli.", "Wara hi ggradwat fi\u017c-\u017cfin kontemporanj fl-Alvin Ailey American Dance Theater \u0121ewwa New York.", "Wara li \u0121ewwa New York studjat id-drama, hi rritornat lura l-Italja.", "Lura l-Italja hi bdiet fost ismijiet kbar ta' fama internazzjonali, b\u0127al Ettore Scola, Giulio Base, Lina Wertmuller, u \u0121iet mag\u0127\u017cula minn Spike Lee, John Turturro u aktar tard, Abel Ferrard g\u0127al xi produzzjonijiet \u0121ewwa l-Istati Uniti.", "Fl-Italja kienet testimonja ta' Lavazza flimkien ma' Tullio Solenghi u Riccardo Garrone u g\u0127al sentejn kienet parti mill-programm ta' diskussjoni \"Maurizio Costanzo Show\".", "Hi kienet invitata biex ta\u0127dem flimkien ma' Enrico Montesano, Marco Columbro, Barbara De Rossi, Blas Roca Rey, Enrico Brignano, Nino Manfredi, Vittorio Gassman u Shelley Winters.", "Dan tal-a\u0127\u0127ar \u0127adha tistudja mieg\u0127u f'Los Angeles fl-Actor's Studio.", "Ikkolaborat mar-Rai International fi New York f'diversi programmi u kkondu\u010biet il-programm \"PoP Italia\".", "Dan l-a\u0127\u0127ar idde\u010bidiet li tag\u0127mel dokumentarju flimkien mal-produttri\u010bi u direttri\u010bi Amerikana Melissa Balin, inspirat minn fatt personali legali b\u0127ala vittima ta' komplott tal-camorra.", "Il-pro\u0121ett se j\u0121ib l-isem ta' \"Women Seeking Justice\" u se jinkludi stejjer ta' in\u0121ustizzja minn madwar il-globu."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11802", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11802", "title": "Malta fil-Festival tal-Eurovision 2009", "text": ["Malta fil-Festival tal-Eurovision 2009", "Malta se tiehu sehem fil-\"Festival tal-Eurovision 2009\".", "Ix-xandir Malti, il-PBS se jag\u0127mel il-finali nazzjonali, EuroSong 2009, biex ti\u0121i mag\u0127\u017cula l-kanzunetta g\u0127all-Festival tal-Eurovision, li se jsir \u0121ewwa Moska, ir-Russja.", "Malta \u0127adet sehem g\u0127all-ewwel darba fl-Ewrovi\u017cjoni tal-1971.", "Hija \u0120iet l-a\u0127\u0127ar darbtejn wara xulxin, telqet mill-festival fl-1973 g\u0127al sentejn, imbag\u0127ad re\u0121g\u0127et da\u0127let fl-1975 fejn akkwistat ri\u017cultat a\u0127jar.", "Wara re\u0121g\u0127et telqet mill-festival, u ma \u0127aditx sehem qabel 16-il sena wara fl-1991, meta \u0121iet is-sitt post b'Georgina u Paul Giordimaina, l-aqwa ri\u017cultat sa dak i\u017c-\u017cmien.", "Kien hemm b'kollox 22 kanzunetta Maltija g\u0127all-Ewrovi\u017cjoni, u tal-2009 sejra tkun it-23 wa\u0127da.", "Il-PBS idde\u010bieda format \u0121did g\u0127all-g\u0127a\u017cla nazzjonali g\u0127all-Festival Kanzunetta g\u0127all-Ewropa 2009.", "L-awturi u kompozituri setg\u0127u jissottomettu \u017cew\u0121 diski g\u0127al kull kantant, meta jkun kantant wie\u0127ed fuq il-palk.", "Is-sottomissjonijiet \u0121ew a\u010b\u010bettati fit-13 u l-14 ta' Ottubru 2008 fl-uffi\u010b\u010bji tal-PBS, Gwardaman\u0121ia, Tal-Piet\u00e0.", "Bejn it-23 u s-26 ta' Ottubru u l-1 u t-2 ta' Novembru, 56 kanzunetta \u0121ew mag\u0127\u017cula internament g\u0127at-tieni fa\u017ci.", "Fit-2 fa\u017ci, is-56 kanzunetta tkantaw waqt programm televi\u017civ bl-isem ta 'Euro Showbox' li sar bejn it-8 ta' Novembru 2008 u l-10 ta' Jannar 2009.", "Il-kanzunetti finali huma 20:", "1) \u0126a \u0126i \u0126u, ikkantaw 'The Elements'.", "2) Kamikaze Lover (Ma\u0127bub Kamika\u017ci), ikkantaw il-'Baklava'.", "3) Choose Your Number (Ag\u0127\u017cel in-Numru Tieg\u0127ek), ikanta J. Anvil.", "4) Where You Belong (Fejn Int Sejjer), ikanta Wayne Micallef.", "5) Tonight at the Opera (Illejla fl-Opra), ikkantaw il-'Classic Rebels'.", "6) Promises (Weg\u0127diet), ikantaw Vittorio u Dorothy.", "7) What if We (Min jaf li kieku a\u0127na...), tkanta Chiara 8) One Million Ways (Miljun Mod), ikanta Rosman Pace 9) Before You Walk Away (Qabel Timxi l'Hemm), ikkantaw il-'Q'.", "10) Let It Shine (\u0126alliha Tiddi), tkanta Kylie Coleiro.", "11) Where Was I?", "(Fejn Kont Jien?), ikanta Jamie Tonna.", "12) Life is an Opera (Il-\u0126ajja hi Opra), tkanta Christine Barbara.", "13) Someday (Xi Darba), tkanta Eleonar Cassar.", "14) Crossroads (Salib it-Toroq), tkanta Raquela.", "15) Mama, tkanta Miriam Christine.", "16) Avalon, ikantaw Georgina u Ruth Casingena.", "17) Typical Me (Tippiku Tieg\u0127i), tkanta Alison Ellul.", "18) The Song in Your Heart (Il-Kanzunetta f'Qalbek), ikantaw Trilogy.", "19) Blue Sonata, tkanta Claudia Faniello.", "20) Butterfly Sky, ikanta Klinsmann Coleiro"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11861", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11861", "title": "Rafael Pereira da Silva (twieled fl-1990)", "text": ["Rafael Pereira da Silva (twieled fl-1990)", "Rafael Pereira da Silva, mag\u0127ruf a\u0127jar b\u0127ala Rafael jew Rafael da Silva (Petr\u00f3polis, 9 ta' Lulju 1990) hu plejer tal-futbol li attwalment jilg\u0127ab mat-tim ta' Manchester United.", "Normalment jilg\u0127ab b\u0127ala difensur lemini, imma kapa\u010bi jilg\u0127ab ukoll fuq il-faxxa leminija ta' nofs il-grawnd.", "\u0126uh tewmi F\u00e1bio jilg\u0127ab ukoll ma' Manchester United.", "Il-karriera professjonali ta' Rafael bdiet \u0121ewwa l-Bra\u017cil mat-tim ta' Fluminense, fejn kien jilg\u0127ab mag\u0127hom ta\u0127t livell \u0121ovanili.", "Rafael u \u0127uh F\u00e1bio \u0121ew skoperti minn Les Kershaw li kien qed ja\u0127dem f'isem il-klabb Ingli\u017c ta' Manchester United.", "F'Jannar tal-2008 it-tewmin ittrasferixxew lejn Manchester, imma ma setg\u0127ux jilg\u0127abu partiti sakemm ma jkollhomx tmintax-il sena f'Lulju tal-2008.", "Rafael g\u0127amel l-ewwel apparenza mal-klabb f'partita ta' \u0127biberija kontra Peterborough United nhar l-4 ta' Awwissu.", "G\u0127all-ista\u0121un 2008\u201309, hu ng\u0127ata l-flokk numru 21 li kien milbus minn Dong Fangzhuo.", "Id-debutt uffi\u010bjali bil-flokk a\u0127mar wasal fil-\u0121urnata tal-ftu\u0127 tal-kampjonat Ingli\u017c 2008\u201309, fejn da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127al Fraizer Campbell kontra Newcastle United.", "L-ewwel partita mal-ewwel \u0127dax kienet kontra Middlesbrough fit-Tielet Rawnd tal-League Cup.", "Il-prestazzjonijiet tieg\u0127u wassluh li jkun preferut mill-esperjenzati Gary Neville u Wes Brown.", "L-ewwel gowl tieg\u0127u wasal fid-90 minuta fit-telfa li United sofrew kontra Arsenal bl-iskor ta' 2\u20131 nhar it-8 ta' Novembru 2008.", "Grazzi g\u0127all-prestazzjonijiet eklatanti matul dan l-ewwel sta\u0121un, Rafael ing\u0127ata estensjoni tal-kuntratt ma' Manchester United g\u0127al sentejn o\u0127ra, li se jorbtu mal-klabb sal-2013.", "Nhar is-26 ta' Lulju 2010, Rafael \u0121ie msejja\u0127 g\u0127all-ewwel darba mat-tim nazzjonali Bra\u017ciljan b\u0127ala l-ewwel skadwra mag\u0127\u017cula mill-kow\u010b il-\u0121did Mano Menezes g\u0127al-log\u0127ba ta' \u0127biberija kontra l-Istati Uniti tal-10 ta' Awwissu.", "Madanakollu, id-debutt tieg\u0127u kellu jistenna sentejn wara hekk kif iddebutta fis-26 ta' Mejju 2012, b\u0127ala sostitut kontra d-Danimarka.", "Hu kien fost l-iskwadra Bra\u017ciljana li \u0127adet sehem fl-Olimpadji 2012 li saru \u0121ewwa Londra, fejn mag\u0127hom reba\u0127 il-midalja tal-fidda."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11913", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11913", "title": "Wolverhampton Wanderers FC", "text": ["Wolverhampton Wanderers FC", "Wolverhampton Wanderers Football Club hu klabb tal-futbol Ingli\u017c ibba\u017cat fil-belt ta' Wolverhampton.", "Riferut \u0127afna drabi bil-ver\u017cjoni mqassra ta' ismu, Wolves, il-klabb hu mag\u0127ruf g\u0127all-kuluri distinti u g\u0127all-istorja twila.", "Il-klabb \u0121ie fundat fl-1877 u mill-1889 jilg\u0127ab \u0121ewwa Molineux Stadium.", "Storikament, Wolves kisbu su\u010b\u010bess kbir fil-kors tas-snin, fejn barra li kienu fundaturi tal-Football League, reb\u0127u darba l-FA Cup qabel il-bidu tal-Ewwel Gwerra Dinjija.", "Wolves stabilixxew lilhom infushom fost l-aqwa skwadri ta\u0127t it-tmexxija ta' Stan Cullis wara it-Tieni Gwerra Dinjija, fejn reb\u0127u l-kampjonat g\u0127al tliet darbiet u l-FA Cup darbtejn bejn l-1949 u l-1960.", "Kien f'dan i\u017c-\u017cmien li l-kompetizzjoni tat-Tazza ta\u010b-\u010aampjins ing\u0127atat il-bidu f'nofs is-snin \u0127amsin wara li gazzetti Ingli\u017ci ddikjaraw lil Wolves b\u0127ala \u010b-\"\u010aampjins tad-Dinja\" wara reb\u0127iet kontra l-aqwa timijiet Ewropej.", "Wolves ma rnexxielhomx jersqu aktar vi\u010bin lejn dak li nkiseb fl-era ta' Stan Cullis, anke jekk lag\u0127bu l-ewwel finali tat-Tazza UEFA fl-1972 kontra Tottenham Hotspur, u reb\u0127u l-League Cup fl-1974 ta\u0127t Bill McGarry u fl-1980 ta\u0127t John Barnwell.", "Mill-1984 'il quddiem, huma qattg\u0127u biss sta\u0121un wie\u0127ed fl-aqwa divi\u017cjoni.", "Minkejja dan in-nuqqas ta' su\u010b\u010bess, Wolves skont l-istatistika jibqg\u0127u fost l-aqwa sitt timijiet fl-istorja tal-futbol Ingli\u017c.", "Ir-rivali prin\u010bipali ta' Wolves huma West Bromwich Albion, Aston Villa u Birmingham City, b'rivalrji i\u017cg\u0127ar ikunu ma' Stoke City u Walsall.", "Wolverhampton Wanderers jilg\u0127abu b'wa\u0127da fost l-aktar uniformi famu\u017ci u rikonoxibbli fil-futbol Brittaniku.", "Il-kuluri tradizzjonali tal-klabb huma riferiment g\u0127all-mottu tal-belt, \"qalb id-dlam jo\u0127ro\u0121 id-dawl\", bil-kulur dehbi jirrapre\u017centa d-dawl u l-kulur sewdieni jirrapre\u017centa d-dlam.", "Fl-ewwel snin tal-klabb it-tim lag\u0127ab b'diversi ver\u017cjonijiet ta' dawn il-kuluri li jinkludu strixxi dehbin u suwed antiki, u nofsijiet dijagnoli suwed u kulur id-deheb.", "Il-kuluri tradizzjonali tal-Wolves g\u0127al log\u0127ob barra minn darhom hu l-abjad.", "L-ewwel emblema li ntlibset fuq il-flokkijiet tal-Wolves kienet turi l-istemma tal-belt ta' Wolverhampton, li kienet is-soltu tintlibes f'okka\u017cjonijiet spe\u010bjali b\u0127al f'xi finali.", "Lejn tmiem is-snin sittin, Wolves introdu\u010bew l-emblema tag\u0127hom li kienet tikkonsisti minn lupu qabbie\u017ci, li aktar saret bi tliet lpup.", "Fl-1979, Wolves biddlu g\u0127al dik li tinsab illum; ir-ras ta' volpi.", "Id-disinn sempli\u010bi imma mag\u0127mul bi stil, g\u0127amel din l-emblema fost l-aktar rikonoxibbli fil-futbol Brittaniku u, minkejja li l-istemma tal-belt ta' Wolverhampton intu\u017cat f'nofs is-snin disg\u0127in, din xorta g\u0127adha tintu\u017ca' sal-\u0121urnata tal-lum.", "Wolverhampton Wanderers ilhom jilg\u0127abu f'Molineux mill-1889.", "L-istadju pre\u010bedenti tag\u0127hom kien fil-parti ta' Blakenhall, u anki jekk m'g\u0127adx baqa' ebda fdalijiet tal-grawnd, triq fil-qrib i\u0121\u0121ib l-isem ta' Wanderers Avenue.", "L-isem Molineux \u0121ej minn Benjamin Molineux, negozjant lokali li bena daru f'dawk l-in\u0127awi.", "Northampton Brewery, li aktar tard \u0127adu l-art, selfuha lil Wolverhampton Wanderers fl-1889, fejn dan tal-a\u0127\u0127ar kien g\u0127ad ma kellux dar permanenti fejn jilg\u0127ab.", "Wara r-rinnovament li saru fis-sit, l-ewwel log\u0127ba tal-kampjonat intlag\u0127bet fis-7 ta' Settembru 1889 fir-reb\u0127a ta' 2-0 kontra Notts County quddiem 4,000 spettatur.", "L-introduzzjoni tal-fladlajts, li swew mal-madwar \u00a310,000, fet\u0127et il-bieb g\u0127al Molineux biex tospita ta' kull \u0121img\u0127a numru ta' log\u0127biet ta' \u0127biberija kontra timijiet minn madwar il-globu.", "Fil-fatt, qabel il-bidu tat-Tazza ta\u010b-\u010aampjins u l-kompetizzjonijiet internazzjonali g\u0127all-klabbs, dawn il-log\u0127obiet kienu ta' presti\u0121ju kbir u numru kbir ta' spettaturi kienu jattendu g\u0127al dawn il-partiti, bil-BBC \u0127afna drabi turi direttament dawn l-avvenimenti.", "Fil-bidu tas-snin disg\u0127in, dan l-istadju g\u0127adda minn rinnovazzjoni, u sal-ista\u0121un 1993\u201394 kien jospita madwar 28,525 ru\u0127.", "Madanakollu sal-promozzjoni g\u0127all-Premier League fl-2003, Molineux kien il-\u0127ames l-i\u017cg\u0127ar stadju fil-Premiership.", "Il-proprjetarju milljunarju Steve Morgan mistenni li jkabbar dan l-istadju biex jesa' 40-45,000+ persuna."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11937", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11937", "title": "Watford FC", "text": ["Watford FC", "Watford Football Club hu klabb tal-futbol professjonali Ingli\u017c ibba\u017cat fil-belt ta' Watford.", "Huma jilg\u0127abu fi\u010b-Championship.", "Il-klabb \u0121ie fundat fl-1881, fejn lag\u0127ab g\u0127all-ewwel darba fil-grawnd Cassio Road, qabel ma ttrasferixxa f'Vicarage Road fl-1922, fejn baqg\u0127u hemm sal-lum il-\u0121urnata Il-klabb g\u0127andu l-laqam ta' \"The Hornets\" (I\u017c-\u017bna\u017can) min\u0127abba l-uniformi safra u sewda.", "Watford g\u0127andhom rivalit\u00e0 twila mat-tim ta' Luton Town.", "Il-klabb hu l-aktar mag\u0127ruf g\u0127a\u017c-\u017cew\u0121 perjodi meta kien ta\u0127t it-tmexxija tal-Ingli\u017c Graham Taylor.", "L-ewwel wie\u0127ed kien bejn l-1977 u l-1987, meta l-klabb tela' g\u0127all-Ewwel Divi\u017cjoni l-antika mir-Raba' Divi\u017cjoni, fejn la\u0127aq ukoll il-finali tal-FA Cup fl-1984 u kkompeta fit-Tazza UEFA.", "It-tieni perjodi kien mill-1997 sal-2001, meta Taylor wassal lill-klabb mit-Tieni Divi\u017cjoni sal-Premiership.", "Matul dawn i\u017c-\u017cew\u0121 eri l-klabb kien ta\u0127t il-proprjet\u00e0 tal-president onorarju u l-kantant famu\u017c Elton John."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11945", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11945", "title": "Gianluca Ramazzotti", "text": ["Gianluca Ramazzotti", "Gianluca Ramazzotti (Ruma, 22 ta' Awwissu 1970) hu attur, komiku u doppjatur Taljan ta\u010b-\u010binema, it-televixin u t-teatru.", "Hu attenda l-Akkademja tat-Teatru fil-Kalabrija, li kienet segwita minn korsijiet o\u0127ra fit-Teatru ta' Varsavja, u f'Pari\u0121i \u0121ewwa t-Theatre du Soleil.", "Da\u0127al jag\u0127mel parti tal-Kumpanija tal-Bagaglino, dirett minn Pier Francesco Pingitore, fejn \u0127a sehem kemm f'serati u serji ta' fizzjoni prodotti mill-kumpanija.", "Minbarra din l-esperjenza mal-Bagaglino, hu \u0127a sehem fis-serje \"Vivere\" u f\"'Un posto al sole\", u fil-film televi\u017civ Il Papa Buono, ta\u0127t direzzjoni ta' Ricky Tognazzi.", "Hu ja\u0127dem ukoll b\u0127ala pre\u017centatur fuq ir-radju u anki doppjatur, partikularment fl-istejjer fizzju\u017ci ta' kull g\u0127odwa fuq Radiodue.", "B\u0127ala attur tat-teatru, hu wkoll interpreta l-parti ta' Bojetto fil-kummiedja mu\u017cikali Rugantino."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11955", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11955", "title": "Julien Faubert", "text": ["Julien Faubert", "Julien Faubert (Le Havre, 1 ta' Awwissu 1983) hu plejer tal-futbol Fran\u010bi\u017c li jilg\u0127ab b\u0127ala midfilder ma' West Ham United.", "Faubert beda l-karriera mat-tim ta' Cannes, qabel ma fl-2004 itrasferixxa mat-tim ta' Bordeaux.", "Fl-1 ta' Lulju 2007, minkejja xnieg\u0127at li Faubert kien qrib li jitrasferixxi mat-tim ta' Rangers, hu minflok ing\u0127aqad mat-tim Ingli\u017c ta' West Ham United g\u0127al somma ta' madwar \u00a36.1 miljun.", "Per\u00f2, il-karriera mal-West Ham ma tantx bdiet fuq nota po\u017cittiva hekk kif we\u0121\u0121a' fil-log\u0127ba ta' \u0127biberija ta' qabel l-ista\u0121un kontra Sigma Olomouc, u kien mistenni li jdum sitt xhur barra mil-log\u0127ob.", "Id-debutt mal-ewwel tim wasal fit-12 ta' Jannar 2008, meta da\u0127al b\u0127ala sostitut fil-partita kontra Fulham f'Upton Park.", "L-ewwel sta\u0121un qalb il-futbol Ingli\u017c xejn ma kien feli\u010bi meta irnexxielu jag\u0127mel biss tmien apparenzi min\u0127abba li kontinwament kien iwe\u0121\u0121a.", "Faubert ing\u0127ata l-permess li jinnegozja mat-tim ta' Real Madrid, bi \u0127sieb li ji\u0121i msellef g\u0127all-kumplament tal-ista\u0121un g\u0127al somma ta' \u20ac1.5 miljun b'g\u0127a\u017cla li Real jixtruh b'mod permanenti g\u0127al \u20ac6 miljun.", "It-trasferiment tieg\u0127u sar fil-31 ta' Jannar 2009, waqt li d-debutt tieg\u0127u bil-flokk Madrilen wasal fis-7 ta' Frar, kontra Racing Santander.", "L-unika apparenza ta' Faubert mat-tim nazzjonali Fran\u010bi\u017c waslet fis-16 ta' Awwissu 2006, kontra il-Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina.", "Id-debutt immarkah b'gowl fl-a\u0127\u0127ar minuta biex assigura reb\u0127a g\u0127al Franza bl-iskor ta' 2\u20131."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11970", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11970", "title": "George Best", "text": ["George Best", "George Best (Belfast, 22 ta' Mejju 1946 \u2013 Londra, 25 ta' Novembru 2005) kien plejer professjonali tal-futbol Nord-Irlandi\u017c, mag\u0127ruf l-aktar g\u0127as-snin li kien qatta' ma' Manchester United.", "Hu kien jilg\u0127ab b\u0127ala \u0121wejn\u0127a fejn il-log\u0127ba tieg\u0127u kienet tkun kombinazzjoni ta' velo\u010bit\u00e0, a\u010b\u010belerazzjoni, bilan\u010b, l-abilit\u00e0 li jixxutja bi\u017c-\u017cew\u0121 saqajn, il-gowls li jiskorja u l-kapa\u010bit\u00e0 li jaqbe\u017c lid-difensuri.", "Fl-1968, deskritta b\u0127ala l-aqwa sena li qatt kellu fil-karriera, hu reba\u0127 it-Tazza ta\u010b-\u010aampjins ma' Manchester Unied, u \u0121ie nkurunat b\u0127ala l-Plejer Ewropew tas-Sena.", "Hu kien regulari mat-tim tal-Irlanda ta' Fuq, per\u00f2 fis-37 log\u0127ba li lag\u0127ab qatt ma rnexxielu jwassalhom sat-Tazza tad-Dinja.", "Fl-1999 hu \u0121ie ivvutat fil-\u0127dax-il post, wara Marco van Basten, fl-elezzjoni tal-Plejer Ewropew tas-Seklu skont l-IFFHS, u fis-sittax-il post, wara Lothar Matth\u00e4us, fl-elezzjoni tal-Plejer tas-Seklu.", "Pel\u00e9, fl-2004, semmieh fil-lista personali tal-125 l-aqwa plejer \u0127ajjin fil-FIFA 100 u Best \u0121ie msemmi fid-dsatax-il post, wara Gerd M\u00fcller, fis-Sonda\u0121\u0121 tal-\u0120ublew tad-Deheb tal-UEFA.", "F'pajji\u017cu, l-ammirazzjoni lejn hi mqassra fil-fra\u017ci lokali li tg\u0127id: \"Maradona tajjeb; Pel\u00e9 itjeb; George Best l-aqwa.\"", "Hu kien fost l-ewwel plejers \u010belebrit\u00e0, per\u00f2 l-istil ta' \u0127ajja ekstravaganti li kien jg\u0127ix wassluh g\u0127al problemi mal-alko\u0127oli\u017cmu li qattg\u0127u bin-nofs il-karriera tieg\u0127u, u eventwalment g\u0127all-mewt tieg\u0127u f'Novembru tal-2005 fl-et\u00e0 ta' 59.", "Il-kaw\u017ca ta' mewtu kienet infezzjoni fil-kliewi.", "George Best kien l-ewwel wild ta' Dicky Best (1920 - 2008) u Anne Withers (1923 - 1978), u trabba fi Cregagh, f'Belfast.", "Best kellu \u0127ames a\u0127wa, erba' tfajliet li kienu Carol, Barbara, Julie u Grace, u \u0127u\u0127 l-ie\u0127or kien Ian.", "Missier Best miet fis-16 ta' April 2008, waqt li ommu mietet fl-1978 kaw\u017ca ta' marda relatata mal-alko\u0127oli\u017cmu.", "Fl-et\u00e0 ta' 11-il sena, fl-1957, Best ing\u0127ata \u010b-\u010bans li jattendi l-iskola akkademika ta' Grosvenor Grammar School, per\u00f2 min\u0127abba li l-iskola kienet tag\u0127ti \u010bertu importanza lil-log\u0127ba tar-rugbi aktar mill-futbol, hu beda jattendi l-iskola ta' Lisnasharragh Secondary School, fejn ing\u0127aqad ma' diversi \u0127bieb mill-iskola primarja u tatu \u010b-\u010bans li jiffoka fuq il-futbol.", "Fl-et\u00e0 ta' \u0127mistax-il sena, Best kien skopert f'Belfast minn Bob Bishop li kien ja\u0127dem f'isem il-klabb Ingli\u017c ta' Manchester United, fejn it-telegramma li dan tal-a\u0127\u0127ar bag\u0127at lill-kow\u010b ta' United ta' dak i\u017c-\u017cmien Matt Busy kienet tg\u0127id: \"Na\u0127seb li sibtlek \u0121enju.\"", "Il-klabb lokali ta' Glentoran kien irrifjutawh qabel min\u0127abba li kien wisq \u017cg\u0127ir u debboli.\"", "Best kien sussegwentament ing\u0127ata prova.", "Id-debutt ta' Best ma' Manchester United wasal fl-14 ta' Settembru 1963, meta kellu 17-il sena, kontra West Bromwich Albion \u0121ewwa Old Trafford fir-reb\u0127a ta' 1\u20130.", "\u0120img\u0127atejn wara Best skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u kontra Burnley.", "Sa tmiem l-ista\u0121un Best kien skorja sitt gowls, hekk kif Manchester United spi\u010b\u010baw it-tieni wara \u010b-\u010bampjins Liverpool.", "Fit-tieni sta\u0121un tieg\u0127u, Best u Manchester United kisbu t-titlu nazzjonali.", "Best spi\u010b\u010ba qalb il-fomm ta' \u0127afna nies, meta fl-et\u00e0 ta' g\u0127oxrin sena skorja \u017cew\u0121 gowls fil-kwarti tal-finali tat-Tazza ta\u010b-\u010aampjins kontra Benfica fl-1996, u fost l-istampa kien imlaqqam b\u0127ala \"O Quinto Beatle\" (Il-\u0126ames Beatle\").", "It-talent li kien i\u0127addan Best wassluh biex ikun favorit qalb il-folla u mal-istampa.", "Hu kien imlaqqam b\u0127ala \"il-\u0127ames Beatle\" min\u0127abba x-xag\u0127ar twil li kellu, l-isbu\u0127ija estetika u l-\u0127ajja ekstravaganti ta' \u010belebrit\u00e0.", "Laqmijiet o\u0127ra jinkludu \"Belfast Boy\" u \u0127afna drabi kien riferut b\u0127ala Georgie, jew Geordie f'Belfast.", "L-ista\u0121un 1966\u201367 kien sta\u0121un ie\u0127or ta' su\u010b\u010bess g\u0127al Manchester United hekk kif re\u0121g\u0127u kisbu t-titlu b'distakk ta' erba' punti.", "L-ista\u0121un segwenti Best sar rebbie\u0127 tat-Tazza ta\u010b-\u010aampjins wara li skorja fil-finali kontra Benfica.", "United reb\u0127u 4\u20131 u Best kien aktar tard inkurunat b\u0127ala l-Plejer Ewropew tas-Sena u l-Plejer tas-Sena tal-Asso\u010bjazzjoni Kittieba.", "Minn dakinhar, per\u00f2, bdiet in-ni\u017cla tieg\u0127u.", "Best feta\u0127 \u017cew\u0121 diskoteki f'Manchester lejn l-a\u0127\u0127ar tas-snin sittin, u anki kellu f'idejh \u0127wienet tal-\u0127wejje\u0121.", "Madanakollu, bdew il-problemi tal-log\u0127ob tal-azzard, tal-alko\u0127ol u beda ji\u0121\u0121era ma' diversi nisa.", "Best lag\u0127ab ma' United meta n-numri tal-flokkijiet kienu jing\u0127ataw skont liema po\u017cizzjoni tilg\u0127ab, bil-mod tradizzjonali Ingli\u017c, u mhux skont liema numru jrid il-plejer.", "Meta Best kien jilg\u0127ab fuq il-\u0121wejn\u0127a l-leminija, b\u0127alma kien jag\u0127mel lejn l-a\u0127\u0127ar fa\u017cijiet tal-1966 u tat-Tazza ta\u010b-\u010aampjins 1968, hu kien jilg\u0127ab bin-numru 7.", "B\u0127ala \u0121wejn\u0127a xellugija, fejn lag\u0127ab esklussivament fl-ista\u0121un debuttanti tieg\u0127u u kwa\u017ci l-ista\u0121un 1971\u201372 kollu, kellu l-flokk numru 11.", "Best lag\u0127ab ukoll bin-numru 8 darba fis-snin sittin u f'aktar minn nofs tal-partiti matul l-1970\u201371; hu libes ukoll il-flokk numru 10 fl-1972, imma rritorna bin-numru 11 g\u0127all-\u0127arifa tal-1973.", "Best lag\u0127ab darba anki bin-numru 9, b'Bobby Charlton imwe\u0121\u0121a', fit-22 ta' Marzu 1969, f'Old Trafford, fejn skorja l-uniku gowl fit-telfa ta' 1\u20130 kontra Sheffield Sheffield Wednesday..", "Fl-1974, fl-et\u00e0 ta' 27 sena, Best g\u0127alaq il-kapitlu mat-tim ta' United.", "L-a\u0127\u0127ar log\u0127ba kompetittiva mal-klabb kienet fl-1 ta' Jannar 1974, f'Loftus Road kontra Queens Park Rangers.", "Best, g\u0127amel total ta' 470 dehra g\u0127al Manchester United fil-kompetizzjonijiet kollha bejn l-1963 u l-1974, u skorja 174 gowls (fosthom sitt gowls f'log\u0127ba wa\u0127da kontra t-tim mir-raba' divi\u017cjoni Northampton Town).", "Hu kien l-aqwa skorer tal-klabb g\u0127al sitt sta\u0121uni konsekuttivi, u kien l-aqwa skorer tal-Ewwel Divi\u017cjoni fl-1967\u201368.", "Fis-snin segwenti hu kompla sejjer g\u0127an-ni\u017cla, fejn ittrasferixxa ma' diversi klabb, fosthom avventuri fl-Irlanda, l-Amerika, l-Iskozja u fl-Awstralja.", "Best tejjeb il-forma tieg\u0127u mal-wasla mal-klabb ta' Fulham g\u0127all-ista\u0121un 1976\u201377, fejn minkejja li kien qrib it-tletin, \u017camm xorta l-kapa\u010bitajiet li kellu fl-aqwa \u017cmenijiet tieg\u0127u.", "Best, aktar tard f'\u0127ajtu stqarr li \u017c-\u017cmien li qatta' mal-Cottagers kien sodisfa\u010benti, minkejja li ma reba\u0127 l-ebda unur.", "Best lag\u0127ab g\u0127al tliet klabb fl-Istati Uniti: Los Angeles Aztecs, Fort Lauderdale Strikers u San Jose Earthquakes; hu wkoll lag\u0127ab ma' Detroit Express f'numru ta' partiti li g\u0127amlu fl-Ewropa.", "Hu kien su\u010b\u010bess fil-grawnd, fejn irnexxielu jiskorja 15-il gowl f'24 log\u0127ba fl-ewwel sta\u0121un mal-Aztecs u \u0121ie msemmi b\u0127ala l-aqwa midfilder tal-NASL fit-tieni sta\u0121un tieg\u0127u.", "Fit-tieni sta\u0121un fl-Istati Uniti, Best skorja darba biss fi tnax-il log\u0127ba.", "It-trasferimenti mat-timijiet ta' Fort Lauderdale u San Jose kienu di\u017cappuntanti, hekk kif il-vizzji barra mill-grawnd re\u0121g\u0127u \u0127adu kontroll ta' \u0127ajtu.", "Wara li naqas li jaqbel it-termini mal-Bolton Wanderers fl-1981, hu kien mistieden fil-\u0120appun fejn lag\u0127ab tliet partiti g\u0127al \u017cew\u0121 timijiet fl-Ewwel Divi\u017cjoni tal-\u0126ong Kong fl-1982.", "Lejn tmiem l-1982, il-kow\u010b ta' Bournemouth Don Megson iffirma lil Best li issa kien jg\u0127odd mas-36 sena, fejn dan tal-a\u0127\u0127ar baqa mal-klabb tat-Tielet Divi\u017cjoni, meta finalment irtira mill-futbol fl-et\u00e0 ta' 37 sena.", "Fl-1988, partita testimonjali n\u017camment g\u0127al Best f'Windsor Park.", "Fost il-folla kien hemm Sir Matt Busby u Bob Bishop, il-persuna li skopra lil Best, waqt li dawk li lag\u0127bu kienu jinkludu lil Ossie Ardiles, Pat Jennings u Liam Brady.", "Best skorja darbtejn, wie\u0127ed minn barra l-kaxxa, u l-ie\u0127or minn penalty.", "Hu lag\u0127ab 37 darba g\u0127at-tim nazzjonali Nord-Irlandi\u017c, fejn skorja disa' gowls.", "Mid-disa' gowls li skorja mat-tim nazzjonali, erbg\u0127a waslu kontra \u010aipru u wie\u0127ed kull wi\u0127ed kontra l-Albanija, l-Ingilterra, l-Iskozja, it-Turkija u l-I\u017cvizzera.", "Fil-15 ta' Mejju 1971, Best skorja possibilment l-iktar \"gowl\" famu\u017c tal-karriera tieg\u0127u \u0121ewwa Windsor Park f'Belfast kontra l-Ingilterra.", "Hekk kif Gordon Banks, il-gowler tal-Ingilterra, kien qed jipprepara biex itella' l-ballun minn \u0121ol-kaxxa tieg\u0127u, Best irnexxielu li jil\u0127aq il-ballun l-ewwel x'\u0127in Banks kien se jixxutja, u l-ballun qabe\u017c fuq it-tnejn li huma b'Best javvanza u bir-ras jiskorja f'lasta vojta.", "Dan il-gowl ma kienx konvalidat min\u0127abba kondotta skoretta.", "Best kompla jintg\u0127a\u017cel mat-tim nazzjonali matul is-snin sebg\u0127in, minkejja l-problemi kontinwi \u0121ewwa u barra l-grawnd.", "Minkejja dan, xorta baqa' juri l-\u0121enju naturali li kien i\u0127addan.", "Fl-1976, l-Irlanda ta' Fuq spi\u010b\u010baw kontra l-Olanda f'Rotterdam b\u0127ala wa\u0127da mill-partiti ta' kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja 1978.", "L-Olanda \u2013 f'nofs triq lejn dehriet su\u010b\u010bessivi fil-fa\u017ci finali tat-Tazza tad-Dinja \u2013 u b'Johann Cruyff fl-aqwa forma f'dak il-mument; \u0127ames minuti fil-partita Best ir\u010bieva ballun fuq ix-xellug.", "Minflok ma avvanza lejn il-lasta hu baqa' fuq il-faxxa fejn g\u0127eleb lil tliet Olandi\u017ci qabel ma quddiemu sab lil Cruyff.", "Best mexxa l-ballun lejn l-avversarju u g\u0127adda l-ballun minn bejn saqajn Cruyff - b'hekk Best kien g\u0127eleb diskutibilment l-aqwa plejer fid-dinja f'dik l-epoka.", "G\u0127at-Tazza tad-Dinja 1982, il-kow\u010b tat-tim nazzjonali Billy Bingham kien ikkunsidra l-g\u0127a\u017cla ta' Best, per\u00f2 fl-et\u00e0 ta' 36 sena bit-talent li kien i\u0127addan imtappan bl-et\u00e0 u bix-xorb, hu ma ntg\u0127a\u017cilx mat-tim Nord-Irlandi\u017c.", "Manchester United", "Best kompla jixrob, u xi drabi kien ikun fil-pub lokali f'Surbiton, Surrey.", "Fit-3 ta' Ottubru 2005, Best \u0121ie ammess fl-isptar privat Cromwell Hospital g\u0127al kura intensiva, wara li kien qed isofri minn infezzjoni fil-kliewi kkwa\u017cati mill-effetti ta' drogi w\u017cati biex jipprevjenu lil \u0121ismu milli jirrifjuta t-trapjant tal-fwied.", "Fis-27 ta' Ottubru, xi gazzetti stqarrew li Best kien qrib il-mewt tieg\u0127u, u bag\u0127tu messa\u0121\u0121i ta' kondoljanza lejn il-qraba tieg\u0127u.", "Il-kundizzjonijiet ta' Best tjiebu g\u0127all-bidu, per\u00f2 re\u0121g\u0127u ddeterjoraw f'Novembru.", "Fl-20 ta' Novembru, it-tablojd Brittaniku \"News of the World\" ippubblika stampa ta' Best li kienet rikjesta personali tieg\u0127u, fejn turi lilu fis-sodda tal-isptar, flimkien ma' dak li kien irrapurtat b\u0127ala l-a\u0127\u0127ar messa\u0121\u0121: \"Tmutux b\u0127ali\".", "Dan il-messa\u0121\u0121 deher b\u0127ala messa\u0121\u0121 ta' twissija biex o\u0127rajn ma jirriskjawx li jsofru destin simili b'ri\u017cultat tal-alko\u0127oli\u017cmu.", "Fis-sig\u0127at bikrin tal-25 ta' Novembru 2005 it-trattament \u0121ie mwaqqaf; eventwalment hu miet, fl-et\u00e0 ta' 59 sena, wara battalja li damet aktar milli t-tobba kienu qed jistennew, fis-13:06 GMT ta' dik l-istess \u0121urnata ri\u017cultat ta' infezzjoni fil-pulmun u fallimenti multipli fl-organi.", "Il-Premier League \u0127abbar li qabel kull partita ta' tmiem il-\u0121img\u0127a skedati fil-Premiership se ti\u0121i mi\u017cmuma minuta ta' silenzju b\u0127ala tifkira g\u0127al mewt ta' Best; f'\u0127afna mill-istadji, din il-minuta ta' silenzju minflok serviet b\u0127ala minuta ta' applaw\u017c f'unur tieg\u0127u.", "L-ewwel partita f'Old Trafford wara l-mewt ta' Best kienet partita mil-League Cup kontra West Bromwich Albion, li kien ukoll l-istess klab li mieg\u0127u g\u0127amel id-debutt bil-flokk ta' United lura fl-1963.", "Din il-partita, mirbu\u0127a minn United, kienet pre\u010beduta minn tributi minn sie\u0127bu li kien mieg\u0127u fl-iskwadra, Sir Bobby Charlton.", "It-tifel ta' Best Calum, flimkien ma' s\u0127abu veterani tal-iskwadra, u membri li baqg\u0127u \u0127ajjin mit-tim ta' West Bromwich Albon kontra liema lag\u0127ab fid-debutt tieg\u0127u, ilkoll ing\u0127aqdu flimkien mal-iskwadra kurrenti ta' United fuq il-grawnd g\u0127al minuta ta' silenzju, fejn matulha l-benjamini \u017cammew fil-g\u0127oli ritratti ta' Best, li ng\u0127ataw qabel il-partita.", "Il-\u0121isem \u0127alla l-familja fi Cregagh Road, Belfast, ftit wara l-g\u0127axra ta' filg\u0127odu tas-Sibt, 3 ta' Di\u010bembru 2005.", "Il-pur\u010bissjoni tal-funerali mxiet id-distanza qasira lejn il-Parlament Nord-Irlandi\u017c, mag\u0127ruf b\u0127ala Stormont.", "Din kienet segwita minn madwar 100,000 persuna li riedu jag\u0127tu l-a\u0127\u0127ar tislima lil wie\u0127ed mill-aqwa plejers fl-istorja u wie\u0127ed mill-aktar nies famu\u017ci tal-Irlanda ta' Fuq.", "Il-funeral kien imxandar fuq diversi stazzjonijiet televi\u017civi.", "Best \u0121ie midfun \u0127dejn ommu Annie Elizabeth Kelly f'\u010berimonja privata fil-qu\u010b\u010bata ta' \u010aimiterju Roselawn.", "L-Ajruport ta' Belfast City biddel ismu g\u0127al George Best Belfast City Airport g\u0127all-memorja ta' Best.", "L-isem il-\u0121did \u0121ie mikxuf uffi\u010bjalment nhar it-22 ta' Mejju 2006, li kieku kien ikun g\u0127eluq is-sittin sena ta' Best, u dan sar fil-pre\u017cenza tal-familja u l-\u0127bieb tal-istess Best \u0121ewwa l-ajruport.", "L-opinjoni pubblika fl-Irlanda ta' Fuq fuq it-tibdil fl-isem kienet wa\u0127da maqsuma, b'sonda\u0121\u0121 minnhom juri biss 52% favur u 48% kontra.", "Il-kap deputat tal-Partit Unjonista Demokratiku (DUP) u membru parlamentari ta' Belfast tal-Lvant, Peter Robinson, liema ajruport ta' Belfast City jinsab fil-konstitwenza tieg\u0127u, stqarr li l-preferenza tieg\u0127u kienet li grawnd sportiv jissemma f'isem Best.", "Il-\u0121est li sar i\u0121\u0121enera kummenti negattivi fi \u0127dan l-Irlanda ta' Fuq.", "F'Marzu tal-2006, il-kumpanija tal-ajru Flybe, semmiet lil ajruplan Dash 8 (Q400) b\u0127ala \"The George Best\".", "Dan l-ajurplan wara kellu jservi biex iwassal lill-familja ta' Best g\u0127all-partita ta' testimonjanza li saret f'Manchester f'\u0121ie\u0127 Best.", "F'\u0120unju tal-2006, Sarah Faberg\u00e9, il-proneputija tal-\u0121ojjellier Russu Carl Faberg\u00e9 \u0121iet kummissjonata biex to\u0127loq il-Bajda ta' George Best, b\u0127ala tifkira.", "Edizzjoni limitata ta' 68 bajda \u0121ew prodotti, bil-profitti tal-bejg\u0127 tag\u0127hom immorru g\u0127all-Fondazzjoni George Best.", "L-ewwel bajda mill-kollezzjoni hi pre\u017centi fuq ba\u017ci permanenti g\u0127all-vi\u017cwal tal-pubbliku fl-Ajruport George Best.", "G\u0127all-ewwel anniversarju mill-mewt tieg\u0127y, l-\"Ulster Bank\" \u0127are\u0121 miljun karta tal-\u0127ames liri.", "Dawn il-karti spi\u010b\u010baw jinbieg\u0127u f'\u0127amest ijiem.", "Il-karti li nbieg\u0127u fuq is-sit elettroniku tal-irkant online eBay, spi\u010b\u010baw jinbieg\u0127u g\u0127al \u00a330.", "Pjanijiet kurrenti g\u0127al stadju nazzjonali \u0121did g\u0127all-Irlanda ta' Fuq qrib Lisburn jinkludi proposta ta' statwa ta' Best b\u0127ala wie\u0127ed minn fost l-eroj sportivi tal-pajji\u017c.", "Dawn l-istatwi se jdawru l-arena sportiva prin\u010bipali u Best se jing\u0127aqad flimkien mal-istatwa tal-plejer tar-rugbi Willie John McBride, il-plejer tal-Asso\u010bjazzjoni Atletika Gallika Cormac McAnallen, ir-rebbie\u0127 tal-midalja tad-deheb fl-Olimpjadi Mary Peters, ir-rebbie\u0127 tal-Grand National Richard Dunwoody, is-sewwieq tal-Grand Prix Eddie Irvine, i\u010b-\u010bampjin mondjali tal-moto\u010bikli\u017cmu Joey Dunlop, u \u010b-\u010bampjin mondjali tal-isnuker Alex Higgins.", "F'Di\u010bembru tal-2006, il-George Best Memorial Trust \u0127abbret maratona ta' \u0121bir ta' fondi ta' \u00a3200,000 biex i\u0127allsu g\u0127al skultura tal-bron\u017c daqs ta' bniedem ta' George Best.", "Sal-2008 kien g\u0127ad ma n\u0121abarax il-flus sakemm \u017cviluppatur lokali, Doug Elliott, \u0127abbar fid-29 ta' Jannar 2008, li hu kien se j\u0127allas il-kumplament tal-flus u r-realizzazzjoni tal-pro\u0121ett."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11971", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11971", "title": "Daniel Parejo Mu\u00f1oz", "text": ["Daniel Parejo Mu\u00f1oz", "Daniel Parejo Mu\u00f1oz (Coslada, 16 ta' April 1989) hu plejer tal-futbol professjonali li jilg\u0127ab b\u0127ala midfilder mat-tim Spanjol ta' Valencia.", "Parejo kien prodott tal-akkademja \u0121ovanili ta' Real Madrid.", "Il-kow\u010b Bernd Schuster kien impressjonat bit-talent ta\u017c-\u017cag\u0127\u017cug\u0127 u g\u0127a\u017clu biex jit\u0127arre\u0121 g\u0127al diversi drabi mat-tim tal-kbar.", "Fl-4 ta' Awwissu 2008, Parejo \u0121ie msellef g\u0127al sena lit-tim ta\u010b-Championship Ingli\u017c Queens Park Rangers, u ddebutta mal-QPR \u0127amest ijiem wara fejn da\u0127al b\u0127ala sostitut fir-reb\u0127a ta' 2\u20131 fuq Barnsley f'Loftus Road.", "Parejo g\u0127amel tmintax-il dehra.", "Fis-17 ta' Di\u010bembru 2008, Real Madrid sejj\u0127uh lura mis-self, wara li l-midfilders regulari tag\u0127hom Rub\u00e9n de la Red u Mahamadou Diarra spi\u010b\u010baw barra g\u0127all-ista\u0121un kollu kaw\u017ca ta' problemi fi\u017ci\u010bi.", "Parejo ing\u0127ata n-numru 17, li qabel kien milbus minn Ruud van Nistelrooy li wkoll kien se jkun barra mil-log\u0127ob g\u0127all-kumplament tal-ista\u0121un.", "Minkejja dawn il-problemi fit-tim, hu ftit li xejn deher mat-tim bl-ewwel log\u0127ba tkun dik kontra Sporting de Gij\u00f3n tal-15 ta' Frar.", "F'Lulju 2009, Parejo nxtara minn Getafe, b'Real i\u017commu l-opzjoni li jer\u0121g\u0127u jixtruh fil-futur.", "Nhar il-25 ta' Marzu 2010, hu skorja gowl kontra l-eks-tim tieg\u0127u, meta seraq ballun mill-gowler Iker Casillas.", "Il-konfront intemm f'telfa ta' 4\u20132.", "Dak l-ista\u0121un hu g\u0127en lil Getafe jikkwalifikaw g\u0127at-tieni darba fl-istorja g\u0127all-UEFA Europa League.", "Wara sta\u0121un deludenti li ra lit-tim jevita bi ftit ir-relegazzjoni, fl-14 ta' \u0120unju 2011, Valencia \u0127abbru l-akkwist ta' Parejo g\u0127as-somma ta' \u20ac6 miljun."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11982", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11982", "title": "Trattat ta' Maastricht", "text": ["Trattat ta' Maastricht", "It-Trattat ta' Maastricht (formalment mag\u0127ruf b\u0127ala t-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea) \u0121ie ffirmat fis-7 ta' Frar 1992 f'Maastricht, fil-Pajji\u017ci Baxxi wara negozjati finali fid-9 ta' Di\u010bembru, 1991, bejn il-membri tal-Komunit\u00e0 Ewropea.", "Dan it-trattat da\u0127al fis-se\u0127\u0127 fl-1 ta' Novembru, 1993, matul il-Kummissjoni Delors.", "Dan \u0127oloq l-Unjoni Ewropea u wassal g\u0127all-\u0127olqien tal-munita unika ewro.", "Introdu\u010ba wkoll forom \u0121odda ta' kooperazjoni bejn il-gvernijiet tal-Istati Membri \u2013 pere\u017cempju dwar d-difi\u017ca u fil-qasam tal-\"\u0121ustizzja u l-affarijiet interni\".", "It-Trattat ta' Maastricht, bi\u017c-\u017cieda ta' din il-kooperazzjoni intergovernattiva mas-sistema e\u017cistenti tal-\"Komunit\u00e0\", flimkien mat-tliet pilastri \u0127oloq struttura \u0121dida li hija kemm politika kif ukoll ekonomika.", "Din hija l-Unjoni Ewropea (UE)."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "11983", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=11983", "title": "Relattivit\u00e0 ristretta", "text": ["Relattivit\u00e0 ristretta", "Ir-relattivit\u00e0 ristretta hi teorija formali li \u017cviluppa Albert Einstein fl-1905.", "L-g\u0127an ta' Einstein kien li jo\u0127ro\u0121 il-konsegwenzi fi\u017ci\u010bi kollha tar-relattivit\u00e0 Galilejana u tal-fatt li l-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl fil-vojt g\u0127andha l-istess valur fis-sistemi ta' riferiment inerzjali kollha.", "Dan il-fatt irri\u017culta mill-ekwazzjonijiet ta' Maxwell imma sa dak i\u017c-\u017cmien kien spjegat b'mod differenti bl-u\u017cu tal-\"ispazju assolut\" ta' Newton u tal-\"eter\".", "Ir-relattivit\u00e0 Galilejana tg\u0127\u00ecd, fil-lingwa\u0121\u0121 modern, li kull ma ji\u0121ri f'sistema ta' riferiment inerzjali wa\u0127da ji\u0121ri b'mod perfettament identiku f'kull sistema ta' riferiment inerzjali o\u0127ra.", "Dan il-prin\u010bipju, li sar jissejja\u0127 \"il-prin\u010bipju tar-relattivit\u00e0\", Einstein wessg\u0127u biex jinkludi sistemi ta' riferiment li mhumiex inerzjali: minn \"ristretta\" ir-relattivit\u00e0 saret \"\u0121enerali\".", "It-teorija tar-relattivit\u00e0 ristretta stabilixxit formoli \u0121odda li j\u0127alluna ng\u0127addu minn sistema ta' riferiment Galilejana g\u0127al o\u0127ra.", "L-ekwazzjonijiet korrispondenti jwasslu g\u0127al fenomeni li jidhru qishom kontra s-sens komun b\u0127all-\"paradoss ta\u017c-\u017cew\u0121 tewmin\".", "Ir-relattivit\u00e0 ristretta g\u0127amlet ukoll impatt kbir fuq il-filosofija billi ne\u0127\u0127iet kull possibbilt\u00e0 li je\u017cistu \u0127in u spazju assolut fl-univers.", "Wara l-argumenti ta' Henri Poincar\u00e9, il-filosfi bilfors kellhom jibdew ja\u0127sbu b'mod differenti fuq il-kwistjoni tal-\u0127in u l-ispazju.", "Fl-a\u0127\u0127ar tas-seklu 19, James Clerk Maxwell stabbilixxa l-ekwazzjonijiet li jiggvernaw l-im\u0121iba tal-mew\u0121 elettromanjetiku, fosthom il-mew\u0121 tad-dawl.", "Skont din it-teorija, il-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl ma tistax tiddependi mill-proprjetajiet elettri\u010bi u manjeti\u010bi tal-ambjent u lanqas mill-velo\u010bit\u00e0 tal-punt ta' riferiment tal-kejl.", "Dan qajjem problema billi fil-mekkanika Newtonjana il-velo\u010bitajiet jing\u0127addu (biex ng\u0127idu l-affarijiet fil-qosor).", "Jekk minn ajruplan li miexi b'velo\u010bit\u00e0 ta' 7 km/s relattiva mal-Art, jisparaw bomba 'l quddiem b'velo\u010bit\u00e0 ta' 1 km/s relattiva mal-ajruplan, il-velo\u010bit\u00e0 tal-bomba relattiva mal-Art tkun ta' 8 km/s. Jekk il-bomba jisparawha lura, il-velo\u010bit\u00e0 tag\u0127ha tkun ta' 6 km/s.", "L-ekwazzjonijiet ta' Maxwell, g\u0127all-kuntrarju, jg\u0127idu li jekk nimmiraw ra\u0121\u0121 dawl mill-ajruplan 'l quddiem jew lura, il-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl imkejla fuq id-dinja tkun l-istess.", "Michelson u Morley g\u0127amlu esperiment fejn id-dinja g\u0127amlitha ta' ajruplan.", "Billi l-pjaneta tag\u0127na ddur madwar ix-xemx b'velo\u010bit\u00e0 ta' 30 km/s, riedu jaraw jekk hemmx xhieda ta' xi differenza bejn il-velo\u010bitajiet tad-dawl meta jkun fid-direzzjoni tal-moviment tad-dinja jew kontra.", "Ma sabu l-ebda differenza u allura dan l-esperiment ikkonferma l-validit\u00e0 tal-ekwazzjonijiet ta' Maxwell.", "Lorentz stabbilixxa formoli ta' trasformazzjoni biex ng\u0127addu minn osservatur g\u0127all-ie\u0127or; dawn jirrigwardaw l-ekwazzjoniet ta' kompatibbilt\u00e0 li t-tifsira tag\u0127hom ma kinitx \u010bara.", "L-ispjegazzjoni li \u0127ar\u0121et biex dawn il-formoli strambi ji\u0121u \u0121ustifikati kienet din: l-eter, l-ambjent li qabel kien ma\u0127sub me\u0127tie\u0121 g\u0127all-propagazzjoni tal-mew\u0121 tad-dawl b\u0127alma l-arja hi me\u0127tie\u0121a g\u0127all-propagazzjoni tal-mew\u0121 tal-\u0127oss, g\u0127andhom proprjetajiet elasti\u010bi li jwasslu g\u0127al dawn l-ekwazzjonijiet.", "Poincar\u00e9 ippubblika xi artikli fuq it-teorija qabel Einstein.", "Fl-1905, fl-artiklu tieg\u0127u \"Fuq l-elettrodinamika tal-korpi fil-moviment\", Albert Einstein ippre\u017centa r-relattivit\u00e0 kif \u0121ej:", "L-ekwazzjonijiet ta' Lorentz g\u0127andhom xi konsegwenzi li ma nistennewhomx b\u0127all-\"kontrazzjoni tat-tul\" u d-\"dilatazzjoni tal-\u0127in\".", "Il-\"kontrazzjoni tat-tul\" hu l-fenomenu fejn osservatur jinnota tnaqqis fit-tul ta' o\u0121\u0121etti li jimxu b'velo\u010bit\u00e0 relattiva mal-osservatur li mhijiex \u017cero.", "Din il-kontrazzjoni (imsej\u0127a i\u017cjed formalment \"il-kontrazzjoni ta' Lorenz\" jew \"il-kontrazzjoni ta' Lorenz\u2013Fitzgerald\") ninnutawha biss meta l-velo\u010bita tkun komparabbli ma' dik tad-dawl; u l-kontrazzjoni hi biss fid-direzzjoni li l-korp osservat ikun miexi fiha.", "Id-\"dilatazzjoni tal-\u0127in\" hu l-fenomenu fejn osservatur isib li l-arlo\u0121\u0121 ta' ie\u0127or, e\u017catt l-istess b\u0127al tieg\u0127u, li jkun miexi relattivament mieg\u0127u, itektek i\u017cjed bilmod, jekk iqqablu mal-arlo\u0121\u0121 tieg\u0127u.", "Einstein kiteb mill-\u0121did il-formoli li jiddefinixxu l-momentu u l-ener\u0121ija \u010binetika b'mod li jag\u0127milhom invarjanti ta\u0127t trasformazzjoni ta' Lorentz.", "Il-partijiet li jie\u0127du l-\u0127in u t-tliet koordinati tal-ispazju fl-ekwazzjoniet ta' Lorentz ma nistg\u0127ux nifirduhom.", "Minkowski interpretahom b\u0127ala spazju-\u0127in b'erba' dimensjonijiet.", "Nosservaw madankollu li l-\u0127in u l-ispazju xorta jibqg\u0127u ta' natura differenti u ma nistg\u0127ux nassimilaw wie\u0127ed fl-ie\u0127or.", "Pere\u017cempju nistg\u0127u nag\u0127mlu dawra fl-ispazju imma dan impossibbli fil-\u0127in.", "Minn dan il-\"punto di vista\", hemm xi ko\u017cmolo\u0121i li jidhirlhom li mhux sewwa li nqisu l-\u0127in b\u0127ala koordinata imma\u0121inarja u jissu\u0121\u0121erixxu li g\u0127andna nabbandunaw din id-drawwa.", "Naturalment jibqa' l-fatt li ma nistg\u0127ux nifirdu l-\u0127in mill-ispazju u l-relattivit\u00e0 ti\u017cviluppa fi spazju-\u0127in b'erba' dimensjonijiet, wa\u0127da g\u0127all-\u0127in u tlieta g\u0127all-ispazju.", "Kien hemm \u0127afna kontroversji, l-i\u017cjed wara 2000, fuq liema xjenzati ikkontribwew parti jew o\u0127ra fl-i\u017cvilupp tat-teorija tar-relattivit\u00e0.", "Fl-1912, Lorentz u Einstein \u0121ew proposti g\u0127al premju Nobel flimkien g\u0127ax-xog\u0127ol tag\u0127hom fuq it-teorija.", "Ir-rakkomandazzjoni kienet minn Wien, lawrjat tal-1911, li stqar li \"sewwa kif Lorentz g\u0127andu ji\u0121i meqjus b\u0127ala l-ewwel li sab il-kontenut matematiku tal-prin\u010bipju tar-relattivit\u00e0, Einstein irnexxielu jirredu\u010bih f'prin\u010bipju sempli\u010bi.", "G\u0127andna nqisu l-mertu ta\u017c-\u017cew\u0121 ri\u010berkaturi b\u0127ala komparabbli\".", "Einstein qatt ma r\u010bieva il-premju Nobel g\u0127ar-relattivit\u00e0, il-premju Nobel bi prin\u010bipju qatt ma jing\u0127ata g\u0127al teorija pura.", "Il-kumitat ried jistenna konferma esperimentali u meta din waslet, Einstein kien intefa' fuq xog\u0127lijiet o\u0127ra importanti.", "Einstein fl-a\u0127\u0127ar kien ippremjat bil-premju Nobel g\u0127all-fi\u017cika fl-1921, g\u0127all-kontribuzzjonijiet tieg\u0127u lill-Fi\u017cika Teorika, u spe\u010bjalment g\u0127all-iskoperta tal-ispjegazzjoni tal-effett fotoelettriku.", "Il-teorija ta' Einstein tirrigwarda s-sistemi ta' riferiment inerzjali.", "Niftakru li sistema ta' riferiment tissejja\u0127 \"inerzjali\" jekk ma tkunx su\u0121\u0121etta g\u0127al ebda a\u010b\u010belerazzjoni: razz fl-ispazju 'l bog\u0127od minn kull massa hu sistema inerzjali jekk il-muturi kollha jkunu mitfijin.", "Il-postulati tar-relattivit\u00e0 ristretta huma dawn:", "L-ewwel postulat hu propjament il-\"prin\u010bipju tar-relattivita\" \"ristrett\" g\u0127all-klassi ta' sistemi ta' riferiment inerzjali u jifformalizza l-iskoperta ta' Galileo li skontha l-moviment uniformi f'linja dritta hu \"qisu xejn\" g\u0127al osservatur f'sistema ta' riferiment miexja.", "It-tieni postulat i\u0127allina nissinkronizzaw l-arlo\u0121\u0121i b'sinjal tad-dawl minn sistema ta' riferiment.", "Biex nag\u0127mlu dan bi\u017c\u017cejjed li l-\"g\u0127assies tal-\u0127in\" jibg\u0127at sinjal bid-dawl f'\u010bertu \u0127in, pere\u017cempju f'nofsinhar.", "Imbag\u0127ad meta osservatur li qieg\u0127ed distanza \"r\" 'il bog\u0127od jir\u010bievi s-sinjali, jie\u0127u kont tal-\u0127in \"r /c\" (fejn \"c\" hi l-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl) li s-sinjal \u0127a biex jasallu u jqieg\u0127ed l-arlo\u0121\u0121 fuq \" nofsinhar +\"r /c\" \".", "Mit-tieni postulat nistg\u0127u niddedu\u010bu l-ekwazzjoniet tat-trasformazzjonijiet ta' Lorentz jekk in\u017cidu mieg\u0127u ipote\u017ci o\u0127ra: l-ispazju-\u0127in hu omo\u0121enju u i\u017cotropu.", "Dan il-fatt skoprewh Kunz u Comstock indipendentament fl-1910.", "L-ipote\u017ci mi\u017cjuda twassal g\u0127all-grupp ta' trasformazzjonijiet b'parametru \"c\", fi\u017cikament bl-istess dimensjonijiet b\u0127all-velo\u010bit\u00e0.", "Dawn it-trasformazzjonijiet nistg\u0127u niddentifikawhom mat-trasformazzjonijiet ta' Galilew jekk formula_1 hi infinita u mat-trasformazzjonijiet ta' Lorentz jekk formula_1 hi finita u po\u017cittiva.", "L-identifikazzjoni ta' \"c\" mal-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl, li mill-osservazzjoni hi finita ti\u0121i mit-tieni postulat.", "Nikkonsidraw \u017cew\u0121 sistemi ta' riferiment formula_3 u formula_4, l-ewwel sistema ta' riferiment formula_3 nag\u0127tuha velo\u010bit\u00e0 formula_6 relattiva mas-sistema ta' riferiment formula_4.", "Biex nissemplifikaw il-kalkuli g\u0127all-ewwel na\u0127dmu biss bi trasformazzjonijiet imsej\u0127a \"spe\u010bjali\", ikkaratterizzati bil-fatt li s-sistemi tal-assi \"x, y, z\" u \"x', y', z' \" huma paralleli u li l-assi \"Ox\"' u \"Ox\" huma l-istess u paralleli mal-velo\u010bit\u00e0 formula_6.", "Din ir-restrizzjoni ma tnaqqasx mir-ri\u017cultati.", "I\u017cjed l-isfel nag\u0127tu l-formoli meta velo\u010bit\u00e0 tkun f'direzzjoni liema tkun.", "L-ipote\u017ci ta' Einstein iwasslu g\u0127at-trasformazzjonijiet imsej\u0127a \" ta' Lorentz \".", "Il-formoli ta' Lorentz i\u0127alluna nesprimu l-koordinati (\"x\", \"y\", \"z\", \"t\") ta' \u0121rajja mog\u0127tija f'sistema \"fissa\" (ng\u0127idu a\u0127na d-dinja) b\u0127ala funzjoni tal-koordinati (\"x' \", \"y' \", \"z' \", \"t' \" ) tal-istess \u0121rajja f'sistema \"miexja\" (ng\u0127idu a\u0127na razz).", "Il-formoli huma dawn :", "fejn formula_10 u formula_11 huma fatturi ming\u0127ajr dimensjoni definiti hekk", "Dawn l-espressjonijiet jissemplifikaw u jie\u0127du forma ta' rotazzjoni jekk inda\u0127\u0127lu l-funzjonijiet iperboli\u010bi tal-angolu \"\u03b8\" definit b'dal mod", "B'din in-notazzjoni niksbu u", "Biex niksbu l-formoli li jikkorrispondu mat-trasformazzjoni bil-maqlub bi\u017c\u017cejjed nibdlu \"\u03b2\" f' -\"\u03b2\", u allura \"\u03b8\" f' -\"\u03b8\", u jkollna :", "Regola utli : biex insibu s-sinjal li g\u0127andna nqieg\u0127du quddiem sinh \"\u03b8\" bi\u017c\u017cejjed inqisu punt wieqaf f'wie\u0127ed mis-sistemi (ng\u0127idu a\u0127na tar-razz, b' \"x' \" = 0 pere\u017cempju) u naraw x'g\u0127andu jkun is-sinjal tal-koordinata spazjali fis-sistema l-o\u0127ra (ng\u0127idu a\u0127na s-sistema \"fissa\" li fiha \"x\" tikber jekk ir-razz ikollu velo\u010bit\u00e0 po\u017cittiva).", "It-trasformazzjonijiet spe\u010bjali jissemplifikaw l-istudju analitiku imma ma jg\u0127inuniex fil-ka\u017c \u0121enerali.", "Nistg\u0127u fa\u010bilment ng\u0127addu g\u0127all-ka\u017c meta s-sistemi ta' riferiment mixjin mhumiex paralleli wie\u0127ed mal-ie\u0127or, u jkollhom orjentazzjoni tkun kif tkun relattivament mal-velo\u010bit\u00e0 relattiva tag\u0127hom formula_6.", "Dejjem nistg\u0127u naqsmu l-vettur formula_18 f'\u017cew\u0121 direzzjonijiet: wa\u0127da parallela mal-ispostament formula_19 u o\u0127ra othogonali mag\u0127ha formula_20.", "Imbag\u0127ad ikollna : formula_21", "Meta npo\u0121\u0121u it-trasformazzjonijiet ta' Lorentz jag\u0127tuna :", "li jwasslu g\u0127al", "Billi", "meta nimmoltiplikaw vettorjalment b' formula_26 jkollna", "u hekk niksbu l-espressjoni tat-trasformazzjonijiet \u0121enerali ta' Lorentz fil-forma :", "It-trasformazzjonijiet ta' Lorentz iwasslu g\u0127al vi\u017cjoni rivoluzzjonarja tal-fi\u017cika u jo\u0127or\u0121u fenomeni kontra s-sens komun.", "Fl-e\u017cempji li \u0121ejjin \u0127a jkollna nqisu \u017cew\u0121 \u0121rajjiet wara xulxin.", "G\u0127alhekk fil-formoli ta' qabel minflok \"x\" u \"t\", \u0127a niktbu \"\u0394x\" u \"\u0394t\" li jirrappre\u017centaw il-bidla spazjali u temporali bejn l-ewwel grajja u t-tieni.", "L-intervall ta' \u0127in li jissepara i\u017c-\u017cew\u0121 \u0121rajjiet f'sistema ta' riferiment jidher differenti f'sistema ta' riferiment o\u0127ra.", "Ejjew nikkunsidraw sistema ta' riferiment fid-dinja mag\u0127mula minn sett ta' osservaturi wieqfa relattivament ma xulxin u mag\u0127mra b'arlo\u0121\u0121i sinkronizzati.", "Dawn l-osservaturi \"dinjin\" qeg\u0127din f'linja bi dritt il-mog\u0127dija ta' razz li qieg\u0127ed jimxi b'velo\u010bit\u00e0 \"v\" relattivament mal-Art.", "Nissoponu li r-razz jitfa' xrara dawl kull formula_29 sekondi, u t-tfigh tad-dawl hu kkontrollat minn arlo\u0121\u0121 intern fir-razz.", "Fir-razz il-perjodu ta' \u0127in bejn \u017cewg xrariet hu ta' formula_29 sekondi.", "Billi dawn ix-xrariet jintefg\u0127u mill-istess punt fuq ir-razz, l-intervall spazjali formula_31 li jisseparahom hu \u017cero.", "Imma il-perjodu ta' dawn id-dwal, kif jarawh l-osservaturi dinjin li qeg\u0127din fil-linja tal-mog\u0127dija tar-razz ?", "Billi formula_32, l-ekwazzjoni ta' Lorentz turi li l-intervall \u0394\"t\" bejn \u017cew\u0121 xrariet ta' wara xulxin kif jidher lill-osservaturi marbutin mas-sistema fid-dinja (u allura l-arlo\u0121gi tag\u0127hom, niftakru, juru l-istess \u0127in) hu mog\u0127ti b'", "L-espressjoni msej\u0127a \u0394\"t\" hi dejjem ikbar minn \u0394\"t\" '.", "Allura, jekk fis-sistema ta' riferiment tar-razz, l-intervall ta' \u0127in bejn \u017cew\u0121 xrariet hu ta' sekonda, fis-sistema ta' riferiment fid-dinja l-intervall hu ta' \"\u03b3\" sekondi (\u03b3 > 1).", "Mela, nistg\u0127u ng\u0127idu li meta l-osservaturi dinjin jaraw mit-tieqa l-arlo\u0121\u0121 fir-razz g\u0127addej, ja\u0127sbu li l-arlo\u0121\u0121 g\u0127andu lura (l-arlo\u0121\u0121i dinjin iduru \"\u03b3\" sekondi, ji\u0121ifieri i\u017cjed minn sekonda qabel jaraw l-arlo\u0121\u0121 tar-razz idur sekonda).", "Biex ng\u0127idu l-affarijiet fil-qosor, arlo\u0121\u0121 fuq vettura miexja jidher li jmur lura.", "Dan l-effet jissejja\u0127 id- \"dilatazzjoni relattivista tal-\u0127in\".", "\u0120ej minnu l-paradoss tat-tewmin: tewmi li ji\u0121i lura minn vja\u0121\u0121 imma\u0121inarju b'velo\u010bit\u00e0 qrib dik tad-dawl (li fil-fatti mhux possibbli li jitwettaq) jsib ru\u0127u i\u017cjed \u017cag\u0127\u017cug\u0127 minn \u0127uh li baqa' fuq l-Art, billi l-arlo\u0121\u0121 tieg\u0127u jkun dar inqas minn dak ta' \u0127uh.", "Fl-esperiment li \u0121ej, li juri b'mod \u0127afif id-dilatazzjoni tal-\u0127in imbassra mir-relattivit\u00e0 ristretta, nikkunsidraw \"arlo\u0121\u0121 tal-fotoni\" li fih xrara dawl tivvja\u0121\u0121a min mera g\u0127al o\u0127ra bil-velo\u010bit\u00e0 \"c\" tad-dawl.", "Figura 2", "Il-\u0127in ta' vja\u0121\u0121 f'sistema hu daqs id-distanza divi\u017ca bil-velo\u010bita tad-dawl, li ma tiddependix mis-sistema.", "Jekk l-arlo\u0121\u0121 ikun fiss telattivament mal-osservatur, id-distanza hi d-distanza \"fil-waqfien\" bejn i\u017c-\u017cew\u0121 mirja u jdum il-\u0127in 2\"t\" '.", "Jekk l-arlo\u0121\u0121 ikun miexi relattivament mal-osservatur, dan jara l-foton jimxi ma' linja mg\u0127aw\u0121a i\u017cjed twila mill-linja dritta ta' qabel.", "Il-\u0127in 2\"t\" tal-vja\u0121\u0121 hu ikbar minn 2\"t\" ' : l-arlo\u0121\u0121 miexi jmur lura (ikun hemm \"dilatazzjoni tal-\u0127in\").", "It-tul tal-ipotenu\u017ca tat-trianglu rettangulari ABH tal-figura hu \"ct\", tal-g\u0127oli hu \"ct\" ' u tal-ba\u017ci hu \"vt\" billi \"v\" hi velo\u010bit\u00e0 tal-arlo\u0121\u0121 fis-sistema \"fissa\".", "Mit-Teorema ta' Pitagora:", "li minnha mill-ewwel jo\u0127ro\u0121", "Hekk ner\u0121g\u0127u niksbu b'mod sempli\u010bi l-formola ta' qabel li tag\u0127tina id-dilatazzjoni tal-\u0127in.", "Billi l-velo\u010bita tad-dawl hi 300,000 km/s, ajruplan g\u0127addej bi 0.3 km/s (ji\u0121ifieri 1000 km/h) g\u0127andu velo\u010bit\u00e0 daqs il-miljun parti ta' dik tad-dawl u g\u0127alhekk l-i\u017cball li nag\u0127mlu meta nu\u017caw l-approssimazzjoni Galilejana hi inqas mill-miljun parti tal-miljun parti, (ji\u0121ifieri 10), insinjifikanti g\u0127al kollox fil-\u0127ajja ta' kuljum.", "Madankollu g\u0127al kejl i\u017cjed pre\u010bi\u017c tal-\u0127in u\u017cat fl-esperimenti spazjali u g\u0127all-GPS, hu importanti \u0127afna li nie\u0127du kont tal-korrezzjonijiet relattivisti\u010bi (xi minn daqqiet tar-relattivit\u00e0 ristretta u xi minn daqqiet tar-relattivit\u00e0 \u0121enerali).", "G\u0127al korp miexi b'velo\u010bit\u00e0 daqs l-g\u0127axar parti ta' dik tad-dawl, l-effet relattiv\u00ecstiku hu tal-ordi ta' wie\u0127ed fil-mija.", "G\u0127alhekk l-effetti relattivisti\u010bi ma jsirux sinjifikattivi \u0127lief g\u0127al velo\u010bitajiet qrib dik tad-dawl, li ma jistg\u0127ux jintla\u0127qu fil-\u0127ajja ta' kuljum.", "Din wa\u0127da mir-ra\u0121unijiet li hu diffi\u010bli li nifhmu kif ta\u0127dem ir-relattivit\u00e0 ristretta.", "Per\u00f2 hemm bosta verifikazzjonijiet sperimentali: It-tul tal-\u0127ajja tal-muoni atmosferi\u010bi, it-tul tal-\u0127ajja tal-parti\u010belli fl-a\u010b\u010beleraturi, id-dawrien tal-arlo\u0121\u0121i fuq is-satelliti (il-fenomenu f'dal-ka\u017c iservi g\u0127all-i\u017colazzjoni tal-gravit\u00e0), et\u010b.", "Ejjew nissoponu li fis-sistema ta' riferiment formula_3 tar-razz hemm riga, ta' tul formula_38, matul l-assi formula_39.", "Dan it-tul imkejjel fis-sistema ta' riferiment li fiha r-riga hi wieqfa hu t-\"tul proprju\" tar-riga.", "Fis-sistema ta' riferiment formula_4 tad-dinja, li r-riga miexja relattivament mag\u0127ha, nistg\u0127u inkejlu r-riga billi nqisu dawn i\u017c-\u017cew\u0121 \u0121rajjiet li \u0121ejjin: L-ewwel wa\u0127da hi meta l-ewwel tarf tar-riga jg\u0127addi minn quddiem osservatur dinji meta l-arlo\u0121\u0121 tieg\u0127u juri, ng\u0127idu a\u0127na, nofsinhar.", "It-tieni wa\u0127da hi meta fl-istess \u0127in (f'nofsinhar) it-tieni tarf tar-riga jg\u0127addi minn quddiem osservatur dinji ie\u0127or.", "Id-distanza \"L\" bejn i\u017c-\u017cew\u0121 osservaturi inqisuha b\u0127ala t-tul tar-riga fis-sistema \"fissa\" billi din tirrappre\u017centa d-distanza bejn il-punti ta' formula_4 li jikkoin\u010bidu mat-truf tar-riga fl-istess waqt ta' formula_4.", "Billi \u0394\"t\" = 0 u \u0394\"x\" = \"L\", l-ekwazzjoni ta' Lorentz", "nistg\u0127u niktbuha", "Mela, it-tul \"L\" imkejjel fuq l-Art hu u hekk \"L\" hu iqsar minn \"L\"'.", "Irridu noqg\u0127odu attenti li ma napplikawx dan il-fenomenu tal-kontrazzjoni tat-tul ming\u0127ajr \u0127sieb.", "Hemm b\u017conn li niddefinixxu sewwa l-\u0121rajjiet u niflu kif il-koordinati tag\u0127hom jinbidlu minn sistema ta' riferiment g\u0127al o\u0127ra.", "Inkella nistg\u0127u naqg\u0127u f'xi wie\u0127ed mill-paradossi.", "Wie\u0127ed mill-i\u017cjed mag\u0127rufin li g\u0127andhom x'jaqsmu mal-kontrazzjoni relattivista tat-tul hu dak tal-karozza die\u0127la fil-garaxx li ssir iqsar meta x-xufier isuqha \u0127afna.", "It-teorija relattivistika tista' tag\u0127ti l-impressjoni (anki b'isimha biss) li tag\u0127mel kollox totalment dipendenti mill-mod tal-kejl.", "L-ewwel paragrafi ta' dan l-artiklu fuq ir-relattivit\u00e0 tat-tul u l-\u0127in forsi jistg\u0127u isa\u0127\u0127u din l-opinjoni.", "Per\u00f2 dan il-\"punto di vista\" hu \u017cbaljat g\u0127aliex g\u0127all-kuntrarju, ir-relattivit\u00e0 ristretta tis\u0127aq i\u017cjed profondament fuq dak li hu invarjanti ta\u0127t bidla tal-koordinati.", "Minn dan il-lat l-invarjanza tal-intervall ta' spazju-\u0127in bejn \u017cew\u0121 \u0121rajjiet hu fundamentali fit-teorija t.", "F'sistema ta' riferiment, \u0121rajja hi karatterizzata bil-koordinati spazjo-temporali : \"po\u017cizzjoni, \u0127in\".", "\u017bew\u0121 grajjiet li qeg\u0127din rispettivament f' \"x\",\"y\",\"z\",\"t\" u f' \"x\" \"y\", \"z\", \"t\" huma mbeg\u0127din b'intervall ta' spazju-\u0127in li l-kwadrat tieg\u0127u hu", "Niktbu b' mod i\u017cjed sempli\u010bi", "Dan l-intervall hu invarjanti relattivistiku: il-valur tieg\u0127u ma jiddependix mis-sistema ta' riferiment Galilejan li fiha jitqis.", "Nistg\u0127u nivverifikah bil-formoli ta' Lorentz li:", "Min\u0127abba l-pre\u017cenza tas-sinjal \" - \" il-kwadrat tal-intervall spazju-\u0127in jista' jkun po\u017cittiv jew negattiv.", "Dan differenti g\u0127al kollox mill-kwadrat tad-distanza Ewklideja li hu dejjem po\u017cittiv.", "Ninnutaw per\u00f2 li l-kwantitajiet \u0394\"t\" u \u0394\"s\" jibqg\u0127u evidentament kwadrati \"tajbin\", ji\u0121ifieri po\u017cittivi.", "Is-sinjal tal-invarjanti spazju-\u0127in \u0394\"\u03c3\" i\u0127allina nikklassifikaw \u017cew\u0121 \u0121rajjiet, wa\u0127da relattivament mal-o\u0127ra, u din il-klassifikazzjoni g\u0127andha karattru \"assolut\".", "Fl-ambitu tar-relattivit\u00e0 ristretta, ma nistg\u0127ux ner\u0121g\u0127u lura fil-\u0127in, i\u0121ifieri l-ordni temporali ta' \u017cew\u0121 \u0121rajjiet ma tistg\u0127ax tinbidel; \u0127a nfissru g\u0127aliex: Biex inkunu realisti\u010bi, fil-fi\u017cika il-bidla fis-sistema ta' riferiment mis-sistema tal-bidu, bilfors ikollna nag\u0127mluha b'mod kontinwu .", "Billi hija invarjanti, il-kwantit\u00e0 \u0394\"\u03c3\"=c\u0394\"t\" - \u0394s tibqa' bl-istess sinjal, li hawnhekk hu po\u017cittiv.", "B'konsegwenza, it-terminu po\u017cittiv c\u0394\"t\" jibqa' strettament ikbar mit-terminu \u0394\"s\" li hu po\u017cittiv jew \u017cero.", "It-terminu \u0394\"t\" ma jistg\u0127ax jg\u0127addi minn \u017cero f'bidla kontinwa ta' sistema ta' riferiment u minn dan il-fatt nistg\u0127u ng\u0127idu li l-kwantit\u00e0 \u0394\"t\" stess (li s-sinjal tag\u0127\u0127a jidde\u010biedi l-ordni temporali ta\u017c-\u017cew\u0121 \u0121rajjiet) i\u017c\u017comm l-istess sinjal.", "Jekk il-\u0121rajja 1 tippre\u010bedi l-\u0121rajja 2, g\u0127al \u010bertu osservatur, din l-ordni ma tistg\u0127ax tinqaleb g\u0127al osservatur ie\u0127or, ji\u0121ifieri il-kaw\u017ca ma tistg\u0127ax tinqaleb.", "Fi kliem ie\u0127or, il-prin\u010bipju tal-kaw\u017calit\u00e0 hu rispettat fis-sistemi ta' riferiment Galilejani.", "Ninnutaw li l-\u0127in u l-ispazju g\u0127andhom rwoli simmetri\u010bi u g\u0127alhekk hu lo\u0121iku li nkejluhom bl-istess mod.", "Billi l-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl hi fissa nag\u0127mlu l-ekwivalenza bejn it-tul u l-\u0127in i\u017cjed \u010bara jekk nirredefinixxu l-metru b\u0127ala d-distanza li jivvja\u0121\u0121a d-dawl f'sekonda jew b'mod ekwivalenti nistg\u0127u nirridefinixxu s-sekonda b\u0127ala l-\u0127in li jie\u0127u d-dawl biex jimxi tul ta' metru.", "Id-definizzjoni tal-kwadrat \u0394\"\u03c3\" tal-intervall spazjo-temporali adottata hawn fuq tikkorripondi mas-\" senjatura \" (\u2013 + + +) ta' dik li tissejja\u0127 il-metrika tal-spazju-\u0127in, bin-notazzjoni li hi \u010bara.", "Skont din l-g\u0127a\u017cla, Fil-prattika, id-definizzjoni tal-intervall spazjo-temporali mhijiex fissa u jista' jkollha senjatura (\u2013 + + +) jew (+ \u2013 \u2013 \u2013).", "Wie\u0127ed irid jara mill-kuntest liema senjatura qieg\u0127da tintu\u017ca.", "Hemm definizzjoni ta' importanza kbira marbuta mal-invarjanza ta' dan l-intervall ta' spazju-\u0127in, u din hi dik ta' \u0127in proprju.", "Nissoponu, pere\u017cempju li qeg\u0127din \u0121ewwa razz li qieg\u0127ed jimxi relattivament mal-Art b'velo\u010bit\u00e0 \"v\", ji\u0121ifieri l-axissa tar-razz hi fis-sistema dinjija.", "Jekk inqisu arlo\u0121\u0121 \u0121ewwa r-razz, il-po\u017cizzjoni tieg\u0127u ma tinbidilx relattivament ma dan ir-razz u l-kwadrat tal-intervall ta' spazju-\u0127in jirridu\u010bi g\u0127all-komponent temporali li nuru b' formula_52.", "Billi l-intervall ta' spazju-\u0127in hu indipenti mis-sistema li fiha jitkejjel, g\u0127andna fejn (\"t\" ', \"x\" ' ) huma l-koordonati f'sistema o\u0127ra.", "Il-\u0127in formula_54 definit bir-relazzjoni jissejja\u0127 il-\u0127in proprju tal-o\u0121\u0121ett miexi jew tal-parti\u010bella li nkunu qeg\u0127din nikkunsidraw.", "Fil-mekkanika Newtonjana, l-spazju hu separat mill-\u0127in u nistudjaw il-moviment ta' parti\u010bella b\u0127ala funzjoni tal-\u0127in assolut.", "Grafikament nirrappre\u017centaw it-trajettorja fl-ispazju (imma mhux fil-\u0127in !).", "Pere\u017cempju, impin\u0121u l-ellissi li tiddeskrivi pjaneta madwar ix-Xemx skont il-li\u0121ijiet ta' Kepler.", "Il-figura fil-\u0121enb (fig. 3) turi l-mog\u0127dija spazjali li jimxu mag\u0127ha \u010bertu numru ta' parti\u010belli A, B, C, D, E, etc. li g\u0127andhom velo\u010bit\u00e0 kostanti matul il-\u0127in, ng\u0127idu a\u0127na, sekonda u d-distanza li jivvja\u0121\u0121aw hi proporzjonali mal-velo\u010bit\u00e0 tal-parti\u010bella.", "Fil-ka\u017c \u0121enerali nistg\u0127u inpin\u0121u t-trajettorja ta' punt M(\"x\", \"y\", \"z\") f'sistema Karte\u017cjana fi tliet dimensjonijiet.", "Fir-relattivit\u00e0 ristretta nsegwu l-\u0121rajjiet fi spazju ta' 4 dimensjonijiet, tlieta tal-ispazju u wa\u0127da tal-\u0127in, u g\u0127alhekk mhux possibbli fl-i\u017cjed ka\u017c \u0121enerali li nivvi\u017c\u017cwalizzaw il-linja li tirrappre\u017centa is-sinsiela ta' \u0121rajjiet u li turi l-mog\u0127dija tal-parti\u010bella \"fl-istess waqt fl-\u0127in u fl-spazju\".", "Din il-linja tissejja\u0127 il-linja tal-univers tal-parti\u010bella.", "Biex intaffu d-diffikult\u00e0 tar-rappre\u017centazzjoni f'4 dimensjonijiet nillimitaw ru\u0127na g\u0127al 2 dimensjonijiet, wa\u0127da tal-ispazju u wa\u0127da tal-\u0127in.", "Fi kliem ie\u0127or nikkunsidraw biss il-moviment matul l-assi ta' \"x\" u l-koordinati \"y\" u \"z\" ma jinbidlux.", "Allura jibqa' biss il-varjabbli \"x\" u \"t\", u nkunu nistg\u0127u inpin\u0121u f'sistema Karte\u017cjana f'\u017cew\u0121 dimensjonijiet it-trajettorja ta' parti\u010bella fl-spazju-\u0127in : il-linja tal-univers tag\u0127ha.", "I\u017c-\u017cew\u0121 figuri kontra juru l-mog\u0127dija mill-\"punto di vista\" Newtonjan u l-\"punto di vista\" relattivistiku.", "Ta' fuq (fig. 3) tag\u0127ti l-ispazju vvja\u0121\u0121at f'sekonda minn diversi parti\u010belli b'velo\u010bit\u00e0 kostanti.", "Waqt li A tibqa' fejn hi, B timxi \u010bertu tul, C ti\u0121ri i\u017cjed u tmur i\u017cjed 'il bog\u0127od waqt li E tmur fid-direzzjoni l-o\u0127ra.", "Il-figura ta' isfel (fig. 4), tag\u0127ti f' dijagramma spazjo-temporali is-sensiela tal-\u0121rajjiet li jiffurmaw il-moviment tal-parti\u010bella.", "Billi l-velo\u010bit\u00e0 tal-parti\u010belli hi kostanti, l-axissa tag\u0127hom hi \u010barament \"x\" = \"vt\" u g\u0127alhekk il-linja tal-univers tag\u0127hom hi dritta.", "Il-pendil ta' din hi proporzjonali g\u0127all-velo\u010bit\u00e0 \"v\".", "Il-\u0127a\u0121a rimarkabbli hi li l-linja tal-univers tal-parti\u010bella wieqfa m'g\u0127adhiex punt biss imma l-linja dritta OA.", "In fatti, jekk il-parti\u010bella ma timxix (\"x\" = kostanti), il-\u0127in jibqa' g\u0127addej matul il-perijodu li qeg\u0127din inqisu !", "Waqt li f'din id-dijagramma, il-moviment b'velo\u010bit\u00e0 kostanti hu rappre\u017centat b'linja dritta, fil-ka\u017c \u0121enerali il-moviment ta' parti\u010bella hu rappre\u017centat b'kurva .", "Pere\u017cempju, il-figura 5 turi l-linja tal-univers ta' o\u0121\u0121ett miexi li jitlaq mill-axissa \"x\" = 0 u ter\u0121a' lura hemm f'\u0127in \"T\" i\u017cjed tard, bil-\u0127in me\u0127ud ng\u0127idu a\u0127na fuq l-Art.", "\u0126a nu\u017caw l-e\u017cempju ta' razz li jag\u0127mel vja\u0121\u0121 intersiderali u jer\u0121a' lura.", "Il-linja dritta bejn \"tluq\" u \"wasla\" matul l-assi temporali tirrappre\u017centa l-linja tal-univers tal-Art, fejn il-koordinata spazjali, ugwali g\u0127al 0, ma tvarjax.", "Il-linja mg\u0127aw\u0121a tirrappre\u017centa s-sensiela ta' \u0121rajjiet li hu mag\u0127mul minnhom il-vja\u0121\u0121 tar-razz.", "Il-koordinata kurvilinja li biha nistg\u0127u nimmarkaw punt fuq din il-kurva hi l-\u0127in proprju tar-razz, dak li juri l-arlo\u0121\u0121 fuq ir-razz.", "Il-formoli relattivisti\u010bi juru li l-\u0127in proprju matul il-mog\u0127dija kurvilinja hu iqsar mill-\u0127in proprju matul il-mog\u0127dija dritta (hawnhekk dan jirrappre\u017centa l-\u0127in dinji).", "Dan il-fenomenu hu s-sisien tal-paradoss tat-tewmin li semmejna qabel.", "Waqt li fil-\u0121eometrija Ewklideja (\"x\", \"y\") l-iqsar mog\u0127dija bejn \u017cew\u0121 punti A u B hi l-linja dritta, fil-\u0121eometrija Lorentzjana (\"x\", \"t\") l-intervall temporali bejn \u017cew\u0121 \u0121rajjiet A u B g\u0127all-parti\u010bella miexja hu massimu matul il-mog\u0127dija dritta AB.", "L-itwal vja\u0121\u0121 hu dak li jikkorispondi mal-mog\u0127dija dritta AB fid-dijagramma spazju-\u0127in.", "Fil-ka\u017c tag\u0127na din it-trajettorja hi dik li jsegwi o\u0121\u0121ett \u0127ieles mill-forzi kollha u miexi b'velo\u010bit\u00e0 kostanti.", "Din il-proprjet\u00e0 hi hekk importanti li minnha nistg\u0127u insibu l-ekwazzjoniet tar-relattivit\u00e0 \u0121enerali billi nestendu l-prin\u010bipju tal-\"massimazzjoni tal-\u0127in\" ta' mog\u0127dijiet ta' parti\u010bella \u0127ielsa f'kamp ta' gravit\u00e0 (fl-in\u0127awi ta' toqba sewda jew tax-Xemx pere\u017cempju).", "Minn razz miexi b'velo\u010bit\u00e0 formula_56 relattivament mal-Art jisparaw balla ta' kanun fid-direzzjoni tal-velo\u010bit\u00e0 tar-razz, b'velo\u010bit\u00e0 formula_57 imkejla fir-razz.", "X'inhi l-velo\u010bit\u00e0 formula_58 tal-balla mkejla fuq l-Art?", "Fi\u010b-\u010binematika Galilejana il-velo\u010bitajiet jing\u0127addu flimkien u jkollna Fi\u010b-\u010binematika relattivistika il-li\u0121i tal-kompo\u017cizzjoni tal-velo\u010bitajiet hi differenti.", "Fir-razz id-distanza \u0394\"x li timxi l-balla matul il-\u0127in \u0394\"t hi", "Mill-formoli ta' Lorentz jekk nibdlu \u0394' fil-valur tag\u0127ha, fa\u010bilment niksbu l-velo\u010bit\u00e0 tal-balla fis-sistema dinjija fil-forma :", "jew", "Din ir-relazzjoni turi li l-li\u0121i ta' kompo\u017cizzjoni tal-velo\u010bitajiet fir-relattivit\u00e0 ristretta ma tibqg\u0127ax li\u0121i addittiva u li l-velo\u010bit\u00e0 \"c\" hi l-og\u0127la velo\u010bit\u00e0 li tista' tintla\u0127aq tkun liema tkun is-sistema ta' riferiment (meta ng\u0127oddu mag\u0127ha velo\u010bit\u00e0, ner\u0121g\u0127u naqg\u0127u fuq \"c\").", "Sadattant hemm parametrazzjoni li biha nistg\u0127u niksbu li\u0121i addittiva.", "Bi\u017c\u017cejjed naqilbu mill-velo\u010bit\u00e0 \"v\" g\u0127al parametru angulari tal-velo\u010bit\u00e0 \"\u03b8\" li introdu\u010bejna qabel.", "\u0126a nuru li f'kompo\u017cizzjoni tal-velo\u010bitajiet il-parametri tal-velo\u010bit\u00e0 jing\u0127addu flimkien.", "Jekk inpo\u0121\u0121u u nu\u017caw il-formoli tal-addizzjoni tal-funzjonijet iperboli\u010bi", "mill-ewwel niksbu", "Fi kliem ie\u0127or il-parametru angulari tal-velo\u010bit\u00e0 tal-balla relattivament mal-Art hi s-somma tal-parametru angulari tal-velo\u010bit\u00e0 tal-balla relattivament mar-razz u tal-parametru angulari tal-velo\u010bit\u00e0 tar-razz relattivament mal-Art.", "Ma tistg\u0127ax tkun i\u017cjed sempli\u010bi !", "B'dan il-formali\u017cmu, il-parametru angulari li jikkorrispondi mal-velo\u010bit\u00e0 \"c\" hu infinit (billi atanh(\"x\" ), l-argument tan\u0121enti iperboliku ta' \"x\", jersaq lejn l-infinit waqt li \"x\" tersaq lejn 1) u g\u0127alhekk jibqa' infinit in\u017cidu x'in\u017cidu mieg\u0127u.", "Mela ner\u0121g\u0127u niksbu l-fatt li \"c\" hi l-og\u0127la velo\u010bit\u00e0 (li hi impossibbli li tintla\u0127aq minn parti\u010bella materjali) indipendament mis-sistema mag\u0127\u017cula.", "Biss il-velo\u010bitajiet tal-parti\u010belli bla massa, b\u0127all-fotoni, jistg\u0127u jimxu bil-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl.", "Din il-proprjet\u00e0 remarkabbli tal-additivit\u00e0 tal-parametru angulari tal-velo\u010bit\u00e0 hi espli\u010bita fid-determinazzjoni tal-ekwazzjoniet ta' razz a\u010b\u010belerat.", "\u0126a nag\u0127tu applikazzjoni numerika (il-velo\u010bitajiet u\u017cati ma jistg\u0127ux jintla\u0127qu fil-verit\u00e0 !).", "Nimma\u0121inaw li balla \u0121iet sparata b'velo\u010bit\u00e0 \"w' \" = 0,75\"c\" fis-sistema ta' razz li jkun miexi b'velo\u010bit\u00e0 \"v\" = 0,75\"c\" relattivament mal-Art.", "X'inhi l-velo\u010bit\u00e0 tal-balla mkejla fl- Art?", "Naraw mill-ewwel li valur 1.5\"c\" li tag\u0127tina l-formola Galilejana hu falz billi l-velo\u010bit\u00e0 li niksbu taqbe\u017c dik tad-dawl.", "Mill-formoli relattivisti\u010bi nirra\u0121unaw kif \u0121ej.", "L-angolu parametriku tal-velo\u010bit\u00e0 tal-balla relattivament mar-razz hu formula_69 L-angolu parametriku tal-velo\u010bit\u00e0 tal-razz relattivament mal-Art g\u0127andu l-istess valur formula_70 Il-parametru angulari tal-velo\u010bit\u00e0 tal-balla relattivament mal-Art mela hu formula_71, li jikkorrispondi mal-velo\u010bit\u00e0 formula_72 Fir-relattivit\u00e0 ristretta 0.75 + 0.75 = 0.96, jekk nistg\u0127u ng\u0127idu hekk!", "Naturalment nistg\u0127u niksbu dan ir-ri\u017cultat direttament mill-formola li tag\u0127ti \"w\" b\u0127ala funzjni ta' \"w \"' u \"v\".", "Fil-mekkanika Newtonjana nistudjaw il-moviment ta' parti\u010bella billi nsegwu il-po\u017cizzjoni tag\u0127ha formula_18 b\u0127ala funzjoni tal-\u0127in \"t\", li nissoponu li g\u0127andu karattru assolut, indipendenti mill-arlo\u0121\u0121 li nkejluh fuqu.", "Fir-relattivit\u00e0 nabbadunaw dan il-mod kif in\u0127arsu lejn l-affarijiet u nqisu l-moviment ta' parti\u010bella b\u0127ala sensiela ta' \u0121rajjiet formula_74.", "Il-kurva li tiddeskrivi din is-sensiela fi spazju ta' erba' dimensjonijiet (tlieta g\u0127all-ispazju, wa\u0127da g\u0127all-\u0127in) tissejja\u0127 il-\"linja tal-univers\".", "Kif fil-mekkanika klassika niddefinixxu l-velo\u010bit\u00e0 ta' parti\u010bella billi nie\u0127du d-derivata tal-po\u017cizzjoni rispett il-\u0127in, bl-istess mod fil-mekkanika relattivistika niddefinixu l-vettur tal-velo\u010bit\u00e0 f'erba' dimensjonijiet (jew kwadrivettur tal-velo\u010bit\u00e0)", "fejn formula_54 hu l-\"\u0127in proprju\" tal-parti\u010bella, definit i\u017cjed il-fuq.", "Meta nag\u0127mlu espli\u010biti l-komponenti ta' dan il-kwadrivettur f'sistema mog\u0127tija nistg\u0127u niktbu", "espressjoni li fiha introdu\u010bejna l-fattur \"c\" biex na\u0127dmu b'koordinati omo\u0121enji.", "Hemm relazzjoni sempli\u010bi, u importanti, li g\u0127andha x'taqsam ma' dan il-kwadrivettur.", "Id-definizzjoni tal-kwadrat tal-intervall ta' spazju-\u0127in definit hawn fuq, nistg\u0127u ni\u0121\u0121eneralizzawh g\u0127all-kwadrivetturi kollha.", "Mela noddefinixxu l-kwadrat tan-norma ta' kwadrivettur b\u0127ala d-differenza bejn il-kwadrat tal-parti temporali u dak tal-parti spazjali tag\u0127ha u din in-norma hi invarjanti ta\u0127t it-trasfomazzjoni ta' Lorentz.", "Fi kliem ie\u0127or ma tiddependix mas-sistema mag\u0127\u017cula.", "Fil-ka\u017c tal-velo\u010bit\u00e0 dan ir-ri\u017cultat jie\u0127u forma partikularment sempli\u010bi.", "In fatti, fis-sistema proprja tal-parti\u010bella, ji\u0121ifieri fis-sistema li fiha l-parti\u010bella hi wieqfa, il-parti spazjali tal-kwadrivettur tal-velo\u010bit\u00e0 hi \u017cero waqt li l-parti temporali hi sempli\u010biment \"c\" (d\"t\"/d\"\u03c4\" = 1 billi l-\u0127in \"t\" hu pre\u010bi\u017cament il-\u0127in \"\u03c4\" meta nkejluh fis-sistema tal-parti\u010bella).", "Fi kliem ie\u0127or fis-sistema proprja ta' parti\u010bella, il-kwadrivettur tal-velo\u010bit\u00e0 g\u0127andu komponenti (\"c\", 0, 0, 0).", "Mela f'kull sistema Galileja g\u0127andna r-relazzjoni", "Hu min\u0127abba din l-invarjanza ta' din in-norma li nistg\u0127u nitkellmu fuq il-kwadrivettur ta' parti\u010bella indipendament minn kull sistema ta' koordinati.", "Nistg\u0127u nirra\u0121unaw li b\u0127al ma l-momentu klassiku ta' parti\u010bella hu l-prodott formula_81 tal-massa bil-velo\u010bit\u00e0, hekk ukoll il-prodott mformula_79 tal-kwadrivettur tal-velo\u010bit\u00e0 formula_79 bil-massa \"m\" tal-parti\u010bella g\u0127andu jkun il-kwadrivettur tal-momentu.", "Dan sikwit insej\u0127ulu l-vettur tal-ener\u0121ija-momentu, biex nuru l-fatt li l-ener\u0121ija u l-momentu huma mag\u0127qudin flimkien f'kun\u010bett fi\u017ciku u ma jistg\u0127ux jinfirdu, bl-istess mod li l-ispazju u l-\u0127in jiffurmaw l-ispazju-\u0127in.", "Waqt li l-komponenti spazjali ta' dan il-kwadrivettur nistg\u0127u nidentifikawhom b'mod \u010bar ma' dawk tal-momentu klassiku ta' parti\u010bella, Einstein issu\u0121\u0121erixxa li g\u0127andna nidentifikaw il-komponent temporali ta' dan il- kwadrivettur mal-ener\u0121ija tal-parti\u010bella.", "Minkejja li hemm \u0127afna ra\u0121unijiet g\u0127al din l-g\u0127a\u017cla, mhux fa\u010bli li nag\u0127tu \"prova\" vera, imma din is-sitwazzjoni fejn ipote\u017ci mwielda fl-istess \u0127in mat-teorija ti\u017cviluppa u l-konferma sperimentali tag\u0127ha ti\u0121i wara, m'hijiex rari fil-fi\u017cika.", "Fil-verit\u00e0, l-g\u0127axriet ta' g\u0127eluf ta' konfermi sperimentali kuljum tat-teorija, huma garanzija bi\u017c\u017cejjed tal-ipote\u017ci li jag\u0127mlu s-sisien tag\u0127ha.", "F'sistema inerzjali (pere\u017cempju s-sistema dinjija fl-ewwel approssimazzjoni, li \u0127a nsej\u0127ulha s-\"sistema laboratorju\") il-koordinati tal-\u0121rajjiet marbutin mal-parti\u010bella li qeg\u0127din insegwu huma (\"t\", \"x\", \"y\", \"z\") u l-komponenti f'din is-sistema tal-kwadrivettur tal-ener\u0121ija-momentu tal-parti\u010bella huma : fejn", "Meta n\u0127arsu lejn ir-relazzjoni bejn il-\u0127in proprju (il-\u0127in \"t' \" tar-razz, jew \"\u03c4\" tal-parti\u010bella miexja) u l-\u0127in \"t\" fis-sistem li qeg\u0127din nikkunsidraw (is-sistema laboratorju), naraw li : formula_86", "Hekk niksbu espressjoni g\u0127all-ener\u0121ija totali tal-parti\u010bella \"fis-sistema laboratorju\", dik li relattivament mieg\u0127u il-parti\u010bella g\u0127andha velo\u010bit\u00e0 formula_6 (billi l-ener\u0121ija tiddependi mis-sistema li fiha nkejluha !) fil-forma :", "Min-na\u0127a l-o\u0127ra l-komponenti tal-velo\u010bit\u00e0 tal-parti\u010bella fis-sistema laboratorju huma : u meta n\u0127arsu lejn il-fattur ta' dilatation tal-\u0127in bejn d\"t\" u d\"formula_94\", niksbu formola importanti o\u0127ra li tag\u0127tina l-valur tal-momentu \"fis-sistema laboratorju\" :", "Il-kwadrivettur ener\u0121ija-momentu g\u0127andu l-karatteristika li n-\"norma\" tieg\u0127u, jew il-kwadrat skalari tieg\u0127u (fis-sens tal-kwadrat tal-intervall tal-ispazju-\u0127in), hi invarjianti ta\u0127t bidla ta' sistema ta' riferiment.", "Fil-qosor, il-kwantit\u00e0 hi indipendenti mis-sistema ta' riferiment li fiha tkun ikkalkulata.", "Issa fis-sistema tal-parti\u010bella, il-velo\u010bit\u00e0 hi \u017cero, l-istess il-momentu, u allura n-norma ta' din il-kwantit\u00e0 invarjanti hi \"(m c\").", "F'kull sistema tkun liema tkun g\u0127andna r-relazzjoni importanti li \u0121ejja jew", "Nistg\u0127u nippruvaw din il-formola direttament minn dawk ta' hawn fuq li jag\u0127tu l-ener\u0121ija u l-momentu.", "Nistg\u0127u nag\u0127mlu xi osservazzjonijiet :", "L-ekwivalenza tal-massa u tal-ener\u0121ija ting\u0127ata bil-formola famu\u017ca \"E=mc\".", "L-idea ta' din l-ekwivalenza kienet pass rivoluzzjonarju, g\u0127ax il-kun\u010betti ta' materja u ener\u0121ija kienu distinti sa dak i\u017c-\u017cmien, allavolja \u010berti xjenzjati b\u0127al Poincar\u00e9 u Lorentz, kien ppruvaw indipendentament jag\u0127qduhom fil-qasam tal-elettromanjeti\u017cmu.", "Da\u017c-\u017cmien m'g\u0127andniex nenfatizzawha i\u017c-\u017cejjed din l-ekwivalenza, g\u0127aliex waqt li l-massa hi in-norma tal-kwadrivettur ener\u0121ija-momentu, l-ener\u0121ija m'hijiex \u0127lief wie\u0127ed mill-\"komponenti\" ta' dan il- kwadrivettur.", "Il-massa mog\u0127tija b' hi \"invarjanti\" ta\u0127t bidla ta' sistema (hi l-istess f'kull sistema).", "L-ener\u0121ija g\u0127al-kuntrarju tiddependi mis-sistema mag\u0127\u017cula, u jidher \u010bar li la l-velo\u010bit\u00e0 tinbidel, l-ener\u0121ija \u010binetika trid tinbidel ukoll.", "Ir-relazzjonijiet ta' hawn fuq jag\u0127tuna ri\u017cultati importanti.", "L-espressjonijiet li jag\u0127tu \"E\" u \"p\" b\u0127ala funzjoni ta' \"m\" u \"v\" iwasslu minnufih g\u0127all-formola Jekk il-velo\u010bit\u00e0 tal-parti\u010bella hi daqs il-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl, allura formula_103 u meta nikkalkulaw formula_104 naraw li l-massa tal-parti\u010bella hi bilfors \u017cero.", "Bil-kontra, jekk il-massa tal-parti\u010bella hi \u017cero, allura formula_103 u mela formula_106.", "G\u0127alhekk naslu g\u0127all-konklu\u017cjoni doppja importanti li l-parti\u010belli materjali ma jistg\u0127ux jil\u0127qu l-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl u li l-parti\u010belli bla massa biss jimxu bil-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl.", "Hemm koerenza perfetta: kull mekkani\u017cmu ta' propagazzjoni tal-ener\u0121ija bil-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl jikkorrispondi ma' kwantit\u00e0 ta' momentu \"p\" daqs l-ener\u0121ija u allura ma' \"massa fil-waqfien\" ta' \u017cero.", "Bil-maqlub, parti\u010bella ta' bla massa bilfors timxi bil-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl.", "Fl-astronomija nsibu parti\u010belli li j\u0121orru ener\u0121ija kolossali: ir-ra\u0121\u0121i ko\u017cmi\u010bi.", "Minkejja li l-mekkani\u017cmu tal-produzzjoni tag\u0127hom g\u0127adu mistur, nistg\u0127u inkejlu l-ener\u0121ija u n-numri konsiderevoli li niksbu juru li l-anali\u017ci tag\u0127hom te\u0127tie\u0121 l-u\u017cu tal-formoli tal-relattivit\u00e0 ristretta.", "Ir-ra\u0121\u0121i ko\u017cmi\u010bi mela jfornu xempju ideali tat-teorija ta' Einstein.", "Insibu parti\u010belli b'ener\u0121iji inkredibbli tal-ordni ta' 10 elettronvolt, ji\u0121ifieri mitt miljun TeV.", "Nie\u0127du ra\u0121\u0121 ko\u017cmiku mag\u0127mul minn proton ta' 10 eV.", "X'inhi l-velo\u010bit\u00e0 ta' din il- parti\u010bella?", "Fl-espressjoni li tag\u0127ti l-ener\u0121ija \"E\", it-terminu \"mc\" jirrapre\u017centa l-ener\u0121ija tal-massa fil-waqfien tal-parti\u010bella.", "Dik tal-proton hi madwar 1GeV, ji\u0121ifieri 10eV.", "Ir-rapport bejn \"E\" u \"mc\" mela hu 10 /10 =10 li hu l-famu\u017c fattur tad-dilatazzjoni tal-\u0127in formula_107.", "X'inhi l-velo\u010bit\u00e0 ta' dan il-proton?", "Meta niktbu formula_108 insibu li Fi kliem ie\u0127or il-velo\u010bit\u00e0 tal-proton li qeg\u0127din nikkunsidraw hi kwa\u017ci daqs il-velo\u010bit\u00e0 tad-dawl, differenti minnha b'inqas minn 10 (imma qatt ma tista' til\u0127aqha).", "Ejjew naraw xi jfissru dawn i\u010b-\u010biffri g\u0127all-fatturi relattivisti\u010bi li je\u017cistu bejn is-sistema proprja tal-parti\u010bella u s-sistema dinjija.", "Id-dawl jaqsam il-Galassija tag\u0127na f'xi mitt elf sena tad-dawl.", "G\u0127alhekk g\u0127al osservatur dinji l-proton jaqsam din il-Galassija fl-istess \u0127in, madwar 100,000 sena.", "Il-\u0127a\u0121a straordinarja hi li fis-sistema tal-proton relattivistiku, il-\u0127in li jikkorispondi hu 10 darba inqas u altura hu ta' 30 sekonda (sena tag\u0127mel 3\u00d710 sekondi)!", "Meta ra\u0121\u0121 ko\u017cmiku jolqot atomu tal-ossi\u0121enu jew tal-a\u017cotu fl-atmosfera dinjija f'altitudni tal-ordni ta' 20 sa 50 kilometru 'il fuq mill-art, jo\u0127ro\u0121 raxx ta' parti\u010belli elementari li fih il-muoni.", "Parti minnhom imorru lejn l-art b'velo\u010bit\u00e0 kwa\u017ci daqs dik tad-dawl, xi kilometru l-sekonda fis-sistema dinjija.", "Dawn il-parti\u010belli jaqsmu xi 30 kilometru ta' atmosfera f'10 sekonda (jew 100 mikrosekonda).", "Fis-sistema li fiha hu wieqaf, muon g\u0127andu nofs-\u0127ajja ta' 2\u03bcs (2 mikrosekondi, jew 2x10s).", "Dan ifisser li fost qabda muoni prodotti fuq nett tal-atmosfera, nofshom jisparixxu f'2 mikrosekondi, mibdulin f'parti\u010belli o\u0127ra.", "Nofs il-muoni li jibqa' jisparixxu f'2 mikrosekondi o\u0127ra u jkomplu hekk.", "Kieku n-nofs-\u0127ajja kienet l-istess (2 mikrosekondi) fis-sistema dinjija, fil-10 sekondi tal-qsim tal-atmosfera il-muoni jkun g\u0127addew minn 10/2\u00d710=50 nofs-\u0127ajjiet.", "Hekk in-numru tag\u0127hom sa meta jaslu f'wi\u010b\u010b id-dinja jkun naqas b'fattur ta' (1/2) , ji\u0121ifieri madwar 10 li jfisser li fil-fatti l-ebda muon ma jasal.", "Issal-kejl juri li madwar 1/8, ji\u0121ifieri (1/2) mill-muoni tal-bidu jaslu f'wi\u010b\u010b id-dinja, li jipprova li ma spi\u010b\u010bawx nofshom \u0127lief 3 darbiet u mhux 15-il darba.", "Fi kliem ie\u0127or il-\u0127in tal-qsim tal-atmosfera fis-sistema proprja tag\u0127hom tie\u0127u 3 nofs-\u0127ajjiet u mhux 50, ji\u0121ifieri 6 mikrosekondi \"biss\" (u mhux 100 mikrosekondi).", "Dan ir-ri\u017cultat jag\u0127tina prova qawwija tal-verit\u00e0 tar-relattivit\u00e0 ristretta u b'mod partikulari tat-dilatazzjoni tal-\u0127in proprju (hawn dak tal-muon) meta nkejlu f'sistema barranija (hawn dik tad-dinja).", "Fl-e\u017cempju numeriku li g\u0127a\u017cilna il-fattur ta' dilatazzjoni tal-\u0127in formula_110 hu ta' 100/6.", "Nistg\u0127u niddedu\u010bu l-velo\u010bit\u00e0 u l-ener\u0121ija tal-muoni.", "Fil-fatti, g\u0127andna b\u0127al fil-kalkulazzjoni ta' qabel li twassal g\u0127al", "Billi l-massa ta' muon hi madwar 100 MeV, l-ener\u0121ija tal-parti\u010bella hi 100/6 darbiet ikbar, ji\u0121ifieri madwar 2000 MeV jew 2 GeV.", "Il-qawwa kbira tat-teorija ta' Einstein hi li t\u0127alli l-fi\u017ciku jirra\u0121una fuq kwantitajiet ta' karattru \u0121emetriku li g\u0127andhom realt\u00e0 li titrassendi l-lingwa tal-koordinati.", "Hekk nistg\u0127u nit\u0127addtu fuq kwadrivettur ener\u0121ija-momentu indipendentament mir-rappre\u017centazzjoni tieg\u0127u f'termini ta' koordinati.", "Dan il-vettur b'erba' dimensjonijiet jipprovdilna g\u0127odda qawwija biex nittrattaw il-mekkanika relattivistika u patikularment il-problemi ta' interazzjoni u ta' trasformazzjoni ta' parti\u010belli.", "L-anali\u017ci ta' \u0127abta bejn parti\u010bella A u parti\u010bella B (jew i\u017cjed \u0121eneralment ta' \u0127abtiet bejn parti\u010belli ta' sistema mog\u0127tija) hi msejsa fuq il-prin\u010bipju li \u0121ej, \"indipendament mid-dettalji tal-esperiment:", "Fi kliem ie\u0127or:", "Biex janalizza esperiment, il-fi\u017ciku jrid ikejjel u mbag\u0127ad jittradu\u010bi din il-li\u0121i b'mod li ju\u017ca l-kwantitajiet me\u017curabbli li huma l-koordinati tal-kwadrivettur fis-sistema li jag\u0127\u017cel.", "Billi l-kwadrivettur hu konservat, kull wie\u0127ed mill-komponenti tieg\u0127u \"f' sistema ta' referenza mog\u0127tija\" (niftakru li l-valur tal-komponenti jiddependi mis-sistema mag\u0127\u017cula) huma wkoll konservati fil-\u0127abtiet.", "Il-komponent temporali jirrappre\u017centa l-ener\u0121ija \"E\" tas-sistema u l-komponent spazjali jirrappre\u017centa il-momentu tieg\u0127uformula_116, u g\u0127alhekk naslu g\u0127al \u017cew\u0121 li\u0121ijiet ta' konservazzjoni, wa\u0127da g\u0127all-ener\u0121ija u l-o\u0127ra g\u0127all-momentu.", "Biex \u017cgur inkunu \u010bari, nenun\u010bjaw dawn il-li\u0121ijiet fil-ka\u017c ta' \u017cew\u0121 parti\u010belli A u B li jg\u0127addu minn \u0127abta (nistg\u0127u ni\u0121\u0121eneralizzaw minnufih g\u0127al sistema ta' bosta parti\u010belli).", "Fil-figura kontra (Fig. 7) nirrappre\u017centaw e\u017cempju (akademiku) ta' \u0127abta.", "Parti\u010bella A ta' massa 8 (f'unitajiet arbitrarji) li g\u0127andha velo\u010bit\u00e0 \"v/c\" ta' 15/17 miexja lejn il-lemin, tolqot parti\u010bella ta' massa 12 li \u0121ejja kontra b'velo\u010bit\u00e0 \"v/c\" ta' 5/13.", "Wara il-\u0127abta, A timmolla fid-direzzjoni l-o\u0127ra wara li tkun tag\u0127t lil B sehem mill-momentu tag\u0127ha.", "L-ener\u0121ija totali, is-somma tal-ener\u0121iji tal-parti\u010belli A u B hi konservata, kif ukoll il-momentu totali.", "Il-kwantitajiet E u p murija jirrapre\u017centaw fir-realt\u00e0 (E/c) u (p/c) u huma esprimi f'unitajiet tal-massa, arbitrarji.", "Bihom ghandna ir-relazzjoni: \"E\" = \"p\" + \"m\".", "Il-fattur \"\u03b3\" b\u0127al dejjem g\u0127andu definizzjoni \"\u03b3\" = [1 - (v/c)].", "F'a\u010b\u010beleratur tal-parti\u010belli ji\u0121ri li elettron b'ener\u0121ija g\u0127olja \u0127afna jolqot elettron wieqaf u jtieh parti mill-ener\u0121ija \u010binetika tieg\u0127u.", "Jekk il-bidliet tal-ener\u0121ija jkunu biss f'din l-ener\u0121ija \u010binetika, ng\u0127idu li l-\u0127abta hi elastika.", "Il-formoli li jittradu\u010bu l-konservazzjoni tal-kwadrivettur tas-sistema mag\u0127mula mi\u017c-\u017cew\u0121 elettroni j\u0127alluna nanalizzaw il-\u0127abta.", "Fil-mekkanika Newtonjana i\u017c-\u017cew\u0121 elettroni wara l-\u0127abta g\u0127andhom direzzjonijiet li jag\u0127mlu angolu drittt.", "\u0126a nuru li fil-mekkanika relattivistika dan m'g\u0127adhux hekk u l-velo\u010bitajiet tal-elettroni jiffurmaw angolu akut.", "Din il-fenomenu jidher \u010bar mit-tra\u010b\u010bi li j\u0127allu l-\u0127abtiet fil-\"kamra tal-b\u017cie\u017caq\".", "In\u0127arsu lejn elettron ta' massa \"m\" u ta' ener\u0121ija g\u0127olja \u0127afna li jolqot elettron ie\u0127or li fil-bidu jkun wieqaf.", "Il-vetturi tal-momentu ta\u017c-\u017cew\u0121 parti\u010belli impin\u0121ijin fil-figura kontra (Fig. 8).", "Qabel il-\u0127abta l-momentu tal-elettron in\u010bidenti hu formula_116.", "Wara l-\u0127abta, il-momenti ta\u017c-\u017cew\u0121 elettroni huma formula_122 u formula_123.", "Meta niktbu l-ener\u0121ija ta' elettron b\u0127ala s-somma tal-ener\u0121ija tieg\u0127u fil-waqfien \"mc\" u tal-ener\u0121ija \u010binetika tieg\u0127u \"K\", nistg\u0127u niktbu l-ener\u0121ija totali tas-sistema qabel il-\u0127abta b\u0127ala: Bl-istess mod, Il-li\u0121i tal-konservazzjoni tal-ener\u0121ija tg\u0127id li \"E=E+E\" u g\u0127alhekk formola li turi sewwa li l-ener\u0121ija \u010binetika hi wkoll konservata (\u0127abta elastika).", "Il-li\u0121i tal-conservazzjoni tal-kwantit\u00e0 ta' momentu tg\u0127id li u g\u0127alhekk jekk l-angolu bejn i\u017c-\u017cew\u0121 vetturi formula_122 u formula_123 insej\u0127ulu \"\u03b8\", ikollna r-relazzjoni li minnha no\u0127or\u0121u", "Meta nesprimu l-kwadrat tal-momentu tal-elettroni b\u0127ala funzjoni tal-ener\u0121ija u tal-massa tag\u0127hom bl-g\u0127ajnuna tal-formoli murija hawn fuq niksbu g\u0127all-elettron in\u010bidenti u g\u0127all-elettroni wara l-\u0127abta.", "Billi \"K=K+K\" naslu fa\u010bilment g\u0127all-formola sempli\u010bi", "Din il-formola turi li cos \"\u03b8\" hu po\u017cittiv u g\u0127alhekk id-direzzjonijiet tal-elettroni fl-istat finali jag\u0127mlu angolu akut bejniethom.", "Fil-letteratura nsibu fa\u010bilment it-trattament tal-ka\u017c fejn il-\u0127abta hi simmetrika, i\u017c-\u017cew\u0121 elettroni g\u0127andhom it-tnejn l-istess ener\u0121ija \"K\"=\"K\"=\"K\"/2.", "F'din is-sitwazzjoni partikulari il-formola \u0121enerali issir", "Naturalment il-formoli japplikaw ukoll g\u0127all-ka\u017c ta' \u0127abta bejn \u017cew\u0121 protoni.", "L-anali\u017ci ta' \u0127abta bejn foton ta' ener\u0121ija g\u0127olja ma' elettron wieqaf tag\u0127tina applikazzjoni fi\u017cika tal-formoli ta' konservazzjoni tal-ener\u0121ija u tal-momentu ta' sistema ta' parti\u010belli.", "Din il-\u0127abta tissejjah l-effett Compton.", "Fir-relattivit\u00e0 ristretta l-ener\u0121iji u l-momenti huma addittivi, imma il-mases m'humiex.", "Il-fi\u017cika fl-ispazju-\u0127in ta' erba' dimensjonijiet ta' Einstein tag\u0127ti l-materja karatteristi\u010bi \u0121odda li l-fi\u017cika Newtonjana ma setg\u0127etx tbassar.", "Hekk pere\u017cempju il-formoli tar-relattivit\u00e0 ristretta turi li \"l-massa totali ta' sistema ta' parti\u010belli hi ikbar mis-somma tal-mases fil-waqfien tal-parti\u010belli individwali\".", "Jekk inqisu sett ta' parti\u010belli, ming\u0127ajr interazzjoni bejniethom, barra l-mument tal-\u0127abtiet, il-kwadrivettur ener\u0121ija-momentu ta' sistema ta' parti\u010belli, i\u017colat minn kull azzjoni barranija, hu s-somma tal-ener\u0121iji-momenti individwali.", "Dan nistg\u0127u niktbuh hekk:", "Biex inwettqu applikazzjonijiet numeri\u010bi, l-ekwazzjoni nqilbuha f'termini tal-komponenti ener\u0121ija \"E\" u momentu formula_116 : Nirrepetu: il-valur ta' dawn il-komponenti \"jiddependi mis-sistema mag\u0127\u017cula\".", "Il-formoli, li j\u0127alluna ng\u0127addu mill-koordinati ta' sistema formula_4 g\u0127al dawk ta' sistema o\u0127raformula_145 b'velo\u010bit\u00e0 \"v\" = \"\u03b2c\" relattivament mal-ewwel wa\u0127da matul l-assi \"Ox\", huma l-formoli ta' Lorentz li di\u0121\u00e0 rajna.", "Niktbuhom fil-forma : g\u0127all kull kwadrivettur ener\u0121ija-momentu formula_147 liema jkun.", "Il-proprjet\u00e0 importanti tal-kwadrivetturi fir-relattivit\u00e0 u tat-trasformazzjonijiet ta' Lorentz qieg\u0127da fl-invarjanza tan-\"norma\" tal-kwadrivettur f'bidla ta' koordinati.", "Din in-norma tittradu\u010bi proprjet\u00e0 intrinsika tas-sistema studjata, indipendenti mis-sistema ta' riferiment.", "Fil-ka\u017c tal-kwadrivettur ener\u0121ija-momentu, din in-norma hi daqs il-massa \"M\" tas-sistema (b\u0127al fil-ka\u017c ta' parti\u010bella) u l-kwadrat tag\u0127ha jinata bil-formola :", "Sabiex nikkalkulaw il-massa, nistg\u0127u nu\u017caw sistema liema tkun, billi din ma tiddependiex mill-g\u0127a\u017cla tieg\u0127u.", "L-i\u017cjed wie\u0127ed komdu hu dak fejn il-momentu totali tas-sistema hu \u017cero, ji\u0121ifieri fejn Imbag\u0127ad niksbu fejn", "Billi l-ener\u0121ija \"E\" ta' kull parti\u010bella \"j\" (fis-sistema u\u017cata) hi s-somma tal-ener\u0121ija \"m c\" li tikkorrispondi mal-massa fil-waqfien tag\u0127ha \"m\" u tal-ener\u0121ija \u010binetika tag\u0127ha \"K\" (dejjem fis-sistema u\u017cata), nistg\u0127u niktbu :", "Din il-formola tal-a\u0127\u0127ar turi r-ri\u017cultat li \u0127abbarna : \"il-massa totali ta' sistema ta' parti\u010belli hi ikbar mis-somma tal-mases individwali tal-parti\u010belli\".", "Il-valur tal-massa totali tas-sistema miksub hu indipendenti mis-sistema li fiha ikkalkulajnih (imma biex insibu dan il-valur g\u0127a\u017cilna s-sistema sempli\u010bi li fiha il-momentu hu \u017cero).", "Nistg\u0127u nivverifikaw dan ir-ri\u017cultat fl-e\u017cempju numeriku ta' \u0127abta f'dimensjoni wa\u0127da ttrattata hawn fuq (inkejlu l-ener\u0121ija, il-momentu u l-massa f'unit\u00e0 ta' massa arbitrarja).", "Kellna \u017cew\u0121 parti\u010belli A u B respettivament ta' massa 8 u 12.", "Il-massa totali \"M\" tas-sistema nikkalkulawha bil-formola \"M\" = \"E\" - \"p\", fejn \"E\" = 30 u \"p\" = 10.", "Hekk insibu \"M\" =\u221a800 = 28.28, li hi ikbar mis-somma 8+12=20 tal-mases ta' A u B.", "Il-konservazzjoni tal-kwadrivettur ener\u0121ija-momentu tispjega kif f'reazzjoni il-massa ta' sistema tista' ma tkunx konservata u parti minnha jew kollha tista' tinbidel f'ener\u0121ija, .", "Hekk ji\u0121ri fir-reazzjonijiet ta' fissjoni, ta' fu\u017cjoni u ta' annikilazzjoni ta' parti\u010belli.", "\u0126awn \u0127a niddeskrivu l-fu\u017cjoni tal-idro\u0121enu f'elju fix-Xemx, reazzjonij li biha nifhmu kif il-kewkba tag\u0127na g\u0127andha g\u0127ajn benefi\u010bjenti ta' ener\u0121ija li bih setg\u0127et tiddi g\u0127al \u0127ames miljardi ta' snin u tista' tkompli tag\u0127mel hekk g\u0127al daqshekk \u017cmien ie\u0127or.", "Fis-snin 1900, il-fi\u017ci\u010bi sabu wi\u010b\u010bhom ma' misterju kbir tal-mekkani\u017cmu kif ix-Xemx titfa' d-dawl tag\u0127ha.", "Il-\u0121eolo\u0121i tas-seklu XIX, mill-\u0127xuna tas-saffi tal-blat sedimentarju fid-dinja, stimaw li l-et\u00e0 tal-Art hi xi g\u0127axriet ta' miljuni ta' snin.", "Din qablet mal-et\u00e0 li wasal g\u0127aliha Charles Darwin meta ppropona t-teorija tieg\u0127u tal-Evoluzzjoni tal-ispe\u010bi.", "Sadatant xi fi\u017ci\u010bi teori\u010bi b\u0127al William Thomson (Lord Kelvin) bdew jis\u0127qu li x-Xemx ma setg\u0127etx kienet ila tiddi i\u017cjed minn g\u0127axar miljun sena.", "Xi xjenzati o\u0127ra, partikularment mill-\u0121eologu Thomas Chamberlin ikkritikaw l-attitudni arroganti tag\u0127hom.", "Chamberlin issu\u0121\u0121erixxa f'kungress fl-1899 li din ener\u0121ija li n-nisel tag\u0127ha kien g\u0127adu mhux mag\u0127ruf, tista' tkum \u0121ejja mill-materja fil-qalba tax-Xemx.", "Hu argumenta li l-kundizzjonijiet fi\u017ci\u010bi e\u010b\u010bezzjonali li jsaltnu f'dawn ir-re\u0121juni ta' temperatura g\u0127olja u pressjoni qawwija kienu hekk li jistg\u0127u jo\u0127or\u0121u ener\u0121ija ta' tip atomiku.", "L-istorja kkonfermat l-intuwizzjonijiet tieg\u0127u.", "Bis-sa\u0127\u0127a tax-xog\u0127ol ta' George Gamow, Hans Bethe u Carl Friedrich von Weizs\u00e4cker spi\u010b\u010bajna biex niksbu fl-a\u0127\u0127ar tas-snin 1930 tag\u0127rif dettaljat fuq ir-reazzjonijiet li \u0127allew ix-Xemx tiddi g\u0127al \u0127ames miljardi ta' snin.", "Dawn il-fi\u017ci\u010bi wrew li x-Xemx ta\u0127dem qisa reattur nukleari \u0121gantesk limitat mill-gravitazzjoni u jitfa' kwantit\u00e0 konsiderevoli ta' ener\u0121ija bi qbil mal-ekwazzjoniet ta' Einstein.", "Dawn huma n-numri li g\u0127andhom x'jaqsmu. il-lumino\u017cit\u00e0 xemxija, jew kwantit\u00e0 ta' ener\u0121ija li l-kewkba titfa' fl-ispazju kull sekonda, hi Biex nesprimu din l-ener\u0121ija f'unitajiet ta' massa (pere\u017cempju grammi, skont l-u\u017canza tal-astronomi), bi\u017c\u017cejjed niddivi\u017cu b' \"c\", li jtina massa ekwivalenti \"M\" = 4.4\u00d710 grammi kull sekonda.", "B'sensiela ta' reazzjonijiet li jag\u0127mlu l-katina proton-proton, possibbli f'tempertura g\u0127olja bi\u017c\u017cejjed, erba' protoni jew (jew nukleji ta' idro\u0121enu) ji\u0121u trasformati fir-re\u0121juni l-i\u017cjed \u0121ewwenin tax-Xemx f'nukleju tal-elju, mag\u0127mul minn \u017cew\u0121 neutroni u \u017cew\u0121 protoni.", "Billi proton g\u0127andu massa ta' \u00d710 g, l-erba' protoni ori\u0121inali g\u0127andhom massa 4\u00d7\u00d710 = \u00d710 g. In-nukleju tal-elju, jew parti\u010bella alfa, g\u0127andu massa ta' \u00d710 g. Id-differenza, 0.04582\u00d710 g, to\u0127ro\u0121 fil-forma ta' dawl.", "Ninnutaw li parti \u010bkejkna biss mill-massa u\u017cata tindidel f'ener\u0121ija.", "Il-massa ta' idro\u0121enu mo\u0127lija b\u0127ala frazzjoni tal-massa tassew mibdula hi / ~ 150.", "Ji\u0121ifieri g\u0127al kull gramma maqluba f'ener\u0121ija jitu\u017caw 150 gramma ta' idro\u0121enu.", "(Bil-maqlub dan ifisser li madwar 0.7 fil-mija tal-massa idro\u0121enu tal-bidu tinbidel f'ener\u0121ija.)", "G\u0127alhekk biex nibdlu 4.4\u00d710 grammi kull sekonda irridu \"na\u0127arqu\" 150 darba i\u017cjed, ji\u0121ifieri 6.6\u00d710 grammi ta' idro\u0121enu kull sekonda.", "La l-massa tax-Xemx hi ta' 2\u00d710 grammi, jekk din il-kwantit\u00e0 kollha ta' materja tin\u0127ela, il-Xemx tista' tforni l-ener\u0121ija bir-rata ta' issa matul 2\u00d710 / 6.6\u00d710 = 3\u00d710 sekondi.", "Billi sena fiha 3\u00d710 sekondi, naslu g\u0127al tul ta' \u0127ajja totali ta' 100 miljardi (10) ta' snin.", "L-evoluzzjoni ta' stilla in \u0121enerali, u tax-Xemx in partikulari, hi i\u017cjed komplikata mill-iskema elementari tal-bidla tal-idro\u0121enu f'elju.", "Mhux l-idro\u0121enu kollu jin\u0127araq f'elju u bosta reazzjonijiet o\u0127ra ta' kombustjoni nukleari ji\u0121ru fl-istess \u0127in.", "Fl-a\u0127\u0127ar, meta nqisu l-mudelli stellari i\u017cjed komplikati, it-teoriji attwali jbassru \u0127ajja s\u0127i\u0127a ta' xi 10 miljardi ta' snin g\u0127al kewkba tat-tip tax-Xemx.", "Ix-Xemx billi di\u0121\u00e0 \u0127liet madwar 5 miljardi, baqg\u0127alha ftit inqas \"x'tg\u0127ix\".", "(Imma \u0127add ma jkun hemm biex jixhed il-mewt tax-Xemx g\u0127ax il-\u0127ajja tag\u0127ha taqbe\u017c sewwa l-iskala temporali tal-umanit\u00e0 !)", "Fl-ispazju Newtonjan bi tliet dimensjonijiet, parti\u010bella ta' karga \"q\" imqieg\u0127da f'kamp elettriku formula_154 u kamp manjetiku formula_155 g\u0127andha fuqha il-forza ta' Lorentz u l-ekwazzjoni li tmexxi l-moviment tag\u0127ha hi", "Biex naqilbu din il-formola g\u0127all-mekkanika relattivistika, irridu nqisu l-kwadrivettur ener\u0121ija-momentu formula_157 minnflok il-vettur formula_116 u rridu nsibu r-rata ta' varjazzjoni ta' dan il-kwadrivettur fis-sistema proprja tal-parti\u010bella u mhux f'sistema Galileja tkun liema tkun.", "It-terminu tax-xellug imbag\u0127ad ikun tal-forma formula_159, fejn formula_94 hi l-\u0127in proprju tal-parti\u010bella kkargata.", "Fuq il-lemin insibu o\u0121\u0121ett indipendenti mis-sistema mag\u0127\u017cula u li wkoll irid ikun bilfors funzjoni linjari tal-velo\u010bit\u00e0 formula_6 tal-parti\u010bella.", "In fatti il-parti spazjali tal-ekwazzjoni tad-dinamika linjari f' formula_162 nistg\u0127u niktbuha F'din l-espressjoni formula_164 u formula_165 huma l-komponenti f'sistema Lorentzjana tal-kwadrivettur velo\u010bit\u00e0 formula_166, li nistg\u0127u niktbuhom :", "L-ekwazzjoni ta' hawn fuq nistg\u0127u naqsmuha b'mod espli\u010bitu fit-tliet assi kif \u0121ej :", "Minn na\u0127a l-o\u0127ra il-komponent temporali tal-ekwazzjoni tad-dinamika (li jikkorrispondi mal-li\u0121i li tag\u0127ti l-varjazzjoni tal-ener\u0121ija) tinkiteb fejn \"W\" hu x-xog\u0127ol tal-forza formula_170", "Meta ni\u0121bru l-ekwazzjonijiet miktuba hawn fuq fil-kuntest ta' spazju-\u0127in f'erba' dimensjonijiet, ir-rata ta' varjazzjoni tal-kwadrivettur ener\u0121ija-momentu hi mog\u0127tija hekk", "L-ekwazzjoni matri\u010bjali li g\u0127adna kif ktibna turi li fir-relattivit\u00e0 ristretta il-kamp manjetiku u il-kamp elettriku jag\u0127mlu entit\u00e0 wa\u0127da.", "Fil-fatti il-pre\u017centazzjoni li tajna hi xi ftit inkorretta fis-sens li biex no\u0127or\u0121u l-qawwa kollha tat-teorija relattivistika hemm b\u017conn nu\u017caw it-tensuri.", "L-ekwazzjoni matri\u010bjali hawn fuq hi t-traduzzjoni f'termini ta' komponenti tal-ekwazzjoni tensorjali, indipendenti minn kull sistema ta' koordinati", "formula_173 hu t-tensur tal-kamp elettromanjetiku (jew tensur ta' Maxwell jew tensur ta' Faraday).", "Hu dan l-o\u0121gett li jirrapre\u017centa fi\u017cikament il-kamp elettromanjetiku.", "Il-komponenti tieg\u0127u f'\u010bertu sistema ta' koordinati jing\u0127ataw mill-matri\u010bi miktub hawn fuq.", "Fir-relattivit\u00e0 ristretta t-tul u l-\u0127in inkejluhom bl-istess unit\u00e0 (kif g\u0127amilna a\u0127na b'mod sistematiku).", "Fl-astronomija jag\u0127\u017clu l-unit\u00e0 tal-\u0127in u jkejlu d-distanza bil-\u0127in li d-dawl jie\u0127u biex jivja\u0121\u0121a din id-distanza.", "Pere\u017cempju jekk galassija qieg\u0127da \u0127ames muljun sena tad-dawl 'il bog\u0127od minnha ifisser li d-dawl jie\u0127u \u0127ames miljun sena biex jaqsam id-distanza li tifridna.", "Ninnutaw li meta fil-\u0127ajja ta' kuljum ng\u0127idu li Pari\u0121i, pere\u017cempju, hi tliet sig\u0127at bit-tren minn Montpellier, inkunu qeg\u0127din inkejlu d-distanza bil-\u0127in."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12032", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12032", "title": "Terence Scerri", "text": ["Terence Scerri", "Terence Scerri (L-Isla, 3 ta' April 1984) huwa plejer tal-futbol Malti li jilg\u0127ab mat-tim ta' \u0126amrun Spartans, ta\u0127t self minn Valletta fil-kampjonat Malti.", "Terence Scerri beda l-karriera tieg\u0127u ma' St. Georges, qabel mat-tim ta' Hibernians kiseb il-firma tieg\u0127u fis-sena 2000, u lag\u0127ab \u017cew\u0121 log\u0127biet f'dak l-ista\u0121un mat-tim Pawlist.", "Fl-ista\u0121un segwenti tal-2001\u201302 Scerri deher sitt darbiet fejn \u0127alla l-marka tieg\u0127u g\u0127al darbtejn, fi sta\u0121un li ra lit-tim tal-Hibernians jinkuruna ru\u0127u \u010bampjins tal-Premier League.", "Minkejja dan is-su\u010b\u010bess, l-ista\u0121un segwenti kien wie\u0127ed di\u017cappuntanti kemm fuq ba\u017ci personali, fejn naqas li jiskorja ebda gowl fl-g\u0127oxrin log\u0127ba li lag\u0127ab, kif ukoll fuq ba\u017ci ta' klabb fejn it-tim ma rnexxielux i\u017comm it-titlu.", "Mal-bidu tal-ista\u0121un 2003\u201304, Terence beda jifforma koppja offensiva flimkien ma' Andrew Cohen, fejn f'dik is-sena skorja tmien gowls f'21 log\u0127ba hekk kif Hibernians spi\u010b\u010baw fit-tielet post. Din il-koppja kompliet tissa\u0127\u0127ah, hekk kif fl-ista\u0121un 2004\u201305 it-tnejn ikkontribwew bejniethom 33 gowl, b'Scerri jkollu tnax-il gowl ta\u0127t ismu.", "Fl-ista\u0121un 2005\u201306, Terence reba\u0127 l-ewwel titlu tieg\u0127u tal-U*BET FA Trophy, fejn barra s-seba' gowls li skorja matul dak l-ista\u0121un fil-kampjonat sab ukoll l-ewwel sej\u0127a mat-tim nazzjonali Malti.", "Is-sena ta' wara, g\u0127at-tieni sena konsekuttiva, it-tim tal-Hibernians \u017camm it-titlu tal-FA Trophy fi sta\u0121un di\u017cappuntanti li rahom ji\u0121\u0121ieldu fi\u017c-\u017cona relegazzjoni tal-kampjonat.", "Scerri lag\u0127ab 24 log\u0127ba u skorja \u0127dax-il gowl.", "Fuq nota po\u017cittiva, il-klabb reba\u0127 is-Super Cup Maltija fil-bidu tal-ista\u0121un.", "Wara sena deludenti, fl-ista\u0121un 2008\u201309 ta\u0127t il-kow\u010b il-\u0121did Mark Miller, il-klabb qabe\u017c min-na\u0127a g\u0127all-o\u0127ra tal-klassifika u g\u0127eleb l-isfida ta' Valletta fir-reb\u0127 tal-g\u0127axar titlu tag\u0127hom tal-kampjonat.", "G\u0127al Scerri, dan kien l-aqwa sta\u0121un fejn spi\u010b\u010ba b\u0127ala l-aqwa skorer b'26 gowl minn 26 log\u0127ba.", "Barra minn hekk, fil-Melita Malta Football Awards 2009, ing\u0127ata l-unur ta' \"L-Aqwa Attakkant\".", "Scerri tilef i\u017c-\u017cew\u0121 legs tal-kampanja Ewropea 2009\u201310 ta' Hibernians kontra FK Mogren min\u0127abba li kien imwe\u0121\u0121a'.", "Wara nuqqas ta' ftehim mad-diri\u0121enza tal-klabb, fejn kien ing\u0127ata 28 \u0121urnata ta' sospensjoni mill-klabb, it-tim ta' Sliema Wanderers urew interess fis-servizzi tal-plejer bil-president tal-klabb Slimi\u017c Steve Abela, iqisu b\u0127ala \"l-objettiv prin\u010bipali tal-kampanja akkwisti\".", "Per\u00f2, kien it-tim ta' Valletta li kiseb il-firma tal-plejer fejn dan tal-a\u0127\u0127ar iffirma kuntratt ta' \u0127ames snin mat-tim Belti.", "Terence iddebutta mat-tim ta' Valletta fl-ewwel \u0121urnata tal-kampjonat 2009\u201310, fir-reb\u0127a ta' 3\u20131 fuq Birkirkara fejn \u0127alla l-marka tieg\u0127u b'doppjetta.", "Scerri ikkonferma l-ista\u0121un pre\u010bedenti, meta irnexxielu jiskorja 20 gowl f'25 partita f'kampjonat missielet ma' Birkirkara.", "Minkejja d-di\u017cappunt finali fil-kampjonat, Valletta irnexxielhom xorta wa\u0127da jirb\u0127u l-FA Trophy kontra Qormi, fejn Scerri skorja t-tieni gowl g\u0127all-Belt fir-reb\u0127a ta' 2\u20131, u t-Tazza tal-100 Anniversarju tal-Kampjonat Nazzjonali.", "Fit-tieni sta\u0121un tieg\u0127u mat-tim Belti, hu rnexxielu jirba\u0127 it-tieni kampjonat tal-karriera meta Valletta ttrijonfaw fi tmiem l-ista\u0121un.", "Scerri temm l-ista\u0121un 2010\u201311, b\u0127ala t-tieni l-aqwa skorer fil-Premier League wara Alfred Effiong b'16-il gowl.", "Nhar it-22 ta' Mejju, 2011, fi tmiem il-finali tal-FA Trophy bejn Valletta u r-rivali Floriana, li l-Furjani\u017ci reb\u0127u 1\u20130 fil-\u0127in barrani, Scerri deher jattakka lill-plejer Christian Cassar.", "Kaw\u017ca ta' dan l-a\u0121ir, il-Malta Football Association issospendiet lil Scerri g\u0127al perjodu ta' sena, sal-24 ta' Mejju 2012, u \u0127ames log\u0127biet o\u0127ra min\u0127abba kondotta \u0127a\u017cina mar-refer\u00ec.", "Barra minn hekk, il-qorti ssospendiet lil Scerri li g\u0127al sena ma jersaqx lejn l-ebda grawnd fil-g\u017cejjer Maltin.", "Ir-ritorn tieg\u0127u wasal fit-13 ta' Marzu 2012, fir-reb\u0127a kbira ta' Valletta bl-iskor ta' 7\u20132 fuq Balzan Youths, fejn Scerri da\u0127al wara sieg\u0127a log\u0127ob u skorja l-a\u0127\u0127ar gowl minn \"penalty\".", "Bl-ista\u0121un riesaq lejn tmiemu hu ftit li xejn sab post mal-ewwel \u0127dax u l-a\u0127\u0127ar log\u0127ba tieg\u0127u kienet it-telfa ta' 4\u20133 kontra Qormi fil-finali tal-FA Trophy, fejn g\u0127al darb'o\u0127ra Scerri \u0127alla l-marka b'gowl.", "Nhar is-6 ta' Lulju 2012, \u0126amrun Spartans \u0127abbru l-akkwist b'self ta' Terence Scerri minn Valletta.", "Hu ddebutta fid-dro ta' 2\u20132 kontra Balzan Youths, fejn skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u.", "Id-debutt mat-tim nazzjonali Malti wasal kontra t-Turkija nhar is-6 ta' Settembru 2004, u l-ewwel gowl tieg\u0127u wasal kontra l-Moldova fil-fa\u017ci ta' kwalifikazzjoni g\u0127all-Kampjonati Ewropej 2008."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12034", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12034", "title": "Klaus Ebner", "text": ["Klaus Ebner", "Klaus Ebner (Vjenna, 8 ta' Awwissu 1964) hu kittieb, filologu u traduttur Awstrijakk.", "Huwa jikteb narrattiva u sa\u0121\u0121i.", "Huwa wkoll jikteb poe\u017cija bil-\u0120ermani\u017c u l-Katalan.", "L-awtur jg\u0127ix fi Vjenna mal-familja tieg\u0127u."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12119", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12119", "title": "Denis Law", "text": ["Denis Law", "Denis Law (Aberdeen, 24 ta' Frar 1940) huwa eks-futboler Sko\u010b\u010bi\u017c li gawda bejn is-snin \u0127amsin u sebg\u0127in karriera twil ta' su\u010b\u010bess b\u0127ala attakkant.", "Il-karriera ta' Law b\u0127ala plejer bdiet fit-Tieni Divi\u017cjoni mat-tim ta' Huddersfield Town fl-1956.", "Wara erba' snin ma' Huddersfield, Manchester City xtrawh g\u0127as-somma rekord ta' \u00a355,000.", "Law qatta' sena qabel mat-tim Taljan ta' Torino Calcio kisbu l-firma tieg\u0127u g\u0127al \u00a3110,000, fejn din id-darba nkiser rekord \u0121did g\u0127al trasferiment bejn klabb Ingli\u017c u dak Taljan.", "Minkejja li lag\u0127ab tajjeb fl-Italja, hu sabha diffi\u010bli biex jissetilja u fl-1962 Manchester United xtrawh g\u0127al somma o\u0127ra rekord ta' \u00a3115,000.", "Hu hu l-aktar mag\u0127ruf g\u0127all-\u0127dax-il sena li qatta' ma' United, fejn skorja 237 gowl f'409 log\u0127ba u kien imlaqqam b\u0127ala \"The King\" (Ir-Re) mill-partitarji.", "Denis Law hu l-uniku plejer Sko\u010b\u010bi\u017c fl-istorja li qatt reba\u0127 l-unur presti\u0121ju\u017c tal-Plejer Ewropew tas-Sena fl-1964, u g\u0127en lit-tim jirba\u0127 l-Ewwel Divi\u017cjoni fl-1965 u fl-1967.", "Law \u0127alla lil Manchester United fl-1973 fejn minn hemmek re\u0121a' rritorna ma' Manchester City g\u0127al sta\u0121un wie\u0127ed, u wara rrapre\u017centa lill-Iskozja fit-Tazza tad-Dinja 1974.", "Law lag\u0127ab 55 log\u0127ba mal-Iskozja u j\u017comm ir-rekord tal-aktar gowls skurjati mat-tim nazzjonali Sko\u010b\u010bi\u017c.", "Law hu wkoll it-tieni l-aqwa skorer ta' United ta' kull \u017cmien wara Bobby Charlton, waqt li j\u017comm rekord ma' United talli skorja 46 gowl fi sta\u0121un wie\u0127ed.", "Denis kien it-tifel ta' George Law, sajjied, u l-marta tieg\u0127u Robina, u kien l-i\u017cg\u0127ar fost sebat itfal.", "Il-familja Law kienu wa\u0127da fqira, fejn kienu jg\u0127ixu f'appartament tal-kunsill f'Aberdeen, u l-ewwel par ta' \u017carbun tal-futbol \u0121ew mog\u0127tija lilu minn \u0121ar.", "Meta kien \u017cg\u0127ir kien partitarju tal-Aberdeen Football Club u meta kien ikollu l-flus kien i\u0127obbu jarahom, waqt li meta ma kienx ikollu kien jara timijiet lokali li mhuma f'ebda kampjonat.", "L-ossessjoni lejn il-futbol waslitu biex jirrifjuta li jattenda l-Aberdeen Grammar School, min\u0127abba li hemmhekk kellu jilg\u0127ab ir-rugbi minflok.", "Hu minflok attenda l-Powis Academy (li llum hi s-St.", "Machar Academy) f'Aberdeen stess.", "Minkejja li kien ibati minn strabi\u017cmu serju, hu wera li kellu talent promettenti meta \u0121ie mmexxi minn difensur fuq il-faxxi g\u0127al po\u017cizzjoni aktar offensiva, u kien fost il-mag\u0127\u017culin tal-istudenti skolasti\u010bi tal-Iskozja.", "Fl-ista\u0121un 1954\u201355, Archie Beattie li kien ja\u0127dem f'isem Huddersfield Town, inteba\u0127 bit-talent ta' Law u stiednu biex jag\u0127mel prova g\u0127al mal-iskwadra.", "Meta wasal hemmhekk, il-kow\u010b stqarr, \"Dan it-tfajjel huwa kapri\u010b\u010b.", "Qatt ma rajt prospett tal-futbol inqas probabbli minn dan \u2014 dg\u0127ajjef, qasir u bin-nu\u010b\u010bali.\"", "Madanakollu, b'sorpri\u017ca kbira, huma kisbu l-firma tieg\u0127u nhar it-3 ta' April 1955.", "Meta kien f'Huddersfield, hu g\u0127amel operazzjoni biex jikkore\u0121i l-istrabi\u017cmu li kellu, li g\u0127enitu aktar biex ji\u017cviluppa l-kunfidenza fih innifsu.", "Ir-relegazzjoni ta' Huddersfield g\u0127at-Tieni Divi\u017cjoni tat aktar \u010bans lil Law biex jilg\u0127ab log\u0127ba, u ddebutta fl-24 ta' Di\u010bembru 1956, fl-et\u00e0 ta' sittax-il sena biss, fir-reb\u0127a ta' 2\u20130 fuq Notts County.", "Il-kow\u010b ta' Manchester United, Matt Busby, offra lil Huddersfield somma ta' \u00a310,000 g\u0127al Law, somma sostanzjali g\u0127al plejer f'dak i\u017c-\u017cmien, imma l-klabb irrifjutaha.", "Hu ma ntg\u0127a\u017cilx biex jilg\u0127ab mal-Iskozja fit-Tazza tad-Dinja 1958, imma skorja fid-debutt tieg\u0127u kontra Wales nhar it-18 ta' Ottubru 1958 u mal-ewwel stabilixxa ru\u0127u mal-ewwel \u0127dax.", "Bill Shankly, li kien kow\u010b ta' Huddersfield bejn l-1957 u l-1959, meta mar biex jie\u0127u f'idejh lit-tim ta' Liverpool xtaq li j\u0121ib lil Law mieg\u0127u, per\u00f2 Lierpool f'dak il-mument ma kinux jaffordjawh.", "F'Marzu tal-1960, Law iffirma g\u0127al Manchester City g\u0127al somma rekord ta' \u00a355,000, minkejja li l-parti mis-somma ta' Law kienet \"prattikament xejn\".", "Minkejja li tim mill-Ewwel Divi\u017cjoni, City g\u0127al ftit evitat ir-relegazzjoni l-ista\u0121un pre\u010bedenti, u \u0121enwinament Law \u0127ass li f'dak il-mument Huddersfield kellhom tim aqwa.", "Law iddebutta fid-19 ta' Marzu, meta skorja fit-telfa ta' 4\u20133 kontra Leeds United.", "F'April 1961, hu skorja \u017cew\u0121 gowls fir-reb\u0127a ta' 4\u20131 fuq Aston Villa, reb\u0127a li assigurat is-salvazzjoni ta' City fl-Ewwel Divi\u017cjoni.", "Minkejja li kien qed ja\u0127seb biex jitlaq, hu kien qed jilg\u0127ab tajjeb u fl-1961 Law skorja sitt gowls f'log\u0127ba tal-FA Cup kontra Luton Town.", "Sfortunatament, il-partita spi\u010b\u010bat abbandunata meta kien g\u0127ad baqa' g\u0127oxrin minuta, u b'hekk is-sitt gowls tieg\u0127u ma kinux jg\u0127oddu.", "Biex tkompli tg\u0127axxaqha, Luton reb\u0127u l-konfront su\u010b\u010bessiv bl-iskor ta' 3\u20131, u City spi\u010b\u010baw barra mill-kompetizzjoni.", "Fil-partita internazzjonali tal-Iskozja kontra l-Ingilterra li ntlag\u0127bet fil-15 ta' April 1961, hu lag\u0127ab per\u00f2 ma rnexxielux jiskorja.", "Skozja spi\u010b\u010baw jitilfu bl-iskor umiljanti ta' 9\u20133, u Law iddeskriviha b\u0127ala \"l-iswed \u0121urnata\".", "Novembru ta' wara, Law irrapre\u017centa lill-Football League f'partita kontra l-kampjonat Taljan, fejn tilef bl-iskor ta' 4\u20132.", "Minkejja li gawda \u017c-\u017cmien ma' City, hu xtaq li jilg\u0127ab ma' tim ta' aktar su\u010b\u010bess u \u0121ie mibjug\u0127 lill-klabb Taljan ta' Torino fis-sajf tal-1961.", "I\u017c-\u017cmien ta' Law fl-Italja ma marx kif xtaq.", "Il-klabb Taljan ta' Inter, ried jipprevjeni li hekk kif jasal Law isir plejer ta' Torino, fejn il-klabb stqaar li hu kien iffirma kuntratt pre\u010bedenti mag\u0127hom, minkejja li waqqg\u0127u din l-istqarrija qabel ma' beda l-ista\u0121un.", "Plejers mir-Renju Unit ma kinux tratti tajjeb dak i\u017c-\u017cmien, u s-salarju massimu g\u0127all-futbolers kienet \u0121iet ri\u010bentament abolita, u b'hekk spi\u010b\u010ba sorpri\u017c meta sab li t-ta\u0127ri\u0121 ta' qabel l-ista\u0121un kien ibba\u017cat f'lukanda lussu\u017ca fl-Alpi.", "Madanakollu, Torino kienu j\u0127allsu lill-plejers kont il-prestazzjoni, fejn kienu jag\u0127tu lill-plejers basktijiet mimlijin flus meta t-tim kien jirba\u0127, per\u00f2 meta kien jitlef kienu jing\u0127ataw ftit, jew anki xejn.", "B\u0127al \u0127afna plejers Brittani\u010bi li marru jilg\u0127abu l-Italja, Law ma kienx jog\u0127\u0121bu l-istil tal-futbol u sabha bi tqila biex jadatta ru\u0127u g\u0127alih.", "Is-sistema ultra-difensiva tal-\"catenaccio\" kienet populari \u0121ewwa l-Italja, u b'hekk l-attakkanti ftit li xejn kien ikollhom \u010bansijiet biex jiskorjaw.", "Waqt li kien jilg\u0127ab ma' Torino baqa' jilg\u0127ab mat-tim Sko\u010b\u010bi\u017c, minkejja li l-klabb ma tantx kien kuntent li j\u0127alluh jilg\u0127ab partiti internazzjonali u tpo\u0121\u0121iet klaw\u017cola fil-kuntratt tieg\u0127u li kienet tg\u0127id li huma ma kienux obbligati li jag\u0127mlu dan.", "Fis-7 ta' Frar 1962, hu spi\u010b\u010ba nvolut f'in\u010bident f'karozza meta sie\u0127bu Joe Baker dar in-na\u0127a l-\u0127a\u017cina madwar dawwara u \u0127akk mal-bankina hekk kif hu prova jdawwar il-karozza, fejn minflok dawwarha bil-maqlub.", "Baker kien kwa\u017ci maqtul, waqt li Law sofra \u0121rie\u0127i li ma kienu ta' ebda periklu g\u0127al \u0127ajtu.", "F'April, hu g\u0127amel rikjesta ta' trasferiment li kienet injorata.", "L-a\u0127\u0127ar dehra tieg\u0127u wriet il-frustrazzjoni tieg\u0127u meta tke\u010b\u010ba fil-partita kontra Napoli.", "Wara l-partita, Law sar jaf li l-kow\u010b ta' Torino, Beniamino Santos, kien qal lir-referi biex ike\u010b\u010bieh.", "Lil Law qalulu li kien se ji\u0121i trasferit lejn Manchester United.", "Madanakollu, xi ftit tal-jiem wara, kien \u0121ie mifhum li Law kien se ji\u0121i mibjug\u0127 lit-tim ta' Juventus u li fil-kuntratt tieg\u0127u kellu li seta' jmur mat-tim il-\u0121did skont jekk kellux pja\u010bir jew le.", "Hu rrisponda billi rritorna lura lejn Aberdeen fejn kien jaf li Torino ma kienux se jie\u0127du sold mit-trasferiment jekk hu rrifjuta li jilg\u0127ab mal-Juventus.", "Eventwalment hu ffirma mat-tim ta' United fl-10 ta' Lulju 1962, g\u0127al somma o\u0127ra rekord ta' 115,000.", "L-ewwel partita bil-flokk ta' United wasal kontra West Bromwich Albion nhar it-18 ta' Awwissu 1962, fejn id-debutt tieg\u0127u mmarkah b'gowl mal-ewwel seba' minuti.", "Il-partiti spi\u010b\u010bat f'pari ta' 2\u20132.", "Madanakollu, il-forma ta' United kienet inkonsistenti wara d-di\u017castru tal-ajru ta' Munich fl-1958, u min\u0127abba din l-inkonsistenza huma qattg\u0127u l-ista\u0121un ji\u0121\u0121ieldu biex jevitaw ir-relegazzjoni.", "F'partita tal-kampjonat kontra Leicester City Law skorja tripletta per\u00f2 xorta wa\u0127da United tilfu.", "Fl-FA Cup, it-tim ta' Manchester United sab il-forma mixtieqa b'Law jiskorja tripletta fir-reb\u0127a ta' 5\u20130 fuq il-klabb il-qadim tieg\u0127u Huddersfield, u waslu sal-finali kontra Leicester City.", "Leicester kienu l-favoriti li jirb\u0127u, wara li huma kienu spi\u010b\u010baw ir-raba' fil-kampjonat, per\u00f2 Law skorja l-ewwel gowl hekk kif United reb\u0127u l-finali bl-iskor ta' 3\u20131, li kellha tkun ukoll l-unika finali tal-FA Cup li Law qatt kellu jilg\u0127ab.", "Dak l-ista\u0121un wasal ukoll i\u017c-\u017cwie\u0121 mal-mara tieg\u0127u Diana, nhar il-11 ta' Di\u010bembru 1962.", "Sfortunatament, f'dak l-ista\u0121un \u0121ara in\u010bident li Law \u0127ass li kellu reperkussjonijiet fil-futur qarib.", "F'partita kontra West Brom fil-15 ta' Di\u010bembru 1962, ir-referi Gilbert Pullin kontinwament ipporvoka lil Law b'insulti b\u0127al \"O, inti hekk u hekk bravu, ma tafx tilg\u0127ab\", u wara l-partita Law u l-kow\u010b tieg\u0127u Matt Busby irrapurtaw dan kollu lill-Football Association.", "Kumitat dixxiplinarju dde\u010bieda li Pullin kellu ji\u0121i kkastigat severament, per\u00f2 hu ma a\u010b\u010bettax il-verdett tag\u0127hom u rtira mil-log\u0127ba.", "Law aktar tard stqarr \"f'g\u0127ajnejn \u010berti referis, [Law] kien bniedem immarkat\" u ta tort lil dan l-in\u010bident g\u0127all-\"kastigi \u0127orox\" li r\u010bieva aktar tard fil-karriera.", "Law skorja numru ta' gowls fil-bidu tal-ista\u0121un 1963\u201364 u kien mag\u0127\u017cul biex jilg\u0127ab f'isem il-\"Kumplament tad-Dinja\" kontra l-Ingilterra f'Wembley, fejn skorja l-gowl tag\u0127hom fit-telfa ta' 2\u20131.", "Aktar tard, hu ddeskriva din b\u0127ala l-ikbar unur tal-karriera tieg\u0127u.", "L-ista\u0121un tieg\u0127u kien interott minn sospensjoni ta' 28 \u0121urnata wara karta \u0127amra fil-partita kontra Aston Villa.", "Ix-xitwa kies\u0127a sfurzat lil United biex jilg\u0127abu \u0127afna log\u0127biet fi spazju \u017cg\u0127ir, u r-ri\u017cultati tag\u0127hom sofrew.", "Law aktar tard ta t-tort lil dan il-fattur g\u0127ala United naqsu li jirb\u0127u trofew matul dak l-ista\u0121un.", "Fl-ista\u0121un 1964\u201365, Law reba\u0127 l-unur tal-Plejer Ewropew tas-Sena, u Manchester United reb\u0127u l-ewwel kampjonat wara t-tra\u0121edja ta' Munich.", "It-28 gowl fil-kampjonat ta' Law f'dak l-ista\u0121un g\u0127amluh l-aqwa skorer tal-Ewwel Divi\u017cjoni.", "L-ista\u0121un segwenti, Law we\u0121\u0121a' l-irkoppa l-leminija waqt partita internazzjonali mal-Iskozja kontra l-Polonja fil-21 ta' Ottubru 1965.", "Ma' Huddersfield kien kellu di\u0121\u00e0 jag\u0127mel operazzjoni fuq l-istess irkoppa, u din kienet se tag\u0127tih il-problemi g\u0127all-kumplament tal-karriera.", "Fl-1966, Law staqsa lill-kow\u010b ta' United Matt Busby biex i\u017cidlu s-salarju meta jer\u0121a' j\u0121edded il-kuntratt u hedded li j\u0127alli lill-klabb f'ka\u017c li ma jing\u0127atax wie\u0127ed.", "Busby immedjatament po\u0121\u0121a lill-plejer fis-suq tat-trasferimenti, fejn stqarr li \"l-ebda plejer mhu se jirrikatta lill-klabb, l-ebda plejer\".", "Meta Law mar jarah, Busby g\u0127amel apolo\u0121ija bil-miktub biex jiffirma, fejn uriha lill-istampa meta g\u0127amel dan.", "Law aktar tard stqarr li Busby u\u017ca dan l-in\u010bident biex iwissi lil plejers o\u0127ra biex jag\u0127mlu l-istess \u0127a\u0121a, imma segretament kien g\u0127ollilu s-salarju.", "Law skorja fir-reb\u0127a storika ta' 3\u20132 li l-Iskozja g\u0127amlu fuq l-Ingilterra nhar il-15 ta' April 1967 fil-British Home Championship tal-1967, inqas minn sena wara li l-Ingilterra kienu nkurunati \u010bampjins mondjali.", "Manchester United reb\u0127u l-kampjonat ta' dak l-ista\u0121un, imma Law \u0127ass li r-reb\u0127a fuq l-Ingilterra kienet aktar sodisfa\u010benti.", "Fl-1968, United reb\u0127u t-Tazza ta\u010b-\u010aampjins g\u0127all-ewwel darba, per\u00f2 l-u\u0121ig\u0127 fl-irkoppa kienet qed tag\u0127millu l-bsaten fir-roti hekk kif hu tilef is-semifinali u anki l-finali.", "Il-fatt li kien xorta jilg\u0127ab waqt li l-irkoppa kienet g\u0127adha imwe\u0121\u0121a kien qed jikkaw\u017ca \u0127sara fuq ba\u017ci estensiva.", "Hu \u017car spe\u010bjalista f'Jannar tal-1968 li kiteb li operazzjoni pre\u010bedenti biex jitne\u0127\u0127a l-kartila\u0121ni mill-irkoppa kienet falliet u rrakkomanda li ssir it-tieni operazzjoni, per\u00f2 lil Law ma ntweriex bir-rapport g\u0127al diversi snin u kellu jkompli t-ta\u0127ri\u0121 komplet.", "Fl-ista\u0121un 1968\u201369, United la\u0127qu s-semifinali tat-Tazza ta\u010b-\u010aampjins, fejn lag\u0127bu kontra AC Milan.", "L-ewwel leg f'San Siro spi\u010b\u010ba 2\u20130 f'favur it-tim Milanista, bit-tieni leg f'Old Trafford jintreba\u0127 bl-iskor ta' 1\u20130 grazzi g\u0127al gowl ta' Bobby Charlton.", "F'azzjoni mill-partita, Law ra l-konklu\u017cjoni tieg\u0127u li tispi\u010b\u010ba wara l-linja u ti\u0121i newtralizzata minn difensuri tat-tim ta' Milan.", "Law stqarr li kien gowl per\u00f2 r-referi \u0127alla l-log\u0127ob ikompli biex United \u0127ar\u0121u barra mill-kompetizzjoni.", "Busby irri\u017cenja fl-a\u0127\u0127ar tal-ista\u0121un u n-ni\u017cla ta' United bdiet.", "Wilf McGuinness \u0127a f'idejh it-tim fil-bidu tal-ista\u0121un ista\u0121un 1969\u201370.", "United spi\u010b\u010baw it-tmien post fil-kampjonat, per\u00f2 Law tilef kwa\u017ci l-ista\u0121un kollu min\u0127abba li kien imwe\u0121\u0121a, u f'April tal-1970 hu tpo\u0121\u0121a fis-suq tat-trasferimenti g\u0127al \u00a360,000.", "\u0126add m'g\u0127amel offerta g\u0127alih, u b'hekk baqa' ma' United.", "Wara l-ista\u0121un 1970\u201371 pjuttost fqir, Frank O'Farrell in\u0127atar b\u0127ala kow\u010b il-\u0121did.", "Huma g\u0127amlu bidu tal-ista\u0121un 1971\u201372 mill-aqwa u spi\u010b\u010baw is-sena 1971 \u0127ames punti vanta\u0121\u0121 fil-qu\u010b\u010bata tal-klassifika, b'Law jiskorja tnax-il gowl.", "Madanakollu, ir-ri\u017culati bdew jiddeterjoraw u spi\u010b\u010baw l-ista\u0121un fit-tmien post. Law skorja fl-ewwel partita tal-ista\u0121un segwenti, ista\u0121un 1972\u201373, per\u00f2 l-irkoppa re\u0121g\u0127et bdiet tag\u0127tih il-problemi, u naqas li jiskorja gowl matul il-kumplament tal-ista\u0121un.", "Ir-ri\u017cultati fqar komplew sejrin u O'Farrell spi\u010b\u010ba mke\u010b\u010bi minn postu.", "Law irrakkomanda li United jag\u0127\u017clu lil Tommy Docherty minflok O'Farrell, min\u0127abba li hu kien jafu matul i\u017c-\u017cmien mat-tim nazzjonali Sko\u010b\u010bi\u017c.", "Il-klabb a\u010b\u010betta r-rakkomandazzjoni tieg\u0127u, u l-affarijiet bdew imorru g\u0127all-a\u0127jar b'titjib fir-ri\u017cultati tal-iskwadra.", "Docherty ta lil Law trasferiment b'xejn fis-sajf tal-1973, u hu ttrasferixxa lura lejn Manchester City.", "Hu lag\u0127ab fit-telfa ta' 2\u20131 li City sofrew fil-finali tal-League Cup, kontra l-Wolves.", "Fl-a\u0127\u0127ar partita tal-ista\u0121un 1973\u201374, Law skorja gowl kontra l-eks-skwadra tieg\u0127u Manchester United li ggarantixxa r-retro\u010bessjoni mill-Ewwel Divi\u017cjoni tat-tim ta' United, sitt snin biss wara l-finali tat-Tazza ta\u010b-\u010aampjins li hu kien tilef.", "Id-daqqa ta' takkuna ta' Law tat lil City reb\u0127a ta' 1\u20130, per\u00f2 kien sobg\u0127ien li wassal g\u0127ar-relegazzjoni ta' United (wara kien mifhum li dan ir-ri\u017cultat ma kienx determinanti min\u0127abba li United xorta kienu se ji\u0121u relegati anki jekk kienu se jispi\u010b\u010baw pari, per\u00f2 Law sa dak il-\u0127in ma kienx jaf) u b'hekk ma \u010b\u010belebrax il-gowl, fejn mar lura fin-nofs tieg\u0127u b'rasu baxxuta, u sussegwentament \u0121ie sostitwit.", "Din kienet l-a\u0127\u0127ar partita mill-karriera professjonali tieg\u0127u, hekk kif hu rtira aktar tard min\u0127abba li ma riedx li jispi\u010b\u010ba mat-tim ta' riservi ta' City.", "L-Iskozja waslu fil-fa\u017ci tal-finali tat-Tazza tad-Dinja fis-sajf tal-1974, g\u0127all-ewwel darba mill-1958.", "Minkejja li ma lag\u0127ab ebda futbol mal-ewwel tim fl-ista\u0121un pre\u010bedenti, Law kien inklu\u017c fl-iskwadra u lag\u0127ab fl-ewwel partita kontra \u017c-\u017bajr.", "Hu ma skorjax, imma l-Iskozja xorta wa\u0127da reb\u0127et bl-iskor ta' 2\u20130.", "Law kien \"veru di\u017cappuntat\" li ma spi\u010b\u010bax mag\u0127\u017cul g\u0127all-partita ta' wara kontra l-Bra\u017cil, u l-anqas kien mag\u0127\u017cul g\u0127all-partita ta' kontra l-Jugo\u017clavja.", "Minkejja li l-Iskozja ma \u0127ar\u0121itx telliefa mill-ebda konfront li lag\u0127bet, huma xorta wa\u0127da spi\u010b\u010baw barra mill-kompetizzjoni.", "Law xorta kellu kuntratt ma' Manchester City per\u00f2 l-kow\u010b tag\u0127hom Tony Book qallu li jekk kien se jibqa' kien se jilg\u0127ab biss futbol mat-tim tar-riservi.", "Hu ma riedx li jag\u0127laq il-karriera tieg\u0127u b'dan il-mod u b'hekk irtira mill-futbol internazzjonali fis-sajf tal-1974.", "Minn dakinhar 'l hawn, Law \u0127adem \u0127afna drabi b\u0127ala opinjonista sportiv kemm fuq ir-radju u anki fuq it-televixin.", "Sa Lulju 2005, hu g\u0127adu mi\u017c\u017cewwe\u0121 lil Diana, u t-tnejn g\u0127adhom jg\u0127ixu fl-erja qrib Manchester.", "Huma g\u0127andhom \u0127amest itfal, u t-tifla tag\u0127hom, li jisimha wkoll Diana, ta\u0127dem fl-uffi\u010b\u010bju stampa g\u0127al Manchester United.", "F'Mejju 2008 fil-grawnd ta' Manchester City, Denis Law (flimkien mal-president tal-UEFA Michel Platini) ippre\u017centa l-midalji lir-rebbie\u0127a tat-Tazza UEFA, Zenit St. Petersburg u lill-avversarji tag\u0127hom, it-tim Sko\u010b\u010bi\u017c ta' Glasgow Rangers.", "Nhar it-23 ta' Frar 2002, \u0121iet mikxufa f'Old Trafford statwa ta' Law, fil-parti tal-istadju mag\u0127rufha b\u0127ala Stretford End.", "F'Novembru tal-2003 l-operazzjoni g\u0127at-trattament tal-kan\u010ber tal-prostata marret b'wi\u010b\u010b il-\u0121did, u kien onorat b'dottorat onorarju mill-Universit\u00e0 ta' Aberdeen fil-5 ta' Lulju 2005.", "Manchester United \"Law kien ukoll plejer ta' Manchester United meta t-tim reba\u0127 t-Tazza ta\u010b-\u010aampjins tal-1968, per\u00f2 hu tilef il-partita min\u0127abba li kien imwe\u0121\u0121a.\""], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12170", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12170", "title": "Martin Heidegger", "text": ["Martin Heidegger", "Martin Heidegger (Me\u00dfkirch, 26 ta' Settembru 1889 \u2013 Freiburg im Breisgau, 26 ta' Mejju 1976) kien filosfu influwenti \u0120ermani\u017c.", "L-iktar xog\u0127ol mag\u0127ruf tieg\u0127u, \"Essri u \u017bmien\", hu \u0121eneralment meqjus fost l-iktar xog\u0127lijiet filosofi\u010bi importanti tas-Seklu XX.", "Heidegger jibqa' karattru kontroversjali min\u0127abba l-involviment tieg\u0127u man-Nazi\u017cmu.", "Heidegger nieda li l-filosofija tal-Punent, sa minn \u017cmien Platun, ma fehmitx l-essri, u kellha tendenza li tindirizza l-mistoqsija tal-essri f'termini singolari, ji\u0121ifieri xi jfisser li xi \u0127a\u0121a \"tkun\", flok xi jfisser l-\"essri\" nnifsu.", "Heidegger kien jemmen li l-istudji kollha li saru fuq l-essri ffukaw fuq entitajiet partikulari u l-karattri tag\u0127hom, jew minflok ittrattaw l-essri nnifsu b\u0127ala entit\u00e0, jew sustanza b'karattru.", "Heidegger g\u0127alhekk issu\u0121\u0121erixxa li l-metodu filosofiku g\u0127andu ji\u0121\u0121edded, permezz ta' pro\u010bess li je\u017camina l-istorja tal-filosofija nfisha.", "Heidegger putang ina mo sostna li dan mga gago wag na kaung magsearch sa wikipedia, edit lang nila to, mali mali andito in-nuqqas ta' fehma, sa' minn Platun, \u0127alla l-marka tieg\u0127u fuq kull stadju tal-filosofija tal-Punent.", "Dak kollu li nifhmu, mill-mod kif nitkellmu sal-idea tas-\"sens komun\", hu sensibbli g\u0127al \u017cbalji min\u0127abba \u017cbalji fundamentali dwar in-natura tal-Essri.", "Dawn l-i\u017cbalji jo\u0127or\u0121u fit-termini li ntu\u017caw fl-istorja tal-filosofija \u2014 ir-realt\u00e0, il-lo\u0121ika, Alla, l-g\u0127arfien, il-pre\u017cenza, e\u010b\u010b. Lejn l-a\u0127\u0127ar tal-filosofija tieg\u0127u, Heidegger argumenta li dan jaffettwa b'mod profond il-mod kif il-bniedem jidentifika ru\u0127u mat-teknolo\u0121ija moderna.", "Ix-xog\u0127ol ta' Heidegger kien influwenti \u0127afna fuq il-filosofija, it-teolo\u0121ija, u l-umanitajiet.", "Fil-filosofija, ix-xog\u0127ol ta' Heidegger kien kru\u010bjali fl-i\u017cvilupp tal-e\u017cistenzjali\u017cmu, l-ermenewtika, id-dekostruzzjoni, il-postmoderni\u017cmu, u l-filosofija kontinentali.", "Filosfi importanti b\u0127al Karl Jaspers, Leo Strauss, Ahmad Fardid, Hans-Georg Gadamer, Jean-Paul Sartre, Emmanuel L\u00e9vinas, Hannah Arendt, Maurice Merleau-Ponty, Michel Foucault, Richard Rorty, u Jacques Derrida kollha analizzaw ix-xog\u0127lijiet ta' Heidegger.", "Heidegger jibqa' jissemma' wkoll g\u0127all-appo\u0121\u0121 li wera g\u0127an-Nazi\u017cmu, u kien membru tal-Partit Nazzjonali So\u010bjalista \u0120ermani\u017c (NSDAP) mill-1933 sa Mejju tal-1945.", "Dawk li jappo\u0121\u0121jawh, b'mod wag na kaung mag search d2 mga tanga kayo.. asdaisjda;lsm dskjf ansf;o ;lsf qhwria dflk naspofm ;alsjdop qwmf qmw9r a;slfm 30jq;slm q[0jwf [qfm[o mqsfmo qmfpo smfpoj q spe\u010bjali Hannah Arendt, i\u0127arsu lejn dan is-sosten b\u0127ala \u017cball personali, irrelevanti g\u0127all-filosofija tieg\u0127u.", "Kriti\u010bi b\u0127all-eks studenti tieg\u0127u tanga mgaEmmanuel L\u00e9vinas u Karl L\u00f6with sostnew li l-appo\u0121\u0121 ta' Heidegger g\u0127an-Nazi\u017cmu kien immorali u jixhed \u017cbalji fundamentali fil-\u0127sieb tieg\u0127u."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12178", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12178", "title": "FC BATE Borisov", "text": ["FC BATE Borisov", "FC BATE Borisov (ippronun\u010bjat ) (bil-Bjelorussu: \u0424\u041a \u0411\u0410\u0422\u042d \u0411\u0430\u0440\u044b\u0441\u0430\u045e; bir-Russu: \u0424\u041a \u0411\u0410\u0422\u042d \u0411\u043e\u0440\u0438\u0441\u043e\u0432) hu klabb tal-futbol Bjelorussu, li jilg\u0127ab fil-belt ta' Borisov.", "Attwalment jikkompetu fil-kampjonat Bjelorussu li tieg\u0127u huma \u010b-\u010bampjins renjanti.", "L-ista\u0121un 2008\u201309 kien wie\u0127ed storiku g\u0127all-klabb hekk kif ikkompetew g\u0127all-ewwel darba fil-UEFA Champions League.", "L-istadju tag\u0127hom huwa l-Borisov Arena.", "Il-klabb kien fundat lura fl-1973, \u0121ie ristabbilit fl-1996.", "L-isem BATE \u0121ej mill-akronomu tal-Borisov Works of Automobile and Tractor Electronic Equipment.", "Minkejja li ma kellhomx xi storja wisq sabi\u0127a fi \u0127dan il-kampjonat Sovjetiku, mill-1996 'il quddiem, BATE irnexxielhom jirb\u0127u \u0127ames kampjonati nazzjonali waqt li kkompetew fil-kompetizzjonijiet tal-UEFA kontra timijiet ta' kalibru b\u0127al AC Milan, Juventus, Zenit St. Petersburg, Bolonga, 1860 Munich u Real Madrid.", "Mal-unuri tal-kampjonat, insibu wkoll it-Tazza tal-Bjelorussja li ntreb\u0127et fl-2006, meta l-formazzjoni ta' Borisov irnexxielha tag\u0127mel il-famu\u017ca \"double\".", "Plejers b\u0127al Aliaksandr Hleb, Vitali Kutuzov u Yuri Zhevnov bdew il-karriera tag\u0127hom mal-BATE u llum huma regulari fit-tim nazzjonali tal-Bjelorussja.", "Fl-2008, BATE saret l-ewwel skwadra Bjelorussa li waslet sal-fa\u017ci tal-gruppi tal-UEFA Champions League.", "Il-klabb irnexxielu jasal sa dan l-istadju tal-edizzjoni 2008\u201309, meta fit-triq elimina fl-ewwel rawnd preliminarju li\u010b-\u010bampjins I\u017clandi\u017ci Valur, fir-rawnd su\u010b\u010bessiv lill-Bel\u0121jani ta' RSC Anderlecht, waqt li fl-a\u0127\u0127ar rawnd lill-Bulgari ta' Levski Sofia.", "It-tlug\u0127 tal-poloz tefg\u0127u lill-klabb Bjelorussu ma' Real Madrid, Juventus u Zenit St. Petersburg.", "Wara li fl-ewwel log\u0127ba fi Spanja kontra r-Real Madrid tilfu 2\u20130, BATE kisbu ri\u017cultat presti\u0121ju\u017c meta f'darhom spi\u010b\u010baw pari ta' 2\u20132 kontra t-tim ta' Juventus, meta b'sorpri\u017ca kienu sa\u0127ansitra jinsabu f'vanta\u0121\u0121 ta' \u017cew\u0121 gowls.", "Dan kien l-ewwel punt storiku f'fa\u017ci tal-gruppi tal-kompetizzjoni massima Ewropea.", "Il-mixja ta' BATE kompliet sakemm \u0121abru punt ie\u0127or fil-partita ta' wara li spi\u010b\u010bat 1\u20131 kontra t-tim Russu ta' Zenit.", "Minkejja li spi\u010b\u010baw l-a\u0127\u0127ar mill-grupp u naqsu li jikkwalifikaw g\u0127all-fa\u017ci su\u010b\u010bessiva jew g\u0127ar-rawnd tal-a\u0127\u0127ar 32 tat-Tazza UEFA, huma xorta kisbu tif\u0127ir internazzjonali mill-istampa g\u0127ad-dixxiplina, l-istil offensiv u n-nuqqas ta' bi\u017ca li kellhom kontra u\u0127ud mill-aqwa timijiet Ewropej.", "\"Minn Lulju 2013\"", "Kienu labg\u0127u log\u0127ob internazzjonali g\u0127all-pajji\u017ci rispettivi tag\u0127hom.", "Parte\u010bipanti li isimhom huwa elenkat fil-bold irrappre\u017cenaw il-pajji\u017chom waqt li jilag\u0127bu g\u0127all BATE."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12192", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12192", "title": "Filatelija", "text": ["Filatelija", "Il-filatelija hija l-istudju tal-bolol tat-taxxa jew tal-bolol postali.", "Din tinkludi l-iddisinjar, il-produzzjoni u l-u\u017ci tal-bolol wara li ting\u0127ata l-awtorizzazzjoni li jin\u0127ar\u0121u, is-soltu ming\u0127and uffi\u010bjali tal-gvern b\u0127all-awtoritajiet postali.", "Il-filatelija hija l-attivit\u00e0 distinta fejn ji\u0121u studjati l-bolol, li tista' tinkludi l-kollezzjoni tal-bolol.", "Ng\u0127idu a\u0127na, xi filatelisti jistudjaw bolol estremament rari ming\u0127ajr ma jkollhom kopji g\u0127alihom stess, g\u0127aliex jiswew \u0127afna flus jew g\u0127aliex l-a\u0127\u0127ar e\u017cemplari jinsabu fil-mu\u017cewijiet.", "Min-na\u0127a l-o\u0127ra, il-kollezzjoni tal-bolol fiha nfisha hija l-ksib ta' bolol, xi drabi ming\u0127ajr kunsiderazzjoni g\u0127all-ori\u0121ini jew g\u0127all-u\u017cu tag\u0127hom.", "Sal-lum il-\u0121urnata, il-\u0127olqien tal-kelma \"filatelija\" fil-forma Fran\u010bi\u017ca tag\u0127ha hija storikament attribwita lil Georges Herpin fil-pubblikazzjoni \"Le Collectionneur de timbres-postes\", Vol.", "1, 15 ta' Novembru, 1864.", "Hija mibnija mill-kelmiet Griegi \"philos\" (\"\u03c6\u03af\u03bb\u03bf\u03c2\" li tfisser \"\u0127abib\"), u \"ateleia\" (\"\u1f00\u03c4\u03ad\u03bb\u03b5\u03b9\u03b1\" li tfisser \"e\u017centi mid-dazji u t-taxxi\") peress li l-bolol postali jindikaw li d-destinatarju ma g\u0127andux i\u0127allas g\u0127as-servizz min\u0127abba li dawn huma minnhom infushom mezz li jiffranka u li g\u0127aldaqstant jikkonfermaw li l-\u0127lasijiet postali jkunu saru minn qabel ming\u0127and dak li jibg\u0127at, jew ming\u0127and \u0127addie\u0127or.", "It-termini alternattivi \"timbrofilija\" u \"timbrolo\u0121ija\" huma \u0127afna inqas komuni.", "L-ori\u0121ini tal-filatelija tinsab fl-osservazzjoni li f'munzell bolol li jidhru kollha tal-istess tip, e\u017caminazzjoni ta' aktar reqqa turi li hemm tipi differenti ta' karta, filigrani differenti fil-karta, varjazzjonijiet fl-ilwien tal-kuluri, perforazzjonijiet differenti, u tipi o\u0127ra ta' differenzi.", "Mill-paragun mar-rekords tal-awtoritajiet postali jista' jo\u0127ro\u0121 li l-varjazzjonijiet setg\u0127u kienu intenzjonati, li imbag\u0127ad iwassal g\u0127al aktar st\u0127arri\u0121 dwar kif setg\u0127u se\u0127\u0127ew il-bidliet u g\u0127alfejn.", "Huwa interessanti wkoll li eluf ta' falsifikazzjonijiet in\u0127olqu matul is-snin, b'u\u0127ud minnhom tajbin \u0127afna, u g\u0127arfien komplet tal-filatelija biss jista' jag\u0127ti xi tama li ji\u0121u skoperti l-falsifikazzjonijiet.", "Wa\u0127da mill-ispjegazzjonijiet g\u0127all-varjazzjoni kollha li te\u017cisti hija li l-istampar tal-bolol kien fost it-tentattivi tal-bidu g\u0127all-produzzjoni bil-massa fuq skala kbira mill-awtoritajiet postali.", "Sa\u0127ansitra fis-seklu 19, il-bolol kienu qeg\u0127din jo\u0127or\u0121u bil-biljuni, aktar minn kwalunkwe tip ie\u0127or ta' o\u0121\u0121ett immanifatturat dak i\u017c-\u017cmien.", "Filatelija ba\u017cika, jew teknika, hija g\u0127aldaqstant l-istudju tal-aspetti tekni\u010bi tal-produzzjoni tal-bolol u l-identifikazzjoni tag\u0127hom.", "Din tinkludi l-istudju tal-:", "Dawn huma l-istrumenti me\u0127tie\u0121a fil-filatelija: il-lenti, il-pinzetta, l-odonometru, il-filigranoskopju, albums g\u0127all-konservazzjoni tal-bolol u l-katalgu.", "Il-kwalit\u00e0 hija parametru fundamentali sabiex ji\u0121i ddeterminat il-valur ta' bolla.", "G\u0127all-bolol \u0121odda din hija bba\u017cata fuq kemm il-gomma fuq il-wara tkun friska.", "Il-gomma sikwit tiddeterjora min\u0127abba konservazzjoni \u0127a\u017cina f'ambjent umdu, fejn jin\u0127olqu tebg\u0127at ta' ossidazzjoni jew marki sofor kbar.", "Ta' min ji\u010b\u010bara li fil-kollezzjoni personali tieg\u0127u, wie\u0127ed jista' jda\u0127\u0127al il-bolol kollha li jrid.", "Kull bolla hija fil-veru sens bi\u010b\u010ba storja unika li ma tin\u0121iebx lura, indipendentement mill-istat tal-konservazzjoni.", "Madanakollu ta' min jinnota li fil-filatelija (il-kummer\u010b, it-tpartit u l-espo\u017cizzjonijiet) il-bolol miksurin jew difettu\u017ci m'g\u0127andhom prattikament ebda valur \u0127lief f'xi ka\u017ci e\u010b\u010bezzjonali b\u0127all-bolol ta' rarit\u00e0 kbira fejn b'per\u010bentwali baxxa ta' valur (5 - 10%) jistg\u0127u jinbieg\u0127u xorta."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12194", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12194", "title": "Oroskopju", "text": ["Oroskopju", "Fl-astrolo\u0121ija, l-oroskopju huwa mappa jew dijagramma li tirrappre\u017centa l-po\u017cizzjonijiet tax-xemx, tal-qamar, tal-pjaneti, tal-aspetti astrolo\u0121i\u010bi u tal-angoli sensittivi waqt li jse\u0127\u0127 event partikolari, b\u0127al fil-mument tat-twelid ta' persuna.", "Il-kelma oroskopju hija me\u0127uda mill-kelmiet Griegi li jfissru \"\u0127arsa lejn is-sig\u0127at\" (horoskopos, plu. horoskopoi, jew \"markatur(i) tas-sieg\u0127a.\")", "Ismijiet o\u0127rajn g\u0127all-oroskopju jinkludu mappa astrolo\u0121ika, astro-mappa, mappa tas-smewwiet, mappa tal-istilel, ko\u017cmogramma, vitasfera, mappa radikali u radix.", "L-oroskopju huwa u\u017cat b\u0127ala metodu ta' divinazzjoni li g\u0127andu x'jaqsam ma' eventi relatati mal-punt fil-\u0127in li jirrappre\u017centa u huwa l-pedament tad-tradizzjonijiet oroskopi\u010bi tal-astrolo\u0121ija.", "Fl-u\u017cu tag\u0127ha ta' kuljum, il-kelma oroskopju tirreferi sikwit g\u0127all-interpretazzjoni ta' astrologu, is-soltu permezz ta' sistema ta' astrolo\u0121ija li tibba\u017ca fuq sinjali \u017codjakali jew fuq it-tifsira ta' event skont il-kalendarju, b\u0127al fl-astrolo\u0121ija \u010aini\u017ca.", "B'mod partikolari, bosta gazzetti u rivisti j\u0121ibu kolonni ta' tbassir ibba\u017cat fuq is-sinjal \u017codjakali tal-individwu.", "Din is-sistema hija distinta mill-oroskopji u\u017cati tradizzjonalment, peress li fl-interpretazzjoni hija kkalkulata biss il-po\u017cizzjoni \u017codjakali tax-xemx.", "Il-kelma Latina \"horoscopus\", li hija fl-a\u0127\u0127ar mill-a\u0127\u0127ar me\u0127uda mill-Grieg \u1f61\u03c1\u03cc\u03c3\u03ba\u03bf\u03c0\u03bf\u03c2 li tfisser \"twelid, oroskopju\", jew litteralment, \"wie\u0127ed li josserva s-sieg\u0127a (tat-twelid)\".", "Il-kelma \u1f65\u03c1\u03b1 tfisser \"\u0127in, sieg\u0127a\" u \u03c3\u03ba\u03cc\u03c0\u03bf\u03c2 tfisser \"wie\u0127ed li josserva, li j\u0127ares\".", "Fil-Grieg, il-kelma \u1f61\u03c1\u03cc\u03c3\u03ba\u03bf\u03c0\u03bf\u03c2 u\u017cata fis-sens ta' \"axxendent\" u \u1f61\u03c1\u03bf\u03c3\u03ba\u03bf\u03c0\u03af\u03b1 u\u017cata fis-sens ta' \"osservazzjoni tal-axxendent\" ilhom jintu\u017caw minn \u017cmien Klawdju Tolomew (\"Tetrabiblos\" 33,75)."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12196", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12196", "title": "Struttura .NET", "text": ["Struttura .NET", "L-Istruttura .NET tal-Microsoft hija struttura g\u0127as-softwer li hija disponibbli ma' \u0127afna mis-sistemi operattivi tal-Microsoft Windows.", "Din tinkludi librerija kbira ta' soluzzjonijiet kodifikati biex ji\u0121u evitati problemi komuni tal-ipprogrammar kif ukoll magna virtwali li tmexxi t-twettieq ta' programmi miktubin spe\u010bifikament g\u0127al din l-istruttura g\u0127as-softwer.", "L-Istruttura .NET hija ma\u0127suba biex tintu\u017ca' mill-ma\u0121\u0121oranza tal-programmi \u0121odda ma\u0127luqa g\u0127all-pjattaforma Windows.", "Is-soluzzjonijiet kodifikati illi jiffurmaw il-Librerija ta' Klassijiet Ba\u017ci tal-Istruttura tkopri sensiela wiesg\u0127a ta' b\u017connijiet tal-ipprogrammar f'numru ta' oqsma, fosthom l-interfa\u010b\u010ba tal-utent, l-a\u010b\u010bess g\u0127ad-data, il-konnessjoni mad-databa\u017ci, kriptografija, \u017cvilupp tal-programmi g\u0127all-internet, algoritmi numeri\u010bi, u netwerks tal-kompjuter.", "Il-librerija tal-klassi tintu\u017ca' mill-programmaturi, illi jikkumbinawha mal-kodi\u010bi tag\u0127hom biex jipprodu\u010bu il-programmi.", "Programmi miktubin g\u0127all-Istruttura .NET jitwettqu f'ambjent tas-softwer illi jmexxi il-b\u017connijiet tal-runtime tal-programm.", "Ukoll parti mill-Istruttura .NET, dan l-ambjent tal-\u0127intwettieq hu ukoll mag\u0127ruf b\u0127ala ir-Runtime tal-Lingwa Komuni.", "Is-CLR jipprovdi l-apparenza ta' magna virtwali biex il-programmaturi ,ma jkollhomx g\u0127alfejn jikkunsidraw il-kapa\u010bitajiet tal-Unit tal-Ippro\u010bessar \u010aentrali spe\u010bifiku illi ser iwettaq il-programm.", "Is-CLR ukoll jipprovdi servizzi o\u0127rajn importanti fosthom is-sigurt\u00e0, tmexxija tal-memorja, u kkontrollar tal-e\u010b\u010bezjonijiet.", "Il-Librerija tal-Klassijiet u s-CLR flimkien jag\u0127mlu l-Istruttura .NET.", "Il-ver\u017cjoni 3.0 tal-Istruttura .NET hija inklu\u017ca ma Windows Server 2008 Windows Vista.", "Il-ver\u017cjoni kurrenti tal-Istruttura tista' tkun installata ukoll fuq is-sistemi operattivi Windows XP u Windows Server 2003.", "Ver\u017cjoni ridotta jew kumpatta tal-Istruttura .NET hija ukoll disponibbli fuq il-pjattaformi Windows Mobile, bl-ismartphones inklu\u017ci.", "L-aspetti \u0121ewwinija tal-Istruttura .NET jinstabu \u0121ol-Infrastruttura tal-Lingwa Komuni, jew CLI.", "L-iskop tas-CLI huwa illi jipprovdi pjattaforma newtrali g\u0127all-ftih u t-twettieq tal-programmi, fosthom funzjonijiet g\u0127all-kontrollar tal-e\u010b\u010bezjonijiet, \u0121bir tal-iskart, sigurt\u00e0, u interoperabbilt\u00e0.", "L-implementazzjoni tas-CLI tal-Microsoft jg\u0127idulu r-Runtime tal-Lingwa Komuni jew CLR.", "Il-kodi\u010bi tan-nofs tal-Lingwa Komuni tan-Nofs jew CIL jinstab Assemblej .NET. Kif me\u0127tie\u0121 mill-ispe\u010bifikazzjoni, l-assemblej huma mi\u017cmuma fil-format tal-E\u017cegwibbli Portabbli (PE),komuni fuq il-pjattaforma Windows g\u0127all-fajls kollha DLL u EXE.", "L-assemblea tikkonsisti f'fajl wie\u0127ed jew aktar, li minnhom wie\u0127ed irid ikun fih il-manifest, li g\u0127andu l-metadata g\u0127all-assemblea.", "L-isem komplut tal-assemblea (ma jridx ikun konfu\u017c mal-isem tal-fajl fuq id-diska) fih ismu sempili\u010bi, l-ver\u017cjoni, kultura, u t-token ta\u010b-\u010bavetta komuni.", "Il-marka ta\u010b-\u010bavetta komuni huwa kan\u010bellett wie\u0127ed generat meta l-assemblea ti\u0121i kompilata, allura \u017cew\u0121 assemblei bl-istess marka ta\u010b-\u010bavetta komuni huma garantiti li jkunu identi\u010bi mill-punto di vista tal-istruttura.", "\u010aavetta privata tkun ukoll tkun spe\u010bifikata u tkun mag\u0127rufa biss lill-\u0127allieq tal-assemblea u tista' tkun u\u017cata biex ti\u0121i msemmija qawwi u biex tiggarantixxi li l-assemblea hija mill-istess awtur meta ver\u017cjoni \u0121dida hija kompilata (hija b\u017conn biex l-assemblea tkun mi\u017cjuda fill-Cache Globali tal-Assemblej).", "Il-Lingwa Komuni tan-Nofs (CIL) tiddeskrivi lilha nnifisha bl-u\u017cu tal-Metadata .NET. Ir-Runtime tal-Lingwa Komuni (CLR) ji\u010b\u010bekja l-metadata biex ji\u017cgura illi l-pro\u010bedura korretta ti\u0121i mg\u0127ajta.", "Il-metadata hija normalment i\u0121\u0121enerata mill-kompilaturi tal-lingwi imma l-i\u017cviluppaturi jistg\u0127u jikkrejaw il-metadata tag\u0127hom bl-attributi tag\u0127hom.", "Il-metadata jkun fiha informazzjoni fuq l-assemblea, u hija ukoll u\u017cata biex ti\u0121i implemetata l-abilit\u00e0 tar-riflessjoni tal-Istruttura .NET.", "l-Istruttura .net g\u0127andha l-mekkani\u017cmu tas-sigurt\u00e0 tag\u0127ha b'\u017cew\u0121 karatteristi\u010bi generali: Sigurt\u00e0 tal-A\u010b\u010bess tal-Kodi\u010bi (bl-Ingli\u017c Code Access Security (CAS)), u l-validazzjoni u l-verifikazzjoni.", "Is-Sigurt\u00e0 tal-A\u010b\u010bess tal-Kodi\u010bi hija bba\u017cata fuq l-evidenza li hija asso\u010bjata ma l-assembea.", "Tipikament l-evidenza hija s-sors tal-assemblea (tista tkun installata lokalment jew mni\u017c\u017cla mill-Intranet jew mill-Internet).", "Is-Sigurt\u00e0 tal-A\u010b\u010bess tal-Kowd tu\u017ca l-evidenza biex tiddetermina il-permessi mog\u0127tija lill-kowd.", "Kowd ie\u0127or jista' jsaqsi biex il-kowd li g\u0127ajjatlu ji\u0121i mg\u0127oti permess spe\u010bifiku.", "Il-mistoqsija tikkaw\u017ca s-CLR li jsaqsi g\u0127all-mixja tal-call stack: kull assemblea ta' kull pro\u010bedura fil-call stack hija \u010b\u010bekjata g\u0127all-permess li hemm b\u017conn; jekk l-assemblea mhix mog\u0127tija l-permess ikun hemm e\u010b\u010bezzjoni tas-sigurt\u00e0.", "Mrta assemblea hija llowdjata is-CLR jg\u0127mel testijiet varji.", "Tnejn minnhom huma l-validazzjoni u l-verifikazzjoni.", "Waqt il-validazzjoni s-CLR ji\u010b\u010bekja illi l-assemblea fiha Metadata u Lingwa Komuniv tan-Nofs (bl-Ingli\u017c Common Intermediate Language jew CIL) validi, u jekk it-tabelli interni hekk humiex korretti.", "Il-verifikazzjoni mhijiex e\u017catta \u0127afna.", "Il-mekkani\u017cmu tal-verifikazzjoni ji\u010b\u010bekja biex jara hekk il-kowd jag\u0121melx affarijiet li mhumiex siguri.", "L-algoritmu u\u017cat humwa conservattiv \u0127afna; allura \u0121ieli kowd li huwa sigur ma jg\u0127addix.", "Kowd mhux sigur ji\u0121i e\u017cegwit biss jekk l-assemblea g\u0127andha l-permess biex ti\u0121i mqabb\u017ca l-verifikazzjoni, illi \u0121enaralment ti\u0121ri b'kowd installat fuq il-magna lokali.", "L-Istruttura .NET tu\u017ca id-Dominji tal-Applikazzjonijiet (bl-Ingli\u017c Application Domains jew appdomains) b\u0127ala mekkani\u017cmu t'i\u017colazzjoni tal-kowd li qed ji\u0121i e\u017cegwit fi pro\u010bess.", "L-appdomains jistg\u0127u ji\u0121i kreati u l-kowd illowdjat jew imne\u0127\u0127i minnhom b'mod indipendenti minn appdomains o\u0127rajn.", "Dan jg\u0127in biex tizdied it-tolleranza tal-i\u017cbalji tal-programm, min\u0127abba li \u017cbalji f'appdomain wie\u0127ed ma ma jaffetwawx l-kumplament tal-programm.", "L-appdomains jistg\u0127u ukoll ji\u0121i ssetjati independenti bi privile\u0121\u0121i tas-sigurt\u00e0 o\u0127rajn.", "Dan jg\u0127in biex ti\u017cdied is-sigurt\u00e0 tal-programm permezz tal-i\u017colazzjoni ta'kowd li huwa probabbilment mhux sigur.", "L-i\u017cviluppatur, imma, g\u0127andu jaqsam il-programm f'dominji; dan mhux mag\u0127mul mis-CLR.", "L-Istruttura .NET tinkludi sett ta' libreriji ta' klassijiet standard.", "Il-librerija ta' klassijiet hi organizzata f' \u0121erarkija ta' Namespaces.", "\u0126afna mill-APIs li huma inklu\u017ci huma parti minn namespaces codice_1 jew codice_2.", "Dawn il-libreriji ta' klassijiet jimplementaw numru ta' funzjonijiet komuni, b\u0127all-kitba l-qari tal-fajls, grafika, interazzjoni ta' databa\u017ci, u l-manipulazzjoni ta' dokumenti XML, fost l-o\u0127rajn.", "Il-libreriji ta' klassijiet .NET huma a\u010b\u010bessibli mill-Lingwi .NET kollha.", "Il-librerija ta' klassijiet tal-Istruttura .NET hi maqsuma f'bi\u010b\u010btejn: il-Librerija ta' Klassijiet Ba\u017ci u l-Librerija ta' Klassijiet tal-Istruttura.", "Il-Librerija ta' Klassijiet Ba\u017ci jew BCL tinkludi sett zg\u0127ir mill-librerija ta' klassijiet kollha u hija s-sett fundamentali tal-klassijiet li jservu b\u0127ala l-API tal- Runtime tal-Lingwa Komuni.", "Il-klassijiet f' codice_3 u xi w\u0127ud mill-klassijiet f' codice_4 u codice_5 huma ikkunsidrati parti mill-BCL.", "Il-klassijiet tal-BCL huma proovduti fl-Istruttura .NET kif ukoll fl-implementazzjoniet alternattivi g\u0127alih fosthom l-IStruttura .NET Kumpatta, Microsoft Silverlight u Mono.", "Il-Librerija ta' Klassijiet tal-Istruttura jew FCL huwa sett ikbar tal-klassijiet tal-BCL u jirreferi g\u0127all-librerija ta' klassijiet kollha illi ti\u0121i mal-Istruttura .NET. Tinkludi sett ta' klassijiet espans, fosthom WinForms, ADO.NET, ASP.NET, Mistoqsija Integrata mal-Lingwa, Fondazzjoni tal-Pre\u017centazzjoni Windows, Fondazzjoni tal-Komunikazzjoni Windows fost l-o\u0127rajn.", "L-FCL hija ikbar fl-iskop mill-libreriji standard g\u0127all-lingwi b\u0127as-C++, u hija kumparabbli fl-iskop mal-libreriji ta' klassijiet standard tal-Java.", "Is-CLR tal-Istruttura .NET je\u0127les l-i\u017cviluppatur mill-\u0127sieb li jimmani\u0121ja l-memorja (jallokaha u jilliberaha meta jkun lest); minflok timmani\u0121ja l-memorja hi stess.", "Sa dan il-punt, il-memorja allokata g\u0127all-istantazzjoni tat-tipi .NET (o\u0121\u0121etti) huwa mag\u0127mul kontigwament mill-gozz immani\u0121jat, g\u0127adira tal-memorja immani\u0121jat mis-CLR.", "Sakemm hemm refernza g\u0127all-o\u0121\u0121ett, li tista tkun referenza diretta lejn o\u0121\u0121ett jew permezz ta' \"graph\" ta'o\u0121\u0121etti, l-o\u0121\u0121ett huwa ikkunsidrat b\u0127ala wie\u0127ed li qed ji\u0121i u\u017cat mis-CLR.", "Meta m'hemmx referenza lejn o\u0121\u0121ett, u ma jistax jintla\u0127aq jew uzat, isir skart.", "Imma, xorta j\u017comm il-memorja allokata lilu.", "L-istruttura .NET fiha kollettur tal-iskart illi ja\u0127dem perjodikament, fuq pro\u010bess separat mill-pro\u010bess tal-applikazzjoni, illi jenumera l-o\u0121\u0121etti kollha mhu\u017c u\u017cati u jillibera l-memorja kollha allokata g\u0127alihom.", "Il-kollettur tal-iskart .NET (bl-Ingli\u017c Garbage Collector jew GC) huwa kolletur tal-iskart non deterministiku, li jikkumpatta, jimmarka u ji\u0121bor. il-GC ja\u0127dem biss meta \u010bertu ammont ta'memorja \u0121iet u\u017cata jew hemm bi\u017c\u017cejjed pressa g\u0127all-memorja fuq is-sistema.", "Min\u0127abba li mhux iggarantit meta l-kundizzjonijiet g\u0127all-\u0121bir tal-memorja ser jintla\u0127qu, ix-xog\u0127ol tal-GC huwa non deterministiku.", "Kull programm .NET g\u0127andu sett ta' g\u0127eruq, illi jindikaw o\u0121\u0121etti fuq il-gozz immani\u0121jat (\"o\u0121\u0121etti immani\u0121jati\").", "Dan jinkludi r-referenzi lejn o\u0121\u0121etti stati\u010bi u o\u0121\u0121etti iddefiniti b\u0127ala varijabli lokali jew parametri tal-metodu kurrentament fl-iskop, kif ukoll o\u0121\u0121etti irreferenzjati mir-re\u0121istri tas-CPU.", "Meta l-GC ja\u0127dem, iwaqqaf l-applikazzjoni, u g\u0127all-kull o\u0121\u0121ett irreferenzjat fl-g\u0127erq, jenumera l-o\u0121\u0121etti li jistg\u0127u jintla\u0127qu mill-g\u0127erq u jimmarkahom b\u0127ala li jistg\u0127u jintla\u0127qu.", "Ju\u017ca l-metadata .NET u r-riflessjoni biex jiskopri l-o\u0121\u0121etti enkapsulati minn o\u0121\u0121ett, u mbag\u0127ad jimxihom rekursivament.", "Imbag\u0127ad jenumera l-o\u0121\u0121etti fuq il-gozz (illi inizjalment kienu allokati kontigwament) permezz tar-riflessjoni.", "L-o\u0121\u0121etti mhuz immarkati b\u0127ala li jistg\u0127u jintla\u0127qu huma skart.", "Din hi l-fa\u017ci tal-\"immarkar\".", "Min\u0127abba li l-memorja okkupata mill-iskart mhi tal-ebda konsegwenza, hija ikkunsidrata b\u0127ala spazju vojt.", "Imma, dan i\u0127alli \u0127afna spazju vojt bejn l-o\u0121\u0121etti illi inizjalment kienu kontigwi.", "L-o\u0121\u0121ettu imbag\u0127ad ji\u0121u \"ikkumpattati\" flimkien, permezz tal-codice_6 biex ji\u0121i ikkupjati lejn l-ispazju vojt biex jer\u0121g\u0127u isiru kontigwi.", "Kwalsiasi referenza lejn o\u0121\u0121ett invalidata mit-tmexxija tal-o\u0121\u0121ett hija rran\u0121ata biex tirrifletti l-post il-\u0121did mill-GC.", "Meta l-\u0121bir tal-iskart ikun lest l-applikazzjoni tkompli.", "Il-GC u\u017cat mill-Istruttra .NET huwa \"\u0121enerazzjonali\".", "L-O\u0121\u0121etti huma assenjati \"\u0121enerazzjoni\"; l-o\u0121\u0121etti li g\u0127adhom kif in\u0127olqu huma parti minn \"\u0120enerazzjoni 0\".", "L-o\u0121\u0121etti li jibqg\u0127u \u0127ajjin wara l-\u0121bir tal-iskart huma mmarkati \"\u0120enerazzjoni 1\", u l-o\u0121\u0121etti ta' \u0120enera\u017c\u017cjoni 1 illi jibqg\u0127u \u0127ajjin wara \u0121bir ie\u0127or huma \"\u0120enerazzjoni 2\".", "L-Istruttura .NET tu\u017ca sa o\u0121\u0121etti ta' \u0120enerazzjoni 2.", "\u0120enerazzjonijiet g\u0127ola huma skart mi\u0121bur inqas regolarment minn o\u0121\u0121etti ta' \u0121enerazzjonijiet aktar l-isfel.", "Dan i\u017cid l-effi\u010bjenza tal-\u0121bir tal-iskart, g\u0127ax o\u0121\u0121etti li huma eqdem g\u0127andhom \u0127ajja itwal minn o\u0121\u0121etti i\u0121ded.", "Allura, permezz tat-tne\u0127\u0127ija tal-o\u0121\u0121etti l-qodma (u allura aktar fa\u010bli li jibqg\u0127u \u0127ajjin wara \u0121abra) o\u0121\u0121etti mill-iskop ta' \u0121abra li saret, inqas o\u0121\u0121etti ikollhom b\u017connn li ji\u0121u i\u010b\u010bekjati u kumpatti.", "F' Awwissu 2000, Microsoft, Hewlett-Packard, u Intel \u0127admu biex jistandardizzaw is-CLI u lingwa tal-ipprogrammar, C#.", "Sa Di\u010bembru 2001, it-tnejn kienu ratifikati b\u0127ala standards tal-ECMA (ECMA 335 u ECMA 334).", "L-ISO segwiethom f'April 2003 - il-ver\u017cjonijiet kurrenti tal-istandards ISO huma ISO/IEC 23271:2006 u ISO/IEC 23270:2006.", "Il-Microsoft u l-imse\u0127bin tag\u0127ha g\u0127andhom il-brevetti g\u0127as-CLI u s-C#, waqt li l-ECMA u l-ISO g\u0127andhom b\u017conn illi l-brevetti essenzjali g\u0127all-implementazzjoni ikunu mag\u0127mula disponibbli ta\u0127t \"termini ra\u0121onevoli u non-diskriminatorji\".", "Imbarra r-rispettar ta' dawn it-termini, il-kumpaniji qablu biex jag\u0127mlu l-brevetti disponibbli minajr regalit\u00e0.", "Imma, dan ma japplikax g\u0127al parti tal-Istruttura .NET illi mhix koperta mill-istandard ECMA/ISO , illi jinkludi Windows Forms, ADO.NET, u ASP.NET. Il-brevetti illi \u017c\u017comm il-Microsoft f'dawn is-sezzjonijiet jistg\u0127u iwaqqfu implementazzjonijiet tal-istruttura kollha mhux mag\u0127mulin mill-Microsoft.", "Fit-3 t'Ottubru 2007, Microsoft av\u017cat illi \u0127afna mil-kodi\u010bi fonti tal-Istruttura .NET Librerija ta' Klassijiet Ba\u017ci (li tinkludi l-ASP.NET, l-ADO.NET, u l-Fondazzjoni tal-Pre\u017centazzjoni Windows) kien ser ikun disponibbli mal-a\u0127\u0127ar ver\u017cjoni tal-Visual Studio 2008 lejn l-a\u0127\u0127ar ta' l-2007 ta\u0127t fonti maqsum Li\u010benzja tar-Referenza Microsoft.", "Il-kodi\u010bi fonti g\u0127all-libreriji l-o\u0127rajn fosthom Fondazzjoni tal-Komunikazzjoni Windows (WCF), Fondazzjoni tal-Workflow Windows (WF), and Mistoqsija Integrata mal-Lingwa (LINQ) kienu ser ji\u0121i inklu\u017c ma ver\u017cjonijiet futuri.", "Min\u0127abba li \u0121ie ma\u0127ru\u0121 ta\u0127t il-li\u010benzja Fonti-Miftu\u0127 tar-Referenza Microsoft ifisser illi dan il-kodi\u010bi fonti huwa disponibbli g\u0127all-skopijiet tat-tne\u0127\u0127ija tal-i\u017cbalji biss, primarjament biex ji\u017cdied support g\u0127at-tne\u0127\u0127ija tal-i\u017cbalji integrat tal-BCL fil-Microsoft Visual Studio.", "Il-Microsoft bdiet l-i\u017cvilupp fuq l-Istruttura .NET fl-a\u0127\u0127ar tas-snin disg\u0127in ori\u0121inarjament ta\u0127t l-isem ta'Servizzi Windows tal-\u0120enerazzjoni li Jmiss (bl-Ingli\u017c Next Generation Windows Services (NGWS)).", "Lejn l-a\u0127\u0127ar tas-sena 2000 l-ewwel ver\u017cjonijiet beta ta' .NET 1.0 kienu ma\u0127ru\u0121a.", "Lista aktar kompluta tal-\u0127ar\u0121iet tal-Istruttura .NET tinsab fil-Lista tal-ver\u017cjonijet tal-Istruttura .NET.", "Din hi l-ewwel \u0127ar\u0121a tal-Istruttura .NET, ma\u0127ru\u0121a nhar it-13 ta'Frar 2002 u disponibbli g\u0127all-Windows 98, Me, NT 4.0, 2000, u XP.", "G\u0127ajnuna mill-Microsoft g\u0127al din il-ver\u017cjoni waqfet nhar l-10 ta'Lulju 2007, u l-g\u0127ajnuna esti\u017ca waqfet nhar l-14 ta'Lulju 2009.", "Dan hija l-ewwel revi\u017cjoni ma\u0121\u0121uri tal-Istruttura .NET. Hija disponibbli g\u0127alijha b\u0127ala pakkett li jista' ji\u0121i distribwit b'xejn jew f'kit tal-i\u017cvilupp tas-softwer, u \u0121ie ippublikat nhar it-3 t'April 2003.", "Huwa ukoll parti tat-tieni \u0127ar\u0121a tal-Microsoft Visual Studio.NET (ma\u0127ru\u0121 b\u0127ala Visual Studio .NET 2003).", "Din hi l-ewwel ver\u017cjoni tal-Istruttura .NET inklu\u017ca b\u0127ala parti mis-sistema operattiva Windows, parti mil-Windows Server 2003.", "G\u0127ajnuna g\u0127all-Istruttura .NET Framework 1.1 waqfet nhar l-14 t'Ottubru 2008, u l-g\u0127ajnuna esti\u017ca ser tieqaf nhar it-8 t'Ottubru 2013.", "Sa minn .NET 1.1 hu komponent tal-Windows Server 2003, g\u0127ajnuna esti\u017ca g\u0127al-.NET 1.1 fuq Server 2003 ser tieqaf ma dik tas-sistema operattiva stess - l-14 ta'Lulju 2015.", "Ma\u0127ru\u0121a ma Visual Studio 2005, Microsoft SQL Server 2005, u BizTalk 2006.", "Struttura .NET 3.0, qabel mag\u0127rufa b\u0127ala WinFX, \u0121iet ma\u0127ru\u0121a nhar il-21 ta'Novembru 2006.", "Tinkludi sett \u0121did ta' APIs g\u0127all-kodi\u010bi immani\u0121jat illi huma parti integrali tas-sistemi operattivi Windows Vista u Windows Server 2008.", "Huwa ukoll disponibbli g\u0127all-Windows XP SP2 u Windows Server 2003 b\u0127ala download.", "M'hemm l-ebda tibdil arkitettoniku ma\u0121\u0121uri inklu\u017c ma din il-\u0127ar\u0121a; L-Istruttura .NET 3.0 tu\u017ca r-Runtime tal-Lingwa Komuni tal-Istruttura .NET 2.0.", "Ma kien hemm l-ebda \u0127ar\u0121a tal-Istruttura .NET Kumpatta marbuta ma din il-\u0127ar\u0121a b\u0127al ma kien hemm ma ta' qabilha.", "L-Istruttura .NET 3.0 tikkonsisti f'4 komponenti ma\u0121\u0121uri:", "Il-ver\u017cjoni 3.5 otal-Istruttura .NET in\u0127ar\u0121et nhar id-19 ta'Novembru 2007, imma mhix inklu\u017ca mal-Windows S0erver 2008.", "B\u0127al ma g\u0127amlet l-Istruttura .NET 3.0, il-ver\u017cjoni 3.5 tu\u017ca s-CLR tal-ver\u017cjoni 2.0.", "Ukoll, tinstalla Struttura .NET 2.0 SP1, (tinstalla Struttura .NET 2.0 SP2 mal-ver\u017cjoni 3.5 SP1) u Struttura .NET 3.0 SP1 (tinstalla Struttura .NET 3.0 SP2 ma 3.5 SP1), illi j\u017cid xi metodi u propjetajiet mal-klassijiet tal-BCL mal-ver\u017cjoni 2.0 illi hemm b\u017connhom fil-ver\u017cjoni 3.5.", "Fosthom insibu Mistoqsija Integrata mal-Lingwa (LINQ).", "Dawn it-tibdiliet ma jaffetwawx programmi miktuba g\u0127all-ver\u017cjoni 2.0.", "B\u0127al ma \u0121ara ma' ver\u017cjonijiet pre\u010bedenti, \u0127ar\u0121et ukoll l-Istruttura .NET Kumpatta 3.5 ma din ir-revi\u017cjoni biex tipprovdi support g\u0127all-fetures extra fuq il-Windows Mobile u l-makkinarju lu ju\u017ca Windows Embedded CE.", "Il-kodi\u010bi fonti tal-Librerija ta' Klassijiet Ba\u017ci ta' din il-ver\u017cjopni \u0121ie parzjalment ma\u0127ru\u0121 (b\u0127ala refernza g\u0127at-tne\u0127\u0127ija tal-i\u017cbalji biss) ta\u0127t il-Li\u010benzja tar-Referenza Microsoft (Ms-RSL)", "Il-Pakkett tas-Servizz 1 tal-Istruttura .NET in\u0127are\u0121 nhar il-11 t'Awwissu 2008. din il-\u0127ar\u0121a izid funzjonijiet \u0121odda u tipprovdi titjib ta\u0127t \u010berti kundizzjonijiet, spe\u010bjalment mal-WPF fejn titijib ta' 20-45% hu mistenni.", "\u017bew\u0121 komponenti tad-data \u0121odda \u0121ew mi\u017cjuda , l-Struttura tal-Entitajiet ADO.NET u s-Servizzi tad-Data ADO.NET. \u017bew\u0121 assemblej \u0121odda g\u0127all-i\u017cvilupp web, System.Web.Abstraction u System.Web.Routing, \u0121ew mi\u017cjuda; dawn huma u\u017cati fl-iStruttura ASP.NET MVC u, ser jintu\u017caw f'\u0127argiet futuri tal-applikazzjonijiet ASP.NET Forms. il-pakkett tas-servizz 1 hu inklu\u017c ma'SQL Server 2008 u Visual Studio 2008 Pakkett tas-Servizz 1.", "Hemm ukoll varjant \u0121did tal-Istruttura .NET, msemmija \"Profil tal-Klijent tal-Istruttura .NET\", illi g\u0127andu daqs ta'28 MB u huwa i\u017cg\u0127ar mill0-istruttura s\u0127i\u0127a u tinstalla biss il-komponenti li huma l-aktar rilevanti g\u0127all-applikazzjonijiet tad-desktop.", "Imma, il-profil tal-klijent jammonta g\u0127al-dan id-daqs biss jekk jintu\u017ca l-installatur web.", "Meta tu\u017ca l-installatur off-line, id-daqs xorta jibqa 250 MB."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12198", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12198", "title": "\u017bodjaku", "text": ["\u017bodjaku", "I\u017c-\u017bodjaku jfisser \u010biklu annwali ta' tnax-il stazzjon fuq il-medda tal-eklittika, fejn ix-Xemx taqsam is-smewwiet u tg\u0127addi mill-kostellazzjonijiet li jaqsmu l-eklittiku fi tnax-il \u017cona indaqs ta' lon\u0121itudni \u010belestjali.", "I\u017c-\u017codjaku huwa rikonoxxut b\u0127ala l-ewwel sistema ta' koordinazzjoni \u010belestjali mag\u0127rufa.", "L-astronomi Babilonjani \u017cviluppaw i\u017c-\u017codjaku tat-tmintax-il dar.", "Il-Maja kienu ju\u017caw g\u0127oxrin dar.", "It-terminu \u017codjaku jista' jkun li \u0121ej mil-Latin z\u014ddiacus, mill-Grieg \u03b6\u1ff3\u03b4\u03b9\u03b1\u03ba\u03cc\u03c2 [\u03ba\u03cd\u03ba\u03bb\u03bf\u03c2] (zodiakos kyklos), li jfisser \"\u010birku ta' annimali\", idderivata minn \u03b6\u1ff4\u03b4\u03b9\u03bf\u03bd (zodion), id-diminuttiv ta' \u03b6\u1ff7\u03bf\u03bd (zoon) \"annimal\".", "Madanakollu, i\u017c-\u017codjaku klassiku Grieg jinkludi wkoll djar (jew kostellazzjonijiet) li mhumiex irrappre\u017centati minn annimali (e\u017c. Aquarius, Virgo, Gemini,Libra).", "Etimolo\u0121ija o\u0127ra li hija ssu\u0121\u0121erita tg\u0127id li t-terminu Grieg huwa relatat mal-kelma \"sodi\" fis-Sanskrit, li tfisser \"passa\u0121\u0121\", ji\u0121ifieri passa\u0121\u0121 li minnu tg\u0127addi x-Xemx."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12206", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12206", "title": "Imblokk Kontinentali", "text": ["Imblokk Kontinentali", "L-Imblokk Kontinentali, jew is-Sistema Kontinentali, kienet il-politika barranija adottata minn Napuljun I ta' Franza fil-battalja tieg\u0127u kontra r-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda matul il-Gwerer Napoleoni\u010bi.", "Din \u0121iet fl-effett fil-21 ta' Novembru, 1806 u baqg\u0127et sal-1814.", "Dan il-qbil kien jinvolvi d-divjet li vapuri li jkollhom il-banidera Ingli\u017ca ma jidda\u0127lux f'portijiet ta' pajji\u017ci li huma su\u0121\u0121etti tad-dominju Fran\u010bi\u017c.", "L-iskop kien dak li jolqot l-ekonomija Ingli\u017ca, wara li bit-telfa fil-Battalja ta' Trafalgar, Franza sabitha bi tqila biex tikkontrasta d-dominju Ingli\u017c fuq l-ib\u0127ra u lanqas kellha aktar il-possibilit\u00e0 li tinvadi bi spedizzjoni ta' truppi trasportati permezz tal-ba\u0127ar lejn l-art Ingli\u017ca.", "Wara l-ind\u0127il tan-navi Ingli\u017ca fid-Danimarka f'Awwissu tal-1807, l-imblokk \u0121ie esti\u017c anki fil-portijiet tal-Ba\u0127ar Baltiku u f'Novembru u Di\u010bembru tal-istess sena l-imblokk \u0121ie iggravat aktar bi\u017c-\u017cew\u0121 Digrieti ta' Milan.", "Bl-ewwel wie\u0127ed, tat-23 ta' Novembru 1807, \u0121ew elenkati l-prodotti, fosthom dawk kolonjali, li kienu se ji\u0121u kkunsidrati ta' ori\u0121ini Ingli\u017ca.", "Barra minn hekk, kull bi\u010b\u010ba tal-ba\u0127ar, anke dik li mhix Ingli\u017ca, li titrakka f'port ta' pajji\u017c li jinsab fis-Sistema Kontinentali u li kien \u0121ej minn port Ingli\u017c, il-prodotti tieg\u0127u kienu ji\u0121u kkonfiskati.", "Bit-tieni digriet, tas-17 ta' Di\u010bembru 1807, \u0121ie stabbilit li l-vapuri newtrali li fl-ewwel digriet kienu kkunsidrati b\u0127ala nieqsa min-nazzjonalit\u00e0, u b'hekk setg\u0127u jinqabdu mill-vapuri Fran\u010bi\u017ci.", "Wara li \u0121ew fl-effett dawn id-digriet, ir-Russja ta' Alessandru I adottaw l-imblokk u dan tal-a\u0127\u0127ar ikkonvin\u010ba lill-Awstrija biex tag\u0127mel l-istess.", "Madanakollu, din is-sistema ftit li xejn kienet rispettata: id-derogi uffi\u010bjali fil-portijiet Fran\u010bi\u017ci, imma fuq kollox il-vjolazzjonijiet, kienu frekwentissimi kaw\u017ca tal-im\u0121ieba tal-intendenti li min\u0127abba li kienu jir\u010bievu flus minn ta\u0127t, kienu jispi\u010b\u010baw jag\u0127lqu g\u0127ajn wa\u0127da (u \u0127afna drabi t-tnejn li huma) quddiem il-vjolazzjonijiet li kienu jsiru (min-na\u0127a l-o\u0127ra l-operaturi kollha tal-port kellhom interess komuni li ja\u010b\u010bettaw l-ikbar numru ta' vapuri possibbli li setg\u0127u jitrakkaw).", "Jidher li anke l-\u0120eneral Mass\u00e9na kien jag\u0127mel gwadanj hekk kif kien ibieg\u0127 lin-negozjanti sinjuri Taljani li\u010benzji ta' deroga g\u0127an-normi tal-imblokk.", "Barra minn hekk l-intendenza stess tal-e\u017cer\u010btu Fran\u010bi\u017c kienet ta' spiss tag\u0127mel l-akwisti tag\u0127ha ta' materjali u tal-ilbies tas-suldati mill-Ingilterra.", "Is-sitwazzjoni kienet aktar ag\u0127ar fl-istati li ma kinux direttament ikkontrallati minn Franza, fejn fl-Olanda, Lui\u0121i, \u0127u Napuljun li kien ukoll ir-Re, naqas li jag\u0127mel lis-sudditi tieg\u0127u jirrispettaw id-Digriet ta' Berlin (l-obbligu li Napuljun g\u0127amillu biex jirrispetta l-imblokk kienet wa\u0127da mir-ra\u0121unijiet li dderminaw fid-de\u010bi\u017cjoni ta' Lui\u0121i li jabdika u jabbanduna lil \u0127u\u0127).", "Lejn l-a\u0127\u0127ar tal-1809, kien l-istess Napuljun li awtorizza l-bejg\u0127 tal-qam\u0127 Fran\u010bi\u017c u Olandi\u017c lill-Ingilterra li kienet g\u0127adha \u0121ejja minn \u017cmien diffi\u010bli fil-\u0121bir tal-qam\u0127.", "L-iskop kien dak li jnixxef aktar ir-riservi likwidi tal-avversarju, imma din kienet \u0121ustifikazzjoni kemmxejn vaga biex ti\u0121i a\u010b\u010bettata minn dawk il-pajji\u017ci xetti\u010bi li xorta kienu g\u0127adhom parti mill-imblokk.", "L-imblokk tar-relazzjonijiet kummer\u010bjali mal-vapuri Ingli\u017ci jew dawk li kienu \u0121ejjin minn portijiet Ingli\u017ci u dawk il-prodotti definiti mid-Digrieti ta' Milan b\u0127ala ta' ori\u0121ini Brittani\u010bi, ittrasforma l-ekonomiji ta' diversi pajji\u017ci f'suq fejn parti kbir mill-materja prima u dawk il-prodotti li kienu semi-kompluti kellha ti\u0121i importata minn Franza u mill-industriji tag\u0127ha.", "Ming\u0127ajr il-konkorrenza Ingli\u017ca dawn il-prodotti wasslet biex il-prezzijiet jog\u0127lew, u dan kien ukoll kaw\u017ca tal-fatt li Franza kienet tapplika \u0127afna taxxa fuq il-prodotti kemm dawk li kienu ji\u0121u importanti u anki dawk f'esportazzjoni.", "Jekk dan is-suq, imsejja\u0127 b\u0127ala \"Sistema Kontinentali\" wassal g\u0127al benefi\u010b\u010bji g\u0127all-industrija u l-kummer\u010b Fran\u010bi\u017c, g\u0127all-pajji\u017c l-o\u0127ra ma kienx hekk, fejn waqt li kienu nieqsa mill-parti l-kbira tal-kummer\u010b marittimu, huma waqg\u0127u f'ri\u010bessjoni, fejn din g\u0127enet il-popolarit\u00e0 kontra l-Imperatur u s-Sistema Kontinentali biex ti\u017cdied.", "Ir-reazzjoni Ingli\u017ca kienet wa\u0127da immedjata: f'Jannar tal-1807 \u0121ew fis-se\u0127\u0127 \u010berti ordinanzi li kienu jinvolvu kif kellu jkun il-komportameent tan-navi Brittanika fil-konfront tal-vapuri newtrali diretti lejn portijiet Fran\u010bi\u017ci.", "Dawk li kienu jinqabdu fil-ba\u0127ar li kienu jittraspurtaw prodotti su\u0121\u0121etti g\u0127all-imblokk kienu ji\u0121u kkonfiskati, u kienu jitpo\u0121\u0121ew g\u0127all-irkant, waqt li t-tag\u0127bija kienet ti\u0121i sekwestrata.", "Il-qawwa li kienet t\u0127addan l-Ingilterra fuq il-ba\u0127ar wassal biex dawn il-mi\u017curi j\u0121ibu ri\u017cultati effika\u010bi minn dak tal-imblokk Fran\u010bi\u017c: il-prodotti kolonjali sparixxew mis-swieq tal-pajji\u017ci su\u0121\u0121etti g\u0127all-Imblokk Kontinentali.", "Bejn it-tkomplija tal-aggressjoni ma' Franza (1803) u l-1806, l-Ingilterra kienet di\u0121\u00e0 rat telf fl-esportazzjoni lejn il-kontinent minn 55% g\u0127al 25%, u dan it-telf kien aktar wara it-Trattat ta' Tilsit.", "Wara d-Digriet ta' Milan, l-Ingilterra mmodifikat l-ordinanzi tag\u0127ha: kwalunkwe kummer\u010b mal-portijiet kontinentali li huma su\u0121\u0121etti g\u0127all-imblokk kien projbit b'konsegwenza tal-konfiskazzjoni tat-tag\u0127bija u s-sekwestru tal-bi\u010b\u010ba tal-ba\u0127ar (irrelevanti liema bandiera kien ikollu) bil-patt u l-kundizzjoni li l-vapuri jitrakkaw f'port kolonjali Brittaniku, b\u0127al Malta, u j\u0127allsu t-taxxa fuq it-tag\u0127bija destinata g\u0127all-Ewropa Napoleonika.", "L-Imblokk Kontinentali \u0127admet b\u0127ala boomerang g\u0127al Napuljun.", "L-imblokk ma tantx ni\u017cel tajjeb min-nazzjonijiet \"alleati\" ma' Napuljun u b'hekk dan il-fattur ikkontribwixxa biex inaqqas dawk favur il-politika ta' Napuljun u lejh stess.", "In-nuqqas ta' rispett min-na\u0127a tal-pajji\u017c li ma kinux direttament amministrati minn Franza wasslu 'l-Imperatur, kemm g\u0127al ra\u0121unijiet ekonomi\u010bi u anki ta' presti\u0121ju, biex jintervjeni kontrihom permezz tal-militar, bi spi\u017ca kbira ta' ri\u017corsi umani u anki ta' materjali li fil-futur qarib kienu kaw\u017ci fatali.", "L-intervent li g\u0127amel fi Spanja u l-Portugall (pajji\u017c ie\u0127or, flimkien mal-Olanda, li, min\u0127abba li l-ba\u0127ar kien \u0127ajtu, ma setax idur kontra l-aqwa qawwa navali fid-dinja) bejn l-1807 u l-1809, kellu l-iskop (anke jekk mhux l-uniku) li jimponi li\u017c-\u017cew\u0121 pajji\u017ci r-rispett lejn l-Imblokk.", "Il-Kampanja tar-Russja tal-1812, li wasslet g\u0127all-falliment totali ta' Napuljun, kienet ir-risposta g\u0127all-ultimatum tar-Re Alessandru I tar-Russju, wara li t-Tsar \u0127are\u0121 barra minn din is-sistema.", "Anki g\u0127all-Ingli\u017ci, il-mi\u017curi ta' ritaljazzjoni lejn l-imblokk \u0127olqu diversi problemi mal-pajji\u017ci hekk imsej\u0127in b\u0127ala \"newtrali\", parikularment id-\"dritt tat-tfittxija\", bl-azzjonijiet li kienu jsiru mill-vapuri Brittani\u010bi fil-konfronti ta' dawk tal-Istati Uniti kien wie\u0127ed mir-ra\u0121unijiet prin\u010bipali li ddetermina li dan tal-a\u0127\u0127ar iddikjara gwerra lill-Ingilterra nhar l-4 ta' \u0120unju 1812.", "Komplessivament, meta wie\u0127ed i\u0127ares lejn l-aspetti kollha tal-kwistjoni u mhux biss dawk ekonomi\u010bi, l-Ingilterra rnexxielha taffronta l-konsegwenzi negattivi tal-imblokk \u0127afna a\u0127jar minn Franza.", "Malta, li dak i\u017c-\u017cmien kienet \"temporanjament\" ta\u0127t il-\u0127akma Brittanika, ibbenifikat mill-aktar mal-introduzzjoni tal-Imblokk Kontinentali.", "Il-kummer\u010b Brittaniku \u0121ie trasferit minn portijiet Taljani lejn Malta fejn minn hawnhekk il-prodotti bdew ji\u0121u esportati fl-Ewropa ta\u0127t kuntrabandu.", "Barra minn hekk, il-vapuri newtrali li kienu jaqsmu l-Mediterran bil-\u0127sieb li jitrakkaw f'xi port kontinentali, kellhom jg\u0127addu Malta biex jixtru l-li\u010benzja min-Navi Rjali.", "Din is-sitwazzjoni \u0121\u0121enerat \u0127afna attivit\u00e0 li minnha bbenefikat il-popolazzjoni kollha ta' Malta.", "L-evidenza ta' din il-qag\u0127da ekonimka jidher mill-fondazzjoni ta' banek \u0121odda f'Malta.", "Bejn \u0120unju tal-1809 u s-sena 1812, infet\u0127u tliet banek li kienu l-Anglo-Maltese Bank, il-Banco di Malta u l-Biagio-Tagliaferra.", "Aktar minn hekk, anke n-numru ta' vapuri li kienu jid\u0127lu fil-Port il-Kbir \u017cdied, li kompla jikkonferma t-tkabbir ekonomiku.", "Fl-1801, in-numru ta' vapuri Ingli\u017ci li stazzjonaw Malta kien jammonta g\u0127al 291.", "Fl-1811, dan in-numru kiber bid-doppju, waqt li fis-sena ta' wara, in-numru tela' g\u0127al 3,000.", "Ovvjament, dan kien iffiser li d-domanda g\u0127ax-xog\u0127ol kienet i\u0121\u0121ib salarji a\u0127jar.", "Min\u0127abba l-influss ta' truppi u negozjanti barranin dan wassal g\u0127al aktar domanda g\u0127all-ikel, li min-na\u0127a l-o\u0127ra ggarantixxa x-xog\u0127ol lill-bdiewa.", "Matul is-Sistema Kontinentali, kumpaniji tal-assigurazzjoni marittimi u a\u0121enziji tal-vapuri \u0121ew miftu\u0127a biex jie\u0127du \u0127sieb tan-negozju relatat mat-tiswija tal-vapur, il-kru, u l-merkanzija.", "Fil-fatt, \"Peninsular and Oriental\" stabilixxiet l-uffi\u010bju tag\u0127ha fi Triq Merkanti, il-Belt Valletta.", "Per\u00f2 dan i\u017c-\u017cmien spi\u010b\u010ba mal-wasla tal-pesta fl-1813 li laqtet lill-G\u017cejjer Maltin.", "\u0126afna kumpaniji tal-vapuri bdew jevitaw lil Malta kemm min\u0127abba l-bi\u017ca' li jlaqqtu l-marda u kif ukoll min\u0127abba li kienu jispi\u010b\u010baw fi kwarantina jekk imorru f'xi port ie\u0127or.", "Dawn ir-restrizzjonijiet spi\u010b\u010baw mal-1826, per\u00f2 \u0127afna \u0127sara kienet di\u0121\u00e0 \u0121iet ikkaw\u017cata."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12208", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12208", "title": "Mona Lisa", "text": ["Mona Lisa", "Il-Mona Lisa (mag\u0127rufa wkoll b\u0127ala La Gioconda) hija pittura tas-seklu 16, imwettqa bi\u017c-\u017cejt fuq panew tal-luq minn Leonardo da Vinci fi \u017cmien ir-Rinaxximent Taljan.", "Dan ix-xog\u0127ol huwa propjet\u00e0 tal-Gvern ta' Franza u jinsab espost \u0121ewwa l-Louvre f'Pari\u0121i (Franza) bit-titlu \"Xbieha ta' Lisa Gherardini, mart Francesco del Giocondo\".", "Il-pittura turi nofs xbieha ta' mara b'espressjoni sikwit deskritta b\u0127ala enigmatika.", "L-ambigwit\u00e0 espressiva tas-su\u0121\u0121ett, il-qag\u0127da monumentali tal-figura u l-immudellar delikat tal-forom u l-illu\u017cjoni\u017cmu atmosferiku kienu kwalitajiet innovattivi li taw sehemhom fis-se\u0127er li l-pittura dejjem kellha matul i\u017c-\u017cmien.", "Ftit xog\u0127lijiet o\u0127ra ta' pittura kienu su\u0121\u0121etti g\u0127al daqstant e\u017caminazzjoni, studju, mitolo\u0121ija u parodija.", "Leonardo da Vinci beda ja\u0127dem fuq il-Mona Lisa fl-1503 fi \u017cmien ir-Rinaxximent Taljan u, skont Giorgio Vasari, \"wara li dam i\u0121ebbed erba' snin, ma lestihiex...\"", "Huwa ma\u0127sub li Leonardo ssokkta ja\u0127dem fuqha g\u0127al tliet snin wara li mar joqg\u0127od Franza u li lestiha ftit qabel miet fl-1519.", "Leonardo \u0121arr il-pittura mill-Italja g\u0127al Franza fl-1516, meta r-Re Fran\u00e7ois I stieden lill-pittur biex ja\u0127dem fil-Clos Luc\u00e9, qrib il-kastell tar-re f'Amboise.", "X'aktarx ir-re xtara l-pittura ming\u0127and il-werrieta ta' Salai, l-assistent ta' Leonardo, b'4,000 skud u \u017cammha f'Ch\u00e2teau Fontainebleau.", "Din baqg\u0127et hemm sakemm ing\u0127atat lil Lui\u0121i XI, li wara \u0127a l-pittura fil-Palazz ta' Versailles.", "Wara r-Rivoluzzjoni Fran\u010bi\u017ca l-Mona Lisa ttie\u0127det fil-Louvre.", "Napuljun I po\u0121\u0121iha fil-kamra tas-sodda tieg\u0127u fil-Palazz tat-Tuileries u wara re\u0121g\u0127et ittie\u0127det g\u0127al darba o\u0127ra fil-Louvre.", "Waqt il-Gwerra Franko-Prussjana (1870-1871) i\u010b\u010baqilqet mil-Louvre g\u0127al mo\u0127ba xi mkien fi Franza.", "Il-\"Mona Lisa\" ma kenitx mag\u0127rufa wisq sakemm, f'nofs is-seklu 19, l-artisti tal-Muviment Simbolista nibbieta bdew japprezzawha u jasso\u010bjawha mal-ideat tag\u0127hom tal-mistika femminili.", "Il-kritiku Walter Pater, fl-artiklu tieg\u0127u tal-1867 dwar Leonardo, iddeskriva l-figura fil-pittura b\u0127ala g\u0127amla ta' inkarnazzjoni mitika tal-femminilit\u00e0 eterna, g\u0127aliex hija \"ixje\u0127 mill-\u0121ebel li fosthom tinsab bilqieg\u0127da\" u g\u0127aliex \"kienet mejta \u0127afna drabi u tg\u0127allmet is-sigrieti tal-qabar.\"", "Il-Mona Lisa hija msemmija g\u0127al Lisa del Giocondo , membru tal-familja Gherardini ta' Firenze u Toskana u l-mara tan-negozjant g\u0127ani tal-\u0127arir minn Firenze Francesco del Giocondo .", "Il-pittura \u0121iet ikkummissjonata g\u0127ad-dar il-\u0121dida tag\u0127hom kif ukoll biex ji\u010b\u010belebraw it-twelid tat-tieni tifel tag\u0127hom, Andrea .", "L-identit\u00e0 tas-su\u0121\u0121ett \u0121iet a\u010b\u010bertata fl-Universit\u00e0 ta' Heidelberg fl-2005, meta espert bibljotekarju skopra nota ta' Agostino Vespucci miktuba fil-\u0121enb fl-1503 .", "L-istudju\u017ci kellhom diversi fehmiet, u dawn mhux biss identifikaw minn tal-anqas erba' pitturi o\u0127ra b\u0127ala l-Mona Lisa i\u017cda pproponew ukoll bosta nies o\u0127ra b\u0127ala s-su\u0121\u0121ett possibbli tal-pittura .", "Omm Leonardo Caterina, I\u017cabella ta' Napli jew Aragon , Cecilia Gallerani , Costanza d'Avalos (imsej\u0127a wkoll \"il-fer\u0127ana\" jew \"La Gioconda\") , Isabella d'Este, Pacifica Brandano jew Brandino, Isabela Gualanda, Caterina Sforza, u Leonardo stess kollha ssemmew b\u0127ala su\u0121\u0121etti possibbli .", "Dan i\u017c-\u017cmien huwa a\u010b\u010bettat li s-su\u0121\u0121ett hija Lisa u dan kien minn dejjem it-twemmin tradizzjonali .", "It-titlu tal-pittura ttie\u0127ed minn deskrizzjoni fil-bijografija ta' Leonardo da Vinci ta' Giorgio Vasari, li \u0121iet ippubblikata fl-1550 ji\u0121ifieri 31 sena wara l-mewt tal-artista.", "\"Leonardo \u0127a f'idejh li jpin\u0121i g\u0127al Francesco del Giocondo xbihet Mona Lisa, martu...\" (bit-Taljan: \"Prese Lionardo a fare per Francesco del Giocondo il ritratto di mona Lisa sua moglie\").", "Bit-Taljan, \"ma donna\" tfisser \"sinjura tieg\u0127i\".", "Din \u0121iet \"madonna\" u tqassret f\"'mona\".", "\"Mona\" g\u0127aldaqstant hija forma pulita ta' indirizz.", "Fit-Taljan modern, il-forma mqassra ta' \"madonna\" hija spelluta b\u0127ala \"Monna\", ji\u0121ifieri xi mindaqqiet it-titlu jidher b\u0127ala \"Monna Lisa\".", "Din hija aktar frekwenti fil-lingwi Rumanzi, b\u0127al fil-Fran\u010bi\u017c u t-Taljan, i\u017cda rari fl-Ingli\u017c.", "Fil-mewt ta' Leonardo fl-1525, l-assistent tieg\u0127u Salai sar il-proprjetarju tal-pittura, min\u0127abba li din ing\u0127atat lilu mill-artista u tni\u017c\u017clet fid-dokumenti personali tieg\u0127u b\u0127ala \"La Gioconda\".", "\"Gioconda\", li bit-Taljan tfisser \"ferri\u0127ija\" u \"pja\u010bevoli\", kien g\u0127aldaqstant laqam mog\u0127ti lis-su\u0121\u0121ett u log\u0127ba bil-kliem dwar il-forma femminili ta' kunjomha Giocondo .", "Fil-Fran\u010bi\u017c, it-titlu \"La Joconde\" g\u0127andu l-istess tifsira doppja.", "Leonardo u\u017ca disinn forma ta' piramida sabiex iqieg\u0127ed il-mara b'mod sempli\u010bi u kalm fl-ispazju tal-pittura.", "Dirg\u0127ajha marbutin jie\u0127du r-rokna tax-xellug tal-piramida.", "Id-dawl li jixg\u0127el fuq sidirha, g\u0127onqha u wi\u010b\u010bha huwa l-istess li jag\u0127ti forma lil idejha.", "Milli jidher, Leonardo kien jirrikorri g\u0127all-formola sempli\u010bi tax-xbieha tal-Madonna bilqieg\u0127da (li dak i\u017c-\u017cmien kienet popolari) sabiex ipitter il-figura tal-mara bilqieg\u0127da.", "Irnexxielu jimmodifika din il-formola b'su\u010b\u010bess sabiex b'hekk jo\u0127loq l-illu\u017cjoni vi\u017cwali tad-distanza bejn is-su\u0121\u0121ett u l-osservatur.", "Drieg\u0127 is-si\u0121\u0121u ja\u0127dem b\u0127ala element li jifred il-Mona Lisa mill-osservatur.", "Il-mara bilqieg\u0127da tinsab f'qag\u0127da dritta u prominenti b'dirg\u0127ajha marbutin, simbolu tan-natural ri\u017cervat tag\u0127ha.", "Il-\u0127arsa profonda tag\u0127ha ssammar l-osservatur u tidher tistiednu biex tikkomunika mieg\u0127u fis-skiet.", "Peress li l-wi\u010b\u010b imdawwal huwa prattikament imdawwar b'elementi \u0127afna aktar skuri (ix-xag\u0127ar, il-velu, id-dellijiet), l-osservatur jin\u0121ibed \u0127afna aktar lejn wi\u010b\u010b il-Mona Lisa.", "G\u0127aldaqstant il-kompo\u017cizzjoni tal-figura to\u0127loq effett ambigwu: l-osservatur jin\u0121ibed lejn din il-mara misterju\u017ca i\u017cda jkollu j\u017comm id-distanza, b\u0127allikieku kienet \u0127lejqa divina.", "Mhemm ebda \u0127jiel ta' djalogu intimu bejn il-mara u l-osservatur, b\u0127alma ji\u0121ri fil-ka\u017c tax-xbieha ta' \"Baldassare Castiglione\" (fil-Louvre) li saret minn Raffaello xi g\u0127axar snin wara l-Mona Lisa, li \u0121ie bla dubju ta' xejn influwenzat mix-xog\u0127ol ta' Leonardo.", "Din il-pittura kienet fost l-ewwel xbiehat li juru su\u0121\u0121ett fuq sfond imma\u0121inarju.", "Il-mara enigmatika tidher bilqieg\u0127da f'donnha lo\u0121\u0121a miftu\u0127a fejn hemm ba\u017ci ta' kolonna skura fuq kull na\u0127a.", "Warajha tinsab veduta li tieqaf hekk kif jibdew il-muntanji miksija bis-sil\u0121.", "Il-mog\u0127dijiet imserrpin u l-pont imbieg\u0127ed jag\u0127tu \u0127jiel \u010bkejken ta' pre\u017cenza umana.", "Il-kurvi senswali ta' xag\u0127ar il-mara u \u0127wejji\u0121ha, ma\u0127luqin bl-isfumato, jidwu fil-widien imma\u0121inarji mmew\u0121in u fix-xmajjar ta' warajha.", "Ix-xfar sfumati, il-figura grazzju\u017ca, il-kuntrasti drammati\u010bi bejn i\u010b-\u010bar u l-iskur, u s-sensazzjoni \u0121enerali ta' kalma huma kollha karatteristika tal-istil ta' Leonardo.", "Min\u0127abba li Leonardo kiseb din is-sinte\u017ci espressiva bejn is-su\u0121\u0121ett u l-veduta, huwa diskutibbli jekk il-Mona Lisa g\u0127andhiex tkun meqjusa xbieha tradizzjonali li tirreppre\u017centa l-mara ideali aktar milli l-mara reali.", "Is-sens ta' armonija \u0121enerali miksub fil-pittura, b'mod spe\u010bjali fil-\u0127jiel ta' tbissima fuq fomm is-su\u0121\u0121ett, jirrifletti l-idea li kellu Leonardo tal-g\u0127aqda bejn il-bniedem u n-natura.", "Il-Mona Lisa m'g\u0127andha ebda xag\u0127ar fuq wi\u010b\u010bha, la fuq \u0127u\u0121bejha u lanqas fuq il-kpiepel ta' g\u0127ajnejha.", "Xi ri\u010berkaturi jis\u0127qu li dak i\u017c-\u017cmien in-nisa ta' klassi kellhom u\u017canza jne\u0127\u0127uh dan, min\u0127abba li kien meqjus \u0127a\u0121a mhux ta' quddiem in-nies .", "G\u0127all-osservaturi moderni n-nuqqas tax-xag\u0127ar tal-g\u0127ajnejn i\u017cid mal-kwalit\u00e0 kemxejn semiastratta tal-wi\u010b\u010b.", "Il-Mona Lisa qieg\u0127da attwalment esposta fil-Mus\u00e9e du Louvre f'Pari\u0121i, fi Franza.", "Il-fama dejjem ti\u017cdied tal-pittura \u0121iet aktar enfasizzata meta nsterqet fil-21 ta' Awwissu 1911.", "L-g\u0127ada l-pittur Louis B\u00e9roud da\u0127al fil-Louvre u mar fis-Salon Carr\u00e9 fejn il-Mona Lisa kienet ilha esposta g\u0127al \u0127ames snin.", "I\u017cda minflok il-Mona Lisa sab erba' grampuni tal-\u0127adid.", "B\u00e9roud sejja\u0127 il-kap tas-sezzjoni tal-gwardji, li \u0127aseb li t-tpin\u0121ija kienu qeg\u0127din jitte\u0127dulha xi ritratti g\u0127all-skopijiet kummer\u010bjali.", "Ftit sig\u0127at wara, B\u00e9roud re\u0121a' sejja\u0127 il-kap tas-sezzjoni tal-mu\u017cew, u \u0121ie kkonfermat li l-Mona Lisa ma tte\u0127ditx mill-fotografi.", "Il-Louvre ing\u0127alaq g\u0127al \u0121img\u0127a s\u0127i\u0127a sabiex ti\u0121i ffa\u010bilitata l-investigazzjoni tas-serqa.", "Is-suspett waqa' fuq il-poeta Fran\u010bi\u017c Guillaume Apollinaire, li kien sa\u0127aq li l-Louvre g\u0127andu \"jin\u0127araq\", u g\u0127alhekk \u0121ie arrestat u mitfug\u0127 il-\u0127abs.", "Apollinaire ipprova jda\u0127\u0127al lil sie\u0127bu Pablo Picasso fil-kwistjoni, li n\u0121ieb huwa wkoll g\u0127all-interrogazzjoni, i\u017cda t-tnejn in\u0127elsu aktar tard .", "Dak i\u017c-\u017cmien kien ma\u0127sub li l-pittura ntilfet g\u0127alkollox u kien biss wara sentejn li nqabad il-\u0127alliel.", "L-impjegat fil-Louvre Vincenzo Peruggia seraq il-Mona Lisa billi da\u0127al fil-bini waqt is-sig\u0127at regolari tal-ftu\u0127, sta\u0127ba \u0121o kmajra tal-ixkupi u \u0127arab 'il barra biha mo\u0127bija ta\u0127t il-kowt wara li ng\u0127alaq il-mu\u017cew .", "Peruggia kien patrijott Taljan li kien jemmen li x-xog\u0127ol ta' Leonardo g\u0127andu jer\u0121a' lura fl-Italja u ji\u0121i espost f'mu\u017cew Taljan.", "Peruggia seta' t\u0127e\u0121\u0121e\u0121 minn \u0127abib tieg\u0127u li kien ibieg\u0127 kopji tal-pittura, min\u0127abba li l-valur ta' dawn kien jog\u0127la \u0127afna wara s-serqa tal-kopja ori\u0121inali.", "Wara li \u017camm it-tpin\u0121ija fl-appartament tieg\u0127u g\u0127al sentejn, Peruggia beda jitlef sabru u sa fl-a\u0127\u0127ar inqabad meta pprova jbieg\u0127ha lid-diretturi tal-Gallerija Uffizi \u0121ewwa Firenze.", "Wara dan kollu, il-Mona Lisa \u0121iet esposta madwar l-Italja kollha u ttie\u0127det lura fil-Louvre fl-1913.", "\u0120ewwa l-Italja Peruggia \u0121ie mfa\u0127\u0127ar g\u0127all-patrijotti\u017cmu tieg\u0127u u kien g\u0127alhekk li qatta' biss ftit xhur il-\u0127abs .", "Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, il-pittura tne\u0127\u0127iet g\u0127al darba o\u0127ra mil-Louvre u ttie\u0127det f'postijiet anqas perikolu\u017ci: l-ewwel f'Ch\u00e2teau d'Amboise, imbag\u0127ad fil-Kunvent Loc-Dieu u fl-a\u0127\u0127ar fl-Ingres Museum \u0121ewwa Montauban.", "Fl-1956, il-pittura saritilha \u0127sara estensiva fil-parti t'isfel meta vandalu tefa' l-a\u010btu fuqha .", "Fit-30 ta' Di\u010bembru tal-istess sena \u017cag\u0127\u017cug\u0127 Bolivjan g\u0127amlilha l-\u0127sara billi waddbilha \u0121ebla.", "\u0120ara li ntilfet bi\u010b\u010ba \u017cg\u0127ira mill-pigment ta' qrib il-minkeb xellugi, i\u017cda ma damitx ma n\u017cebg\u0127et.", "Il-Mona Lisa g\u0127exet g\u0127al aktar minn 500 sena, u kummissjoni internazzjonali li ltaqg\u0127et fl-1952 irrimarkat li \"x-xbieha qieg\u0127da fi stat e\u010b\u010bezzjonali ta' preservazzjoni\" .", "Dan huwa parzjalment dovut g\u0127all-varjet\u00e0 ta' trattamenti ta' konservazzjoni li ng\u0127atat il-pittura.", "Anali\u017ci dettaljata minn Madame de Gironde fl-1933 uriet li l-ewwel restawraturi \"\u017cammew lura \u0127afna\" .", "Madanakollu, l-applikazzjonijiet ta' verni\u010b fuq il-pittura kienu la\u0127qu swiedu sa\u0127ansitra sal-a\u0127\u0127ar tas-seklu 16, u tindifa aggressiva u passata friska ta' verni\u010b fl-1809 ne\u0127\u0127ew xi ftit mill-kisja ta' kulur tal-wi\u010b\u010b, li \u010b\u010bara l-wi\u010b\u010b tal-figura.", "Minkejja t-trattamenti kollha, il-Mona Lisa ng\u0127atat attenzjoni tajba matul l-istorja tag\u0127ha u t-tim ta' konservazzjoni tal-2004/5 kien ottimist dwar il-futur ta' din l-opra tal-arti .", "F'xi punt fl-istorja tag\u0127ha, il-Mona Lisa tne\u0127\u0127iet mill-gwarni\u010b ori\u0121inali tag\u0127ha.", "Il-panew tal-luq kien jikber u ji\u010bkien min\u0127abba bidliet fl-umdit\u00e0, u g\u0127aldaqstant bdiet ti\u017cviluppa qasma qrib il-parti ta' fuq tat-tavla.", "Il-qasma tasal sa xag\u0127ar il-figura.", "Bejn nofs is-seklu 18 u l-bidu tas-seklu 19, xi \u0127add ipprova jsewwi l-qasma billi jpo\u0121\u0121i \u017cew\u0121 maqfla tal-\u0121ew\u017c forma ta' farfett fuq il-wara tat-tavla qisu xi 1/3 fil-\u0127xuna tag\u0127ha.", "Dan ix-xog\u0127ol twettaq bis-seng\u0127a u stabbilizza l-qasma b'su\u010b\u010bess.", "F'punt minnhom bejn l-1888 u l-1905, jew forsi meta nsterqet, il-maqfel ta' fuq waqa'.", "Restawratur ie\u0127or inkolla u g\u0127alaq it-toqba li dehret bid-drapp.", "Il-gwarni\u010b flessibbli tal-ballut (mi\u017cjud fl-1951) u l-lasti (mi\u017cjudin fl-1970) jg\u0127inu sabiex il-panew ma jinbaramx i\u017cjed.", "Maqfel forma ta' farfett jevita li l-panew jixxaqqaq i\u017cjed.", "Il-pittura tin\u017camm attwalment f'kundizzjonijiet klimati\u010bi ikkontrollati u stretti f'ni\u010b\u010ba tal-\u0127\u0121ie\u0121, li hija re\u017cistenti g\u0127all-bulits.", "L-umdit\u00e0 li tin\u017camm fiha hija ta' 50% \u00b110%, u t-temperatura tin\u017camm bejn 18 u 21 \u00b0C. Sabiex ikun hemm kumpens g\u0127all-bidliet fl-umdit\u00e0 relattiva, in-ni\u010b\u010ba fiha wkoll strat ta' \u0121ell tas-silika li jipprovdi 55% tal-umdit\u00e0 relattiva .", "Min\u0127abba li t-tavla tal-luq tal-Mona Lisa tespandi u ti\u010bkien bil-bidla fl-umdit\u00e0, il-pittura tilfet xi ftit mil-forma tag\u0127ha.", "Sabiex ipattu g\u0127ad-deformazzjonijiet li kellha tg\u0127addi minnhom matul il-konservazzjoni tag\u0127ha waqt it-Tieni Gwerra Dinjija, u sabiex il-pittura tit\u0127ejja g\u0127all-wirja f'isem l-anniversarju tal-500 sena ta' Da Vinci, fl-1951 il-Mona Lisa tqieg\u0127det fi gwarni\u010b tal-ballut flessibbli b'lasti tal-fagu minn na\u0127a g\u0127all-o\u0127ra.", "Dan il-gwarni\u010b flessibbli, li huwa u\u017cat flimkien mal-gwarni\u010b dekorattiv deskritt hawn isfel, jag\u0127fas fuq il-panew sabiex ma jkomplix jinbaram i\u017cjed.", "Fl-1970, il-lasti tal-fagu inbidlu f'lasti o\u0127ra mag\u0127mula mill-a\u0121\u0121ru wara li nstab li l-injam tal-fagu \u0121ie attakkat mill-insetti.", "Fl-2004-2005 tim ta' studju\u017ci konservaturi bidlu l-lasti tal-a\u0121\u0121ru f'o\u0127rajn tas-sikamoru u \u017ciedu mag\u0127hom virga tal-metall g\u0127all-kejl xjentifiku tal-bidliet fil-forma tal-panew.", "Il-Mona Lisa kellha bosta gwarni\u010bi dekorattivi differenti fl-istorja tag\u0127ha min\u0127abba li l-gosti kienu jinbidlu ma\u017c-\u017cmien.", "Fl-1906, il-kontessa ta' B\u00e9arn tat il-gwarni\u010b attwali lill-pittura, xog\u0127ol Rinaxximentali konsistenti mal-perijodu storiku tal-Mona Lisa.", "It-truf tal-pittura traqqmu minn tal-anqas darba fl-istorja tag\u0127ha sabiex titqieg\u0127ed fi gwarni\u010bi differenti, i\u017cda ebda parti mill-istrat ori\u0121inali ta\u017c-\u017cebg\u0127a ma traqqmet .", "L-ewwel tindif, applikazzjoni friska ta' verni\u010b u rtukkar l-aktar estensivi tal-Mona Lisa se\u0127\u0127ew fl-1809 meta ing\u0127atatilha \u0127asla u applikazzjoni friska ta' verni\u010b minn Jean-Marie Hooghstoel, li kien responsabbli mir-restawr tal-pitturi tal-gallerija tal-Mus\u00e9e Napol\u00e9on.", "Ix-xog\u0127ol kien jinvolvi \u0127asil bl-ispirti, irtokki fuq il-kulur u applikazzjoni friska ta' verni\u010b fuq il-pittura.", "Fl-1906, ir-restawratur tal-Louvre Eug\u00e8ne Denizard wettaq irtokki bl-akkwarelli fuq il-partijiet tal-istrat tal-kulur iddisturbat mill-qasma fil-panew.", "Denizard irtokka wkoll it-truf tal-pittura bil-verni\u010b sabiex jg\u0127atti l-partijiet li qabel kienu mg\u0127ottija minn gwarni\u010b ie\u0127or antik.", "Fl-1913, meta l-pittura nstabet mill-\u0121did wara li nsterqet, Denizard re\u0121a ssejja\u0127 sabiex ja\u0127dem fuq il-Mona Lisa.", "Denizard ing\u0127atawlu istruzzjonijiet biex ma jnaddafx il-pittura ming\u0127ajr solvent u biex jirtokka b'mod \u0127afif il-\u0127afna brix li sarilha bl-akkwarelli.", "Fl-1952, l-istrat tal-verni\u010b fuq l-isfond tal-pittura \u0121ie rregolarizzat ma' dak fil-bqija tal-pittura.", "Wara t-tieni attakk fl-1956, ir-restawratur Jean-Gabriel Goulinat ing\u0127atawlu istruzzjonijiet biex jirtokka l-\u0127sarat li saru fuq il-minkeb xellugi tal-Mona Lisa bl-akkwarelli .", "Fl-1977, instab attakk \u0121did mill-insetti fuq il-wara tal-panew min\u0127abba s-serratizzi mi\u017cjuda sabiex ma titg\u0127awwi\u0121x il-pittura.", "Dan \u0121ie ttrattat fuq il-post bit-tatrakloridu tal-karbonju, u wara bl-ossidu tal-etilene.", "Fl-1985, il-punt re\u0121a \u0121ie ttrattat mill-\u0121did bit-tetrakloridu tal-karbonju b\u0127ala mi\u017cura preventiva .", "Fl-2004 esperti Kanadi\u017ci mill-Kunsill Nazzjonali g\u0127ar-Ri\u010berka wettqu skan infra\u0127mar tridimensjonali.", "Min\u0127abba l-qedem tal-verni\u010b fuq il-pittura kien diffi\u010bli li jing\u0127arfu d-dettalji.", "Id-data tal-iskan u l-infra\u0127mar intu\u017cat minn Bruno Mottin mi\u010b-\"\u010aentru g\u0127ar-Ri\u010berka u r-Restawr\" tal-Mu\u017cewijiet Fran\u010bi\u017ci sabiex iseddaq l-argument li l-velu trasparenti tas-su\u0121\u0121ett huwa \"guarnello\", u\u017cat tipikament min-nisa tqal jew e\u017catt wara li dawn ikunu welldu.", "\"Guarnello\" jixtieba\u0127 jinsab fir-\"Ritratt ta' Smeralda Brandini\" (\u010b.1470/1475) ta' Sandro Botticelli li juri mara tqila (dan huwa attwalment espost fil-Victoria and Albert Museum f'Londra).", "Barra minn hekk, din ir-riflessografija wriet li xag\u0127ar il-Mona Lisa ma jidhirx mitluq 'l isfel i\u017cda marbut ma' bonit fuq il-wara ta' rasha jew mi\u0121bur bil-molol f'qag\u0127qa u mg\u0127otti b'velu ta' bordura bi \u0127jata mdawra.", "Fis-seklu 16, ix-xag\u0127ar mitluq fuq l-ispalel kien stil tax-xbejbiet jew tal-prostituti.", "Din il-kuntradizzjoni apparenti dwar l-istatus tal-Mona Lisa b\u0127ala mara mi\u017c\u017cew\u0121a issa ssolviet.", "Ir-ri\u010berkaturi mhux biss u\u017caw id-data miksuba biex jikxfu d-dettalji tekni\u010bi m\u0127addma minn Leonardo, i\u017cda bassru wkoll li l-pittura mhux se tiddegrada wisq jekk it-teknika ta' konservazzjoni attwali titkompla .", "Matul l-2006, il-Mona Lisa g\u0127addiet minn osservazzjoni xjentifika mill-akbar fejn permezz tal-kameras infrared ing\u0127atat prova li kienet ori\u0121inarjament liebsa bonit u qieg\u0127da taqbad xag\u0127arha, \u0127a\u0121a li Leonardo dde\u010bieda li jbiddel .", "Fis-6 ta' April 2005, wara perijodu ta' manutenzjoni, dokumentazzjoni u anali\u017ci tal-kuratur, il-pittura \u010b\u010baqilqet f'post \u0121did fis-Salle des \u00c9tats stess tal-mu\u017cew.", "Hija esposta f'ni\u010b\u010ba mag\u0127luqa mibnija apposta li tirregola l-klima, bi \u0127\u0121ie\u0121 re\u017cistenti g\u0127all-bulits About 6 million people view the painting at the Louvre each year..", "Bejn wie\u0127ed u ie\u0127or 6 miljun persuna \u017c\u017cur il-pittura fil-Louvre kull sena .", "L-istudju\u017c tal-istorja Donald Sassoon iddokumenta l-fama tal-pittura.", "F'nofs is-seklu 19, Th\u00e9ophile Gautier u l-poeti Romanti\u010bi iddeskrivew il-Mona Lisa b\u0127ala \"femme fatale\" g\u0127aliex Lisa kienet persuna normali.", "Il-Mona Lisa \"...kienet ktieb miftu\u0127 minn fejn wie\u0127ed seta' jaqra dak li ried; jista' jkun g\u0127aliex ma kenitx figura reli\u0121ju\u017ca; u jista' jkun g\u0127aliex l-esperti letterarji kienu mill-bi\u010b\u010ba l-kbira r\u0121iel li g\u0127amluha s-su\u0121\u0121ett ta' ruxxmata fanta\u017ciji maskili ma jispi\u010b\u010baw qatt.\"", "Matul is-seklu 20 mhux biss insterqet i\u017cda saret ukoll o\u0121\u0121ett ta' riproduzzjoni bil-massa, merkanzija, \u017cuffjett u spekulazzjoni.", "\u0120iet riprodotta wkoll fi 300 pittura u 2,000 reklam .", "Il-mara \u0121iet deskritta b\u0127ala truxa, bil-vistu , bla snien, \"prostituta m\u0127allsa tajjeb\", namrata ta' \u0127afna nies, riflessjoni tan-nevro\u017ci tal-artista, u vittma ta' sifilide, infezzjoni, parali\u017ci, kolesterol u u\u0121ig\u0127 ta' snien .", "L-ispekulazzjonijiet mill-g\u0127orrief kif ukoll mid-dilettanti attribwew l-isem ta' Lisa lil minn tal-anqas erba' pitturi differenti u l-identit\u00e0 tag\u0127ha lil minn tal-anqas g\u0127axar persuni differenti .", "Min i\u017cur il-Mona Lisa \u0121eneralment idum bejn wie\u0127ed u ie\u0127or 15-il sekonda jaraha .", "Sas-seklu 20, il-Mona Lisa kienet biss wa\u0127da fost \u0127afna pitturi famu\u017ci u \u017cgur mhux \"l-aktar pittura famu\u017ca\" fid-dinja b\u0127alma hija mag\u0127rufa llum il-\u0121urnata.", "Fost ix-xog\u0127lijiet li jinsabu fil-Louvre, fl-1852 il-valur tag\u0127ha kien ta' 90,000 frank meta wie\u0127ed jikkumpara max-xog\u0127lijiet ta' Raffaello li kellhom valur jil\u0127aq is-600,000 frank.", "Fl-1878, il-gwida Baedeker sej\u0127itilha \"l-aktar xog\u0127ol \u010belebri ta' Leonardo fil-Louvre\".", "Bejn l-1851 u l-1880, l-artisti li \u017caru l-Louvre ikkuppjaw il-Mona Lisa bejn wie\u0127ed u ie\u0127or nofs id-drabi ta' \u010berti xog\u0127lijiet minn Bartolom\u00e9 Esteban Murillo, Antonio da Correggio, Paolo Veronese, Tiziano, Jean-Baptiste Greuze u Pierre Paul Prud'hon.", "Qabel is-sensiela ta' \u017cjariet li l-pittura g\u0127amlet fl-1962/3 l-istima tal-valur tag\u0127ha kien ta' $100,000,000, i\u017cda ma nxtrat ebda assigurazzjoni u minflok intefqu aktar flus fuq sigurt\u00e0 .", "B\u0127ala pittura tiswa l-flus, kien biss ri\u010bentement li tliet pitturi o\u0127ra saru jiswew aktar mill-Mona Lisa f'termini ta' flus: ir-\"Ritratt ta' Adele Bloch-Bauer I\" ta' Gustav Klimt li nbieg\u0127et g\u0127al $350 miljun, il-\"Woman III\" ta' Willem de Kooning li nbieg\u0127et g\u0127al $138 miljun f'Novembru 2006 u n-\"No. 5, 1948\" minn Jackson Pollock li nbieg\u0127et g\u0127as-somma rekord ta' $140 miljun f'Novembru 2006.", "G\u0127alkemm dawn il-figuri huma aktar mill-figura tal-1962 stimata g\u0127all-Mona Lisa, it-tqabbil ma jqisx il-bidla fil-prezz li \u0121\u0121ib l-inflazzjoni - $100 miljun fl-1962 huwa l-ekwivalenti ta' bejn wie\u0127ed u ie\u0127or $700 miljun fl-2009 meta ti\u0121i kkalkulata l-inflazzjoni bl-Indi\u010bi tal-Prezz tal-Konsumatur tal-Istati Uniti .", "Id-dinja tal-arti avangardista qieset li l-popolarit\u00e0 tal-\"Mona Lisa\" huwa fatt li ma jistax jin\u010ba\u0127ad.", "Min\u0127abba l-istatura dominanti tal-pittura, id-Dadaisti u s-Surrealisti sikwit kienu jipprodu\u010bu modifikazzjonijiet u karikaturi tag\u0127ha.", "Fl-1919, Marcel Duchamp, wie\u0127ed mill-aktar Dadaisti ta' influwenza, \u0127oloq l-\"L.H.O.O.Q.\" b\u0127ala parodija tal-Mona Lisa mag\u0127mula minn riproduzzjoni fqira tal-figura b'musta\u010b\u010bi u pizzett u ta\u0127tha in\u017ciedet skrizzjoni insolenti, li meta tinqara bil-Fran\u010bi\u017c tinstema' \"Elle a chaud au cul\" (tradotta litteralment b\u0127ala \"G\u0127andha sormha s\u0127un\", li timplika li l-mara fil-pittura hija e\u010bitata sesswalment u qieg\u0127da tfittex).", "Din kellha tkun \u010bajta fl-istil ta' Freud, b'referenza g\u0127all-omosesswalit\u00e0 allegata ta' Leonardo.", "Skont Rhonda R. Shearer, ir-riproduzzjoni apparenti hija fil-fatt kopja parzjalment ibba\u017cata fuq wi\u010b\u010b Duchamp stess.", "Salvador Dal\u00ed, famu\u017c b\u0127ala pijunier tas-surreali\u017cmu, pin\u0121a awtoritratt b\u0127ala l-Mona Lisa fl-1954."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12229", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12229", "title": "L-Ewwel Divi\u017cjoni tal-Football League", "text": ["L-Ewwel Divi\u017cjoni tal-Football League", "L-Ewwel Divi\u017cjoni tal-Football League kienet l-og\u0127la divi\u017cjoni tal-Football League bejn l-1993 u l-2004, u kumplessivament kienet l-og\u0127la divi\u017cjoni tal-futbol Ingli\u017c bejn l-1892 u l-1992.", "Il-fundazzjoni tal-Football League saret fl-1888 mid-direttur tal-klabb ta' Aston Villa William McGregor.", "Ori\u0121inarjament din kienet tikkonsisti minn divi\u017cjoni wa\u0127da mag\u0127mula minn tnax-il klabb (Accrington, Aston Villa, Blackburn Rovers, Bolton Wanderers, Burnley, Derby County, Everton, Notts County, Preston North End, Stoke (issa Stoke City), West Bromwich Albion u Wolverhampton Wanderers), sempli\u010bement mag\u0127rufa b\u0127ala \"The Football League\".", "Meta fl-1892, dan il-kampjonat beda ja\u010b\u010betta membri mill-Football Alliance, tal-ewwel kien maqsum f'\u017cew\u0121 divi\u017cjonijiet; il-kampjonat ori\u0121inarju \u0121ie esti\u017c (bl-aqwa \u017cew\u0121 klabbs tal-Alliance jing\u0127aqdu) u \u0121ie msemmi bl-isem il-\u0121did ta' L-Ewwel Divi\u017cjoni, waqt li l-kumplament tal-membri tal-Alliance \u0121ew ammessi fit-Tieni Divi\u017cjoni.", "G\u0127all-mitt sena ta' wara, l-Ewwel Divi\u017cjoni kien bla ebda dubju l-aqwa kampjonat professjonali fil-futbol Ingli\u017c.", "Wara, fl-1992 it-22 klabb li kienu jag\u0127mlu parti mill-Ewwel Divi\u017cjoni dde\u010bidew li jirri\u017cenjaw mill-Football League u jiffurma l-FA Premier League.", "Hekk g\u0127amlu, u permezz ta' din it-tran\u017cizzjoni l-istatus tag\u0127hom b\u0127ala l-ikbar u l-aktar klabbs sinjuri fil-pajji\u017c aktar kiber, waqt li n-negozjati g\u0127ad-drittijiet televi\u017civi saru jag\u0127tu aktar profitt.", "Il-Football League kien sussegwentamant ri-organnizat, bit-Tieni, it-Tielet u r-Raba' Divi\u017cjoni ji\u0121u msemmija l-Ewwel, it-Tieni u t-Tielet rispettivament.", "B'hekk, l-Ewwel Divi\u017cjoni, waqt li xorta baqg\u0127et fl-og\u0127la livell tal-Football League, issa ni\u017clet fit-tieni livell mis-sistema totali tal-kampjonat Ingli\u017c, biex b'hekk l-aqwa timijiet wirtu s-sistema ta' log\u0127ba eliminatorji li toffri l-promozzjoni mit-Tieni Divi\u017cjoni l-antika.", "L-isem tal-Ewwel Divi\u017cjoni tbiddel g\u0127al Football League Championship qabel il-bidu tal-ista\u0121un 2004\u201305, g\u0127al ra\u0121unijiet kummer\u010bjali.", "Madanakollu, din xorta tibqa' fit-tieni livell tal-futbol Ingli\u017c.", "L-Ewwel Divi\u017cjoni fil-bidu kienet tikkonsisti mit-tnax-il klabb fundatur; minn dakinhar din id-divi\u017cjoni esperjenzat estenzjoni hekk kif il-futbol beda jsir aktar popolari waqt li l-kwalit\u00e0 tat-timijiet kiber ukoll.", "Kien hemm ukoll serje ta' tnaqqis lejn tmiem is-snin tmenin, per\u00f2 dawn ma tantx damu, kif inhu deskritt f'din it-tabella: \u2020 b\u0127ala d-divi\u017cjoni fit-tieni livell tal-futbol Ingli\u017c (mill-1995)"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12234", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12234", "title": "It-Tieni Divi\u017cjoni tal-Football League", "text": ["It-Tieni Divi\u017cjoni tal-Football League", "Mill-1892 sal-1992, it-Tieni Divi\u017cjoni tal-Football League kienet it-tieni l-og\u0127la divi\u017cjoni fil-futbol Ingli\u017c.", "Din spi\u010b\u010bat mal-\u0127olqien tal-Premier League, qabel il-bidu tal-ista\u0121un 1992\u201393, li kkaw\u017cat firda amministrattiva bejn il-Football League u t-timijiet il-\u0121odda li kienu se jiffurmaw parti mill-Premiership il-\u0121dida, li pre\u010bedentament kienet l-Ewwel Divi\u017cjoni tal-Football League.", "Mill-1992\u201393 sal-ista\u0121un 2003\u201304, din kienet it-tieni l-aqwa divi\u017cjoni tal-Football League, per\u00f2 it-tielet l-aqwa divi\u017cjoni fis-sistema tal-kampjonat tal-futbol Ingli\u017c.", "Biex tkompli tikkomplika aktar l-affarijiet, l-isem tat-Tieni Divi\u017cjoni tbiddel g\u0127al Football League Championship min\u0127abba ra\u0121unijiet kummer\u010bjali qabel il-bidu tal-ista\u0121un 2004\u201305, minkejja li xorta baqg\u0127et it-tielet l-og\u0127la divi\u017cjoni tal-futbol \u0121ewwa l-Ingilterra.", "Fl-1888, William McGregor kien il-qawwa prin\u010bipali li wasslet biex isiru laqg\u0127at f'Londra u Manchester li kienu jinvolvu tnax-il klabb tal-futbol, bi \u0127sieb ta' kompetizzjoni f'format ta' kampjonat.", "Dawn it-tnax-il klabb aktar tard iffurmaw it-tnax-il membru fundatur tal-Football League.", "Laqg\u0127a li saret fit-22 ta' Marzu 1888 f'Londra, kienet tikkon\u010berna l-fatt li meta kien ji\u0121i eliminat mill-FA Cup dan kien jibqa' madwar sena ming\u0127ajr ma jilg\u0127ab, fejn dan kien mhux biss jirri\u017culta f'telf finanzjaru, imma wkoll min\u0127abba l-partitarji ma kinux se joqg\u0127odu jistennew dak i\u017c-\u017cmien kollu biex jaraw partita.", "Id-diskussjonijiet \u0121ew finalizzati fis-17 ta' April f'Manchester.", "McGregor kien ivvota kontra l-isem \"The Football League\", hekk kif hu kien be\u017ca' li dan l-isem seta' jkun asso\u010bjat mal-Irish Land League.", "Per\u00f2 xorta wa\u0127da dan l-isem reba\u0127 bil-ma\u0121\u0121oranza tal-voti u kien mag\u0127\u017cul.", "Il-kompetizzjoni ggrantixxiet il-partiti lill-membri tag\u0127ha.", "Il-klabbs kienu maqsuma b'mod ugwali bejn it-timijiet tat-Tramuntana u tal-Midlands, u dawk tan-Nofsinhar, li kienu prattikament dilettanti.", "Kampjonat rivali ie\u0127or bl-isem ta' Football Alliance opera bejn l-1889 u l-1892.", "Fl-1892 \u0121ie de\u010bi\u017c li dawn i\u017c-\u017cew\u0121 kampjonati ji\u0121u mwa\u0127\u0127da, biex b'hekk \u0121iet iffurmata t-Tieni Divi\u017cjoni, li parti kbira minnha kienet tikkonsisti minn klabbs tal-Football Alliance.", "Il-klabbs e\u017cistenti tal-kampjonat, flimkien mal-aqwa tliet klabbs tal-Alliance, kienu jiffurmaw l-Ewwel Divi\u017cjoni tal-Football League.", "It-Tieni Divi\u017cjoni, li \u0121iet iffurmata fl-1892, kienet tikkonsisti minn tnax-il klabb, \u0127afna minnhom mill-Football Alliance.", "Il-membri ori\u0121inali kienu: Ardwick (issa Manchester City), Bootle, Burton Swifts, Crewe Alexandra, Darwen, Grimsby Town, Lincoln City, Northwich Victoria, Port Vale, Sheffield United, Small Heath (issa Birmingham City), u Walsall.", "Manchester City i\u017comm ir-rekord tal-akbar numru ta' titli tat-Tieni Divi\u017cjoni (7).", "Matul il-kors tas-snin dan il-kampjonat estenda sakemm wasal sat-total finali ta' 24, kif jidher fit-tabella segwenti:", "G\u0127all-ewwwel snin, ma kienx hemm promozzjoni diretta g\u0127all-Ewwel Divi\u017cjoni.", "Minflok, ftit mill-aqwa timijiet tat-Tieni Divi\u017cjoni, li kienu jinkludu wkoll lir-rebbie\u0127, kienu jilg\u0127abu serje ta' partit kontra t-timijiet tal-qieg\u0127 tal-Ewwel Divi\u017cjoni.", "Small Heath, \u010bampjin tat-Tieni Divi\u017cjoni fl-1892\u201393, ma ng\u0127atawx il-promozzjoni wara li tilfu l-partita ta' prova li kellhom kontra Newton Heath.", "Madanakollu, it-tieni klassifikat Sheffield United g\u0127elbu lil Accrington biex saru l-ewwel tim li reb\u0127u promozzjoni g\u0127all-Ewwel Divi\u017cjoni.", "Dawn il-partiti \u0121ew aboliti fl-1898 wara li sar mag\u0127ruf li Burnley u Stoke kienu ftehmu biex il-partita ta' prova bejniethom tispi\u010b\u010ba pari ta' 0\u20130, li kienet tfisser promozzjoni g\u0127al Burnley u salvezza mir-relegazzjoni g\u0127al Stoke.", "Ir-relegazzjoni g\u0127at-Tielet Divi\u017cjoni bdiet fi sta\u0121un qabel ma din tal-a\u0127\u0127ar kienet g\u0127adha biss bdiet, hekk kif Grimsby Town (l-a\u0127\u0127ar fl-1919\u201320) g\u0127amlu wisa' g\u0127al Cardiff City, u ffurmaw it-Tielet Divi\u017cjoni ma' klabbs tan-Nofsinhar.", "G\u0127al sta\u0121uni su\u010b\u010bessivi, \u017cew\u0121 klabbs kienu relegati fit-Tielet Divi\u017cjoni tat-Tramunatana jew f'dik tan-Nofsinhar skont il-po\u017cizzjoni \u0121eografika tag\u0127hom.", "Meta t-Tielet Divi\u017cjoni fl-1958\u201359 re\u0121g\u0127et \u0121iet mag\u0127quda, ir-relegazzjoni xorta baqg\u0127et; it-tielet klabb beda ji\u0121i relegat fl-1974."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12240", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12240", "title": "It-Tripletta", "text": ["It-Tripletta", "It-Tripletta (jew a\u0127jar bl-Ingli\u017c, The Treble) huwa terminu fil-futbol li jintu\u017ca' biex jirreferi g\u0127al klabb li jkun reba\u0127 il-kampjonat nazzjonali, l-aqwa tazza domestika u t-tazza tal-kompetizzjoni kontinentali fl-istess sta\u0121un.", "\u0120eneralment, tripletta tinqasam fi tliet kategoriji diversi.", "Dawn huma, it-\"Tripletta Kontinentali\" \u2013 g\u0127al tim li jirba\u0127 il-kampjonat domestiku, l-aqwa tazza domestika u l-aqwa tazza kontinentali, u t-\"Tripletta Domestika\" \u2013 tikkonsisti mill-kampjonat u reb\u0127iet fi\u017c-\u017cew\u0121 tazzi nazzjonali.", "L-FA Community Shield (jew trofej minuri o\u0127ra simili), is-Supertazza Ewropea (jew dawk minn konfederazzjonijiet o\u0127ra), is-Supertazzi domesti\u010bi (b\u0127as-Supertazza tal-Italja, is-Supertazza ta' Spanja), it-Tazza Interkontinentali, jew it-Tazza tad-Dinja tal-Klabbs huma rari riferuti b\u0127ala parti mit-tripletta.", "Tripletta o\u0127ra distinti hi t-\"Tripletta Internazzjonali\", li tikkonsisti mill-aqwa kompetizzjoni kontinentali (g\u0127all-UEFA, il-Kampjonati Ewropej), it-Tazza tad-Dinja u t-Tazza tal-Konfederazzjonijiet.", "Din hi differenti mit-tripletti l-o\u0127ra hekk kif hu impossibbli li tirba\u0127 dawn kollha fi sta\u0121un wie\u0127ed jew f'sena ta' kalendarju; pajji\u017c li jikseb din it-tripletta hu kkunsidrat b\u0127ala d-detentur tat-tliet trofej fl-istess \u0127in.", "Ir-reb\u0127 ta' erba' trofej rari sse\u0127\u0127, fejn din tissejja\u0127 Il-Kwadruplu u tikkonsisti mir-reb\u0127 tat-tazza kontinentali u tliet tazzi domesti\u010bi.", "Dan l-avveniment se\u0127\u0127 darba biss fl-istorja mit-tim ta' Celtic lura fl-1967.", "Din it-tip ta' tripletta tikkonsisti minn klabb jirba\u0127 l-og\u0127la livell tal-kampjonat nazzjonali u r-reb\u0127 tal-aqwa kompetizzjoni domestika (Id-Doppjetta), flimkien mal-kampjonat kontinentali, dawn kollha fi sta\u0121un wie\u0127ed.", "Dan it-tragward intla\u0127aq l-ewwel darba mit-tim ta' Celtic fl-1967, meta dan reba\u0127 il-kampjonat Sko\u010b\u010bi\u017c, it-Tazza Sko\u010b\u010bi\u017ca u t-Tazza ta\u010b-\u010aampjins, u kif ukoll il-League Cup.", "Minn dakinhar 'il quddiem, erba' timijiet o\u0127ra la\u0127qu dan it-tragward fl-Ewropa, waqt li erba' Afrikani, \u017cew\u0121 A\u017cjati\u010bi u tim Nord-Amerikan irrepetew ir-reb\u0127 tat-tripletta.", "Din it-tip ta' tripletta tikonsisti minn klabb li jirba\u0127 l-og\u0127la divi\u017cjoni tal-pajji\u017c flimkien mal-aqwa \u017cew\u0121 tazzi domesti\u010bi, kollha fi sta\u0121un wie\u0127ed", "Din it-tripletta tinvolvi dawk it-timijiet nazzjonali li rnexxielhom jirb\u0127u tliet trofej fl-istess \u017cmien.", "Dawn it-tip ta' tripletti huma impossibbli li ji\u0121u miksuba fi sta\u0121un wie\u0127ed, u \u0121eneralment tikkonsisti mir-reb\u0127 tal-kampjonat kontinentali tat-tim, it-Tazza tad-Dinja u t-Tazza tal-Konfederazzjonijiet."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12290", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12290", "title": "Penny Black", "text": ["Penny Black", "Il-Penny Black (bil-Malti s-Sewda tas-Sold), l-ewwel bolla postali ade\u017civa minn sistema postali pubblika, in\u0127ar\u0121et mir-Renju Unit tal-Gran Brittannja u l-Irlanda fl-1 ta' Mejju 1840 biex tintu\u017ca mis-6 ta' Mejju ta' dik is-sena.", "Filwaqt li l-uffi\u010b\u010bji postali kollha ta' Londra r\u010bevew kopji tal-bolol \u0121odda, kien hemm uffi\u010b\u010bji o\u0127ra madwar ir-Renju Unit li ma r\u010bevewhomx u g\u0127aldaqstant komplew ja\u010b\u010bettaw \u0127las bi flus g\u0127as-servizz tal-posta g\u0127al xi \u017cmien.", "Uffi\u010b\u010bji postali f'xi lokalitajiet o\u0127ra, b\u0127al dawk fil-belt ta' Bath, bdew joffru l-bolla b'mod mhux uffi\u010bjali wara t-2 ta' Mejju.", "L-idea ta' bolla ade\u017civa li tindika \u0127las minn qabel tal-posta kienet parti mill-proposta tal-1837 ta' Rowland Hill, bl-iskop li jirriforma s-sistema postali Brittannika; qabel ma \u0121ara dan, kien normali li min jir\u010bievi l-ittra j\u0127allas tal-posta malli tasal.", "Fit-13 ta' Frar 1837, meta \u0121ie mistoqsi mill-gvern, Hill \u0127abbar l-idea parallela ta' karta separata li tintewa sabiex tifforma envilopp li j\u0121orr l-ittri fih.", "Dak i\u017c-\u017cmien il-posta kienet tit\u0127allas skont in-numru ta' karti u skont id-distanza.", "Sistemi postali li u\u017caw dawk li setg\u0127u kienu bolol ade\u017civi e\u017cistew qabel il-Penny Black.", "Milli jidher l-idea kienet minn tal-anqas issu\u0121\u0121erita qabel, notevolment fl-Awstrija, fl-I\u017cvezja u possibilment fil-Gre\u010bja.", "Hill ing\u0127ata kuntratt ta' sentejn sabiex imexxi s-sistema l-\u0121dida, u flimkien ma' Henry Cole \u0127ejja kompetizzjoni bl-iskop li ji\u0121i identifikat l-a\u0127jar mod biex ittra tit\u0127allas minn qabel.", "L-ebda su\u0121\u0121eriment mill-2600 li r\u010bevew ma kien tajjeb bi\u017c\u017cejjed.", "Fl-a\u0127\u0127ar mill-a\u0127\u0127ar Hill beda s-servizz fl-1840 b'envilopp li fuqu kellu stampat riproduzzjoni ta' disinn ma\u0127luq mill-artista William Mulready u li fuqu kellu bolla b'riproduzzjoni tal-profil tar-re\u0121ina Brittannika fil-poter, ir-Re\u0121ina Vittorja.", "Sal-\u0121urnata tal-lum, il-bolol Brittanni\u010bi kollha g\u0127andhom fuqhom il-profil tar-re jew ir-re\u0121ina fil-poter xi mkien fuq id-disinn, u huma l-uni\u010bi bolol fid-dinja li ma jurux minn liema pajji\u017c jori\u0121inaw.", "Fl-1839, it-Te\u017corerija Brittannika \u0127abbret kompetizzjoni g\u0127all-iddi\u017cinjar tal-bolol il-\u0121odda i\u017cda ebda disinn ma tqies b\u0127ala tajjeb.", "It-Te\u017corerija g\u0127a\u017clet minflok li tu\u017ca disinn raff ta' Rowland Hill bil-profil jing\u0127araf fa\u010bilment tal-Prin\u010bipessa Vittorja, li dak i\u017c-\u017cmien kien g\u0127ad kellha 15-il sena.", "Hill kien jemmen li diffi\u010bli ti\u0121i ffalsifikata din il-bolla.", "Ir-ras kienet in\u010bi\u017ca minn Charles u Fredrick Heath, li bba\u017caw ru\u0127hom fuq abbozz ta' disinn provdut minn Henry Corbould.", "L-abbozz ta' disinn ta' Corbould, min-na\u0127a tieg\u0127u, kien ibba\u017cat fuq ir-ras tixbah gamew minn William Wyon.", "Dan \u0121ie ddi\u017cinjat sabiex jintu\u017ca fuq midalja g\u0127all-kommemorazzjoni ta\u017c-\u017cjara tar-Re\u0121ina Vittorja f'Londra fl-1837, is-sena tal-inkoronazzjoni tag\u0127ha.", "Il-kelma \"POSTAGE\" tidher fil-parti ta' fuq tal-bolla sabiex turi l-u\u017cu ma\u0127sub tal-bolla (il-bolol tat-taxxa kienu ilhom jintu\u017caw fir-Renju Unit) u \"ONE PENNY.\" fil-parti t'isfel, li jindika l-ammont li kellu jit\u0127allas minn qabel g\u0127at-twassil tal-ittra li mag\u0127ha twa\u0127\u0127let il-bolla.", "L-isfond kien juri disinji \u0121eometri\u010bi in\u010bi\u017ci b'mod fin \u0127afna.", "I\u017c-\u017cew\u0121 irkejjen ta' fuq kien fihom disinji jixbhu l-istilel u l-irkejjen ta' isfel kien fihom ittri li jirriflettu l-po\u017cizzjoni tal-bolla fuq il-karta stampata; \"A A\" g\u0127all-bolla li tinsab l-ewwel wa\u0127da mix-xellug fir-ringiela ta' fuq, u \"T L\" g\u0127all-bolla li tinsab l-aktar fuq il-lemin fir-ringiela t'isfel.", "Il-karti, stampati minn Perkins Bacon, kienu jikkonsistu minn 240 bolla bil-format ta' 20 ringiela u 12-il kolonna.", "Kif jissu\u0121\u0121erixxi l-isem, il-bolla \u0121iet stampata kollha fl-iswed.", "Il-Penny Black mhix bolla rari.", "Il-produzzjoni totali stampata kienet ta' 286,700 folja b'68,808,000 bolla u numru sostanzjali minn dawn g\u0127adhom je\u017cistu, l-aktar g\u0127aliex l-enviloppi ma kinux jintu\u017caw normalment.", "Minflok, l-ittri kienu jintwew u jing\u0127alqu sabiex imbag\u0127ad il-bolla titwa\u0127\u0127al fuq il-barra tal-karta, bl-indirizz jinkiteb \u0127dejha.", "Jekk l-ittra kienet tin\u017camm, il-bolla kienet tibqa' te\u017cisti wkoll.", "Il-Penny Black tista' fa\u010bilment tinkiseb mis-suq tal-kollezzjonisti llum.", "Bolla u\u017cata f'kundizzjoni fqira tista' tiswa anqas minn \u00a310 i\u017cda, madanakollu, din il-bolla f'kundizzjoni tajba hija rikjesta \u0127afna mill-kollezzjonisti u allura tiswa l-flus.", "Fl-2000 il-bolla u\u017cata kienet tiswa bejn wie\u0127ed u ie\u0127or \u00a3110 u e\u017cemplari mhux u\u017cat kien jiswa \u00a31,600 bil-prezz tiela' kulma tmur.", "Min-na\u0127a l-o\u0127ra, Penny Red u\u017cata kienet tiswa \u00a31.50."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12291", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12291", "title": "Storja postali ta' Malta", "text": ["Storja postali ta' Malta", "Il-bolol ta' Malta ji\u0121u ma\u0127ru\u0121a mill-kumpanija MaltaPost p.l.c.", "L-ewwel bolla ta' Malta in\u0127ar\u0121et fl-1 ta' Di\u010bembru 1860, \u017cmien fejn Malta kienet g\u0127ada ta\u0127t il-\u0127akma Ingli\u017ca.", "Malta kellha l-bolol fiskali mill-1899 sal-1988.", "Hemm diversi tipi differenti ta' dawn il-bolol.", "I\u017c-\u017cew\u0121 katalgi lokali dedikati bis-s\u0127i\u0127 g\u0127all-bolol ta' Malta huma:", "U\u0127ud mill-pubblikaturi barranin li fil-katalgi tag\u0127hom jinkludu l-bolol ta' Malta:"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12297", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12297", "title": "It-Twer\u017ciqa", "text": ["It-Twer\u017ciqa", "It-Twer\u017ciqa (jew Skrik bin-Norve\u0121i\u017c) huwa t-titlu ta' sensiela ta' tpin\u0121ijiet u stampi espressjonisti ma\u0127luqa mill-1893 sal-1910 mill-artista Norve\u0121i\u017c Edvard Munch, li juru figura tbati b'sema a\u0127mar nar fl-isfond.", "Il-veduta fl-isfond hi ta' Oslofjord u me\u0127uda mill-g\u0127olja ta' Ekeberg, \u0121ewwa Oslo (li qabel kienet Kristjanja) fin-Norve\u0121ja.", "Edvard Munch \u0127alaq bosta ver\u017cjonijiet tat-\"Twer\u017ciqa\" fuq materjali varji.", "Fil-Mu\u017cew ta' Munch hemm wa\u0127da mi\u017c-\u017cew\u0121 ver\u017cjonijiet impittrin (dik tal-1910) u o\u0127ra mpin\u0121ija bil-pastell.", "Fil-Gallerija Nazzjonali tan-Norve\u0121ja hemm il-ver\u017cjoni mpittra l-o\u0127ra (1893, dik li tidher fl-istampa tal-lemin).", "Ir-raba' ver\u017cjoni, impin\u0121ija bil-pastell, hija proprjet\u00e0 tal-biljunarju Norve\u0121i\u017c Petter Olsen.", "Munch \u0127alaq ukoll litografija tax-xbieha fl-1895.", "It-Twer\u017ciqa kienet il-mira ta' bosta serqiet prominenti ta' xog\u0127lijiet artisti\u010bi.", "Fl-1994 il-ver\u017cjoni tal-Gallerija Nazzjonali nsterqet u re\u0121g\u0127et instabet \u0127afna xhur wara.", "Fl-2004, \"It-Twer\u017ciqa\" u l-\"Madonna\" nsterqu mill-Mu\u017cew ta' Munch u \u017c-\u017cew\u0121 tpin\u0121ijiet re\u0121g\u0127u nstabu fl-2006.", "Saritilhom xi ftit tal-\u0127sara i\u017cda re\u0121g\u0127u \u0121ew esposti f'Mejju 2008 wara li \u0121ew irrestawrati."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12300", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12300", "title": "Alyson Michalka", "text": ["Alyson Michalka", "Alyson Renae Michalka, mag\u0127rufha a\u0127jar b\u0127ala Aly Michalka (Kalifornja, 25 ta' Marzu, 1989), hi attri\u010bi, kantawtri\u010bi, kitarrista u pjanista Amerikana.", "Hi hi l-aktar mag\u0127rufha g\u0127all-irwol ta' Keely Teslow fis-serje televi\u017civa \"Phil of the Future\" (Phil tal-Futur) imxandar fuq Disney Channel, u b\u0127ala Taylor Callum f\"'Cow Belles\".", "Barra mix-xena televi\u017civa, hi tifforma parti mid-dwett Aly & AJ iffurmat flimkien ma' o\u0127tha Amanda Michalka.", "Alyson twieldet u trabbiet flimkien ma' o\u0127tha Amanda, f'Torrance, Kalifornja.", "Michalka ilha minn meta kellha \u0127ames snin idoqq il-pjanu u minn tlettax idoqq il-kitarra.", "Bdiet tirre\u010bta meta kellha \u0127ames snin, fejn \u0127afna drabi kienet tie\u0127u sehem fi produzzjonijiet tal-knisja.", "\u0120iet imrabba fi sfond Kristjan u g\u0127adha prattikanta tieg\u0127u.", "T\u0127obb tkanta u pprodu\u010biet ukoll albums ma' o\u0127tha.", "Id-debutt ta' Alyson fid-dinja televi\u017civa wasal bl-irwol ta' Keely Teslow li ng\u0127atat fis-serje \"Phil of the Future\".", "Barra minn hekk dehret ukoll fil-film ta' Disney \"Now You See It...\", fejn hawnhekk kellha l-irwol ta' Allyson Miller, produttri\u010bi televi\u017civa ambizzju\u017ca, u f\"'Cow Belles\" fejn tidher fil-kumpanija ta' o\u0127tha.", "Alyson u o\u0127tha iffurmaw id-dwett mu\u017cikali \"Aly & AJ\".", "L-ewwel album tag\u0127hom, \"Into the Rush\", \u0127are\u0121 fis-16 ta' Awwissu 2005.", "Fl-2007 \u0127are\u0121 l-album il-\u0121did \"Insomniatic\", li kien jinkludi l-kanzunetta \"Potential Break-Up Song\", li g\u0127amlet su\u010b\u010bess kbir fis-swieq mu\u017cikali u l-klassifiki tal-mu\u017cika Amerikani.", "Barra minn hekk, attwalment qed ja\u0127dmu fuq l-album il-\u0121did, li mistenni li jo\u0127ro\u0121 fis-sajf tal-2009."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12304", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12304", "title": "Storja ta' Arsenal FC (1966\u2013pre\u017cent)", "text": ["Storja ta' Arsenal FC (1966\u2013pre\u017cent)", "L-istorja ta' Arsenal FC mill-1966 sal-\u0121urnata tal-lum tg\u0127atti t-tielet, ir-raba' u l-\u0127ames perjodu ta' su\u010b\u010bess fl-istorja tat-tim tal-Arsenal, fejn jinkludu tliet Doppjetti, Doppjetta fit-Tazza u su\u010b\u010bess fuq kamp Ewropew.", "Wara l-\u0127atra ta' Bertie Mee fl-1966 huma reb\u0127u t-Tazza tal-Fieri tal-1969\u201370, l-ewwel trofew Ewropew, kif ukoll l-ewwel doppjetta tal-kampjonat u l-FA Cup fl-1970\u201371.", "Madanakollu, dan it-tim rebbie\u0127 ma tantx dam mag\u0127qud u kaw\u017ca ta' dan, id-de\u010bennju ta' wara kien karatterizzat minn serje ta' ri\u017cultati di\u017cappuntatnti lejn tmiem it-tragward, li jinkludu tliet telfiet f'finali tal-FA Cup (1971\u201372, 1977\u201378 u 1979\u201380) u telfa bil-penalties fit-Tazza tat-Tazez Ewropej 1979\u201380.", "L-uniku su\u010b\u010bess tal-klabb kienet l-FA Cup tal-1978\u201379 meta g\u0127elbu fil-finali lil Manchester United.", "Wara stag\u0127dir fis-snin tmenin, ir-ritorn tal-eks plejer George Graham b\u0127ala kow\u010b fl-1986 wassal g\u0127at-tielet perjodu ta' glorja.", "Arsenal reb\u0127u l-League Cup tal-1986\u201387, \u017cew\u0121 titli tal-kampjonat fl-1988\u201389 u l-1990\u201391, id-doppjetta tal-FA Cup u l-League Cup fl-1992\u201393 u t-tieni trofew Ewropew, it-Tazza tat-Tazez Ewropej tal-1993\u201394.", "Madanakollu, ir-reputazzjoni ta' Graham kienet \u0121iet imtappna meta \u0121ie \u017cvelat li kien ir\u010bieva flus minn ta\u0127t fuq it-trasferiment ta' \u010berti ta' plejers, u b'konsegwenza ta' dan \u0121ie e\u017conerat minn xog\u0127lu fl-1995.", "Il-\u0127ames perjodu ta' su\u010b\u010bess wasal mal-\u0127atra ta' Ars\u00e8ne Wenger fl-1996.", "Ta\u0127tu, l-Arsenal reb\u0127u t-tieni doppjetta ta' kampjonat u tazza fl-1997\u201398, u t-tielet wa\u0127da fl-2001\u201302.", "Barra minn hekk, il-klabb spi\u010b\u010ba rebbie\u0127 fl-2002\u201303 u l-2004\u201305 tal-FA Cup, u kif ukoll rebbie\u0127 tal-Premier League fl-2003\u201304, ming\u0127ajr ma jitilfu log\u0127ba wa\u0127da.", "Fl-2005\u201306 huma saru l-ewwel tim ibba\u017cat f'Londra li qatt la\u0127qu l-finali tal-UEFA Champions League, per\u00f2 spi\u010b\u010baw fuq in-na\u0127a telliefa meta sofrew telfa ta' 2\u20131 kontra t-tim ta' FC Barcelona.", "Fl-ista\u0121un ta' wara l-Arsenal \u0127allew l-istadju storiku ta' Highbury biex ittrasferixxew fl-istadju l-\u0121did tal-Emirates Stadium, li jinsab ftit metri 'l bog\u0127od mill-impjant il-qadim.", "Wara t-tke\u010b\u010bija ta' Billy Wright fis-sajf tal-1966, Arsenal \u0127atru lill-fi\u017cjoterapista Bertie Mee b\u0127ala s-su\u010b\u010bessur tieg\u0127u.", "Din il-mossa kienet wa\u0127da li qanqlet sorpri\u017ca kbira, sa\u0127ansitra anke g\u0127al Mee stess, li g\u0127amel rikjesta biex jer\u0121a' lura fl-irwol li kellu qabel ta' fi\u017cjoterapista li kieku dan l-irwol il-\u0121did ma jkunx qed jiffunzjona tajjeb wara tnax-il xahar.", "Flimkien mal-assistent tieg\u0127u Dave Sexton, Mee \u0121ab vi\u017cjoni aktar professjonali lill-klabb u ppromova lil talenti \u0121odda; it-tim \u0121ovanili tal-Arsenal kien g\u0127adu kif reba\u0127 l-FA Youth Cup fl-1966, u plejers offensivi b\u0127al Charlie George, John Radford, Peter Simpson u Ray Kennedy \u0121ew promossi g\u0127all-ewwel tim.", "Mee ikkomplementa din l-abilit\u00e0 offensiva b'xi elementi aktar esperjenzi; il-kaptan Frank McLintock fil-qalba tad-difi\u017ca kien jidderie\u0121i difi\u017ca qawwija, waqt li l-imqit Peter Storey kellu l-irwol ta' midfilder difensiv.", "It-tim mal-ewwel wera sinjali ta' speranza meta la\u0127qu \u017cew\u0121 finali su\u010b\u010bessivi tal-League Cup fl-1968 u l-1969, per\u00f2, fi\u017c-\u017cew\u0121 drabi l-\"Gunners\" marru lejn darhom b'idhom f'idhom.", "Fl-ewwel darba, Arsenal tilfu kontra Leeds United ta' Done Revie bl-iskor ta' 1\u20130, b'Tery Cooper jikseb l-uniku gowl.", "Fit-tieni finali l-Arsenal sofrew telfa b'sorpri\u017ca ta' 3\u20131 kontra Swindon Town, formazzjoni tat-Tielet Divi\u017cjoni.", "Min\u0127abba li tmienja mit-tim kellhom l-influwenza li wasslet ukoll g\u0127all-partita pre\u010bedenti tal-kampjonat biex ti\u0121i posposta, Arsenal irnexxielhom jil\u0127qu biss il-\u0127in supplementari grazzi g\u0127al \u017cball mill-gowler avversarju li ta lil Bobby Gould il-gowl tal-pari.", "Fil-\u0127in supplementari, Don Rodgers sab ix-xibka darbtejn biex sfuma \u010b-\u010bans tal-Arsenal li jirb\u0127u din il-finali.", "Madanakollu, dan l-ista\u0121un ma kienx di\u017castru totali g\u0127all-Arsenal; huma wkoll spi\u010b\u010baw fir-raba' post, li tathom post fl-Ewropa g\u0127all-ista\u0121un 1969\u201370.", "Is-sena ta' wara kienet is-sena tar-ribalta Ewropea.", "Il-klabb \u0121abar l-ewwel unur fi sbatax-il sena u wkoll l-ewwel trofew Ewropew, it-Tazza tal-Fieri tal-1969\u201370.", "Arsenal reb\u0127u lill-Olandi\u017ci ta' Ajax 3\u20131 fis-semifinali, u fil-finali kontra Anderlecht kienu awturi ta' rimonta mag\u0127rufa.", "Arsenal kienu 3\u20130 minn ta\u0127t wara 74 minuta mill-ewwel leg fi Stade \u00c9mile Vers\u00e9, per\u00f2 Ray Kennedy skorja gowl barra minn darhom li ta \u010bans lil Arsenal biex \u0121ewwa darhom jirribaltaw l-iskor; fit-tieni leg, quddiem il-grawnd ippakjat ta' Highbury u ispirati mill-kaptan Frank McLintock, Arsenal reb\u0127u 3\u20130 b'gowls ta' John Radford, Eddie Kelly u Jon Sammels, biex reb\u0127u l-konfront bl-iskor totali ta' 4\u20133.", "Fl-istess sta\u0121un, l-Arsenal ma kklassifikaw i\u017cjed mit-tnax-il post fil-kampjonat, forsi min\u0127abba d-distrazzjoni li offriet il-kampanja Ewropea, u mal-ewwel ma dehrux b\u0127ala kontendenti g\u0127at-titlu.", "Per\u00f2, fl-ista\u0121un 1970\u201371, it-tim tal-Arsenal mexa biex sar it-tieni tim tas-seklu 20 li qatt reba\u0127 id-Doppjetta tal-FA Cup u l-kampjonat, fejn din kienet l-ewwel wa\u0127da tal-klabb.", "Wara bidu brillanti, l-Arsenal dehru barra mit-tellieqa g\u0127all-konkwista tat-titlu wara telfa f'Settembru ta' 5\u20130 kontra Stoke City.", "Madankollu, l-Arsenal irkupraw u g\u0127amlu serje ta' ri\u017cultati po\u017cittivi (ma tilfux partita fil-kampjonat sa Jannar), u hekk kif kien riesaq tmiem l-ista\u0121un huma kienu nvoluti f'tellieqa mat-tim ta' Leeds United.", "Telliefa bl-iskor ta' 1\u20130 mit-tim ta' Leeds f'April, il-plejers ta' Mee kienu jinsabu ta\u0127t pressjoni.", "Biex jir\u0127bu l-kampjonat grazzi g\u0127all-aqwa medja ta' gowls skurjati, fl-a\u0127\u0127ar \u0121urnata tal-kampjonat huma riedu reb\u0127a jew pari ta' ming\u0127ajr gowls kontra r-rivali Tottenham Hotspur f'White Hart Lane.", "Gowl fis-87 minuta ta' Ray Kennedy ta lil Arsenal vanta\u0121\u0121 ta' 1\u20130 li baqg\u0127u j\u017commuh sa tmiem il-partita, minkejja l-\u0127afna sforzi ta' Spurs biex jiksbu l-pari, sabiex l-Arsenal reb\u0127u u kisbu t-titlu.", "Sadanittant, l-Arsenal la\u0127qu wkoll il-finali tal-FA Cup, wara battalja missielta kontra Stoke li rathom jiksbu l-pari wara li kienu minn ta\u0127t 2\u20130, u jisfurzaw biex tintlag\u0127ab partita o\u0127ra li eventwalment reb\u0127uha.", "Fil-finali, \u0127amest ijiem wara r-reb\u0127a f'Tottenham, l-Arsenal reb\u0127u f'Wembley lit-tim ta' Liverpool bi skor finali ta' 2\u20131; l-Arsenal marru 1\u20130 minn ta\u0127t kmieni fil-\u0127in barrani, qabel ma Eddie Kelly skorja l-gowl tal-pari fil-101 minuta.", "G\u0127axar minuti wara, Charlie George skorja l-gowl rebbie\u0127 minn tarf il-kaxxa l-kbira biex rebba\u0127 it-tazza u d-Doppjetta lill-Arsenal.", "Id-Doppjetta kellha tkun il-qu\u010b\u010bata ta' de\u010bennju ikkaratterizzat minn sensiela ta' ri\u017cultati di\u017cappuntati fl-iktar fa\u017ci importanti.", "Minkejja li kisbu l-firma tar-rebbie\u0127 tat-Tazza tad-Dinja Alan Ball g\u0127al \u010bifra rekord g\u0127all-klabb ta' \u00a3220,000, l-Arsenal bdew l-ista\u0121un 1971\u201372 \u0127a\u017cin, fejn tilfu tliet partiti f'Awwissu, u spi\u010b\u010baw jilg\u0127abu \u0121irja s\u0127i\u0127a g\u0127all-kumplament tal-ista\u0121un, fejn fl-a\u0127\u0127ar spi\u010b\u010baw fil-\u0127ames post. Id-debutt fit-Tazza ta\u010b-\u010aampjins kien wie\u0127ed inkora\u0121\u0121anti, per\u00f2 spi\u010b\u010baw eliminati fil-kwarti tal-finali mit-tim tal-Ajax ispirat minn Johan Cruyff, fejn dawn tal-a\u0127\u0127ar komplew fil-kompetizzjoni biex reb\u0127u t-trofew li kien parti minn tripletta ta' titli Ewropej.", "Arsenal ukoll waslu sal-finali tal-FA Cup g\u0127at-tieni sena konsekuttiva; ripetizzjoni tal-finali tal-League Cup tal-1968 li tilfu 1\u20130 kontra Leeds United, f'partita nieqsa minn azzjonijiet denji ta' nota.", "Arsenal spi\u010b\u010baw fit-tieni post tal-Ewwel Divi\u017cjoni fl-1972\u201373, per\u00f2 f'temp ta' sena t-tim rebbie\u0127 tad-doppjetta kien spi\u010b\u010ba, u Mee ma setax isib il-mod kif jibni tim \u0121did minfloku.", "Il-forma tat-tim kienet f'dekadenza kbira, fejn spi\u010b\u010bw fis-sittax-il post fl-1974\u201375 u fis-sbatax-il post fl-1975\u201376, l-ag\u0127ar po\u017cizzjoni f'iktar minn erbg\u0127in sena, li wasslet g\u0127ar-ri\u017cenja ta' Mee.", "Il-kow\u010b ta' Tottenham Terry Neill, plejer veteran ta' tim tal-Arsenal, \u0121ie ma\u0127tur minfloku, anke jekk lit-tim pre\u010bedenti tieg\u0127u qatt ma wassalhom iktar minn nofs il-klassifika, biex b'hekk sar l-i\u017cg\u0127ar kow\u010b li qatt kellu l-Arsenal.", "Ta\u0127t Neill, l-Arsenal re\u0121g\u0127u rritornaw lura fl-ewwel nofs tal-klassifika, f'parti minnhom ispirati mit-talent emer\u0121enti Irlandi\u017c Liam Brady.", "Brady ifforma parti minn kontin\u0121ent qawwi ta' Irlandi\u017ci f'Highbury, li kien jinkludi lil Pat Rice, Frank Stapleton, Pat Jennings u \u017c-\u017cag\u0127\u017cug\u0127 David O'Leary.", "Ma' dan il-grupp \u017cdiedu wkoll l-akkwisti l-\u0121odda Malcolm Macdonald u Alan Hudson, flimkien mar-ritorn ta' Don Howe, li kien parti mill-istaff meta ntreb\u0127et id-Doppjeta, fl-organizzazzjoni teknika.", "Minkejja li f'dak i\u017c-\u017cmien ma setg\u0127ux i\u0127abbtuha mad-dominanza ta' Liverpool fil-kampjonat, lejn tmiem id-de\u010bennju huma wrew il-qawwa tag\u0127hom fl-FA Cup.", "Arsenal la\u0127qu tliet finali infila (fl-1978, 1978, u fl-1980), imma reb\u0127et wa\u0127da biss, il-finali tal-1979 kontra Manchester United.", "Illuminata mill-istilla ta' Brady, l-Arsenal marru 2\u20130 minn fuq permezz ta' Brian Talbot u Frank Stapleton u dehru fi triqithom lejn reb\u0127a; b'\u0127ames minuti minn tmiem il-konfront, United skorjaw darbtejn biex ippare\u0121\u0121aw l-iskor.", "Il-\u0127in supplementari deher li se jkun ir-ri\u017cultat tal-konfront, qabel ma Alan Sunderland ikkonverta l-passa\u0121\u0121 ta' Graham Rix fil-\u0127in mi\u017cjud biex ta reb\u0127a famu\u017ca ta' 3\u20132.", "L-ista\u0121un ta' wara tal-1979\u201380, ma ta l-ebda frott fejn Arsenal lag\u0127bu rekord ta' 70 partita u la\u0127qu \u017cew\u0121 finali, per\u00f2 l-ebda trofew ma spi\u010b\u010ba f'idejhom.", "L-Arsenal kienu favoriti li jirb\u0127u lit-tim tat-Tieni Divi\u017cjoni West Ham United fil-finali tal-FA Cup, imma d-daqqa ta' ras ta' Trevor Brooking tat reb\u0127a bla mistenni lit-tim ta' West Ham.", "Sadanittant, huma la\u0127qu wkoll il-finali tat-Tazza tat-Tazez Ewropej kontra Valencia, wara li l-gowl ta' Paul Vaessen kien tahom reb\u0127a famu\u017ca fis-semifinali kontra Juventus; il-finali spi\u010b\u010bat ming\u0127ajr gowls u Arsenal tilfu bil-penalties, bi Brady u Rix jonqsu li jikkonvertu mill-\u0127dax-il metru.", "Liam Brady \u0127alla lit-tim tal-Arsenal g\u0127at-tim Taljan ta' Juventus fis-sajf tal-1980, u t-tim da\u0127al f'perjodu fejn ma tantx gawda su\u010b\u010bess.", "Huma komplew jispi\u010b\u010baw mal-ewwel erbg\u0127a fil-bidu tas-snin tmenin, fejn minkejja dan qatt ma dehru li kellhom \u010bans li jirb\u0127u t-titlu nazzjonali, u lanqas fl-FA Cup ma kien g\u0127ad baqalhom l-istess su\u010b\u010bess li tant kellhom fis-snin pre\u010bedenti.", "L-aqwa sta\u0121un f'dan i\u017c-\u017cmien ikrah kien dak tal-1982\u201383 meta l-Arsenal waslu sas-semifinali ta\u017c-\u017cew\u0121 tazez Ingli\u017ci, per\u00f2 sfaw eliminati fit-tnejn li huma minn Manchester United.", "Neill f'\u010berti istanti naqas li jikkontrolla lit-tim tieg\u0127u; matul il-\u0121estjoni tieg\u0127u, kellu diversi argumenti ma' diversi plejers (fosthom Hudson u Macdonald) u ma setax inaqqas il-vizzju tax-xorb li kien infiltra fost l-iskwadra.", "L-akkwisti li g\u0127amel biex jissostitwixxu lil Brady u Stapleton naqsu li jag\u0127mlu l-istess impatt, u lejn tmiem tal-\u0121estjoni ta' Neill il-klabb sofra diversi telfiet imbarazzanti; din tinkludi telfiet kontra KFC Winterslag fit-Tazza UEFA 1981\u201382 u kontra t-tim tat-Tielet Divi\u017cjoni Walsall fil-League Cup 1983-84.", "Neill \u0121ie mne\u0127\u0127i mill-kariga f'Di\u010bembru 1983, ftit wara dan ir-ri\u017cultat tal-a\u0127\u0127ar.", "Done Howe, l-assistent ta' Neill, sar is-su\u010b\u010bessur ta' dan tal-a\u0127\u0127ar per\u00f2 lanqas hu ma rnexxielu jwassal lill-Arsenal g\u0127al ebda trofew.", "Minkejja li t-tim wasal sas-sitt u s-seba' post fil-klassifika ta\u0127t il-gwida ta' Howe, huma qatt ma dehru li kienu se jkunu fil-tellieqa g\u0127at-titlu (minkejja li kienu fil-qu\u010b\u010bata tal-kampjonat f'Ottubru tal-1984), u spi\u010b\u010baw barra mill-FA Cup 1984\u201385 kontra l-formazzjoni mit-Tielet Divi\u017cjoni ta' York City.", "Il-partitarji bdew isiru frustrati bin-nuqqas ta' prestazzjonijiet tajbin tal-klabb u l-attendenzi bdew jin\u017clu ta\u0127t l-20,000.", "F'Marzu tal-1986, wara li sema' li l-bord kien avvi\u010bina lill-kow\u010b ta' FC Barcelona Terry Venables b\u0127ala s-su\u010b\u010bessur tieg\u0127u, Howe irre\u017cenja.", "Steve Burtenshaw \u0127a l-inkarigu temporanju tat-tim, per\u00f2 l-klabb idde\u010bieda li jaraw min seta' jkun is-su\u010b\u010bessur permanenti ta' Howe.", "F'Mejju tal-1986, il-kow\u010b ta' Millwall George Graham, plejer veteran tat-tim tal-Arsenal, \u0121ie ma\u0127tur b\u0127ala s-su\u010b\u010bessur permanenti ta' Howe, hu dan kien se jimmarka era \u0121dida ta' su\u010b\u010bess f'Highbury.", "Graham bil-mod il-mod beda jbig\u0127 diversi plejers li kienu da\u0127lu fi\u017c-\u017cmien u minflokhom xtara plejers \u0121odda u ppromova plejers mit-tim \u0121ovanili, waqt li impona dixxiplina aktar stretta minn dik adottata mill-prede\u010bessuri tieg\u0127u, kemm \u0121ewwa u barra l-grawnd.", "Il-forma tal-Arsenal mal-ewwel tjiebet, tant hu hekk li kienu l-ewwel fil-kampjonat sal-Milied tal-1986.", "Plejers b\u0127al Kenny Sansom, Steve Williams, Tommy Caton, Charlie Nicholas u Gus Caesar \u0121ew skartati \u0127afna drabi mis-selezzjoni u l-Arsenal kellu issa wi\u010b\u010b \u0121did bi plejers b\u0127al Lee Dixon, Nigel Winterburn, Steve Bould, David Rocastle, Alan Martin Smith u Paul Merson.", "Minkejja li l-Arsenal spi\u010b\u010baw fir-raba' post fl-ewwel sta\u0121un ta\u0127t il-gwida ta' Graham, huma reb\u0127u l-League Cup, f'kampanja li kienet immarkata minn partiti fejn kellhom ji\u0121u minn ta\u0127t.", "Arsenal affrontaw lil Tottenham Hotspur fis-semifinali; wara li fl-ewwel leg f'Highbury tilfu 1\u20130 u kienu minn ta\u0127t fl-ewwel taqsima tat-tieni leg f'White Hart Lane, permezz tal-gowls ta' Viv Anderson u Niall Quinn huma ppare\u0121\u0121aw l-iskor g\u0127al 2\u20132 biex sfurzaw partita o\u0127ra biex tintlag\u0127ab; fil-partita de\u010bisiva Spurs marru fil-vanta\u0121\u0121, qabel ma' gowls fl-a\u0127\u0127ar ta' Ian Allinson u David Rocastle irregalaw il-finali lit-tim tal-Arsenal.", "Il-finali kontra Liverpool ipprodu\u010biet l-istess prestazzjoni; l-Arsenal marru minn ta\u0127t b'gowl ta' Ian Rush, qabel ma' \u017cew\u0121 gowls ta' Charlie Nicholas taw lill-Arsenal l-ewwel trijonf tal-League Cup u l-ewwel trofew fi tmien snin.", "Waqt li l-Arsenal tilfu l-finali tal-League Cup tas-sena ta' wara (telfa b'sorpri\u017ca ta' 3\u20132 kontra Luton Town) il-forma tag\u0127hom fil-kampjonat tjiebet.", "L-iskwadra ta' Graham kellha dixxiplina difensiva stretta, im\u0121issma mill-kaptan \u017cag\u0127\u017cug\u0127 Tony Adams, li flimkien ma' Lee Dixon, Steve Bould u Nigel Winterburn, iffurmaw il-ba\u017ci tad-difi\u017ca tal-klabb g\u0127al aktar minn de\u010bennju.", "Madanakollu, kuntrarju g\u0127al dak li kien memmen minn \u0127afna, matul i\u017c-\u017cmien ta' Graham l-Arsenal ma kinux tim ibba\u017cat purament biex jiddefendu; Graham impjega lill-midfilders David Rocastle, Michael Thomas u Paul Merson, u l-attakkant Alan Smith fil-formazzjoni tieg\u0127u, fejn dan tal-a\u0127\u0127ar grazzi g\u0127all-abilit\u00e0 prolifika li kellu quddiem il-lasta avversarja fit-tmien sta\u0121uni li qatta' mal-klabb skorja f'\u0127afna minnhom aktar minn 20 gowl f'kull sta\u0121un.", "Fit-tmiem tat-tielet sta\u0121un ta' Graham mal-klabb (1988\u201389), huma reb\u0127u l-ewwel titlu tal-kampjonat mill-1971, b'mod drammatiku.", "Wara li sal-Milied kienu fil-qu\u010b\u010bata tal-klassifika, posthom \u0127adulhom it-tim ta' Liverpool wara li f'Mejju tilfu kontra Derby County u ppare\u0121\u0121aw \u0121ew darhom kontra Wimbledon.", "Arsenal kienu dehru li qatg\u0127u qalbhom mill-konkwista tat-titlu, imma fl-a\u0127\u0127ar partita tal-ista\u0121un, nhar is-26 ta' Mejju, kienet kontra Liverpool \u0121ewwa Anfield; Arsenal riedu jirb\u0127u b'\u017cew\u0121 gowls biex jiksbu t-titlu.", "Bir-reb\u0127 tal-FA Cup, it-tim ta' Liverpool kienu l-favoriti li jkomplu d-Doppjetta.", "Alan Smith skorja g\u0127all-Arsenal kmieni fit-tieni taqsima biex bena vanta\u0121\u0121 ta' gowl, imma hekk kif l-arlo\u0121\u0121 baqa' sejjer Arsenal naqsu li j\u0121ibu t-tieni gowl, u bid-disg\u0127in minuta kienu di\u0121\u00e0 skorrew, l-Arsenal xorta riedu gowl ie\u0127or.", "Sekondi biss tmiem, passa\u0121\u0121 filtranti ta' Smith sab li\u017c-\u017cag\u0127\u017cug\u0127 Michael Thomas qalb id-difi\u017ca ta' Liverpool, fejn dan tal-a\u0127\u0127ar qabbe\u017c il-ballun fuq Bruce Grobbelaar u g\u0127al \u0121ox-xibka, biex Arsenal saru \u010bampjins tal-kampjonat.", "Fl-ista\u0121un su\u010b\u010bessiv l-Arsenal ma rnexxielhomx jer\u0121g\u0127u jiksbu t-titlu, huma spi\u010b\u010baw fir-raba' post fl-1989\u201390 wara \u010b-\u010bampjins Liverpool, it-tieni klassifikati Aston Villa u r-rivali lokali Tottenham Hotspur fit-tielet.", "Huma wkoll naqsu li j\u0127allu marka fit-tazez, u s-sospensjoni g\u0127all-klabbs Ingli\u017ca mill-kompetizzjonijiet Ewropej wara t-tra\u0121edja ta' Heysel kienet g\u0127adha fis-se\u0127\u0127, biex b'hekk l-Arsenal ma setg\u0127ux jirrapre\u017centaw lill-Ingilterra fit-Tazza ta\u010b-\u010aampjins.", "Graham ra kif seta' jtejjeb l-iskwadra tieg\u0127u u \u0121ab lil David Seaman u l-\u0121wejn\u0127a \u017bvedi\u017ca Andres Limpar; i\u017c-\u017cew\u0121 plejers kienu vitali fil-konkwista tat-titlu fl-ista\u0121un 1990\u201391, minkejja \u017cew\u0121 problemi serji.", "L-Arsenal soffrew tnaqqis ta' \u017cew\u0121 punti f'Ottubru tal-1990 wara li g\u0127axar plejers tag\u0127hom kienu involuti fi \u0121lieda ma' plejers ta' Manchester United f'partita f'Old Trafford, u l-kaptan tal-iskwadra Tony Adams ing\u0127ata sentenza ta' erba' xhur \u0127abs g\u0127al sewqan waqt li kien ta\u0127t l-effett tax-xorb f'Di\u010bembru.", "Dawn l-avvenimenti xejn ma tappnu l-progress tal-Arsenal; huma tilfu biss log\u0127ba wa\u0127da fil-kampjonat u spi\u010b\u010baw b'seba' punti vanta\u0121\u0121.", "L-Arsenal la\u0127qu wkoll is-semifinali tal-FA Cup fejn affrontaw lil Tottenham Hotspur; Paul Gascoigne skorja minn frikik minn 27 metru wara biss \u0127ames minuti u Tottenham \u0127ar\u0121u rebbie\u0127a 3\u20131, fejn g\u0127all-\"Gunners\" sfumat i\u010b-\u010bans tat-tieni Doppjetta.", "F'Settembru 1991, l-Arsenal \u0127allsu somma rekord g\u0127all-klabb ta' \u00a32.5 miljun lil Crystal Palace g\u0127as-servizzi tal-attakkant Ian Wright, li kellu jqatta' seba' snin ta' su\u010b\u010bess mal-klabb u jsir ukoll it-tieni l-aqwa skorer tag\u0127hom ta' kull \u017cmien.", "L-ista\u0121un 1991\u201392 ra lil Arsenal jipparte\u010bipaw g\u0127all-ewwel darba fit-Tazza ta\u010b-\u010aampjins wara assenza ta' g\u0127oxrin sena.", "Din l-avventura marret \u0127a\u017cin; l-Arsenal \u0121ew eliminati fit-tieni rawnd mill-Benfica biex naqqsu li jsibu post fil-fa\u017ci tal-gruppi.", "L-ista\u0121un mar mill-\u0127a\u017cin g\u0127all-ag\u0127ar hekk kif il-\"Gunners\" \u0121ew eliminati minn Wrexham fl-FA Cup, minkejja li huma rkupraw matul il-kors tal-ista\u0121un biex spi\u010b\u010baw ir-raba' fil-kampjonat.", "Wara dan l-ista\u0121un, Graham biddel it-tattika; hu sar aktar difensiv u l-iskwadra dehret inqas ibba\u017c\u017cata fuq l-offensiva, li kienet tiddependi prin\u010bipalment mill-gowls ta' Wright.", "Bejn l-1986\u201387 u l-1991\u201392 Arsenal kellhom medja ta' 66 gowl fil-kampjonat kull sta\u0121un (kienu 81 fl- 1991\u201392), imma bejn l-1992\u201393 u l-1994\u201395 din i\u010b-\u010bifra naqset g\u0127al 48; din tinkludi 40 gowl fl-1992\u201393, meta l-klabb spi\u010b\u010ba l-ista\u0121un inawgurali tal-Premier League fl-10 post, fejn skorja inqas minn kwalunkwe klabb ie\u0127or f'din id-divi\u017cjoni, minkejja li kienu l-ewwel post fil-klassifika matul ix-xahar ta' Novembru.", "Il-prestazzjoni tal-Arsenal fil-kompetizzjonijiet l-o\u0127ra kienet ferm itjeb, u fl-1992\u201393 huma saru l-ewwel tim Ingli\u017c li qatt g\u0127amel id-Doppjetta tal-FA Cup u l-League Cup.", "Fil-finali tal-League, Arsenal sfidaw lil Sheffield Wednesday; it-tim tal-Arsenal, ispirat minn Merson, g\u0127amel rimonta minn gowl ta\u0127t biex reba\u0127 2\u20131 bil-gowl rebbie\u0127 jasal minn Steve Morrow.", "Fl-FA Cup, fis-semifinali huma g\u0127elbu 1\u20130 lil Tottenham, u fil-finali lag\u0127bu kontra Sheffield Wednesday, kontra l-istess tim li xi \u0121img\u0127at qabel kienet reb\u0127ulhom fil-finali tal-League Cup.", "Il-partita, wara li spi\u010b\u010bat 1\u20131 kellha ter\u0121a' tintlag\u0127ab; Wright feta\u0127 l-iskor g\u0127all-Arsenal per\u00f2 Chris Waddle kiseb il-gowl tal-pari.", "Fil-\u0127in supplementari, e\u017cattament fil-120 minuta, id-daqqa ta' ras ta' Andy Lininghan rebba\u0127 il-partita u d-Doppjetta g\u0127all-Arsenal.", "Lejn tmiem l-ista\u0121un 1992\u201393 Arsenal kienu qrib l-akkwist tal-midfilder ta' 21 sena Roy Keane minn Nottingham Forest.", "Graham kien lest li jqawwi nofs il-grawnd tal-Arsenal u Keane kien is-su\u010b\u010bessur ideali tal-veteran Paul Davis, per\u00f2 minflok kienu Manchester United li assiguraw is-servizzi tal-plejer u l-uniku trasferiment li se\u0127\u0127 kien dak tal-\u0121wejn\u0127a Eddie McGoldrick ming\u0127and Crystal Palace.", "McGoldrick kien di\u017cappunt kbir mal-Arsenal, fejn dam biss tliet sta\u0121uni u kien tilef postu mal-ewwel \u0127dax g\u0127all-akkwist il-\u0121did matul l-ista\u0121un 1994\u201395.", "Fl-1993\u201394, l-Arsenal reb\u0127u t-tieni trofew Ewropej; neqsin minn pedini importanti (John Jensen u Martin Keown kienu mwe\u0121\u0121a', waqt li Ian Wright kien sospi\u017c) huma xorta wa\u0127da g\u0127elbu lill-favoriti u d-detenturi tat-tazza Parma bl-iskor ta' 1\u20130 fil-finali tat-Tazza tat-Tazez Ewropej li saret f'Kopen\u0127agen.", "Bi prestazzjoni difensiva, kien Alan Smith li fil-21 minuta kiseb il-gowl rebbie\u0127.", "Din it-tazza kellha tkun l-a\u0127\u0127ar unur ta' George Graham mal-klabb; fi Frar ta' wara l-Isko\u010b\u010bi\u017c \u0121ie mke\u010b\u010bi wara kwa\u017ci disa' snin fil-kariga, wara li kien skopert li hu kien a\u010b\u010betta \u0127las illegali ta' \u00a3425,000 mill-a\u0121ent Norve\u0121i\u017c Rune Hauge wara l-akkwist fl-1992 ta' John Jensen, wie\u0127ed mill-klijenti ta' Hauge.", "L-assistent Stewart Houston \u0127a f'idejh lill-iskwadra sa tmiem l-ista\u0121un 1994\u201395.", "Arsenal spi\u010b\u010baw fit-tnax-il post fil-Premier League (l-ag\u0127ar po\u017cizzjonii fil-Premier League sal-2008), imma xorta wa\u0127da irnexxielhom jil\u0127qu g\u0127al darb'o\u0127ra l-finali tat-Tazza tat-Tazez Ewropej, wara semifinali titanika kontra Sampdoria, li reb\u0127uha bil-penalties wara li spi\u010b\u010baw pari ta' 5\u20135.", "L-Arsenal affrontaw lil Real Zaragoza fil-finali; Esn\u00e1ider ta vanta\u0121\u0121 lill-Ispanjoli qabel ma' John Hartson ugwalja r-ri\u017cultut.", "Il-partita dehret li se tispi\u010b\u010ba 1\u20131 u fi triq lejn il-lotterija tal-penalties, qabel ma l-midifilder Nayim skorja minn 35 metru fl-a\u0127\u0127ar minuta tal-\u0127in supplementari.", "David Seaman, li kien l-eroj tal-Arsenal fl-g\u0127oti tal-penalties tas-semifinali, ma la\u0127aqx da\u0127al fil-lasta fil-\u0127in u la\u0127aq biss mess il-ballun qabel ma dan da\u0127al \u0121ox-xibka.", "F'\u0120unju tal-1995, l-Arsenal appuntaw lil Bruce Rioch, li kien g\u0127adu kif wassal lit-tim ta' Bolton Wanderers g\u0127all-finali tal-League Cup u l-promozzjoni g\u0127all-aqwa serje, b\u0127ala kow\u010b.", "Humal-ewwel kiser ir-rekord Brittaniku bit-trasferiment tal-attakant Olandi\u017c Dennis Bergkamp mit-tim tal-Inter g\u0127al somma ta' \u00a37.5 miljun, fejn dan ifforma koppja impressjonanti ma' Ian Wright.", "Arsenal la\u0127qu s-semifinali tal-League Cup u spi\u010b\u010baw il-\u0127ames fil-Premiership fi tmiem l-ista\u0121un 1995\u201396, fejn assiguraw post fit-Tazza UEFA fl-ista\u0121un su\u010b\u010bessiv u qajjem speranza fost il-benjamini li jaraw l-iskwadra ti\u0121\u0121ieled g\u0127ar-reb\u0127 tal-kampjonat.", "Madanakollu, l-era ta' Rioch intemmet \u0127esrem.", "F'Awwissu tal-1996, qabel il-bidu tal-ista\u0121un, Rioch \u0121ie mke\u010b\u010bi wara diskussjoni fuq il-fondi tat-trasferimenti mal-bord tad-diretturi, diskussjoni li \u0127alliet lill-klabb f'instabilit\u00e0 kbira g\u0127al xi xhur.", "Stewart Houston re\u0121a' tpo\u0121\u0121a temporanjament b\u0127ala l-kow\u010b tal-iskwadra.", "Hu baqa' hemm g\u0127al xahar, qabel ma irri\u017cenja biex \u0127a l-inkarigu mat-tim ta' QPR.", "Pat Rice, il-kow\u010b tat-tim \u0121ovanili, mexxa lit-tim tal-kbar g\u0127al xi partiti, sakemm f'Settembru g\u0127amel wisa' lill-wasla tal-Fran\u010bi\u017c Ars\u00e8ne Wenger.", "It-tim immedjatament tjieb ta\u0127t it-tmexxija ta' Wenger, fejn spi\u010b\u010ba t-tielet u reba\u0127 post fit-Tazza UEFA fl-1996\u201397, fejn kienet id-differenza tal-gowls li ma \u0127allithomx jikkassifikaw fit-tieni post u eventwalment g\u0127al post fi\u010b-Champions League.", "Wenger re\u0121a' bena l-iskwadra bi grupp ta' plejers Fran\u010bi\u017ci li kienu apparentament mhumiex mag\u0127rufa fir-Renju Unit.", "Patrick Vieira inxtara fuq parir ta' Wenger qabel ma dan kien g\u0127adu \u0127a t-tim f'idejh, u Wenger \u017cied lil Nicolas Anelka u Emmanuel Petit, flimkien mal-\u0121wejn\u0127a Olandi\u017ca Marc Overmars fis-sajf tal-1997.", "Wenger integra 'l \u0121odda flimkien mal-ftit veterani, fejn \u017camm lil Adams, Dixon, Winterburn, Keown u Bould, u \u017camm ukoll lil Pat Rice b\u0127ala assistent.", "Wenger kiseb l-ewwel trofew tieg\u0127u, u sar l-ewwel kow\u010b barrani li qatt reba\u0127 il-kampjonat Ingli\u017c, meta fl-ista\u0121un su\u010b\u010bess mexxa lit-tim g\u0127at-tieni Doppjetta.", "Lejn Di\u010bembru, wara t-telfa \u0121ewwa darhom bl-iskor ta' 3\u20131 kontra Blackburn, huma dehru li kienu barra mit-ti\u0121rija g\u0127at-titlu, per\u00f2 huma rnexxielhom jeg\u0127lbu d-distakk ta' tnax-il punt li kellhom ta\u0127t Manchester United; reb\u0127a ta' 4\u20130 kontra Everton nhar it-3 ta' Mejju tag\u0127thom it-titlu b'\u017cew\u0121 partiti o\u0127ra x'jintlag\u0127bu.", "Fis-16 ta' Mejju, l-Arsenal g\u0127elbu lil Newcastle United b'ri\u017cultat ta' 2\u20130 fil-finali tal-FA Cup biex komplew id-Doppjetta sta\u0121onali.", "Biex tkompli timmarka sta\u0121un mill-aqwa, Ian Wright kiser ir-rekord ta' gowls li kien f'idejn Cliff Bastin, fejn \u0121ab i\u010b-\u010bifra tal-gowls skurjati g\u0127al 185 qabel ma \u0127alla 'l klabb fis-sajf tal-1998.", "Minkejja l-wasla ta' Fredrik Ljungberg fl-1998 u sena wara ta' Thierry Henry, perjodu ie\u0127or ta' nixfa fit-trijonfi g\u0127adda minn fuq it-tim tal-Arsenal g\u0127as-snin su\u010b\u010bessivi, minkejja li waslu \u0127afna drabi qrib it-tragward.", "G\u0127all-\u0127afna mill-ista\u0121un 1998\u201399 huma kienu jiggwidaw il-klassifika, sakemm telfa ta' 1\u20130 kontra Leeds United tat lil Manchester United i\u010b-\u010bans li jaqb\u017cuhom; l-Arsenal g\u0127elbu lill-Aston Villa fl-a\u0127\u0127ar \u0121urnata tal-kampjonat per\u00f2 reb\u0127a ta' Manchester United fuq Tottenham Hotspur irregalathom it-titlu.", "Biex tkompli tg\u0127axxaqha, l-Arsenal tilfu wkoll il-partita ta' spare\u0121\u0121 tas-semifinali li kellhom kontra Manchester United; Dennis Bergkamp tilef penalty fil-\u0127in normali, u Ryan Giggs skorja l-gowl rebbie\u0127 fil-\u0127in barrani wara \u0121irja individwali qalb id-difi\u017ca tal-Arsenal.", "Ir-ritorn tal-Arsenal fi\u010b-Champions League g\u0127all-ewwel darba f'seba' snin kienet kampanja bla su\u010b\u010bess, hekk kif \u0121ew eliminati fil-fa\u017ci tal-gruppi.", "Huma kklassifikaw fit-tieni post tal-ista\u0121un 1999\u20132000; din id-darba, ma kien hemm ebda taqbida hekk kif Manchester United reb\u0127u t-titlu tal-kampjonat b'vanta\u0121\u0121 ta' tmintax-il punt.", "L-Arsenal kellhom sta\u0121un ie\u0127or fqir fi\u010b-Champions League, fejn spi\u010b\u010baw it-tielet fil-grupp; din tathom post ta' konsoloazzjoni fit-Tazza UEFA, u huma komplew f'din il-kompetizzjoni sa waslu sal-finali kontra Galatasary f'Kopen\u0127agen, l-istess xena tat-trijonf tag\u0127hom fit-Tazza tat-Tazez Ewropej 1994.", "Il-partita ntemmet f'pari ta' ming\u0127ajr gowls bi ftit okka\u017c\u017cjonijiet; fl-g\u0127oti tal-penalties l-Arsenal tilfu wara li Davor \u0160uker u Patrick Vieira naqsu li jikkonvertu mill-\u0127dax-il metru.", "L-Arsenal, g\u0127all-ista\u0121un 2000\u201301 kellhom g\u0127al darb'o\u0127ra jikkuntentaw rwie\u0127hom bit-tieni post, din id-darba b'distakk ta' g\u0127axar punti ta\u0127t Manchester United; it-ti\u0121rija g\u0127at-titlu kienet ilha li ntemmet hekk kif fi Frar, l-Arsenal sofrew telfa umiljanti ta' 6\u20131 f'Old Trafford.", "L-ista\u0121un tag\u0127hom ta prijorit\u00e0 lit-tazez nazzjonali u l-Ewropa.", "Fis-semifinali huma g\u0127elbu lil Tottenham u waslu g\u0127all-finali f'Cardiff, \u0121ewwa l-Millenium Stadium, kontra t-tim ta' Liverpool; l-Arsenal iddominaw il-konfront, u kienu sfortunati li \u0121ew negati gowl minn id id-difensur avversarju Stephane Henchoz.", "Finalment l-Arsenal marru fil-vanta\u0121\u0121 grazzi g\u0127al Ljungberg, per\u00f2 sofrew \u017cew\u0121 gowls ta' Michael Owen fl-a\u0127\u0127ar minuti biex tilfu 2\u20131.", "Fl-Ewropa, huma rnexxielhom jaslu g\u0127all-ewwel darba mill-1972 'il quddiem sal-kwarti tal-finali ta\u010b-Champions League, imma sfaw eliminati mir-regola tal-gowls barra mid-dar mill-finalisti ta' dik l-edizzjoni Valencia.", "Safrattant, Wenger rah kostrett li jer\u0121a' jibni \u0127afna mill-iskwadra rebbie\u0127a tad-Doppjetta tal-1998.", "Anelka, Overmars u Petit ilkoll ing\u0127aqdu g\u0127al ma' klabbs Spanjoli g\u0127al somom kbar, waqt li l-et\u00e0 bdiet taffettwa wkoll id-difi\u017ca; Bould u Winterburn kienu di\u0121\u00e0 telqu, waqt li Adams u Dixon kienu biss sta\u0121un 'il bog\u0127od mil-irtirar tag\u0127hom.", "Minflokhom, Wenger xtara lil Sol Campbell u Lauren g\u0127ad-difi\u017ca, u ppromova lil Ashley Cole minn qalb it-tim \u0121ovanili.", "F'nofs il-grawnd, Wenger \u017cied lit-tali\u017cmaniku Robert Pir\u00e8s u kif ukoll lill-kompatrijott Sylvain Wiltord fuq l-attakk, waqt li bil-mod il-mod Thierry Henry beda jadatta ru\u0127u sew g\u0127al-log\u0127ba Ingli\u017ca biex sar wie\u0127ed mill-aqwa attakkanti tal-Premiership.", "Il-qawwa tal-Arsenal kien ming\u0127ajr dubju l-attakk, l-istess attakk li wassal lit-tim g\u0127ar-reb\u0127 tat-tielet Doppjetta fl-ista\u0121un 2001\u201302, u baqg\u0127u ming\u0127ajr telfa f'partiti domesti\u010bi li lag\u0127bu barra minn darhom.", "Wara \u0121lieda imqita fil-kampjonat (tliet punti biss kienu jisseparaw lill-ewwel erba' fi Frar), l-Arsenal g\u0127amlu sett ta' tlettax-il partita ming\u0127ajr telfa, fejn spi\u010b\u010baw seba' punti vanta\u0121\u0121 fuq it-tieni klassifikati Liverpool.", "It-titlu kien assigurat fil-partita ta' qabel tal-a\u0127\u0127ar tal-kampjonat; reb\u0127a ta' 1\u20130 fuq Manchester United f'Old Trafford, bil-gowl jasal minn Wiltord.", "\u0120img\u0127a qabel, l-Arsenal kisbu t-tmien FA Cup tag\u0127hom b'reb\u0127a ta' 2\u20130 fuq Chelsea b'gowls ta' Ray Parlour u Freddie Ljungberg.", "Fl-ista\u0121un 2002\u201303, l-Arsenal saru l-ewwel klabb f'iktar minn 20 sena li \u017cammew it-titlu tal-FA Cup, wara reb\u0127a minima ta' 1\u20130 kontra Southampton, grazzi g\u0127all-gowl ta' Pir\u00e8s.", "Il-fer\u0127 tag\u0127hom kien imtappan min\u0127abba l-fatt li huma naqsu li jer\u0121g\u0127u jiksbu t-titlu tal-Premiership g\u0127al ftit.", "F'mument minnhom l-Arsenal kienu tmien punti minn fuq fuq Manchester United, per\u00f2 l-forma tag\u0127hom iddeterjorat lejn tmiem il-kampjonat; huma spi\u010b\u010baw pari ta' 2\u20132 barra minn darhom kontra Bolton Wanderers wara li kienu 2\u20130 minn fuq, u \u0121img\u0127a wara, \u0121ewwa darhom tilfu 3\u20132 kontra Leeds United, li ta lil United it-titlu.", "Ftit kienu jafu li t-telfa kontra Leeds kellha tkun l-a\u0127\u0127ar wa\u0127da fil-kampjonat g\u0127al aktar minn sena.", "L-ista\u0121un 2003\u201304 kien sta\u0121un ta' rekords g\u0127at-tim tal-Arsenal, hekk kif reb\u0127u l-Premiership ming\u0127ajr ebda telfa (26 reb\u0127a, 12-il pari, l-ebda telfa), u spi\u010b\u010baw \u0127dax-il punt vanta\u0121\u0121 fuq Chelsea.", "Huma saru biss it-tieni tim li rnexxielu jag\u0127mel dan, bl-ewwel wie\u0127ed ikun Preston North End lura fl-1888\u201389, minkejja li Preston kienu lag\u0127bu biss 22 log\u0127ba fl-ista\u0121un ta' ming\u0127ajr telfa.", "Fit-tazez, il-fortuni tal-Arsenal ma kinux daqs dawk fil-kampjonat.", "Huma tilfu fil-kwarti tal-finali ta\u010b-Champions League u fis-semifinali tal-FA Cup kontra Chelsea u Manchester United rispettivament, f'\u017cew\u0121 partiti konsekuttivi.", "F'dak il-mument l-iskwadra mill-kapitali Ingli\u017ca, li kienet qed tissogra li tispi\u010b\u010ba l-ista\u0121un ming\u0127ajr ebda su\u010b\u010bess, affrontat lil Liverpool u, minkejja li kienu fi \u017cvanta\u0121\u0121, huma rnexxielhom jirrimontaw meta l-ewwel kienu 2\u20131 minn fuq u fl-a\u0127\u0127ar 4\u20132.", "Il-protagonista ta' dan il-konfront kien Thierry Henry li sab ix-xibka tliet darbiet.", "Il-pari barra minn darhom ta' 2\u20132 kontra Tottenham Hotspur kien bi\u017c\u017cejjed biex tahom ir-reb\u0127 tal-kampjonat.", "Arsenal ma rnexxielhomx li jiksbu t-tieni titlu infila fl-2004\u201305, fejn spi\u010b\u010baw it-tieni bi tnax-il punt minn ta\u0127t, ta\u0127t i\u010b-Chelsea.", "Madanakollu, ir-rekord ta' partiti ming\u0127ajr telfa baqa sejjer sa 49 partita konsekuttiva, rekord g\u0127all-futbol Ingli\u017c; ir-rekord kien ugwaljat b'reb\u0127a drammatika ta' 5\u20133 fuq Middlesbrough (Arsenal kienu 3\u20131 minn ta\u0127t wara l-ewwel taqsima) u kien meg\u0127lub b're\u0127ba ta' 3\u20130 fuq Blackburn Rovers f'Ottubru tal-2004.", "It-telfa ta' 2\u20130 kontra Manchester United swiet kemm fir-rigward tar-rekord, imma aktar u aktar fuq il-moral u l-forma tat-tim hekk kif huma \u0127adu daqqa ta' \u0127arta fil-\u0121irja finali g\u0127at-titlu, minkejja li rkupraw lejn l-a\u0127\u0127ar biex kisbu t-tieni post, fosthom ir-reb\u0127a kbira ta' 7\u20130 fuq l-Everton.", "Fl-Ewropa re\u0121g\u0127u sabuha diffi\u010bli fejn \u0121ew eliminati fit-tieni rawnd bl-iskor aggregat ta' 3\u20132 kontra Bayern Munich.", "L-Arsenal xorta wa\u0127da ma spi\u010b\u010bawx l-ista\u0121un b'idhom vojta; huma ttrijonfaw g\u0127at-tielet darba f'erba' snin fl-FA Cup, din id-darba bir-reb\u0127a ta' 5\u20134 bil-penalties kontra Manchester United, wara li ma \u0121ie skurjat l-ebda gowl fil-120 minuta li ntlag\u0127bu.", "It-trasferiment tal-kaptan Patrick Vieria lejn Juventus fis-sajf tal-2005 \u0127alliet il-konsegwenzi tag\u0127ha hekk l-ista\u0121un domestiku 2005\u201306 kien wie\u0127ed di\u017cappuntanti u l-klabb naqas li jisfida g\u0127al kwalunkwe trofew.", "Fil-kampjonat, ir-ri\u017cultati deludenti barra minn darhom, li \u0127afna drabi kienu ji\u0121u mdallma minn reb\u0127iet impressjonanti \u0121ewwa darhom (5\u20130 kontra l-Aston Villa, u 7\u20130 kontra Middlesbrough), \u0127allew lill-Arsenal ji\u0121\u0121ieled g\u0127al post fi\u010b-Champions League meta \u0127afna drabi qatta' l-ista\u0121un fil-\u0127ames post jew inqas.", "Madanakollu, huma reb\u0127u l-a\u0127\u0127ar tliet partiti tal-ista\u0121un, li kienet segwita mir-reb\u0127a ta' 4\u20132 fuq Wigan Athletic li mmarkat l-a\u0127\u0127ar partita f'Highbury; it-telfa ta' Tottenham Hotspur kontra West Ham United fl-istess \u0121urnata, fissret li l-Arsenal qab\u017cu g\u0127ar-raba' post u b'hekk sabu post fi\u010b-Champions League.", "B'kuntrast mal-forma domestika, il-forma tag\u0127hom fl-Ewropa kienet \u0127afna itjeb; g\u0127all-ewwel darba fl-istorja huma waslu sal-finali tal-UEFA Champions League, fejn saru l-ewwel klabb minn Londra li rnexxielu jag\u0127mel dan.", "Wara li reb\u0127u l-grupp tag\u0127hom ming\u0127ajr ebda telfa u spi\u010b\u010baw quddiem Ajax Amsterdam, FC Thun u Sparta Prague (kontra dawn tal-a\u0127\u0127ar, Thierry Henry skorja doppjetta li po\u0121\u0121ewh fil-qu\u010b\u010batta tal-klassifika tal-aqwa skorers ta' kull \u017cmien tal-klabb).", "Fil-fa\u017ci eliminatorju huma reb\u0127u lil Real Madrid (fejn saru l-ewwel tim Brittaniku li g\u0127elbu lil Real fil-Bernab\u00e9u), lil Juventus u wara lil Villarreal biex la\u0127qu l-finali, fejn matul dan kollu wettqu rekord ta' g\u0127axar partiti ming\u0127ajr ma' jlaqqtu gowl.", "Fil-finali, kontra Barcelona, l-Arsenal spi\u010b\u010baw jilg\u0127abu b'g\u0127axar plejers meta l-gowler Jens Lehmann spi\u010b\u010ba mke\u010b\u010bi wara da\u0127la professjonali; minkejja dan kollu, kienu huma li fet\u0127u l-iskor b'daqqa ta' ras ta' Sol Campbell fis-37 minuta.", "L-Arsenal g\u0127amlu kemm setg\u0127u biex jiddefendu l-vanta\u0121\u0121, imma \u017cew\u0121 gowls lejn l-a\u0127\u0127ar minuti ta' Samuel Eto'o and Juliano Belletti fissru li t-tim Katalan \u0127ar\u0121u 2\u20131 rebbie\u0127a.", "L-Arsenal g\u0127amlu \u0127afna su\u010b\u010bess fis-snin disg\u0127in u l-bidu tal-millenju l-\u0121did, per\u00f2 d-daqs ta' Highbury kien limitat g\u0127al 38,500 post biss fl-era ta' wara r-rapport Taylor.", "Kull partita kienet virtwalment tirre\u0121istra stadju mimli u l-klabb ma setax jkabbar l-introjtu mill-bejg\u0127 tal-biljetti.", "Bl-espansjoni ta' Highbury kienet \u0127a\u0121a imposibbli, fl-1999 l-Arsenal \u0127abbru pjanijiet g\u0127al trasferiment f'Ashburton Grove.", "Il-kostruzzjoni bdiet f'Di\u010bembru tal-2002 u f'Lulju 2006 l-Emirates Stadium \u0121ie miftu\u0127, lest g\u0127all-u\u017cu g\u0127all-ista\u0121un 2006\u201307.", "L-Arsenal \u0127adu ftit ta' \u017cmien biex jadattaw rwie\u0127hom f'dan l-ambjent \u0121did fejn il-kow\u010b Ars\u00e8ne Wenger stqarr li t-tim ftit li xejn seta' jisfida g\u0127all-konkwista tat-titlu.", "Ri\u017cultati foqra barra minn darhom matul l-ista\u0121un, eventwalment wasslu lil Arsenal fir-raba' post, bl-istess punti b\u0127at-tielet klassifikati Liverpool.", "B'tim mimli bi plejers \u017cg\u0127a\u017cag\u0127, huma wasslu sal-finali tal-League Cup, liema partita tilfu 2\u20131 kontra Chelsea.", "Madanakollu, huma ma tantx g\u0127amlu su\u010b\u010bess f'kompetizzjonjiet o\u0127ra fejn spi\u010b\u010baw barra mi\u010b-Champions League u l-FA Cup.", "L-ista\u0121un 2006\u201307 immarka perjodu ta' tran\u017cizzjoni - l-Arsenal bieg\u0127u numru ta' pedini importanti minn tag\u0127hom, fosthom lil Ashley Cole, Sol Campbell, Lauren, Fredrik Ljungberg, u l-aktar sinjifkanti kien it-trasferiment tal-aqwa skorer tag\u0127hom ta' kull \u017cmien u l-kaptan tal-iskwadra Thierry Henry lejn Barcelona.", "B'hekk, g\u0127all-bidu tal-ista\u0121un 2007\u201308, Wenger sab ru\u0127u bi tliet plejers biss mit-tim li kien reba\u0127 it-titlu lura fl-ista\u0121un 2003\u201304, u afda li\u017c-\u017cg\u0127a\u017cag\u0127 Cesc Fabregas, Robin van Persie, Emmanuel Adebayor u Gael Clichy biex jimlu l-vojt li kien t\u0127alla u jistabilixxu ru\u0127hom mal-ewwel \u0127dax.", "L-ista\u0121un beda bl-aqwa mod possibbli hekk kif sal-bidu ta' Di\u010bembru kienu g\u0127adhom ma sofrewx telfa, u f'dan il-pro\u010bess, wettqu rekord g\u0127all-klabb ta' 28 partita f'kull kompetizzjoni ming\u0127ajr telfa.", "Madanakollu, fir-rebbieg\u0127a t-tim ra waqg\u0127a fil-forma u eventwalment jikklassifikaw fit-tielet post, b'erba' punti ta\u0127t l-ewwel klassifikat Manchester United.", "Fit-tazez lanqas tant kellhom su\u010b\u010bess; sfaw eliminati fil-kwarti tal-finali ta\u010b-Champions League minn Liverpool u mill-FA Cup minn Manchester United.", "Il-League Cup offriet aktar tbissimiet hekk kif g\u0127at-tielet sena konsekuttiva waslu sas-semifinali qabel ma \u0121ew eliminati bl-iskor totali ta' 6\u20132 kontra r-rivali Tottenham Hotspur \u2013 l-ewwel telfa f'disa' snin fid-derbi tat-Tramuntana ta' Londra.", "L-ista\u0121un 2008\u201309 beda wkoll fuq nota po\u017cittiva, fejn kienu fil-qu\u010b\u010bata tal-klassifika sa Settembru.", "Wara dan, per\u00f2, it-tim tilef il-momentu tieg\u0127u u tliet telfiet f'Novembru tefg\u0127u l-Arsenal 'il barra mill-aqwa erbg\u0127a sal-Milied, minkejja li kienu rre\u0121istraw reb\u0127iet kontra Manchester United u Chelsea.", "It-tim kompla sejjer lura u jitlef il-punti fis-sena l-\u0121dida, imma lejn nofs Marzu re\u0121g\u0127u \u0127adu r-raba' post, g\u0127all-ispejje\u017c ta' Aston Villa, wara li fis-sena l-\u0121dida 2009 kienu g\u0127adhom ma sofrewx telfa.", "L-Arsenal la\u0127qu wkoll is-semifinali tal-FA Cup, u se jaffa\u010b\u010bjaw lil Villareal CF fil-kwarti tal-finali ta\u010b-Champions League, wara li spi\u010b\u010baw it-tieni fil-grupp u fir-rawnd tal-a\u0127\u0127ar sittax g\u0127elbu bl-g\u0127oti tal-penalties lit-tim Taljan ta' AS Roma.", "Wenger quit Arsenal 13 may 2018."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12306", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12306", "title": "Karmelitani", "text": ["Karmelitani", "Il-Karmelitani jafu l-bidu tag\u0127hom lil grupp t'eremiti li lejn l-a\u0127\u0127ar tas-seklu 12 u l-bidu tas-seklu 13 bdew jg\u0127ixu \u0127dejn l-g\u0127ajn t'Elija fil-Wadi ain es Siah fuq il-Karmel.", "Huma bdew jg\u0127ixu \u0127ajja li biha fittxew li jaqdu lil \u0120es\u00f9 Kristu f'\u0127ajja ta' talb bla waqfien.", "Bi\u017c-\u017cmien, huma bdew jing\u0127ataw ukoll g\u0127all-qadi ta' l-o\u0127rajn fl-appostolat.", "Fi\u010b-\u010bentru, f'nofs i\u010b-\u010belel tag\u0127hom, huma bnew kappella li ddedikawha lil Omm il-Mulej.", "Il-Patrijarka ta' \u0120erusalemm, Sant'Albert ta' \u0120erusalemm, bejn l-1206 u l-1214 kiteb \"G\u0127amla ta' \u0126ajja\" lill-Karmelitani, li aktar tard, \u0121iet approvata mill-Knisja b\u0127ala Regola t'ordni reli\u0121ju\u017c.", "Il-Karmelitani aktar tard \u0127allew l-g\u0127olja tal-Karmel u emigraw lejn l-Ewropa.", "Il-Karmelitani jfittxu lil Alla fit-talb, fil-\u0127ajja komunitarja u fis-servizz li jag\u0127tu lill-o\u0127rajn.", "Dan jag\u0127mluh waqt li j\u0127arsu lejn il-Ver\u0121ni Marija u l-Profeta Elija b\u0127ala g\u0127ejjun ta' ispirazzjoni.", "F'Malta, il-Karmelitani \u0121ew fis-sena 1418, u bdew jg\u0127ixu fix-Xag\u0127ra ta' San Leonardu, fil-post imsejja\u0127 \"il-Lunzjata\", limiti tar-Rabat.", "Illum il-\u0121urnata, il-Karmelitani jinsabu wkoll fl-Imdina, fil-Belt Valletta, fil-Balluta, f'Santa Venera, fil-Fgura u fil-Fleur-de-Lys.", "Huma jmexxu wkoll l-iskola sekondarja \"Saint Elias College\" li tinsab f'Santa Venera.", "Il-Karmelitani Maltin g\u0127andhom ukoll il-missjoni tag\u0127hom fil-Bolivja fl-Amerka Latina.", "Huma jinsabu pre\u017centi f'\u017cew\u0121 kunventi u f'Parro\u010b\u010bi, dawk ta' La Paz u Tarija.", "L-isem uffi\u010b\u010bjali tal-Ordni Karmelitan huwa \"l-Ordni tal-A\u0127wa tal-Imqaddsa Ver\u0121ni Marija tal-G\u0127olja tal-Karmel\".", "Il-website uffi\u010b\u010bjali tal-Ordni Karmelitan Il-website tal-Provin\u010bja Karmelitana Maltija Ing\u0127aqad mag\u0127na fuq Facebook Sewgwina fuq YouTube"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12307", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12307", "title": "Malcolm Macdonald", "text": ["Malcolm Macdonald", "Malcolm Ian Macdonald (Fulham, 7 ta' Jannar 1950) hu eks-plejer tal-futbol Ingli\u017c, imlaqqam b\u0127ala \"Supermac\", li jibqa' famu\u017c g\u0127all-perjodu li qatta' mat-tim ta' Newcastle United u l-Arsenal.", "Imwieled f'Fulham, Londra, Macdonald beda b\u0127ala difensur fuq il-faxex qabel ma \u0127a l-irwol ta' attakkant.", "Hu lag\u0127ab g\u0127al sta\u0121un mat-tim ta' Fulham qabel ma ttrasferixxa mat-tim ta' Luton Town.", "Ma' Luton hu skorja 49 darba fi 88 partita, forma li laqtet g\u0127ajn il-kow\u010b ta' Newcastle United FCNewcastle United Joe Harvey, li iffirma g\u0127alihom g\u0127al somma ta' \u00a3180,000 fis-sajf tal-1971.", "Ma' Newcastle mal-ewwel sab ru\u0127u fost il-favoriti tal-partitarji, fejn fid-debutt tieg\u0127u f'St James' Park hu skorja tripletta kontra Liverpool, u kien l-aqwa skorer tal-klabb g\u0127al \u0127ames sta\u0121uni infila.", "Waqt li kien ma' Newcastle, iddebutta mat-tim nazzjonali Ingli\u017c, kontra t-tim nazjonali tal-Galles.", "Fis-16 ta' April 1975, f'partita kontra \u010aipru hu skorja l-\u0127ames gowls fir-reb\u0127a ta' 5\u20130, rekord li g\u0127adu sal-lum il-\u0121urnata.", "F'total ta' erbatax-il partita man-nazzjonali, hu skorja sitt darbiet (il-gowl l-ie\u0127or jasal fir-reb\u0127a ta' 2\u20130 kontra \u010b-\u010bampjins mondjali tal-\u0120ermanja tal-Punent.", "Macdonald \u0127alla lil Newcastle g\u0127at-tim ta' Arsenal fl-1976, g\u0127al somma rari ta' \u00a3333,333.33, u lag\u0127ab \u017cew\u0121 sta\u0121uni (fejn kien l-aqwa skorer tal-klabb fi\u017c-\u017cew\u0121 sta\u0121uni), per\u00f2 sofra minn we\u0121g\u0127a fl-irkoppa f'partita tal-League Cup kontra Roterham fil-bidu tal-ista\u0121un 1978\u201379, fejn minn dakinhar baqa' ma rkuprax.", "Wara li qatta' xi xhur fl-I\u017cvezja ma' Djurg\u00e5rdens IF hu \u0127abbar l-irtirar mil-log\u0127ba f'Awwissu tal-1979, fl-et\u00e0 prematura ta' 29 sena.", "Hu qatt ma reba\u0127 unur ma\u0121\u0121uri imma kien fuq in-na\u0127a telliefa fi\u017c-\u017cew\u0121 finali tal-FA Cup.", "Wara l-irtirar mil-log\u0127ob, hu rritorna ma' Fulham biex jiggwidahom g\u0127al erba' sta\u0121uni mill-1980 sal-1984, u aktar tard mat-tim ta' Huddersfield Town bejn l-1987 u l-1988.", "I\u017c-\u017cmien li qatta' ma' Fulham kien wie\u0127ed ta' su\u010b\u010bess g\u0127all-bidu, fejn kiseb il-promozzjoni fl-1982.", "Fl-ista\u0121un 1982\u201383, huma dehru b\u0127ala favoriti li jiksbu l-promozzjoni g\u0127all-Ewwel Divi\u017cjoni g\u0127all-ma\u0121\u0121oranza tal-ista\u0121un, per\u00f2 forma negattiva lejn l-a\u0127\u0127ar tal-ista\u0121un wasslithom biss sar-raba' post. L-ista\u0121un segwenti beda b'ri\u017cultati foqra qabel ma fit-tieni nofs rahom jikklassifikaw f'post sigur f'nofs il-klassifika, madankollu hu \u0121ie rimpjazzat minn Ray Harford f'April tal-1984.", "Ir-ritorn tieg\u0127u b\u0127ala kow\u010b kien ma' Huddersfield fl-1987, per\u00f2 \u017c-\u017cmien li qatta' mag\u0127om kien wie\u0127ed xejn pja\u010bevoli, fosthom telfa ta' 10\u20131 kontra Manchester City hekk kif il-klabb spi\u010b\u010ba relegat g\u0127at-Tieni Divi\u017cjoni.", "Madanakollu, wara li kien iddikjarat b\u0127ala fallut wara pro\u0121ett ta' negozju li mar \u0127a\u017cin, flimkien mad-divorzju mat-tieni mara tieg\u0127u u l-u\u0121ieg\u0127 li kien g\u0127adu jsofru fuq l-irkoppa, hu sar alko\u0127oliku.", "Macdonald stqarr li l-u\u0121ig\u0127 fl-irkoppa kienet qed tkabbar id-dipendenza tieg\u0127u fuq l-alko\u0127ol.", "Hu eventwalment qata' x-xorb fl-1997."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12312", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12312", "title": "Malena Ernman", "text": ["Malena Ernman", "Malena Ernman (imwielda \"Sara Magdalena Ernman\"; Uppsala, 4 ta' Novembru 1970) hija kantanta operistika \u017bvedi\u017ca.", "Ernman hi artista versatili fejn barra li tkanta opri u operetti, hi tkanta wkoll chansons, cabaret, jazz, dehret ukoll fi mu\u017cikals.", "Illum il-\u0121urnata, Malena Erman hi l-aktar kantanta tal-opri imfittxija \u0121ewwa l-I\u017cvezja.", "Hija hi membru fl-Akkademja Rjali \u017bvedi\u017ca tal-Mu\u017cika.", "Malena reb\u0127et id-dritt li tirrapre\u017centa lill-I\u017cvezja fil-Festival tal-Eurovision 2009, bid-diska \"La voix\" miktuba minn Fredrik Kempe.", "Wara diversi kun\u010berti u opri, nhar it-28 ta' Novembru, 2008 \u0121ie m\u0127abbar li Malena Ernman kienet se tid\u0127ol fil-Melodifestivalen 2009 g\u0127all-Festival tal-Eurovision 2009 bil-kanzunetta \"La voix\" b'lirika ta' Fredrik Kempe.", "Nhar it-28 ta' Frar, 2009 ikkompetiet fir-raba' semifinali tal-Melodifestivalen f'Malm\u00f6 u \u0121iet im\u0127abbra b\u0127ala wa\u0127da mill-finalisti.", "Nhar l-14 ta' Marzu, Malena akkwistat id-dritt biex tirrapre\u017centa lill-I\u017cvezja fil-fa\u017ci finali tal-konkors.", "L-I\u017cvezja \u0127adet sehem fl-ewwel semifinali u kantat fil-\u0127ames post. Fi tmiem din is-semifinali, Ernman kisbet post fil-finali.", "\"La voix\" hi l-ewwel kanzunetta \u017bvedi\u017ca fil-Eurovision li parti sostanzjali mil-lirika tag\u0127ha hu bil-Fran\u010bi\u017c."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12324", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12324", "title": "Lingwa Leoni\u017ca", "text": ["Lingwa Leoni\u017ca", "Il-lingwa Leoni\u017ca (\"Llion\u00e9s\" bil-Leoni\u017c) hi lingwa Romanza li hi mitkelma fl'Leon, Zamora, Bregancja.", "Hemm b'kollox madwar 25.000 ru\u0127 li jitkellmu bil-Lingwa Leoni\u017ca (Llengua Llionesa).", "Hawn ta\u0127t hawn xi e\u017cempji tal-Lingwa Leoni\u017ca:", "Il-\u0120ranet tal-\u0120img\u0127a:", "It-Tnejn: llunes", "It-Tlieta: martes", "L-Erbg\u0127a: mi\u00e9rcoles", "Il-\u0126amis: xueves", "Il-\u0120img\u0127a: vienres", "Is-Sibt: s\u00e1badu", "Il-\u0126add: domingu", "In-Numri:", "Wie\u0127ed: Unu", "Tnejn: Dous / Duas", "Tlieta: Tres", "Erbg\u0127a: Cuatru", "\u0126amsa: Cincu", "Sitta: Seyes", "Sebg\u0127a: Siete", "Tmienja: Ochu", "Disg\u0127a: Nueve", "G\u0127axra: Diez"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12336", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12336", "title": "Patri Mattew Sultana", "text": ["Patri Mattew Sultana", "Dan il-patri ma kienx mill-Kalkara, i\u017cda g\u0127adda numru ta' snin fil-komunita' tal-Kapu\u010b\u010bini tal-Kalkara.", "Din hi r-ra\u0121uni g\u0127aliex insibu triq \u0121ewwa l-Kalkara bl-isem ta' Patri Mattew Sultana.", "Twieled ix-Xag\u0127ra, G\u0127awdex, fil-5 ta' Awissu 1918 u ng\u0127aqad mal-Kapu\u010b\u010bini u fl-1942 sar sa\u010berdot.", "Fil-bidu tal-\u0127ajja sa\u010berdotali tieg\u0127u kien kappillan f'bosta sptarijiet u wkoll g\u0127alliem tal-Latin u tat-Taljan fil-Kulle\u0121\u0121 Serafiku.", "Kien membru attiv ta' l-Akkademja tal-Malti u poeta mag\u0127ruf.", "Kiteb numru ta' versi ta' innijiet popolari u kif ukoll \u0127afna poe\u017ciji li l-bi\u010b\u010ba l-kbira tag\u0127hom g\u0127andhom su\u0121\u0121ett reli\u0121ju\u017c.", "Patri Mattew miet fis-17 ta' Frar tal-1986.", "L-isem tat-triq hawn fuq imsemmija flimkien mal-poe\u017ciji li \u0127allielna huma l-aqwa tifkiriet ta' dan il-poeta li g\u0127adda \u017cmien mhux \u0127a\u017cin jg\u0127ix u ja\u0127dem mill-qrib man-nies tal-Kalkara."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12343", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12343", "title": "Mart\u00edn C\u00e1ceres", "text": ["Mart\u00edn C\u00e1ceres", "Jos\u00e9 Mart\u00edn C\u00e1ceres (Montevideo, 7 ta' April 1987) huwa plejer tal-futbol Urugwajan li jilg\u0127ab mal-klabb ta' Juventus fil-po\u017cizzjoni ta' difensur \u010bentrali.", "C\u00e1ceres beda l-karriera \u0121ewwa l-Urugwaj ma' Defensor Sporting, u f'et\u00e0 \u017cag\u0127\u017cug\u0127a sar plejer regulari mal-ewwel tim.", "F'total ta' 26 apparenza hu sab ix-xibka 4 darbiet.", "Fi Frar tal-2007, C\u00e1ceres iffirma kuntratt ta' \u0127ames snin mat-tim ta' Villarreal CF ta' Spanja mit-tim ta' Defensor g\u0127al \u010bifra ta' miljun ewro.", "Fl-ista\u0121un 2007\u201308 \u0121ie msellef lit-tim ta' Recreativo, fejn lag\u0127ab rwol importanti mat-tim Andalusjan.", "Fid-9 ta' Jannar, 2008, C\u00e1ceres skorja gowl vitali kontra Villareal, l-istess tim li kellu d-drittijiet tieg\u0127u, fit-Tazza Spanjola, liema partita Recreativo \u0127ar\u0121u rebbie\u0127a bl-iskor ta' 1\u20130.", "C\u00e1ceres ing\u0127aqad ma' Barcelona fis-sajf tal-2008, g\u0127as-somma ta' \u20ac16.5 miljun.", "Klaw\u017cola ta' \u20ac50 miljun \u0121iet inklu\u017ca fil-qbil li sar, b'kuntratt li jibqa' sejjer sal-ista\u0121un 2012.", "Matul l-ewwel sta\u0121un tieg\u0127u mal-klabb Katalan, C\u00e1ceres sab ftit opportunitajiet mal-ewwel tim.", "Madanakollu, f'dan l-ewwel sta\u0121un tieg\u0127u hu rnexxielu jirba\u0127 tliet trofej: it-Tazza tar-Re, il-UEFA Champions League u l-La Liga, biex kompla t-\"Tripletta\" g\u0127al Barcelona.", "Nhar it-30 ta' Lulju, 2009, kien \u0121ie rappurtat li C\u00e1ceres kien kompla t-testijiet medi\u010bi bil-\u0127sieb li jing\u0127aqad ma' Juventus.", "Nhar is-6 ta' Awwissu, Barcelona ikkonfermaw li huma kienu selfuh g\u0127al sta\u0121un s\u0127i\u0127 bl-g\u0127a\u017cla li l-klabb Taljan jixtrieh g\u0127al \u20ac11-miljun fi tmiem l-ista\u0121un.", "Fit-12 ta' Settembru 2009, C\u00e1ceres skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u mal-Juventus fid-debutt tieg\u0127u fis-Serie A kontra SS Lazio.", "Fis-27 ta' Awwissu, 2009, Caceres issie\u0127eb g\u0127al sta\u0121un ma' Sevilla, bl-g\u0127a\u017cla li jixtruh fl-a\u0127\u0127ar tal-ista\u0121un g\u0127al somma ta' \u20ac5 miljun."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12377", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12377", "title": "Amanda Michalka", "text": ["Amanda Michalka", "Amanda Joy Michalka, mag\u0127rufha aktar bl-abrevjazzjoni artistika AJ (Kalifornja, 10 ta' April, 1991), hi attri\u010bi u kantawtri\u010bi Amerikana.", "Qabel ma bdiet l-karriera ta' attri\u010bi hi kienet timmudella, u illum tifforma parti mid-dwett mu\u017cikali Aly & AJ, flimkien ma' o\u0127tha Alyson Michalka.", "AJ \u0127admet parti f'numru ta' produzzjonijiet mu\u017cikali fl-iskola tag\u0127ha f'Milwaukee.", "Hi kienet mudella g\u0127all-katalgi.", "F'Marzu tal-2006, hi ddebuttat fis-serje ta' Disney Channel \"Cow Belles\", fil-parti ta' Courtney Callum, flimkien ma' o\u0127tha Aly.", "Hi kienet ukoll dehret fuq xi serati b\u0127al \"Oliver Beene\", \"Six Feet Under\", \"The Guardian\", u \"General Hospital\".", "Hi wkoll dehret flimkien m'o\u0127tha fil-film prodott mill-MTV, \"\".", "Fil-film \"The Lovely Bones\" ta' Peter Jackson, li se jo\u0127ro\u0121 fis-swali ta\u010b-\u010binema nhar il-11 ta' Di\u010bembru 2009, hi se jkollha parti fih, waqt li o\u0127tha g\u0127andha rwol prin\u010bipali fil-film \"Bandslam\", li se jo\u0127ro\u0121 fil-31 ta' Lulju, 2009.", "Barra minn hekk, hi u o\u0127tha jiffurmaw d-dwett Aly & AJ, li qed jipprepara g\u0127all-album il-\u0121did li se jo\u0127ro\u0121 fis-sajf tal-2009."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12416", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12416", "title": "Maurits Cornelis Escher", "text": ["Maurits Cornelis Escher", "Maurits Cornelis Escher (Leeuwarden, 17 ta' \u0120unju 1898 \u2013 Laren, 27 ta' Marzu 1972), is-soltu mag\u0127ruf b\u0127ala M.C. Escher (IPA '\u025bsj\u0259r), kien artista grafiku Olandi\u017c.", "Mag\u0127ruf g\u0127all-in\u010bi\u017cjonijiet fl-injam, il-litografiji u l-mezzitinti tieg\u0127u sikwit ispirati mill-matematika.", "Dawn jirrappre\u017centaw kostruzzjonijet impossibbli, esplorazzjonijiet tal-infinit\u00e0, arkitettura u tessellaturi.", "Maurits Cornelis, jew \"Mauk\" kif kien imlaqqam, twieled Leeuwarden, il-Pajji\u017ci l-Baxxi.", "Kien l-i\u017cg\u0127ar tifel ta' in\u0121inier idrawliku George Arnold Escher u t-tieni mara tieg\u0127u, Sara Gleichman.", "Kien tifel marradi, u meta kellu seba' snin beda jmur skola spe\u010bjali u we\u0127el l-e\u017cami tat-tieni sena.", "Fl-1903, il-familja marret tog\u0127qod Arnhem fejn kien jitg\u0127allem is-seng\u0127a ta' mastrudaxxa u jdoqq il-pjanu sakemm kellu tlettax-il sena.", "Mill-1903 sal-1918 kien jattendi l-iskola primarja u sekondarja.", "Minkejja li bbrilla fid-disinn, il-marki tieg\u0127u fis-su\u0121\u0121etti l-o\u0127ra kienu s-soltu baxxi.", "Fl-1919, Escher da\u0127al fl-iSkola tal-Arkitettura u Arti Dekorattiva ta' Haarlem.", "G\u0127al xi \u017cmien studja l-arkitettura, imma we\u0127el f'xi su\u0121\u0121etti (daqsxejn min\u0127abba infezzjoni persistenti fil-\u0121ilda) u qaleb g\u0127all-Arti Dekorattiva.", "Hawn studja ta\u0127t Samuel Jessurun de Mesquita, li baqa' \u0127abib mieg\u0127u g\u0127al \u0127afna snin.", "Fl-1922 Escher \u0127alla l-iskola, wara li kien kiseb esperjenza fid-disinn u s-seng\u0127a tal-in\u010bi\u017cjoni fl-injam.", "Fl-1922, li kienet sena importanti f'\u0127ajtu, Escher ivvja\u0121\u0121a mal-Italja (Firenze, San Gimignano, Volterra, Siena) u ma' Spanja (Madrid, Toledo, Granada).", "Il-kampanja Taljana u l-Alhambra, kastell Moresk tas-seklu erbatax f'Granada, Spanja, impressjonawh \u0127afna.", "Sal-1935, Escher, flimkien ma' s\u0127abu, artisti, o\u0127ra, kien jitlaq kull Rebbieg\u0127a g\u0127al vja\u0121\u0121 ta' xahrejn fl-muntanji ta' Abruzzi, l-Campania, Sqallija, Corsica u Malta minn fejn kien ji\u0121bor l-impressjonijiet u jag\u0127mel disinji.", "L-Italja ltaqa' ma' Jetta Umiker, u \u017c\u017cewi\u0121ha fl-1924.", "Il-koppja \u017cag\u0127\u017cug\u0127a marret tog\u0127qod Ruma u baqg\u0127u hemm sal-1935, meta ma setg\u0127ux jissaportu i\u017cjed il-klima politika ta\u0127t Mussolini.", "Binhom, Giorgio Arnaldo Escher, imsemmi g\u0127al missieru twieled Ruma.", "Il-familja imbag\u0127ad marru joqg\u0127odu Ch\u00e2teau-d'\u0152x, l-i\u017bvizzera fejn qag\u0127du sentejn.", "Escher, li kienu jog\u0127\u0121buh \u0127afna l-veduti Taljani li kienu g\u0127alih ta' inspirazzjoni qawwija, ma kien xejn kuntent l-i\u017bvizzera, u g\u0127alhekk fl-1937, il-familja re\u0121g\u0127u \u0121arru u marru jog\u0127qodu Ukkel, belt \u017cg\u0127ira qrib Brussell, il-Bel\u0121ju.", "It-Tieni Gwerra Dinjija \u0121eg\u0127lithom jer\u0121g\u0127u i\u0121orru g\u0127al Baarn, il-Pajji\u017ci l-Baxxi, fejn Escher baqa jg\u0127ix sal-1970.", "Il-parti l-kbira tad-disinji l-i\u017cjed mag\u0127rufin ta' Escher \u0121ejjin minn dan i\u017c-\u017cmien.", "It-temp, x'aktarx imsa\u0127\u0127ab, kiesa\u0127 u bix-xita tal-Olanda \u0127allih jiffoka b'intensit\u00e0 kbira fuq ix-xog\u0127lijiet tieg\u0127u u kien biss matul l-1962, meta g\u0127amel xi operazzjonijiet, li ma \u0127oloqx xbihat \u0121odda.", "Fl-1970, Escher mar jog\u0127qod fid-dar Rosa-Spier, Laren, dar g\u0127all-artisti anzjani fejn kellu studju.", "Miet hemmhekk fis-27 ta' Marzu 1972, fl-et\u00e0 ta' 73 sena.", "L-ewwel stampa ta' Escher ta' realt\u00e0 impossibbli kienet \"Natura mejta u triq\", 1937.", "L-espressjoni artistika tieg\u0127u ma \u0127alaqhiex direttament minn osservazzjonijiet u vja\u0121\u0121i f'pajji\u017ci o\u0127ra imma minn xbihat \u0121ejjin minn mo\u0127\u0127u.", "Fost l-e\u017cempji l-o\u0127ra mag\u0127rufin sewwa tax-xog\u0127ol tieg\u0127u insibu \"Idejn ipin\u0121u\", xog\u0127ol li fih naraw \u017cew\u0121 idejn, wa\u0127da tpin\u0121i lill-o\u0127ra; \"Sema u ilma\", li fih jilg\u0127ab bid-dawl u d-dell biex jisfuma l-isfond tal-ilma wara l-\u0127ut f'xbihat ta' g\u0127asafar bl-isfond tas-sema; u \"Telg\u0127in u ni\u017clin\", fejn ringieli ta' nies jitilg\u0127u u jin\u017clu tara\u0121 f'\u0127olqa infinita, fuq bini li mhux possibbli li jimbena imma possibbli li jitpin\u0121a permezz ta' stramberiji fil-per\u010bezzjoni u l-prospettiva.", "\u0126adem primarjament fil-vejikli tal-litografija u l-in\u010bi\u017cjoni fl-injam, g\u0127alkemm il-ftit mezzitinti li wettaq huma meqjusa b\u0127ala kapolavuri ta' din it-teknika.", "Fl-arti grafika tieg\u0127u juri relazzjonijiet matemati\u010bi bejn forom, figuri u spazju.", "Barra minn hekk, esplora figuri m\u0127abblin flimkien bl-u\u017cu tal-iswed u abjad biex jenfasizzaw d-dimensjonijiet differenti.", "Integrati fl-istampi tieg\u0127u insibu riflessi fil-mera ta' koni, sferi, kubi, \u010brieki u spirali.", "Barra d-disinji tal-veduti u n-natura fl-ewwel snin tieg\u0127u, pin\u0121a wkoll insetti, li dehru sikwit fil-\u0127idma tieg\u0127u ta' aktar tard.", "L-ewwel xog\u0127ol artistiku, li tlesta fl-1922, dehru tmient irjus umani maqsuma fi pjani differenti.", "Wara, madwar 1924, tilef l-interess fil-\"qsim regolari\" tal-pjani, u dar g\u0127at-tpin\u0121ija tal-veduti fl-Italja b'prospettivi irregolari li m'humiex possibbli fil-forma naturali.", "G\u0127alkemm Escher ma kellux ta\u0127ri\u0121 matematiku \u2014 il-komprensjoni tieg\u0127u tal-matematika kienet fil-parti kbira vi\u017civa u intuwittiva\u2014 il-\u0127idma ta' Escher kellha komponent matematiku qawwi, u aktar minn ftit mid-dinjiet li pin\u0121a huma mibnija madwar o\u0121\u0121etti impossibbli b\u0127all-kubu ta' Necker u t-trijanglu ta' Penrose.", "\u0126afna mix-xog\u0127lijiet ta' Escher u\u017caw kisjiet bil-madum ripetuti imsej\u0127in tessellaturi.", "Ix-xog\u0127ol artistiku ta' Escher jintog\u0127\u0121ob partikularment mill-mathemati\u010bi u xjenzati, li japprezzaw l-u\u017cu ta' poliedri u tag\u0127wi\u0121 \u0121eometriku.", "Per e\u017cempju, fil-\"Gravit\u00e0\", fkieren multi-lwien jittawlu minn wara dodekaedru stellat.", "L-influwenza matematika fil-\u0127idma tieg\u0127u bdiet tidher madwar 1936, meta kien jivvja\u0121\u0121a fil-Mediterran mal-\"Adria Shipping Company\".", "Beda partikularment jinteressa ru\u0127u fl-ordni u s-simmetrija.", "Escher iddeskriva l-vja\u0121\u0121 tieg\u0127u mal-Mediterran b\u0127ala \"l-og\u0127na g\u0127ajn ta' ispirazzjoni li qatt sfruttajt.\"", "Wara l-vja\u0121\u0121 tieg\u0127u 'l-Alhambra, Escher ipprova jag\u0127mel xog\u0127ol isba\u0127 minn tal-G\u0127arab bl-u\u017cu ta' gradilji \u0121eometri\u010bi b\u0127ala l-ba\u017ci g\u0127ad-disinji tieg\u0127u, li mbag\u0127ad firex fuqhom disinji o\u0127ra, l-i\u017cjed annimali b\u0127al g\u0127asafar u ljuni.", "L-ewwel studju tieg\u0127u tal-matematika, li wara wassal biex jinkorporaha fix-xog\u0127lijiet artisti\u010bi tieg\u0127u, beda bl-artiklu akkademiku ta' George P\u00f3lya fuq il-gruppi tas-simmetrija fil-pjan li bag\u0127tlu \u0127uh Berend.", "Dan l-artiklu spirah biex jitg\u0127allem il-kun\u010bett tas-17-il grupp tat-tapazzerija (il-gruppi tas-simmetrija fil-pjan).", "Bl-u\u017cu ta' dan il-kun\u010bett matematiku, Escher \u0127oloq tessellaturi perjodi\u010bi b' 43 disinn kulurit b'tipi differenti ta' simmetrija.", "Minn dan il-punt \u017cviluppa metodu matematiku g\u0127all-espressjoni tas-simmetrija fix-xog\u0127lijiet artisti\u010bi tieg\u0127u.", "Mill-1937, \u0127oloq bosta in\u010bi\u017cjonijiet fl-injam bl-u\u017cu tal-kun\u010bett tas-17-il grupp tas-simmetrija fil-pjan.", "Fl-1941, Escher kiteb l-ewwel artiklu tieg\u0127u, li issa hu rikonoxxut pubblikament, imsejja\u0127 \"Divi\u017cjoni Regolari tal-Pjan permezz ta' Poligoni Kongruwenti Asimmetri\u010bi\", fejn spjega l-appro\u010b\u010b matematiku tieg\u0127u g\u0127all-\u0127olqien ta' xog\u0127ol artistiku.", "L-intenzjoni tieg\u0127u meta kitbu dan kienet li jkun ta' g\u0127ajnuna g\u0127alih stess fl-integrazzjoni tal-matematika fl-arti.", "B'dan l-artiklu Escher g\u0127amel kontibut fir-ri\u010berka matematika ta' \u017cmienu.", "Fih, hu studja divi\u017cjoni bba\u017cata fuq il-kulur, u \u017cviluppa sistema ta' klassifikazzjoni ta' kombinazzjonijiet ta' forom, kuluri u proprjetajiet simmetri\u010bi.", "Permezz tal-istudju ta' dawn is-simmetriji, esplora qasam li aktar tard il-mathemati\u010bi laqqmu \"kristallografija\".", "Madwar 1956, Escher esplora l-kun\u010bett tar-rappre\u017centazzjoni tal-infinit\u00e0 fil-pjan bidimensjonali.", "Xi diskussjonijiet mal-matematiku Kanadi\u017c HSM Coxeter ispiraw lil Escher b'interess fit-tessellaturi iperboli\u010bi, li huma kisjiet regolari tal-pjan iperboliku bil-madum.", "Ix-xog\u0127lijiet ta' Escher \"Limitu ta\u010b-\u010birku I-IV\" juru dan il-kun\u010bett.", "Fl-1995, Coxeter ivverifika li Escher kiseb perfezzjoni matematika fl-in\u010bi\u017cjonijiet tieg\u0127u f'artikl li ppubblika.", "Coxeter kiteb, \"Escher \u0121abha assolutament e\u017catta sal-a\u0127har millimetru.\"", "Ix-xog\u0127lijiet tieg\u0127u g\u0127amluh famu\u017c: fl-1955 in\u0127atar Kavalier tal-Ordni ta' Orange-Nassau.", "Min dak i\u017c-\u017cmien 'l hemm kellu regolarment kummissjonijiet ta' disinn minn dinjitarji minn madwar id-dinja.", "Fl-1985 l-Asterojde, \"4444 Escher\", issemmiet g\u0127alih.", "Fl-1958, ippubblika artiklu imsejja\u0127 \"Divi\u017cjoni Regolari tal-Pjan\", li fih iddeskriva l-akkumulazzjoni sistematika ta' disinji matemati\u010bi fix-xog\u0127lijiet artisti\u010bi tieg\u0127u.", "Huwa sa\u0127aq li \"l-matemati\u010bi fet\u0127u l-bieb li jwassal g\u0127al qasam vast.\"", "Fuq kollox, kienet l-im\u0127abba li kellu minn kmieni g\u0127all-veduti Rumani u Taljani u g\u0127an-natura li nteressatu fil-kun\u010bett tad-divi\u017cjoni regolari ta' pjan, li applika f'aktar minn 150 xog\u0127ol bil-kulur.", "Fost il-prin\u010bipji o\u0127ra matemati\u010bi li nsibu xhieda tag\u0127hom fix-xog\u0127lijiet tieg\u0127u hemm is-sovrapo\u017cizzjoni ta' pjan iperboliku fuq pjan bidimensjonali fiss, u l-inkorporazzjoni ta' o\u0121\u0121etti tridimensjonali b\u0127al sferi, kolonni u kubi fis-xog\u0127lijiet tieg\u0127u.", "Per e\u017cempju, f'stampa imsej\u0127a \"ir-Rettili,\" ikkombina xbihat bi- u tridimensjonali.", "F'wie\u0127ed mill-artikli tieg\u0127u, Escher enfatizza l-importanza tad-dimensjonalit\u00e0 u ddeskriva lilu nnifsu b\u0127ala \"mxabba\" bil-forom \u010batti: \"Jien nag\u0127milhom jaqb\u017cu 'l barra mill-pjan.\"", "Escher studja wkoll il-kun\u010betti matemati\u010bi tat-topolo\u0121ija.", "Mill-matematiku Brittaniku Roger Penrose tg\u0127allem kun\u010betti o\u0127ra fil-matematika.", "Minn dan l-g\u0127arfien \u0127oloq \"Il-kaskata\"' u \"Telg\u0127in u Ni\u017clin\", li nsibu fihom prospettivi irregolari simili g\u0127all-kun\u010bett tal-istrixxa ta' M\u00f6bius.", "Fl-1937 Escher stampa \"Metamorfo\u017ci I\", li kienet il-bidu ta' sensiela ta' disinji li jirrakontaw storja permezz tal-istampi.", "Dawn ix-xog\u0127lijiet urew fl-aqwa tag\u0127ha il-\u0127ila ta' Escher biex jinkorpora l-matematika fl-arti.", "F\"'Metamorfo\u017ci I\", ittrasforma poligoni konvessi f'disinn regolari fil-pjan biex jifformaw g\u0127amla ta' bniedem.", "Dan l-effett jisimbolizza l-bidla fl-interess tieg\u0127u mill-veduti u n-natura g\u0127all-divi\u017cjoni regolari tal-pjan.", "Wie\u0127ed mill-aktar xog\u0127lijiet notevoli tieg\u0127u huwa l-opra \"Metamorfo\u017ci III\", li hija wiesg\u0127a bi\u017c\u017cejjed biex tg\u0127atti l-\u0127itan ta' kamra, u mbag\u0127ad ter\u0121a' lura fuq innifsha.", "Wara l-1953, Escher kien mistieden jag\u0127ti ta\u0127didiet minn \u0127afna organizzazzjonijiet.", "Sensiela ta' ta\u0127didiet ippjanati fl-Amerika ta' Fuq fl-1962 t\u0127assret min\u0127abba xi marda, imma x-xbihat u test g\u0127all-lectures, miktuba s\u0127a\u0127 minn Escher, aktar tard kienu ippubblikati b\u0127ala parti mill-ktieb \"Escher fuq Escher \".", "F'Lulju 1969, lesta l-a\u0127\u0127ar xog\u0127ol tieg\u0127u qabel ma miet, in\u010bi\u017cjoni fl-injam imsej\u0127a \"Sriep\".", "Din turi in\u010bi\u017cjonijiet ta' disinji li jispi\u010b\u010baw ftit ftit lejn l-infinit\u00e0 kemm fi\u010b-\u010bentru u kemm fit-tarf ta' \u010birku.", "Erba' sriep jaqsmu \u010b-\u010birku u d-disinji fih, b'irjushom jittawwlu minnu.", "Il-pussess tal-proprjet\u00e0 intellettwali ta' Escher u tax-xog\u0127lijiet artisti\u010bi uni\u010bi tieg\u0127u \u0121ew mifrudin minn xulxin.", "Fl-1969, il-konsulent kummer\u010bjali ta' Escher, il-mejjet Jan W. Vermeulen, awtur ta' bijografija bl-Olandi\u017c tal-artista, waqqaf l-\"MC Escher Stichting\" (Fundazzjoni MC Escher), u ttrasfera g\u0127al din l-entit\u00e0 kwa\u017ci x-xog\u0127ol kollu ta' Escher kif ukoll mijiet ta' stampi ori\u0121inali tieg\u0127u.", "Dawn ix-xog\u0127lijiet \u0121ew mislufa mill-Fundazzjoni lill-Mu\u017cew tal-\u0126aag.", "Mal-mewt ta' Escher, it-tliet subien tieg\u0127u xoljew il-Fundazzjoni, u issie\u0127bu f'kumpanija biex jie\u0127du x-xog\u0127lijiet artisti\u010bi f'idejhom.", "Fl-1980, big\u0127u din l-impri\u017ca lil negozjant tal-arti Amerikan u lill-Mu\u017cew tal-\u0126aag.", "Il-Mu\u017cew kiseb id-dokumentazzjoni kollha u inqas min-nofs tax-xog\u0127lijiet artisti\u010bi.", "Il-\"copyrights\" baqg\u0127u fill-pussess tat-tliet ulied - li aktar tard beg\u0127uhom lil Cordon Art, kumpanija Olandi\u017ca.", "Il-kontroll tal-\"copyrights\" wara kien ittrasferit lil MC Escher Company BV Baarn, tal-Olanda, li tilli\u010benzja l-u\u017cu tal-copyrights fuq l-arti kollha ta' Escher u fuq testi mitkellma u miktuba, u tikkontrolla wkoll it-\"trademarks\".", "Ir-re\u0121istrazzjoni tat-\"trademark\" \"MC Escher\" fl-Istati Uniti kienet opposta, imma l-kumpanija Olandi\u017ca reb\u0127et fil-qrati fuq il-ba\u017ci li artista jew il-werrieta tieg\u0127u g\u0127andhu d-dritt li jag\u0127mel \"trademark\" ta' ismu.", "Entit\u00e0 o\u0127ra, il-Fundazzjoni M.C. Escher ta' Baarn, tippromwovi x-xog\u0127ol ta' Escher billi torganizza wirjiet, tippubblika kotba u tipprodu\u010bi films dwar il-\u0127ajja u x-xog\u0127ol tieg\u0127u.", "Il-kollezzjonijiet istituzzjonali ewlenin tax-xog\u0127lijiet ori\u0121inali ta' MC Escher huma l-Mu\u017cew Escher, mu\u017cew sussidjaru tal-\"Haags Gemeentemuseum\" fil-\u0126aag; il-Gallerija Nazzjonali tal-Arti (Washington, DC); il-Gallerija Nazzjonali tal-Kanada (Ottawa); il-Mu\u017cew ta' I\u017crael (\u0120erusalemm) u l-Bibljoteka Pubblika ta' Boston.", "</div>"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12420", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12420", "title": "Benetice (Sv\u011btl\u00e1 nad S\u00e1zavou)", "text": ["Benetice (Sv\u011btl\u00e1 nad S\u00e1zavou)", "Benetice huwa ra\u0127al \u017cg\u0127ir qrib il-belt ta' Sv\u011btl\u00e1 nad S\u00e1zavou fir-Re\u0121jun Vysocina, Repubblika \u010aeka.", "Kien hemm fabbrika tal-\u0127\u0121ie\u0121 f'Benetice.", "Din m'g\u0127adhiex te\u017cisti aktar, i\u017cda xi ismijiet lokali ta' postijiet huma parzjalment inisslin mill-fabbrika tal-\u0127\u0121ie\u0121 b\u0127al \"Na su\u0161\u00edrn\u00e1ch\" jew \"Skl\u00e1rensk\u00fd rybn\u00edk\" (isem ta' g\u0127adira).", "F'Benetice hemm kamp ta' rikreazzjoni.", "Dan kien u\u017cat b\u0127ala kamp tal-pijunieri (pijunieri kienu nies organizzati fi grupp wie\u0127ed fir-Repubblika \u010aeka) u kien u\u017cat g\u0127a\u017c-g\u0127a\u017cag\u0127 mill-Ungerija, il-Polonja, u l-\u0120ermanja.", "Si\u0121ra tat-tilju tikber fil-park tar-ra\u0127al ta' Benetice.", "\u0120ie mi\u017crug\u0127a fl-1945.", "Il-kastell Lipnice jista jidher minn Benetice."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12514", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12514", "title": "Rag\u0127aj", "text": ["Rag\u0127aj", "Rag\u0127aj huwa persuna li ja\u0127dem \u0121o g\u0127alqa u jie\u0127u \u0127sieb in-nag\u0127a\u0121.", "Dan ix-xoghol beda madwar 6,000 sena ilu fl-Asja Minuti.", "In-nag\u0127a\u0121 jin\u017ctammu g\u0127all-\u0127alib, la\u0127am u suf.", "Ix-xog\u0127ol tar-rag\u0127aj hu li j\u017comm il-mer\u0127la tieg\u0127u 'l bog\u0127od mil-lpup u annimali selva\u0121\u0121i o\u0127ra.", "Qabel ir-rag\u0127aj kien jirg\u0127a n-nag\u0127a\u0121 u minnu jag\u0127mel il-\u0127alib u l-\u0121obon imma illum din ftit li xejn g\u0127adha sse\u0127\u0127.", "Is-soltu, ir-rag\u0127ajja kienu jkunu l-i\u017cg\u0127ar tifel tal-bidwi.", "Ir-rg\u0127ajja kienu jg\u0127ixu \u0121o kabina \u017cg\u0127ira sikwit man-nag\u0127a\u0121 tieg\u0127u.", "Is-soltu ja\u0127dmu \u0127dejn muntanji jew \u0127dejn xi xmara min\u0127abba li hemmhekk kien iktar fa\u010bli biex ji\u0121u mkabbra affarjiet b\u0127a\u010b-\u010bereali."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12541", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12541", "title": "Charles Darwin", "text": ["Charles Darwin", "Charles Robert Darwin (Shrewsbury, 12 ta' Frar 1809 \u2013 Londra, 19 ta' April 1882) kien naturalista Ingli\u017c li x-xog\u0127ol u t-teoriji tieg\u0127u dwar l-evoluzzjoni tal-ispe\u010bi \u0127ajjin irrivoluzzjonaw profondament il-bijolo\u0121ija.", "Wara li kiseb il-fama fost ix-xjenzjati g\u0127al \u0127idma tieg\u0127u fil-lok u r-ri\u010berki tieg\u0127u fl-\u0121eolo\u0121ija, ippropona l-ipote\u017ci li l-ispe\u010bi \u0127ajjin kollha evolvew matul i\u017c-\u017cmien minn antenat komuni jew g\u0127add ta' antenati komuni permezz tal-pro\u010bess tas-selezzjoni naturali.", "It-teorija tal-evoluzzjoni \u0121iet a\u010b\u010bettata mill-komunit\u00e0 xjentifika u l-pubbliku \u0121enerali matul \u0127ajtu, filwaqt li t-teorija tieg\u0127u tas-selezzjoni naturali kellha tistenna sas-snin tletin biex tkun \u0121eneralment meqjusa b\u0127ala l-ispjegazzjoni essenzjali tal-pro\u010bess tal-evoluzzjoni.", "Sas-seklu 21, kienet il-ba\u017ci tat-teorija moderna tal-evoluzzjoni.", "Ta\u0127t forma emendata, l-iskoperta xjentifika ta' Darwin baqg\u0127et sa issa s-sies tal-bijolo\u0121ija billi tispjega b'mod lo\u0121iku u unifikat id-diversit\u00e0 tal-\u0127ajja.", "Darwin beda jistudja t-teolo\u0121ija fl-Universit\u00e0 ta' Cambridge.", "Il-vja\u0121\u0121 tieg\u0127u ta' \u0127ames snin fuq il-\"Beagle\" l-ewwel stabbilih b\u0127ala \u0121eologu li l-osservazzjonijiet u t-teoriji tieg\u0127u sa\u0127\u0127u t-teoriji attwalisti ta' Charles Lyell u wara bil-pubblikazzjoni tar-rakkont tal-vja\u0121\u0121 tieg\u0127u g\u0127amlu famu\u017c b\u0127ala awtur popolari.", "Affaxxinat bid-distribuzzjoni \u0121eografika tal-fawna selva\u0121\u0121a u tal-fossili li kien \u0121abar matul il-vja\u0121\u0121 tieg\u0127u, beda jistudja t-trasformazzjoni tal-ispe\u010bi u fl-1838 ikkon\u010bepixxa t-teorija tieg\u0127u tas-selezzjoni naturali.", "Billi kien jaf li o\u0127rajn kienu \u0121ew attakkati b\u0127ala ereti\u010bi g\u0127al ideat simili, kien jafda \u0127sibijietu biss lill-\u0127biebu tal-qalb u kompla ji\u017cviluppa r-ri\u010berka biex ilesti ru\u0127u g\u0127al kull o\u0121\u0121ezzjoni li jistg\u0127u jag\u0127mlulu.", "Fl-1858, Alfred Russel Wallace bag\u0127atlu sa\u0121\u0121 li fih iddeskriva teorija simili u dan wassalhom biex jippre\u017centaw it-teoriji tag\u0127hom flimkien.", "Il-ktieb tieg\u0127u tal-1859, \"Dwar l-Ori\u0121ni tal-Ispe\u010bi\", g\u0127amel l-evoluzzjoni mill-antenati komuni, b'xi modifikazzjonijiet, l-ispjegazzjoni dominanti xjentifika tad-diversifikazzjoni fin-natura.", "E\u017camina l-evoluzzjoni umana u l-g\u0127a\u017cla sesswali f\"'Nisel il-bniedem u l-g\u0127a\u017cla marbuta mas-sess\", segwit minn \"L-Espressjoni tal-emozzjonijiet fil-bnedmin u l-annimali\".", "Ir-ri\u010berka tieg\u0127u fuq il-pjanti \u0121iet ippubblikata f'sensiela ta' kotba u fl-a\u0127\u0127ar ktieb tieg\u0127u, studja l-\u0127niex u l-azzjoni tag\u0127hom fuq il-\u0127amrija.", "Charles Darwin twieled Shrewsbury, fi Shropshire, l-Ingilterra, fid-dar tal-familja, mag\u0127rufa b\u0127ala \"Mount House\".", "Kien il-\u0127ames mis-sitt ulied tat-tabib u finanzier tat-tajjeb, Robert Darwin (1766-1848) u Susannah Darwin (imwielda Wedgwood) (1765-1817).", "Kien in-neputi ta' Erasmus Darwin (1731-1802) fuq in-na\u0127a ta' missieru u ta' Josiah Wedgwood (1730-1795), fuq in-na\u0127a ta' ommu.", "I\u017c-\u017cew\u0121 familji kienu j\u0127addnu r-reli\u0121jon Unitarjana, g\u0127alkemm il-familja Wedgwood kienu adottaw l-Anglikani\u017cmu.", "Robert Darwin, minkejja li kien pjuttost \u0127assieb \u0127ieles, a\u010b\u010betta li ibnu Charles ji\u0121i mg\u0127ammed fil-Knisja Anglikana.", "Madankollu, it-tfal ma' ommhom kienu jattendu l-Kappella Unitarjana.", "Il-predikatur ta' din kien ukoll l-g\u0127alliem tal-iskola fejn beda jmur Charles fl-1817.", "F'Lulju ta' dik is-sena, Susannah Darwin mietet, meta Charles kellu biss tmien snin.", "F'Settembru tal-1818, da\u0127al l-iskola Anglikana tal-in\u0127awi, Shrewsbury School, b\u0127ala student intern.", "Darwin qatta' s-sajf tal-1825 jg\u0127in 'l missieru jie\u0127u \u0127sieb il-fqar ta' Shropshire.", "Fil-\u0127arifa ta' dik is-sena, mar l-Universit\u00e0 ta' Edinburgu, l-Iskozja, biex jistudja l-medi\u010bina, i\u017cda tant naffritu l-\u0127ruxija tal-kirur\u0121ija li ttraskura l-istudji medi\u010bi.", "John Edmonston, ilsir me\u0127lus iswed, g\u0127allmu jibbalzma l-annimali u kien jirrakkontalu stejjer affaxxinanti dwar il-foresti tropikali tal-Amerika t'Isfel.", "Aktar tard, f\"'Nisel il-bniedem u l-g\u0127a\u017cla marbuta mas-sess\", ju\u017ca' din l-esperjenza biex jenfasizza li, minkejja d-differenzi superfi\u010bjali fid-dehra, \"il-Suwed u l-Ewropej\" huma qrib \u0127afna ta' xulxin.", "Matul it-tieni sena, Charles Darwin issie\u0127eb fis-So\u010bjet\u00e0 Plinjana, grupp ta' studenti li kellhom interess kbir fl-istorja naturali.", "Sar student ta' Robert Edmond Grant (1793-1874), li kien jappo\u0121\u0121ja t-teorija tal-evoluzzjoni ta' Jean-Baptiste Lamarck (1744-1829), kif kien jag\u0127mel ukoll missieru, Erasmus Darwin.", "Fuq ix-xtut tal-estwarju tax-xmara Forth, Charles \u0127a sehem fir-ri\u010berka ta' Grant fuq i\u010b-\u010bikli tal-\u0127ajja tal-annimali tal-ba\u0127ar.", "Din ir-ri\u010berka kienet dwar l-omolo\u0121ija, it-teorija li l-annimali kollha g\u0127andhom organi simili li jvarjaw biss fil-komplessit\u00e0 tag\u0127hom, u dan jindika li g\u0127andhom antenati komuni.", "F'Marzu tal-1827, Darwin g\u0127amel ta\u0127dita lil s\u0127abu Plinjani dwar iskoperta li kien g\u0127amel: l-ispori suwed misjuba sikwit fil-qxur tal-gajdar huma l-bajd tas-sangisug.", "Kien jattendi wkoll il-kors ta' Robert Jameson (1774-1854), fejn tg\u0127allem l-istratigrafija \u0121eolo\u0121ika, il-klassifikazzjoni tal-pjanti u studja l-kollezzjoni g\u0127anja tal-Mu\u017cew tal-Universit\u00e0, li dak i\u017c-\u017cmien kienet wa\u0127da mill-aqwa tal-Ewropa.", "Fl-1827, missier Charles ra li ibnu ma kienx qieg\u0127ed jag\u0127mel progress fl-istudju tal-medi\u010bina u bag\u0127tu Christ's College, Cambridge, biex jag\u0127mel il-Ba\u010bellerat tal-Arti.", "Il-\u0127sieb kien li Charles jie\u0127u diploma fit-teolo\u0121ija u jid\u0127ol qassis Anglikan.", "Imma, Darwin kien jippreferi jqatta' \u017c-\u017cmien jirkeb i\u017c-\u017ciemel u jmur g\u0127all-ka\u010b\u010ba milli jintefa' fuq l-istudji tieg\u0127u.", "Ma' ku\u0121inuh William Darwin Fox (1805-1880), beda jinteressa ru\u0127u fil-kollezzjoni tal-\u0127niefes (Coleoptera).", "Fox laqqg\u0127u mar-reverendu John Stevens Henslow (1795-1861), professur tal-botanika u espert fl-insetti.", "Darwin beda jattendi l-kors tal-istorja naturali mog\u0127ti minn Henslow u sar l-istudent preferit tieg\u0127u.", "Darwin kien mag\u0127ruf mill-professuri l-o\u0127ra b\u0127ala \"dak li jkun ma' Henslow\".", "Fis-sena 2000, xbieha ta' Darwin intu\u017cat mill-Bank tal-Ingilterra fuq il-karta tal-g\u0127axar liri minflok l-imma\u0121ini ta' Charles Dickens."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12571", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12571", "title": "Sqallija", "text": ["Sqallija", "Sqallija (\"Sicilia\") hija l-ikbar g\u017cira fil-Ba\u0127ar Mediterran, flimkien mal-g\u017cejjer minuri tal-madwar.", "Din il-g\u017cira hija awtonoma per\u00f2 tifforma parti mill-peni\u017cola Taljana, allura nistg\u0127u ng\u0127idu li tista' titqies b\u0127ala wie\u0127ed mir-re\u0121juni tal-Italja minkejja l-fatt li hija g\u017cira b'kultura kemxejn differenti.", "Sqallija tinsab fi\u010b-\u010bentru tal-ba\u0127ar Mediterran, il-g\u017cira testendi mill-ponta tal-peni\u017cola ta' Apennini, li hija separata biss mit-triq id-dejqa li taqsam il-lokalit\u00e0 ta' Messina, u tibqa' sejra lejn il-kosta tat-tramuntana tal- kontinent Afrikan.", "L-iktar aspett monumentali ta' dan il-pajji\u017c huwa ming\u0127ajr ebda dubju, il-vulkan tal-Etna, li huwa 3,320 metru 'l fuq mil-livell tal-art, vulkan grandju\u017c li j\u0121orr it-titlu b\u0127ala l-iktar vulkan attiv fl-Ewropa u fid-dinja.", "Il-g\u017cira tipposjedi klima tipikament Mediterranja.", "L-eqdem evidenza arkeolo\u0121ika ta' abitazzjoni umana tmur lura g\u0127at-8,000 sena QK.", "Madwar is-sena 750 QK, Sqallija saret kolonja Griega u hija fruntiera li rat bosta battalji stori\u010bi, hawnhekk qieg\u0127ed nirreferi direttament g\u0127all-gwerer Griegi-Puni\u010bi u Rumani-Puni\u010bi li \u0121ew mi\u0121\u0121ielda tul medda ta' 600 sena.", "Il-vittorja ta' dawn il-gwerer Puni\u010bi kienet tar-Rumani, reb\u0127a li wasslet g\u0127ad-distruzzjoni tal-belt ta' Karta\u0121ni.", "Wara l-waqg\u0127a tal-imperu Ruman fil-\u0127amest seklu wara kristu, Sqallija \u0121iet ma\u0127kuma minn bosta \u0121nus barranin, u matul il-medju-evu din il-g\u017cira \u0121iet ma\u0127kuma mill-Vandali,mill-Ostrogoti,mill-Bi\u017cantini, mill-G\u0127arab u fl-a\u0127\u0127ar mill-a\u0127\u0127ar min-Normanni.", "Iktar 'il quddiem \u0121ie fformat, dak li beda jissejja\u0127 ir-renju ta' Sqallija, li dam bejn l-1130 u l-1816.", "Dan issubordina l-kuruni ta' Aragona, ta' Spanja, tal-imperu Ruman sakemm fl-a\u0127\u0127ar ing\u0127aqdu ta\u0127t il-Burboni ma' Napli b\u0127ala r-renju ta\u017c-\u017cew\u0121 Sqallijiet.", "Flimkien ma' espedizzjoni ta' elf ru\u0127, Giuseppe Garibaldi ddirie\u0121a r-rivolta matul il-pro\u010bess tal-unifikazzjoni Taljana, u minn dakinhar Sqallija bdiet ti\u0121i kkunsidrata b\u0127al parti mill-Italja, proprju fl-1860 e\u017cattament wara li \u0121ie \u017cvelat ir-ri\u017cultat tar-referendum.", "Wara t-twelid tar-Repubblika Taljana fl-1946, Sqallija ng\u0127atat l-istatus spe\u010bjali b\u0127ala re\u0121jun awtonomu.", "Sqallija g\u0127andha kultura unika u rikka, spe\u010bjalment f'dak kollu li g\u0127andu x'jaqsam mal-arti, mal-mu\u017cika, mal-letteratura, mal-k\u010bina u mal-arkitettura.", "Sqallija tag\u0127ti importanza lis-siti qodma kif ukoll dawk arkeolo\u0121i\u010bi, ng\u0127idu a\u0127na b\u0127an-Nekropoli ta' Pantalica, il-wied tat-tempji u Selinunte.", "Meta wie\u0127ed jag\u0127ti daqqa t'g\u0127ajn lejn Sqallija g\u0127andu jinnota l-forma trijangolari tal-g\u017cira.", "Forma spe\u010bjali li nnominata Trinacria, kelma arkajka li hija \u0121ejja mill-Grieg Treis 'Tlieta',u akra '\u0121ejja g\u0127all-ponta'.", "Il-g\u017cira hija mbieg\u0127da mir-re\u0121jun Taljan tal-Kalabrija permezz tal-istrett ta' Messina, li huwa ta' madwar 3 kilometri wiesg\u0127a lejn it-tramuntana, u xi 16-il kilometru lejn il-parti tan-nofsinhar.", "Ix-xtajtiet tat-tramuntana u tan-nofsinhar huma ta' xi 280 kilometru tul, mentri t-tul tal-kosta tal-lvant huwa ta' 180 kilometru, l-istima tad-daqs tal-kosta kollha huwa ta' 1,484 kilometru.", "I\u017c-\u017cona totali tal-g\u017cira huwa ta' 25,711-il kilometru kwadru, per\u00f2 r-re\u0121jun awtonimu ta' Sqallija (li jinkludi l-g\u017cejjer i\u017c-\u017cg\u0127ar tal-madwar) jkopri \u017c-\u017cona ta' 27,708 kilometru kwadru.", "Il-ma\u0121\u0121or parti tal-art innata ta' Sqallija hija miksija bl-g\u0127oljiet, u \u0121iet ikkultivata mill-bniedeim ,dejjem fejn kien possibbli.", "Matul il-kosta tat-tramuntana, id-diversi muntanji ta' Madonie (2000 metru), ta' Nebrodi (1800 metru) u ta' Pelotani (1300 metru) jirrappre\u017centaw l-estenzjoni tal-art prin\u010bipali ta' Appennines.", "Id-dawra tal-vulkan Etna tiddomina fuq il-kosta tal-lvant.", "Lejn ix-xlokk wie\u0127ed jista' josserva l-muntanji l-baxxi tal-Hyblaean (1000 metru) Il-minjieri tad-distrett ta' Enna u ta' Kaltanissetta kienu u\u017cati b\u0127ala \u017coni minn fejn seta' jin\u0121ieb is-sulfur matul is-seklu 19, per\u00f2 dan is-sors naqas sewwa mal-\u0127amsinijiet tas-seklu 20.", "Sqallija u l-g\u017cejjer i\u017c-\u017cg\u0127ar li ji\u010b\u010birkondawha jipposjedu bosta vulkani attivi.", "Meta wie\u0127ed jitkellem rigward is-su\u0121\u0121ett tant interessanti tal-vulkani tal-Mediterran, \u017cgur li ma jistax jinsa 'l vulkan Etna, b'g\u0127oli li jla\u0127\u0127aq mat-3,320 metru.", "L-Etna j\u0121orr it-titlu tal-og\u0127la vulkan attiv fl-Ewropa u sa\u0127ansitra fid-dinja wkoll.", "Il-g\u017cejjer ta' Aeolian fil-ba\u0127ar Tirren, li jinsabu lejn il-grigal ta' Sqallija, jesebixxu kumplessit\u00e0 vulkanika fejn inklu\u017c hemm Stromboli.", "B\u0127alissa l-vulkani attivi huma t-tliet vulkani ta' Vulcano Vulcanello u dak ta' Lipari, li s-soltu huwa deskritt b\u0127ala vulkan inattiv.", "'Il barra mill-kosta tan-nofsinhar ta' Sqallija wie\u0127ed jista' fa\u010bilment isib il-vulkan ta' ta\u0127t il-livell tal-ilma li j\u0121ib l-isem ta' Ferdinadea, vulkan li ilu ma ji\u017cbroffa sa mill-1831.", "Dan il-vulkan jinsab bejn il-kosta ta' Agrigento u l-g\u017cira ta' Pantellerija (li hija meqjusa b\u0127ala vulkan inattiv ukoll) fuq i\u017c-\u017cona Phlegraean tal-istrett ta' Sqallija.", "Dan ir-re\u0121jun awtonimu jinkludi wkoll bosta g\u017cejjer \u0121irien, dawn huma: il-g\u017cejjer ta' Aegadian, il-g\u017cejjer ta' Aeolian, Il-g\u017cira vulkanika ta' Pantellerija u Lampedusa.", "Sqallija tipposjedi klima tipikament Mediterranja bi xtiewi moderati u mxarrba flimkien ma' sjuf s\u0127an u nexfin li jilqg\u0127u lit-turist vja\u0121\u0121atur.", "Skont l-agenzija re\u0121jonali g\u0127all-iskart u g\u0127all-ilma, fl-10 ta' Awwissu tal-1999 l-istazzjon tat-temp f'Katenanuova (EN) rrekordja t-temperatura estrema ta' 48.5 \u00b0C (119 \u00b0F), li hija l-og\u0127la temperatura li qatt \u0121iet irrekordjata fl-Ewropa permezz ta' strumenti effi\u010bjenti li wie\u0127ed jista' joqg\u0127od fuq ir-ri\u017cultati miksuba minnhom.", "Ir-rikordju uffi\u010bjali tal-Ewropa, li \u0121ie mkejjel b'termometri minimi u massimi--huwa rrikonoxxut f'Ateni, il-Gre\u010bja hekk kif il-komunikazzjonijiet irrapportaw it-temperatura g\u0127olja ta' 48.0 \u00b0C (118 \u00b0F) fl-1977.", "Sqallija hija ta' sikwit deskritta b\u0127ala e\u017cempju \u010bar ta' deforestazzjoni umana, li kienet ipprattikata sa mi\u017c-\u017cminijiet Rumani, meta l-g\u017cira \u0121iet ittrasformata f're\u0121jun agrikolu.", "Dan il-fattur beda jbiddel il-klima tal-g\u017cira bilmod il-mod, infatti bdiet nie\u017cla inqas xita u x-xmajjar bdew jinxfu.", "Din hija r-ra\u0121uni 'l g\u0127ala m'hemmx foresti fil-provin\u010bji ta\u010b-\u010bentru u tal-ilbi\u010b.", "Fit-tramuntana ta' Sqallija wie\u0127ed jista' fa\u010bilment jilloka tliet foresti importanti. \u0127dejn il-vulkan Etna, il-muntanji Nebrodi u fir-riserva naturali tal-bosk tal-Ficuzza \u0127dejn Palermo.", "Il-park re\u0121jonali tal-muntanji Nebrodi, li \u0121ie stabbilit fl-4 ta' Awwissu tal-1993, bis-86,000 etteri huwa kkunsidrat b\u0127ala l-ikbar \u017cona naturali u protetta ta' Sqallija, hawnhekk wie\u0127ed jista' jsib ukoll l-ikbar foresta ta' Sqallija, li jisimha l-foresta Karonja, li huwa t-tieni isem li \u0121ie mog\u0127ti lill-muntanji Nebrodi.", "L-ixja\u0127 si\u0121ra li tinsab fuq din il-g\u017cira \u010bentrali g\u0127andha bejn l-2000 u l-4000 sena, din is-si\u0121ra tinsab fuq it-triq ta' Linguaglossa f'Sant'Alfio lejn l-lvant tal-vulkan Etna.", "Sqallija g\u0127andha livell tajjeb ta' Bijodiversit\u00e0 fawnali, Ftit mill-ispe\u010bi li jabitaw fuqha jinkludu: I\u010b-\u010airneku tal-Etna, il-volpi, il-ballotra \u017c-\u017cg\u0127ira, il-martora tal-ar\u017cnu, i\u010b-\u010berva Roe, il-\u0127an\u017cir salva\u0121\u0121, il-Qanfud, I\u017c-\u017brin\u0121 komuni, l-Ajkla dehbiena u l-Falkun.", "Kultant Sqallija hija kkunsidrata b\u0127ala l-punt fejn bosta spe\u010bi huma ristretti milli jemigraw lejn bnadi oltr\u00e8.", "Pere\u017cempju, is-sotto-spe\u010bi ta\u010b-\u010bawla tal-barnu\u017ca tirrikorri fi Sqallija, f'Sardinja u f'Korsika biss, infatti din l-ispe\u010bi partikolari ma ssibiex kieku kellek tfittex f'dawk il-pajji\u017ci li jinsabu lejn in-nofsinhar ta' din il-g\u017cira \u010bentrali.", "Ir-riserva naturali ta' Zingaro hija wa\u0127da mill-aqwa e\u017cempji ta' abbissi kostali li g\u0127adhom ma \u0121ewx mimsusa mill-bniedem.", "L-abitanti ori\u0121inali ta' Sqallija kienu maqsumin fi tliet gruppi tal-poplu pre-istoriku tal-Italja.", "L-iktar grupp prominenti u prekarju minn dawn kien dak tas-Sikani, li kienu mi\u0121bura minn Thucydides, jing\u0127ad li kien \u0121ej mill-peni\u017cola tal-Iberja.", "Evidenza storika li hija ta' \u010berta importanza hija l-iskoperta tat-tpin\u0121ijiet impin\u0121ija mis-Sikani fl-g\u0127erien li kienu jg\u0127ixu fihom.", "Tpin\u0121ijiet li jmorru lura sa tmiem l-epoka tal-Pleistocene, g\u0127all-\u0127abta tas-sena 8,000 QK.", "Il-mi\u0121ja tal-ewwel umani hija asso\u010bjata mal-estinzjoni tal-ippopotami nani u tal-iljunfanti nani.", "Il-poplu Elimjan, ma\u0127sub li kien \u0121ej mill-ba\u0127ar E\u0121ew, kien dak il-poplu, li kien missu jing\u0127aqad fi trib\u00f9 sabiex jemigra lejn Sqallija u jit\u0127allat mal-popolazzjoni ta' din il-g\u017cira hekk ma\u0121\u0121uri fil-Mediterran.", "L-iskoperti ri\u010benti tad-dolmens li jinsabu fuq din il-g\u017cira (dawn imorru lura g\u0127at-tieni nofs tat-tielet millenju qabel kristu), jidhru li sejrin jift\u0127u orizzonti \u0121odda fuq il-panorama kulturali u komposta ta' Sqallija primittiva.", "Huwa mag\u0127ruf b'e\u017cattezza li dan ir-re\u0121jun kien g\u0127adda minn pre-istorja pjuttost diffi\u010bli, tant li hija missjoni antipatka li timxi wara l-passi tal-popli diversi li segwew 'il xulxin.", "L-impatt ta\u017c-\u017cew\u0121 influwenzi huwa \u010bar per\u00f2 l-influwenza Ewropea dehret li kienet \u0121ejja mill-majjistral, u l-o\u0127ra, influwenza Mediterranja ta' ori\u0121ni orjentali.", "G\u0127alkemm m'hemm l-ebda prova ta' xi gwerer li setg\u0127u nqalg\u0127u bejn dawn i\u017c-\u017cew\u0121 tribujiet, meta l-Elmjani qag\u0127du fil-kantuniera majjistra tal-g\u017cira, Is-Si\u010banjani mxew lejn il-lvant.", "Mill-art prin\u010bipali tal-Italja, li fuqha kienu jg\u0127ixu nies li kienu \u0121ejjin mil-Ligurja, ori\u0121inaw is-Si\u010bili fl-1200 QK, qawwa liema b\u0127ala li nfurzat lill-Isqallin jmorru lura lejn Sqallija u joqog\u0127du f'nofs il-g\u017cira.", "Gruppi minuri o\u0127ra \u0121ewwa l-Italja li qag\u0127du fi Sqallija kienu l-Awsoni (G\u017cejjer ta' Aeolian, Milazzo) u l-Morgeti (Morgantina) Hemm bosta studji ta' rekordji \u0121eneti\u010bi li jirrappre\u017centaw lill-abitanti li kienu \u0121ejjin minn pajji\u017ci varji li jmissu mar-re\u0121jun tal-ba\u0127ar Mediterran, im\u0127allta mal-eqdem abitanti ta' Sqallija.", "Fosthom kien hemm l-E\u0121izzjani, il-Feni\u010bi u l-Iberjani.", "Il-Feni\u010bi kienu abitanti prekarji li \u0121ew qabel il-mi\u0121ja Griega wkoll.", "Il-mi\u0121ja G\u0127arbija fi Sqallija \u0121abet mag\u0127ha bosta riformi lill-u\u010bu\u0127 tal-artijiet tar-raba, dan sabiex tkun tista' ti\u017cdied il-produttivit\u00e0 u biex ji\u0121i nkora\u0121\u0121at i\u017c-\u017camm tal-affarijiet \u017cg\u0127ar f'idejn in-nies, toqba g\u0127ad-dominanza tal-istati llandjati.", "L-G\u0127arab komplew itejbu s-sistemi tal-irrigazzjoni.", "Deskrizzjoni ta' Palermo kienet mog\u0127tija minn Ibn \u0126awqal, negozjant G\u0127arbi li \u017car 'il Sqallija fis-sena 950.", "Lokalit\u00e0 mdawra b'\u0127itan fel\u0127ana li \u0121\u0121ib l-isem ta' Al-Ksar (Il-palazz) hija mag\u0127rufa b\u0127ala \u010b-\u010bentru tal-provin\u010bja ta' Palermo u dan il-fatt g\u0127adu jg\u0127odd sal-lum.", "F'Al-Ksar wie\u0127ed jista' jsib il-Moskea ta' nhar il-\u0120img\u0127a fuq is-sit tal-Kon-katidral Ruman.", "Fil-lokalit\u00e0 ta' Al-Khalisa (Kalsa) wie\u0127ed seta' jsib il-palazz, il-banjijiet, il-moskea, l-uffi\u010b\u010bji tal-gvern u l-pri\u0121unerija privata.", "Ibn \u0126awqal sa\u0127aq li f'dawk i\u017c-\u017cminijiet kien hemm madwar 7,000 bi\u010b\u010bier individwali, li kienu qed jbig\u0127u l-prodotti tag\u0127hom f'150 \u0127anut.", "Palermo kien ma\u0127kum mill-G\u0127arab Aglabiti, per\u00f2 mbag\u0127ad beda ji\u0121i meqjus b\u0127ala \u010b-\u010bentru tal-emigranti ta' Sqallija, malli waqg\u0127et g\u0127al ta\u0127t il-palju tal-Fatmidi.", "Matul dan ir-renju, se\u0127\u0127ew bosta rivolti mill-Isqallin-Bi\u017cantini, spe\u010bjalement fil-lvant u allura partijiet mill-g\u017cira kienu okkupati mill-\u0121did, qabel ma \u0121ew meg\u0127luba.", "Prodotti Agrikoli b\u0127alma huma l-larin\u0121, il-lumi, il-pista\u010b\u010bju u l-qasba taz-zokkor in\u0121iebu lejn Sqallija.", "Ta\u0127t il-\u0127akma G\u0127arbija, il-g\u017cira kienet allejenata fi tliet re\u0121juni amministrittivi, jew \"vals\", fejn bejn wie\u0127ed u ie\u0127or ikkorrespondew g\u0127at-tliet ponot ta' Sqallija: Val ta' Ma\u017cara li tinsab lejn il-punent; Val Demone lejn il-Grigal; u Val ta' Noto lejn l-ilbi\u010b.", "B\u0127ad-Dhimmis, l-Insara nattivi (L-ortodossi tal-lvant) kellhom l-g\u0127a\u017cla libera li jag\u0127\u017clu r-reli\u0121jon li riedu jipprattikaw huma, i\u017cda l-poplu ma\u0127kum ta' Sqallija ried j\u0127allas taxxa spe\u010bjali, Il-\u0120i\u017cja, u kellu diversi limitazzjonijiet impo\u0121\u0121ija fuq l-okkupazzjonijiet tieg\u0127u, l-ilbies u fuq l-abilit\u00e0 li jipparte\u010bipa f'sitwazzjonijiet pubbli\u010bi.", "Imbag\u0127ad l-Emirat ta' Sqallija beda jinqasam fi gruppi intra-dinasti\u010bi u g\u0127alhekk dan l-avveniment immarka t-tmiem tar-renju Musulman.", "Matul dan il-perjodu ta' amalgamazzjoni kulturali kien hemm il-pre\u017cenza minuri ta' xi Lhud ukoll.", "Fis-seklu 11, il-qawwiet Taljani rnexxielhom ja\u0127tru lill-mer\u010benarji Normanni mmexxija minn Ru\u0121\u0121ieru l-1, sabiex ifittxu je\u0127ilsu lil Sqallija minn ta\u0127t id-dominju G\u0127arbi.", "Wara li rnexxielu jiddomina lil Apulia u lil Kalabrija, huwa mexa 'l quddiem sabiex jokkupa l-provin\u010bja ta' Messina b'armata ta' 700 suldat.", "Fl-1068, Ru\u0121\u0121ieru rnexxielu jo\u0127ro\u0121 vittorju\u017c kontra l-qawwiet Misilmin f'Misilieri, per\u00f2 l-iktar kunflitt kru\u010bjali kien l-Assedju ta' Palermo, li sal-1072, g\u0127en lin-Normanni fid-dominazzjoni u fil-kontroll assolut tal-g\u017cira ta' Sqallija.", "In-Normanni lestew id-dominazzjoni ta' Sqallija fl-1091, e\u017cattament malli ntreb\u0127et il-provin\u010bja ta' Noto, l-a\u0127\u0127ar fortizza G\u0127arbija.", "Ru\u0121\u0121ieru miet fl-1101.", "Is-su\u010b\u010bessur g\u0127at-tron kien it-tifel tieg\u0127u, Ru\u0121\u0121ieru t-tieni, li kien inkurunat b\u0127ala l-ewwel re ta' Sqallija.", "L-anzjan Ru\u0121\u0121ieru kien mi\u017c\u017cewwe\u0121 lil Adelaide, huwa \u0127a t-tmun f'idejh sakemm it-tifel tag\u0127ha mmatura bi\u017c\u017cejjed sabiex ikun jista' jmexxi wa\u0127du, fl-1112.", "Il-klima xemxija u niexfa, ix-xenarju, il-k\u010bina, l-istorja u l-arkitettura ta' Sqallija huma u\u0127ud mill-fatturi prin\u010bipali li jattiraw bosta turisti mill-Italja u minn pajji\u017ci o\u0127ra.", "L-ikbar ammont ta' turisti li jersqu lejn ix-xtut Sqallin ji\u0121u fix-xhur s\u0127an tas-sajf, minkejja l-fatt li n-nies j\u017curu 'l g\u017cira tul is-sena kollha.", "Il-vulkan Etna, il-bajjiet, is-siti arkeolo\u0121i\u010bi u l-bliet ma\u0121\u0121uri b\u0127al Palermo, Katanja, Siraku\u017ca u Ragusa huma d-destinazzjonijiet favoriti tat-turist, per\u00f2 r-ra\u0127al antik ta' Taormina u l-plajja vi\u010bina ta Giardini Naxos jirnexxielhom ji\u0121bdu lill-vi\u017citaturi minn madwar id-dinja kollha, kif jag\u0127mlu l-g\u017cejjer ta' Aeolian, Erice, Cefalu, Agrigento, il-g\u017cejjer Pelagie u Capo d'Orlando.", "Sqallija hija mag\u0127rufa g\u0127all-ftit tempji maestu\u017ci li nbnew fil-perjodu Grieg.", "Bosta Kru\u017c-lajners li jduru mal-Mediterran jieqfu Sqallija, fejn jin\u017clu t-turisti sabiex jixtru l-inbid presti\u0121ju\u017c li huwa prodott din l-art \u0127awtiela.", "Xi xeni ta' films famu\u017ci tal-Hollywood u ta' Cincitt\u00e0 \u0121ew iffilmjati proprju fi Sqallija.", "Dan \u017cied l-attrazzjoni ta' Sqallija b\u0127ala destinazzjoni e\u010b\u010bellenti g\u0127at-turist li jixtieq ikun jaf iktar rigward l-istorja rikka tal-Mediterran.", "Il-kultura ta' Sqallija hija wa\u0127da mi\u017cg\u0127uda lwien, infatti l-g\u0127eruq ta' Sqallija jinsabu konnessi mal-arti, mal-letteratura u l-filosofija.", "L-istorja ta' presti\u0121ju f'dan is-settur jistg\u0127u ji\u0121u segwiti lura fl-ispekulazzjoni tal-filosfu Grieg Archimedes, abitant f'Siraku\u017ca li spi\u010b\u010ba biex sar mag\u0127ruf b\u0127ala wie\u0127ed mill-aqwa Matemati\u010bi ta' kull \u017cmien.", "Gorgjas u Empedocles huma \u017cew\u0121 filosfi Sqallin-Griegi minn tal-bidu nett, per\u00f2 jing\u0127ad li s-Siraku\u017cjan Epicharmus kien l-inventur tal-komi\u010bit\u00e0.", "Amministrattivament Sqallija hija maqsuma f'disg\u0127a provin\u010bji, b'kull wa\u0127da jkollha belt kapitali intitolata wara l-isem tar-re\u0121jun stess.", "Il-G\u017cejjer i\u017c-\u017cg\u0127ar li jinsabu madwar Sqallija jifformaw parti mill-provin\u010bji Sqallin ukoll: Il-G\u017cejjer Aeolian ta' Messina, il-g\u017cira ta' Ustika (Palermo), Il-g\u017cejjer Aegadian (Trapani), il-g\u017cira ta' Pantellerija (Trapani) u l-G\u017cejjer Pela\u0121jani (Agrigento).", "Mafja"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12572", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12572", "title": "Trapani", "text": ["Trapani", "Trapani (bl-Isqalli: \"Tr\u00e0pani\") hija belt fuq il-kosta tal-Punent ta' Sqallija fl-Italja.", "Hija il-belt kapitali tal-Provin\u010bja ta' Trapani.", "Illum il-\u0121urnata din il-belt g\u0127adha \u010bentru importanti g\u0127as-sajjieda u g\u0127all-G\u017cejjer Egadi."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12582", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12582", "title": "George Abela", "text": ["George Abela", "L-Avukat George Abela (Qormi, 22 ta' April 1948) kien it-tmien President tar-Repubblika ta' Malta.", "Huwa kien ukoll Deputat Mexxej tal-Partit Laburista.", "George Abela twieled f'\u0126al Qormi g\u0127and George u Ladgarda mwielda Debono.", "Huwa attenda l-iskola primarja ta' \u0126al Qormi stess u kompla bl-edukazzjoni sekondarja tieg\u0127u fil-Li\u010bew tal-\u0126amrun.", "Fl-1965 da\u0127al fl-Universit\u00e0 ta' Malta, fejn \u0121ab il-Ba\u010bellerat tal-Arti.", "Hu kompla l-istudji tieg\u0127u u sar nutar pubbliku, imbag\u0127ad, fl-1975, hu ggradwa b\u0127ala avukat.", "Il-General Workers' Union \u0127atritu b\u0127ala l-konsulent legali tag\u0127ha, u fil-25 sena li qatta' ma' din l-unjin kiseb esperjenza konsiderevoli fid-drittjiet tal-\u0127addiema.", "Fl-1982, wara li serva b\u0127ala president ta' Qormi FC, hu kien mag\u0127\u017cul b\u0127ala \u010b-\u010bermen tal-Malta Football Association.", "Fl-MFA g\u0127amel bidliet kbar, u tejjeb l-infrastruttura, fejn \u0121ew mibnija grawnds g\u0127at-ta\u0127ri\u0121, \u0121innasju, u klinika tal-fi\u017cjoterapija, waqt li \u0121ie installat dawl artifi\u010bjali.", "Il-plejers tat-tim nazzjonali tal-futbol ta' Malta kienu nga\u0121\u0121ati g\u0127at-ta\u0127ri\u0121 g\u0127all-ewwel darba fuq ba\u017ci professjonali.", "Wara g\u0127axar snin fl-MFA, fl-1992, hu \u0127alla l-kariga li kellu u \u0127a l-irwol ta' Deputat Kap responsabbli tal-Affarijiet tal-Partit fi \u0127dan il-Partit Laburista.", "Wara r-reb\u0127a elettorali tal-partit fl-1996, hu \u0121ie appuntat mill-Prim Ministru l-\u0121did, Alfred Sant, konsulent legali u b'hekk beda jattendi s-seduti tal-kabinett.", "Hu irri\u017cenja minn postu fl-1997 wara dissens mal-Prim Ministru Alfred Sant.", "Fl-1998 ma baqax attiv fil-PL, min\u0127abba nuqqas ta' ftehim wara d-de\u010bi\u017cjoni me\u0127uda mid-delegati fil-konferenza \u0121enerali tal-partit li jsej\u0127u elezzjoni bikrija li kienet mifuhma li kienet ne\u010bessarja min\u0127abba li f'dak il-perjodu kien hemm kri\u017ci parlamentari.", "Fis-sena 2000 hu spi\u010b\u010ba sfavorit fl-amministrazzjoni tal-General Workers' Union u uffi\u010bjalment ma' baqax mal-organizzazzjoni.", "Mill-2000 'il quddiem hu beda jiffoka fuq il-prattika legali privata tieg\u0127u, fejn \u0127adem b\u0127ala konsulent legali g\u0127al diversi entitajiet tal-gvern, fosthom mal-Awtorit\u00e0 tal-Ambjent u l-Ippjanar (MEPA) u l-Malta European Union Steering Action Committee (MEUSAC).", "Din, flimkien mal-kritika pubblika persistenti lejn l-Unjin, wasslet g\u0127all-istampa biex tispeluka fuq affinit\u00e0 \u0121dida ta' Abela lejn l-amministrazzjoni Nazzjonalista, partikularment lejn il-Prim Ministru ta' dak i\u017c-\u017cmien, Edward Fenech Adami, u l-Ministru tal-Kabinett Austin Gatt.", "Dawn l-ispekulazzjonijiet dehru influwenti fil-\u0121irja g\u0127all-kap tal-Partit Laburista tal-2008.", "Hu kkontesta l-elezzjoni g\u0127all-kap il-\u0121did tal-Partit Laburista wara r-ri\u017cenja ta' Alfred Sant fl-2008, flimkien ma' Evarist Bartolo, Marie Louise Coleiro Preca, Joseph Muscat u Michael Falzon.", "Nhar is-6 ta' \u0120unju 2008, min\u0127abba li ebda kandidat ma kiseb il-50% u vot biex ji\u0121i elett b\u0127ala l-kap tal-partit, kellha issir it-tieni rawnd ta' votazzjoni bejn l-aktar \u017cew\u0121 kandidati li \u0121abu voti.", "Fl-ewwel rawnd, Joseph Muscat kiseb 435 vot, waqt li Abela kiseb 200 vot mit-875 vot validu.", "Abela tilef il-konfront elettorali ma' Joseph Muscat meta dan tal-a\u0127\u0127ar kiseb total ta' 574 vot (66.36%) waqt li George Abela \u0121ab 291 (33.64%).", "Il-kap il-\u0121did Joseph Muscat stieden lil Abela biex jipparte\u010bipa fl-affarijiet tal-partit ta\u0127t il-gwida l-\u0121dida, u Abela \u0121ie ma\u0127tur b\u0127ala r-rappre\u017centant tal-Partit Laburista fil-Malta-EU Steering Action Committee (MEUSEC).", "Nhar it-12 ta' Jannar 2009, il-Prim Ministru Lawrence Gonzi \u0127abbar li l-Gvern kien ippropona lil George Abela b\u0127ala l-President su\u010b\u010bessiv ta' Malta.", "Hu kellu jkun is-su\u010b\u010bessur ta' Eddie Fenech Adami li l-\u0127ames snin li kellu fl-irwol ta' President ta' Malta kienu se jiskadu fl-4 ta' April 2009.", "Din hi l-ewwel darba fl-istorja ta' Malta li gvern innomina President li \u0121ej mill-partit li jinsab fl-Oppo\u017cizzjoni.", "Il-Kamra tad-Deputati wriet qbil unanimu fl-elezzjoni interna li saret g\u0127all-kandidatura ta' Abela b\u0127ala President, u din kienet l-ewwel darba wkoll li l-Parlament espressa kunsens fuq kandidatura g\u0127al President mill-1974.", "Il-voti finali kienu ta' 26 favur u 2 kontra.", "Nhar l-4 ta' April 2009, George Abela \u0121ie ma\u0127tur b\u0127ala t-tmien President tar-Repubblika ta' Malta, wara quddiesa solenni kkon\u010belebrata mill-Ar\u010bisqof ta' Malta, Mons. Pawlu Cremona fil-Kon-Katidral ta' San \u0120wann fil-Belt Valletta.", "Fil-Palazz Presidenzjali, fil-pre\u017cenza tal-Ispiker tal-Kamra tar-Rappre\u017centanti, Louis Galea, u l-Prim Ministru, Lawrence Gonzi, Abela wieg\u0127ed li \"jikkonserva, i\u0127ares u jiddefendi l-Kostituzzjoni ta' Malta\".", "Abela beda inizjattivi \u0121odda fosthom il-Forum tal-President li iddiskuta fi tliet sessjonijiet ir-Riforma Kostituzzjonali.", "Huwa beda ukoll il-Premju tal-President g\u0127all-Kreattivit\u00e0 li g\u0127andu l-g\u0127an li jg\u0127in fl-i\u017cvilupp ta' talenti \u0121odda u fit-tkattir ta' \u0127idma marbuta ma' pro\u0121etti tal-arti li jimpenjaw lit-tfal u \u017c-\u017cg\u0127a\u017cag\u0127 fil-komunit\u00e0.", "Hemm tliet programmi marbuta mal-Premju- Tfal, \u017bg\u0127a\u017cag\u0127 u Komunit\u00e0.", "Mill-2011, fl-a\u0127\u0127ar ta' kull sena beda jing\u0127ata l-Premju tal-President g\u0127all-volontarjat.", "\u0120ie mwaqqaf kumitat mmexxi mill-President Emeritus Ugo Mifsud Bonnici, flimkien ma' Anna Bonanno, Dr. Nigel Camilleri u Dr. Andrew Azzopardi li fasslu kriterji u regoli g\u0127al dan il-premju tal-Volontarjat, ta\u0127t il-Patro\u010binju tal-President Abela bis-segratarja Darleen Zerafa.", "Il-President Abela sa mill-2009 ried li l-manifestazzjoni nazzjonali tal-Istrina ter\u0121a' tibda ssir ming\u0127ajr rigali kif fil-fatt se\u0127\u0127.", "Beda inizjattivi \u0121odda b\u0127al Rockestra, President's Run, il-ftu\u0127 tal-kitchen garden b'donazzjoni g\u0127all-Malta Community Chest Fund, attivitajiet il-Verdala miftu\u0127in g\u0127all-pubbliku u b'donazzjoni g\u0127all-pazjenti bil-kan\u010ber, attivitajiet fil-Palazz ta' San Anton, u diversi inizjattivi o\u0127ra.", "Fl-a\u0127\u0127ar sena tal-Presidenza tieg\u0127u, Abela ra bidla fl-amministrazzjoni.", "Wara 15-il sena ta' gvernijiet immexxija mill-Partit Nazzjonalista, Joseph Muscat g\u0127amel reb\u0127a storika kbira g\u0127all-Partit Laburista.", "Biex ma ji\u0121ix impin\u0121i ma' na\u0127a jew ma' o\u0127ra, Abela g\u0127a\u017cel li ma jo\u0127ro\u0121x ixejjer mal-gallarija flimkien mal-Prim Ministru Muscat wara li dan \u0127a l-\u0121urament tal-\u0127atra.", "Mill-ewwel inqalg\u0127et polemika meta l-President George Abela g\u0127amel id-\"Diskors tat-Tron\" li bih feta\u0127 il-Parlament, diskors li jkun miktub mill-Prim Ministru tal-\u0121urnata.", "Xi u\u0127ud \u0127assewh wisq parti\u0121\u0121jan.", "Wara dan id-diskors, Abela sostna li l-President g\u0127andu jiddistakka ru\u0127u mill-politika u g\u0127alhekk kien se jipproponi tibdil g\u0127ad-diskors tat-tron, fil-bidu tal-le\u0121islatura.", "Sostna li filwaqt li d-diskors g\u0127andu jibqa' jsir, dan g\u0127andu jinkiteb mill-President innifsu filwaqt li jiffoka fuq ir-ra\u0121unijiet g\u0127alfejn g\u0127andu jinfeta\u0127 il-Parlament.", "U mbag\u0127ad il-pjanijiet g\u0127al-le\u0121islatura li jkun imiss g\u0127andhom jinqraw mill-Prim Ministru nnifsu.", "Lejn l-a\u0127\u0127ar tal-Presidenza tieg\u0127u, Abela ma ffirmax li\u0121i li ressaq Gvern Laburista li kienet tippermetti li koppji tal-istess sess jaddottaw trabi.", "Dik il-li\u0121i mbag\u0127ad iffirmata l-President Marie Louise Coleiro Preca.", "Abela i\u017c\u017cewwe\u0121 lil Margaret n\u00e9e Cauchi, mill-Belt Valletta, fit-23 ta' Mejju 1976.", "G\u0127andhom \u017cew\u0121t itfal, Robert li huwa avukat, u Maria li ggradwat mill-Universit\u00e0 ta' Malta u tispe\u010bjalizza fil-kant liriku fil-Conservatorio Giuseppe Verdi \u0121ewwa Milan, l-Italja.", "Fi Frar 2010 Lydia Abela, mart iben il-President George Abela saret is-segretarju e\u017cekuttiv tal-Partit Laburista.", "Robert Abela, bin il-President, kellu sehem attiv fl-Elezzjonijiet \u0120enerali 2013 u tkellem f'attivitajiet tal-massa tal-Partit Laburista."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12586", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12586", "title": "Injam", "text": ["Injam", "Injam huwa materjal organiku furmat b\u0127alha \"Xylem\" sekondarju fiz-zkuk tal-pjanti.", "F'Si\u0121ra \u0127ajja \u0121\u0121orr l-ilma u nutrijenti lill-weraq u f'affarijiet o\u0127ra \u0127ajjin.", "L-Injam ja\u0127dem b\u0127alha fun\u017cjoni ta' sapport u b'hekk tikkontribwixxi sabiex l-pjanti jikbru f'qisien kbar.", "Injam jista' ukoll jirreferi g\u0127al materjali ta' pjanti o\u0127rajn u affarijiet simili u g\u0127al materjal ma\u0127dum mill-injam."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12590", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12590", "title": "Federico Macheda", "text": ["Federico Macheda", "Federico \"Kiko\" Macheda (Ruma, 22 ta' Awwissu 1991) huwa futboler Taljan li jilg\u0127ab b\u0127ala attakkant ma' Novara. attakkant ma' FC Panathinaikos", "Imwieled Ruma, Macheda beda l-karriera fil-futbol ma' Lazio.", "Per\u00f2, min\u0127abba r-regoli Taljani tal-futbol li jipprevjenu li plejers ta' ta\u0127t it-tmintax-il sena jiffirmaw kuntratt professjonali, hu ma setax jissie\u0127eb permanentament mal-klabb, u ftit wara g\u0127eluq is-sittax-il sena, hu \u0121ie mixtri mit-tim ta' Manchester United tal-Ingilterra, fejn hemmhekk ir-regoli j\u0127allu li jsir xiri ta' plejers minn sittax-il sena 'il fuq.", "Wara t-trasferiment ta' familtu fl-Ingilterra, hu uffi\u010bjalment ing\u0127aqad mal-klabb fis-16 ta' Settembru 2007, u ng\u0127ata borsa ta' studju g\u0127al tliet snin fl-Akkademja tal-klabb.", "Hu ng\u0127aqad mal-ewwel mat-tim ta' ta\u0127t it-tmintax-il sena ta' Manchester United, u skorja l-uniku gowl tal-partita fid-debutt tieg\u0127u fir-reb\u0127a ta' 1\u20130 kontra Barnsley, nhar il-15 ta' Settembru 2007.", "Fl-ewwel sta\u0121un tieg\u0127u hu spi\u010b\u010ba b\u0127ala l-aqwa skorer tat-tim bi tnax-il gowl f'21 dehra, u wasal ukoll biex jag\u0127mel debutt mat-tim tar-riservi fis-26 ta' Frar 2008, meta da\u0127al b\u0127ala sostitut fit-68 minuta g\u0127al Gerard Piqu\u00e9 fit-telfa ta' 2\u20130 kontra Liverpool.", "Fit-12 ta' Mejju 2008, Macheda r\u010bieva midalja wara r-reb\u0127a fil-finali tal-Manchester Senior Cup kontra Bolton Wanderers.", "F'g\u0127eluq is-sbatax-il sena, Macheda iffirma l-ewwel kuntratt professjonali ma' Manchester United.", "Fl-ista\u0121un 2008\u201309, hu kompla mat-tim ta' ta\u0127t it-tmintax, waqt li g\u0127amel xi dehriet mat-tim tar-riservi.", "Lejn tmiem l-ista\u0121un, Macheda beda isib aktar post mat-tim tar-riservi, fejn skorja \u0127ames gowls f'sitt partiti, u grazzi g\u0127al din il-forma \u0121ie mag\u0127\u017cul mal-ewwel tim g\u0127all-partita kontra Aston Villa tal-5 ta' April 2009.", "B'United 2\u20131 minn ta\u0127t u bi b\u017conn ta' gowl biex i\u017commu \u0127ajja l-isfida g\u0127at-titlu, il-kow\u010b Alex Ferguson da\u0127\u0127al lil Macheda minflok Nani ftit wara s-sieg\u0127a log\u0127ob.", "Wara li Cristiano Ronaldo kiseb il-pari fit-tmenin minuta, Macheda rebba\u0127 il-partita b'gowl spettakulari minn tarf il-kaxxa l-kbira fit-tielet minuta ta' \u0127in mi\u017cjud.", "Wara li \u0121ie msejja\u0127 fil-bankina g\u0127all-ewwel leg tal-kwarti tal-finali ta\u010b-Champions League kontra Porto, hu g\u0127amel it-tieni apparenza mal-klabb fil-partita mill-kampjonat kontra Sunderland.", "Bi kwarta minn tmiem il-partita, Macheda da\u0127al minflok Dimitar Berbatov u b'inqas minn 61 sekonda fil-grawnd hu skorja g\u0127at-tieni darba fil-karriera tieg\u0127u ma' United, fejn xellef xutt ta' Michael Carrick li spi\u010b\u010ba fix-xibka.", "B'Alex Ferguson iserra\u0127 \u0127afna mill-istilel tieg\u0127u g\u0127as-semifinali tal-FA Cup kontra Everton tad-19 ta' April 2009, Macheda ing\u0127ata l-opportunit\u00e0 li jibda' mill-ewwel minuta.", "Per\u00f2, Macheda naqas li jiskorja u \u0121ie sostitwit aktar tard fil-bidu tal-\u0127in supplementari minn Dimitar Berbatov.", "L-ewwel partita mal-ewwel \u0127dax fil-Premier League waslet kontra Middlesbrough fir-reb\u0127a ta' 2\u20130, ta' nhar it-2 ta' Mejju 2009, imma naqas li jispi\u010b\u010ba fost l-iskorers u \u0121ie sostitwit g\u0127axar minuti fit-tieni taqsima.", "L-ista\u0121un 2009\u201310 ta' Macheda beda b'dehriet fit-tielet u r-raba' rawnd tal-League Cup kontra Wolverhampton Wanderers u Barnsley rispettivament.", "Hu ddebutta fic-Champions League fit-3 ta' Novembru kontra CSKA Moscow.", "Nhar it-2 ta' Di\u010bembru, 2009, Macheda iffirma kuntratt ta' erba' snin li se j\u017commu mal-klabb sa \u0120unju tal-2014.", "Lejn l-a\u0127\u0127ar tas-sena, Macheda we\u0121\u0121a' u kellu joqg\u0127od barra mil-log\u0127ob sal-21 ta' Jannar, meta rritorna fil-partita tar-riservi kontra Sunderland.", "L-ewwel dehra tieg\u0127u fil-kampjonat g\u0127al dan l-ista\u0121un waslet fir-reb\u0127a ta' 4\u20130 kontra Bolton fis-27 ta' Marzu, fejn \u0127a post Ryan Giggs fl-84 minuta.", "B'Wayne Rooney mwe\u0121\u0121a' wara l-konfront kontra Bayern Munich mi\u010b-Champions League, Macheda \u0121ie msejja\u0127 fuq il-bankina g\u0127al-log\u0127ba kontra Chelsea tat-3 ta' April, valida g\u0127all-Premier League.", "B'United 1\u20130 minn ta\u0127t, Macheda \u0121ie introdott fit-72 minuta; Chelsea skurjaw it-tieni gowl fid-79 minuta, qabel ma Macheda skorja gowl ta' konsolazzjoni \u017cew\u0121 minuti wara.", "Nhar it-13 ta' Novembru, Macheda skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u g\u0127all-ista\u0121un 2010\u201311 fejn g\u0127en lil United jirkupraw \u017cew\u0121 gowls minn ta\u0127t, meta skorja l-ewwel gowl fil-pari ta' 2\u20132 barra minn darhom kontra Aston Villa.", "\"Statistika korretta sal-24 ta' April 2017.\""], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12594", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12594", "title": "Amburgu", "text": ["Amburgu", "Amburgu (Hamburg) hija t-tieni l-ikbar belt fil-\u0120ermanja (wara Berlin), u g\u0127andha l-akbar popolazzjoni fost il-bliet mhux kapitali fl-Unjoni Ewropea.", "Amburgu hija wa\u0127da mill-Istati Federali tal-\u0120ermanija.", "Din il-Belt tg\u0127odd madwar 1,8 milljun ru\u0127, i\u017cda dan jitla' g\u0127al 4,3 milljun ru\u0127 jekk wie\u0127ed iqis is-subborgi tag\u0127ha.", "Il-port ta' Amburgu huwa t-tieni l-akbar port fl-Ewropa (wara dak ta' Rotterdam), u jinsab fid-disa' post ta' l-akbar portijiet tad-dinja.", "Il-belt ta' Amburgu tinsab fit-Tramuntana tal-\u0120ermanja u hija \u010bentru industrijali b'fabbriki b\u0127al \"Blohm + Voss\" u \"Norddeutsche Affinerie\".", "L-industrija tal-midja hija importanti f'Hamburg u hawn jinsabu, fost o\u0127rajn, l-istazzjon tar-radju u t-televi\u017cjoni \"Norddeutscher Rundfunk\" u pubblikaturi b\u0127al \"Gruner + Jahr\" u \"Spiegel-Verlag\".", "B'kollox jinsabu aktar minn 120,000 intrapri\u017ci f'din il-belt.", "Din il-belt \u0127adet isimha mill-ewwel bini tag\u0127ha.", "Dan kien kastell mibni skond l-ordni ta' l-Imperatur Karlumanju fis-sena 808 AD.", "Dan kien i\u0121ib l-isem ta' Hammaburg, fejn \"burg\" tfisser kastell, filwaqt li t-tifsira tal-kumplament tal-kelma \"Hamma\" baqg\u0127et in\u010berta, l-istess b\u0127all-lokazzjoni ta' dan il-kastell.", "Amburgu \u0121iet, \u0127afna drabi, meqruda u ma\u0127kuma.", "Fis-sena 845, flotta ta' 600 vapur tal-Vikingi waslu sax-xmara Elbe u qerdu l-belt.", "Dak i\u017c-\u017cmien kienet belt ta' madwar 500 ru\u0127.", "Fis-sena 1030, il-Belt \u0121iet ma\u0127ruqa mir-Re Mieszko II Lambert tal-Polonja.", "Valdemar II tad-Danimarka reba\u0127 il-belt fis-sena 1201 u 1214.", "Amburgu g\u0127addiet minn numru ta' nirien kbar, l-ag\u0127ar tnejn se\u0127\u0127u fis-snin 1284 u 1842.", "Fis-sena 1842, tilfu \u0127ajjiethom 51 ru\u0127, inqered diversi bini importanti u 20,000 spi\u010b\u010baw bla dar.", "Ir-rikostruzzjoni damet aktar minn 40 sena.", "G\u0127al perjodu ta' \u017cmien qasir kienet annessa minn Napuljun I ta' Franza (1810\u201314).", "Il-forzi Russi lliberaw il-belt fis-sena 1814.", "Fit-Tieni Gwerra Dinjija, il-Belt soffriet numru ta' attakki mill-ajru u \u0121ew maqtula 42,000 nies \u010bivili.", "Fi Frar 16, 1962, kien hemm g\u0127arg\u0127ar tax-xmara Elbe min\u0127abba maltempata qawwija u 300 ru\u0127 tilfu \u0127ajjiethom.", "Amburgu kien stat indipendenti tal-Konfederazzjoni \u0120ermani\u017ca (1815\u201366), il-Konfederazzjoni tat-Tramuntana tal-\u0120ermanja (1866\u201371), l-Imperu \u0120ermani\u017c (1871\u20131918) u tar-Repubblika ta' Weimar (1919\u201333).", "Waqt il-perjodu tal-\u0120ermanja Na\u017cista, Hamburg kienet\" Gau\" mis-sena 1934 sas-sena 1945.", "Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, din il-belt kienet fi\u017c-\u017cona Ingli\u017ca u saret stat tar-Repubblika Federali tal-\u0120ermanja fis-sena 1949.", "Fl-ewwel nofs tas-seklu 19, saret referenza fil-pro\u017ca u l-poe\u017cija, g\u0127al qaddisa patruna bl-isem ta' Amburgu (Hamburg) bil-Latin, \"Hammonia\".", "B'hekk din saret is-simbolu tal-Belt f'dan i\u017c-\u017cmien.", "Fit-tieni nofs tas-seklu 19 il-populazzjoni ta' Amburgu kibret b'rata qawwija.", "Il-\"Hamburg America Line\" saret l-akbar kumpanija tal-merkanzija transatlantika, b'Albert Ballin b\u0127ala d-direttur tag\u0127ha.", "Dan kien il-port minn fejn \u0127afna \u0120ermani\u017ci u nies mill-Ewropa tal-Lvant emigraw lejn l-Amerika u kont issib kumpaniji tan-negozju mid-dinja kollha.", "Il-bombi ta' l-Alleati waqt it-Tieni Gwerra Dinjija wasslu g\u0127al numru kbir ta' persuni \u010bivili imwe\u0121\u0121in, kif ukoll g\u0127al partijiet kbar tal-Belt u tal-port meqruda.", "Amburgu \u010bediet lill-Forzi Ingli\u017ci fit-3 ta' April tas-sena 1945.", "Il-fruntieri interjuri tal-\u0120ermanja isseparaw il-belt minn \u0127afna mill-\"Hinterland\" u n-negozju internazzjonali ta' Amburgu mar g\u0127all-ag\u0127ar.", "Ir-reunifikazzjoni tal-\u0120ermanja fis-sena 1990, u d-d\u0127ul ta' diversi stati Ewropej u Balti\u010bi fl-Unjoni Ewropea fis-sena 2004, wasal sabiex dan il-port, flimkien mal-Belt kollha, jikseb mill-\u0121did il-po\u017cizzjoni tieg\u0127u b\u0127ala l-akbar port re\u0121jonali g\u0127all-merkanzija ta' kontejners u \u010b-\u010bentru ewlieni kummer\u010bjali.", "F'Amburgu nsibu aktar minn 40 teatru, 60 mu\u017cew u 100 post u klabb tal-mu\u017cika.", "Fis-sena 2005 il-fuq minn 18 milljun attendew kun\u010berti, esibizzjonijiet, teatri, \u010binema, mu\u017cewijiet u wirjiet o\u0127ra kulturali.", "Insibu aktar minn 8,552 kumpaniji taxxabbli \u2013b'daqs medju ta' 3,16 impjegat\u2014fis-settur kulturali b\u0127al, ma hija l-mu\u017cika, wirjiet ta' arti artistika u letteratura.", "It-teatru pubbliku \"Deutsches Schauspielhaus\", it-\"Thalia Theater\", u l-\"Kampnagel\" huma mag\u0127rufa sew fil-\u0120ermanja u barra mill-pajji\u017c.", "\"The English Theatre\" twaqqaf fis-sena 1976 u huwa l-eqdem teatru professjonali bl-Ingli\u017c fil-\u0120ermanja, bl-impjegati tieg\u0127u kollha kelliema nattivi ta' l-Ingli\u017c.", "\u017bjara tipika f'Amburgu tikkonsisti minn \u017cjara tar-\"Rathaus\" u l-knisja ta' \"St. Michaelis\" (imsejj\u0127a \"Michel\"), kif ukoll dawra mad-distrett ta' l-im\u0127a\u017cen antiki (\"Speicherstadt\") u mall-port.", "Il-postijiet ta' interess kollha jistg\u0127u jintle\u0127qu permezz ta' kow\u010bijiet turisti\u010bi.", "\u0126afna turisti jag\u0127mlu dawra bid-dg\u0127ajjsa madwari il-port u/jew il-kanali (\"Gro\u00dfe Hafenrundfahrt, Fleetfahrt\") li jibdew mill-Landungsbr\u00fccken.", "Il-mu\u017cewijiet huma destinazzjoni ewlenija o\u0127ra.", "Filg\u0127axija t-turisti jistg\u0127u jag\u0127mlu mixja mar-Reeperbahn fid-distrett ta' St. Pauli, li huwa meqjus b\u0127ala l-akbar distrett ta' red lights fl-Ewropa, b'numru kbir ta' barijiet u nightclubs.", "Kien hawnhekk fejn il-Beatles bdew il-karriera tag\u0127hom, b'residenza ta' 48 lejl fil-klabb \"Indra\", u wara 58 lejl fil-\"Kaiserkeller\".", "O\u0127rajn jippreferu l-parti aktar rilassanti bl-isem ta' \"Schanze\", fejn wie\u0127ed isib \u0127afna \u0127wienet tal-kaf\u00e8, jew inkella xi barbikju fuq ix-xatt tax-xmara Elbe.", "F'Amburgu nsibu wkoll zu popolari bl-isem ta' \"Tierpark Hagenbeck\".", "Hawn ukoll min i\u017cur din il-belt min\u0127abba xi interess spe\u010bjali: g\u0127al xi wirja mu\u017cikali, xi avveniment sportiv, kungress jew fiera.", "Amburgu hija belt mag\u0127rufa g\u0127al \u0127afna festi u avvenimenti.", "Fosthom hemm festi fit-toroq b\u0127all-\"festival gay pride Christopher Street Day\" u l-fiera ta' l-Alster..", "Il-Hamburger Dom hija l-akbar fiera ta' divertiment fit-Tramuntana tal-\u0120ermanja u ti\u0121i organizzata tliet darbiet fis-sena.", "IL-\"Hafengeburtstag\" hija fiera ta' divertiment o\u0127ra g\u0127a\u010b-\u010belebrazzjoni ta' g\u0127eluq snin tal-port permezz ta' party u parata tal-vapuri.", "Fil-knisja ta' San Mikiel issir quddiesa g\u0127all-moto\u010biklisti.", "F'Di\u010bembru ji\u0121u organizzati fieri tal-Milied f'\u0127afna lokazzjonijiet tal-Belt, fosthom fil-pjazza tal-\"Hamburg Rathaus\".", "G\u0127al min japprezza l-arti u l-kultura ji\u0121i organizzat il-lejl tal-mu\u017cewijiet.", "Sa nofs il-lejl wie\u0127ed jista j\u017cur madwar 40 mu\u017cew bil-prezz ta' wie\u0127ed biss.", "Fis-sena 2008 \u0121ie organizzat is-sitt Festival tal-Kulturi fix-xahar ta' Settembru, g\u0127a\u010b-\u010belebrazzjoni tal-\u0127ajja multikulturali.", "Waqt il-\"Filmfest Hamburg\" ji\u0121u pre\u017centati numru kbir ta' films.", "Il-\"Hamburg Messe and Congress\" toffri lokazzjoni g\u0127al diversi fieri kummer\u010bjali, b\u0127al per e\u017cempju il-\"Hanseboot\", wirja internazzjonali tad-dg\u0127ajjes, jew \"Du und deine Welt\", esibizzjoni kbira tal-konsumatur.", "Isiru wkoll avveniment sportivi b\u0127all-kompetizzjoni ta\u010b-\u010bikli\u017cmu \"Vattenfall Cyclassics\", il-Maratona ta' Amburgu, l-akbar maratona tal-\u0120ermanja wara dik ta' Berlin, it-turnament tat-tenis bl-isem ta' \"Hamburg Masters\" u sports ta' l-ekkwestriju b\u0127ad-\"Deutsches Derby\".", "F'Hamburg insibu numru ta' timijiet sportivi u matul is-sena jsiru \u0127afna attivitajiet sportivi.", "Hamburger SV, huwa tim tal-futbol fil-Bundesliga, li reba\u0127 \u0127afna titli lokali kif ukoll il-European Cup fis-sena 1983.", "Dan it-tim jilg\u0127ab fil-\"HSH Nordbank Arena\".", "FC St. Pauli huwa klabb ie\u0127or tal-futbol li jilg\u0127ab fit-tieni divi\u017cjoni fl-istadju \"Millerntor-Stadion\".", "Il-Hamburg Freezers jirrapre\u017centaw lill-Hamburg fid-\"DEL\", il-lega tal-\u0127oki tas-sil\u0121 fil-\u0120ermanja.", "It-tim ta' HSV Handball jilg\u0127ab fil-lega tal-\u0127andbol u jilg\u0127ab fil- \"Color Line Arena\".", "F'din il-Belt insibu timijiet ta' \u0127afna sports ie\u0127or, b\u0127al dak tar-rugb\u00ec, volibol u tenis.", "Matul is-sena isiru turnament u avvenimenti tat-tenis, sports ekkwestriju, maratoni u kompetizzjonijiet b\u0127all-\"Vattenfall Cyclassics\", u \"triathlon ITU\".", "L-arena HSH Nordbank intu\u017cat fit-Tazza tad-Dinja tas-sena 2006.", "Fis-sena 2010 ser jintlg\u0127ab il-finali tal-UEFA Cup f'din l-arena.", "Il-prodott gross domestiku ta' Amburgu huwa ta' \u20ac88,9 billjun, l-akbar wie\u0127ed fil-\u0120ermanja u hawn insibu 120,000 intrapri\u017ca.", "Fis-sena 2007, d-d\u0127ul medju ta' l-impjegati kien ta' \u20ac30,937.", "L-akbar unit\u00e0 ekonomika ta' Amburgu huwa l-port, li wara r-reunifikazzjoni tal-\u0120ermanja, kiber b'rata mg\u0127a\u0121\u0121la.", "Amburgu, fiimkien mal-Bliet ta' Seattle u Toulouse, hija lokazzjoni importanti g\u0127all-industrija ajruspazjali \u010bivili.", "Il-kumpanija Airbus, li g\u0127andha impjanta ta' l-immuntar f'Amburgu, timpjega aktar minn 13,000 ru\u0127 fid-distrett ta' Finkenwerder.", "L-industrija kbira tinkludi l-produzzjoni ta' l-azzar, l-aluminju, r-ram u numru ta' ta' tarzni b\u0127al Blohm + Voss.", "Industriji importanti o\u0127ra huma kumpaniji tal-midja b'aktar minn 70,000 impjegat.", "Is-sezzjoni \"Norddeutscher Rundfunk\" tan-netwerk tat-televi\u017cjoni u r-radju \"ARD\" hija bba\u017cata f'Amburgu; kif ukoll stazzjonijiet kummer\u010bjali tat-televi\u017cjoni \"Hamburg 1\" and \"Tide TV\".", "Insibu wkoll diversi stazzjonijiet re\u0121jonali tar-radju b\u0127al \"Radio Hamburg\", kif ukoll numru kbir ta' kumpaniji tal-pubblikazzjoni kbar li jinkludu \"Axel Springer AG\", \"Gruner + Jahr\", \"Bauer Media Group\".", "\u0126afna gazzetti u magazins nazzjonali b\u0127al ma huma \"Der Spiegel\" u \"Die Zeit\" ji\u0121u ppubblikati hawnhekk, kif ukoll gazzetti ta' xi interess spe\u010bjali b\u0127al \"Financial Times Deutschland\".", "Il-\"Hamburger Abendblatt\" hija gazzetta re\u0121jonali li to\u0127ro\u0121 kuljum b'distribuzzjoni kbira.", "Insibu numru ta' kumpaniji tal-mu\u017cika (l-akbar wa\u0127da hija \"Warner Bros. Records Germany\") u kumpaniji ta' l-Internet (per e\u017cempju., \"AOL\", \"Adobe Systems\" u \"Google Germany\", u anke kumpaniji tal-Web 2.0 b\u0127al \"Qype\")."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12595", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12595", "title": "Ryan Giggs", "text": ["Ryan Giggs", "Ryan Joseph Giggs (Cardiff, 29 ta' Novembru 1973) huwa eks-futboler minn Wales li lag\u0127ab il-karriera professjonali kollha tieg\u0127u ma' Manchester United.", "Fis-snin disg\u0127in beda fuq il-\u0121wejn\u0127a x-xellugija u kompla f'din il-po\u017cizzjoni fil-bidu tal-millenju l-\u0121did, imma aktar ri\u010bentament beda fi rwol aktar offensiv u \u010bentrali.", "Giggs i\u017comm numru ta' rekords marbutin mal-kamp tal-futbol, fosthom dak tal-plejer l-aktar dekorat fl-istorja tal-futbol Ingli\u017c.", "Fil-11 ta' Mejju 2008, hu sar l-ewwel plejer li rnexxielu jirba\u0127 10 midalji tal-kampjonat Ingli\u017c.", "Giggs kien l-ewwel plejer fl-istorja li reba\u0127 \u017cew\u0121 unuri konsekuttivi tal-Plejer \u017bag\u0127\u017cug\u0127 tas-Sena tal-PFA (1992 u 1993) u l-uniku plejer li lag\u0127ab u skorja f'kull sta\u0121un tal-Premier League minn mindu \u0121ie introdott fl-1992, fejn i\u017comm ukoll ir-rekord g\u0127all-aktar numru ta' assists li rregala fil-kampjonat.", "Giggs twieled f'Canton, Cardiff, \u0121ewwa Wales, lil Danny Wilson u Lynne Giggs (issa Lynne Johnson).", "B\u0127ala tifel, Giggs trabba f'Ely, subborg ta' Cardiff, per\u00f2 \u0127afna mill-\u0127in tieg\u0127u kien iqattg\u0127u mal-\u0121enituri ta' ommu u jilg\u0127ab il-futbol fit-triqat ta' \u0127dejn id-dar tag\u0127hom f'Pentrebane.", "Fl-1980, meta Giggs kellu sitt snin, missieru ng\u0127aqad mat-tim tar-rugbi Swinton RLC, fejn b'hekk il-familja kellha timxi lejn it-Tramuntana lejn Manchester.", "Dan it-trasferiment kien wi\u0127ed trawmatiku g\u0127al Giggs hekk kif hu kien qrib \u0127afna ta' nannietu f'Cardiff.", "Giggs hu ta' razza m\u0127allta \u2014 nannuh min-na\u0127a ta' missieru hu minn Sierra Leone \u2014 u tkellem \u0127afna fuq ir-razzi\u017cmu li affa\u010b\u010bja meta kien g\u0127adu \u017cg\u0127ir.", "Wara li ttrasferixxa lejn Manchester, Giggs deher g\u0127at-tim lokali ta' Deans FC, li kienu ta\u0127t il-gwida ta' Dennis Schofield, li kien ja\u0127dem f'isem Manchester City.", "L-ewwel partita tieg\u0127u ma' Deans intemmet f'telfa ta' 9\u20130 kontra Stretford Vico.", "Madanakollu \u0127afna kienu n-nies li fa\u0127\u0127ru l-prestazzjoni tajba ta' Giggs.", "Schofield irrakkomanda lil Giggs lil Manchester City, u huma kisbu l-firma tieg\u0127u.", "Sadanittant, Giggs kompla jilg\u0127ab g\u0127al Salford Boys, li kienu la\u0127qu l-finali tal-kompetizzjoni tal-Granada Schools Cup f'Anfield fl-1987.", "It-tim ta' Giggs reb\u0127et il-finali, b'Giggs b\u0127ala l-kaptan tal-iskwadra.", "Waqt li kien qed jilg\u0127ab ma' Deans, Harold Wood, li kien ja\u0127dem f'isem Manchester United, segwa \u0127afna l-prestazzjonijiet ta' Giggs u kien impressjonat, tant li pproponieh lil Alex Ferguson.", "Wara li \u0121ie offrut perjodu ta' prova matul i\u017c-\u017cmien tal-Milied fl-1986, f'g\u0127eluq l-erbatax-il sena, Ferguson offrielu kuntratt ta' sentejn mal-akkademja waqt li pperswadew lil Giggs bl-opportunit\u00e0 li jsir plejer professjonali fi tliet snin.", "Giggs g\u0127amel l-ewwel dehra mal-klabb matul l-ista\u0121un 1990\u201391 u sar figura regulari mal-ewwel tim mill-ista\u0121un 1991\u201392.", "Hu hu l-aktar plejer li lag\u0127ab l-aktar partiti kompetittivi g\u0127all-klabb, u j\u017comm ir-rekord tal-klabb tal-aktar trofej mirbu\u0127a minn plejer (23).", "Mill-1992, hu kiseb g\u0127axar midalji tal-Premier League, erba' midalji tal-FA Cup, tlieta tal-League Cup u tnejn ta\u010b-Champions League.", "Barra minn hekk hu spi\u010b\u010ba finalista tellief f'\u017cew\u0121 finali tal-FA Cup u tnejn tal-League Cup, u kif ukoll kien parti minn erba' timijiet ta' United li spi\u010b\u010ba fit-tieni post fil-kampjonat.", "Fis-snin ri\u010benti, Giggs kien il-kaptan tal-iskwadra f'diversi okka\u017c\u017cjonijiet, partikularment matul l-ista\u0121un 2007\u201308 meta l-kaptan regulari Gary Neville kien barra mil-log\u0127ob min\u0127abba li kien imwe\u0121\u0121a'.", "F'g\u0127eluq is-sbatax-il sena Giggs iddebutta kontra Everton \u0121ewwa Old Trafford nhar it-2 ta' Marzu 1991, b\u0127ala sostitut g\u0127al Denis Irwin fit-telfa ta' 2\u20130.", "Fl-ewwel dehra tieg\u0127u mal-ewwel \u0127dax, Giggs skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u fir-reb\u0127a ta' 1\u20130 fid-derbi ta' Manchester tal-4 ta' Mejju 1991, minkejja li deher li l-gowl kien awtogowl ta' Colin Hendry.", "Hu ma kienx inklu\u017c fost is-sittax-il plejer li g\u0127elbu lil Barcelona fit-Tazza tat-Tazez Ewropej \u0127dax-il \u0121urnata wara.", "Fil-bidu tal-ista\u0121un 1991\u201392 beda b\u0127ala plejer regulari mal-iskwadra, minkejja li xorta wa\u0127da baqa' attiv mas-settur \u0121ovanili, fejn kien kaptan tat-tim li ttrijonfa fl-FA Youth Cup fl-1992.", "Giggs \u017cblokka mal-ewwel tim meta kien g\u0127ad g\u0127andu sbatax-il sena, u kompla fost u\u0127ud mi\u017c-\u017cg\u0127a\u017cag\u0127 ta' United li telg\u0127u mal-ewwel tim ta\u0127t Ferguson.", "F'dak l-ista\u0121un, Giggs lag\u0127ab fit-tim li spi\u010b\u010ba fit-tieni post tal-Ewwel Divi\u017cjoni ta\u0127t Leeds United.", "Giggs kiseb l-ewwel trofew tieg\u0127u fit-12 ta' April 1992 hekk kif United g\u0127elbu lil Nottingham Forest fil-finali tal-League Cup, wara li Giggs assista lil Brian McClair g\u0127all-uniku gowl tal-konfront.", "Fi tmiem l-ista\u0121un, hu \u0121ie vvutat b\u0127ala l-Plejer \u017bag\u0127\u017cug\u0127 tas-Sena tal-PFA.", "Il-bidu tal-ista\u0121un 1992\u201393 \u2014 l-ewwel sta\u0121un tal-Premier League \u2014 ra lil Giggs ikun di\u0121\u00e0 figura importanti fit-tim ta' United, u sar mag\u0127ruf b\u0127ala wie\u0127ed mill-aktar prospetti tal-futbol Brittaniku.", "F'din l-et\u00e0 \u017cag\u0127\u017cug\u0127a Giggs beda jsir aktar popolari, fejn barra li kellu programm televi\u017civ tieg\u0127u li kien i\u0121ib l-isem ta' \"Ryan Giggs' Soccer Skills\" (1994), hu deher f'diversi fa\u010b\u010bati ta' rivisti, b\u0127ala parti mill-isforz li sar mill-Premier League biex ibiddlu l-imma\u0121ini \u0127a\u017cina li in\u0127olqot fis-snin tmenin min\u0127abba ka\u017ci ta' \u0127uligani\u017cmu.", "Hu ng\u0127ata \u0121ie\u0127 b\u0127ala l-ewwel stilla tal-futbol li qatt qabad l-imma\u0121inazzjoni tal-pubbliku b'tali mod popolari mill-era ta' George Best, u l-ironija kienet li Best u Bobby Charlton kienu jiddeskrivu lil Giggs b\u0127ala l-aktar plejer \u017cag\u0127\u017cug\u0127 favorit tag\u0127hom.", "Tant kien it-talent ta' Giggs li kliem b\u0127al \"\u0121enju\" u \"ma\u0121iku\" kienu \u0127afna drabi jid\u0127lu fid-deskrizzjonijiet li s\u0127abu kienu jag\u0127tu fuqu, b\u0127al Paul Ince, waqt li Gary Pallister darba minnhom qal li d-difensuri ta' United kienu jg\u0127idu \"li demmhom kien idur biex jippruvaw jimmarkawh waqt it-ta\u0127ri\u0121\".", "Steve Bruce stqarr ukoll li \"Meta Ryan kien ji\u0121ri, kien ji\u0121ri daqs ir-ri\u0127.", "Ma kontx tisimg\u0127u, hu kien dak id-dawl fuq saqajh.", "Hu kellu dak il-moviment naturali, li permezz ta' ballun il-plejers kbar biss i\u0127addnu.", "Bl-ebda nuqqas ta' rispett lejn [David] Beckham u Scholesy, per\u00f2 hu hu l-uniku wie\u0127ed li minn dejjem kellu jkun stilla.\"", "Il-gowls tieg\u0127u \u0127afna drabi kienu ji\u0121u nominati g\u0127al diversi unuri tal-Gowl tal-Ista\u0121un, u u\u0127ud kienu jkunu memorabbli, partikularment dawk kontra Queens Park Rangers fl-1993, Tottenham fl-1994, Everton fl-1995, Coventry fl-1996, u l-aktar wie\u0127ed popolari, il-gowl personali kontra Arsenal fis-semifinali tal-FA Cup 1999.", "Matul il-\u0127in supplementari, Giggs seraq il-ballun wara li Patrick Vieira \u017cbalja fil-passa\u0121\u0121 tieg\u0127u, u g\u0127amel \u0121irja minn nofs il-grawnd sa \u0121ewwa l-kaxxa l-kbira fejn g\u0127adda minn bejn id-difi\u017ca tal-\"Gunners\", li kienet tinkludi lil Tony Adams, Lee Dixon u Martin Keown qabel ma x-xutt finali tieg\u0127u spi\u010b\u010ba ta\u0127t \u0121ewwa l-lasta difi\u017ca minn David Seaman.", "Lejn tmiem is-snin disg\u0127in, bl-irtirar ta' Eric Cantona u l-introduzzjoni ta' plejers \u017cga\u0127\u017cag\u0127 b\u0127al David Beckham, Paul Scholes, Gary Neville, Philip Neville u Nicky Butt, il-profil fl-istampa ta' Giggs naqas u tilef diversi partiti min\u0127abba li kien imwe\u0121\u0121a', minkejja li l-forma tieg\u0127u kienet kostantament wa\u0127da po\u017cittiva.", "Mumenti memorabbli jinkludu l-gowl fil-\u0127in barrani kontra l-ar\u010bi-rivali Arsenal fis-semifinali tal-FA Cup li ta lil United reb\u0127a ta' 2-1, u l-gowl tal-pari fid-90 minuta fil-leg \u0121ewwa darhom tas-semifinali tal-UEFA Champions League kontra Juventus.", "Fil-finali tal-UEFA Champions League 1998\u201399 Giggs assista lil Teddy Sheringham g\u0127all-gowl tal-pari qabel ma' Solskj\u00e6r skorja l-gowl tar-reb\u0127a sekondi wara, li wassal lil United g\u0127ar-reb\u0127 tat-Tripletta.", "Giggs kien ukoll Plejer tal-Partita hekk kif United g\u0127elbu lil Palmeiras biex kisbu t-Tazza Interkontinentali f'dik l-istess sena.", "Giggs kien wie\u0127ed mill-aktar plejers esperjenzati meta Denis Irwin telaq f'Mejju tal-2002, u sar pedina importanti tal-klabb, minkejja li kien g\u0127adu biss fl-et\u00e0 ta' 28 sena.", "Giggs kompla jtejjeb il-prestazzjonijiet tieg\u0127u fl-erba' snin wara t-trijonf tat-Tripletta fl-1999.", "United kienu \u010bampjins tal-Premier League fi tliet okka\u017c\u017cjonijiet minn erba' wara t-Tripletta, u kif ukoll la\u0127qu l-kwarti tal-finali ta\u010b-Champions League tliet darbiet u s-semifinali darba.", "Hu \u010b\u010belebra l-g\u0127axar snin anniversarju f'Old Trafford b'partita ta' testimonjanza kontra Celtic fil-bidu tal-ista\u0121un 2001\u201302.", "Sena wara, hu skorja l-100 gowl fil-karriera tieg\u0127u f'pari ta' 2\u20132 kontra Chelsea \u0121ewwa Stamford Bridge.", "Hu kiseb ir-raba' su\u010b\u010bess fl-FA Cup nhar it-22 ta' Mejju 2004, fejn sar wie\u0127ed minn \u017cew\u0121 plejers biss (bl-ie\u0127or ikun Roy Keane) li reba\u0127 dan it-trofew erba' darbiet waqt li kien qed jilg\u0127ab g\u0127al Manchester United.", "Hu spi\u010b\u010ba wkoll g\u0127al tliet darbiet b\u0127ala finalista tellief fl-1995, fl-2005 u fl-2007.", "Il-parte\u010bipazzjoni tieg\u0127u fir-reb\u0127a kontra Liverpool f'Settembru tal-2004 g\u0127amlitu t-tielet plejer li lag\u0127ab 600 log\u0127ba g\u0127al United, ma' Bobby Charlton u Bill Foulkes.", "Wara dan l-ista\u0121un, Giggs estenda l-kuntratt b'sentejn o\u0127ra.", "Sussegwentament iffirma \u017cew\u0121 estensjonijiet tal-kuntratt ta' sena kull wie\u0127ed, li b'hekk se j\u017commu f'Old Trafford tal-anqas sa' \u0120unju 2010, meta hu jkun 36.", "Giggs gawda minn karriera fejn ftit li xejn kellu perjodi ming\u0127ajr log\u0127ob min\u0127abba li jkun we\u0121\u0121a', \u0127lief g\u0127al xi problemi fil-hamstring.", "Nhar is-6 ta' Mejju 2007, bit-tim ta' Chelsea ma jiksibx aktar mill-pari ta' 1\u20131 kontra r-rivali ta' Londra Arsenal, Manchester United saru \u010b-\u010bampjins tal-Ingilterra.", "Permezz ta' din il-midalja, Ryan Giggs g\u0127amel rekord \u0121did ta' disa' titli tal-kampjonat, fejn g\u0127eleb ir-rekord pre\u010bedenti ta' tmienja maqsum flimkien ma' Alan Hansen u Phil Neal (li reb\u0127u t-titli tag\u0127hom ma' Liverpool).", "Giggs beda mal-ewwel \u0127dax fir-reb\u0127a fi\u010b-Charity Shield 2007 fejn skorja l-gowl tal-vanta\u0121\u0121 momentarju, fil-partita li ntemmet sal-\u0127in normali 1\u20131.", "Fl-g\u0127oti tal-penalties ir-\"Red Devils\" \u0127ar\u0121u rebbie\u0127a hekk kif il-gowler Edwin van der Sar salva l-penalties kollha ta' Chelsea.", "Fl-ista\u0121un 2007\u201308, Alex Ferguson adotta sistema ta' rotazzjoni bejn Giggs u l-plejers il-\u0121odda Nani u Anderson.", "Minkejja dan, Giggs baqa' b\u0127ala l-g\u0127a\u017cla favorita g\u0127all-konfront anti\u010bipat ma' Chelsea \u0121ewwa Old Trafford u l-passa\u0121\u0121 tieg\u0127u g\u0127al Carlos Tevez irri\u017culta fl-ewwel gowl mal-klabb ta' dan tal-a\u0127\u0127ar.", "Giggs skorja l-100 gowl tieg\u0127u fil-kampjonat nhar it-8 ta' Di\u010bembru 2007 kontra Derby County, partita li United \u0127ar\u0121u rebbie\u0127a 4\u20131.", "Nhar l-20 ta' Frar 2008 hu g\u0127amel il-100 dehra tieg\u0127u fil-UEFA Champions League kontra Lyon, waqt li fil-11 ta' Mejju 2008 hu da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127al Park Ji-Sung biex ugwalja r-rekord ta' Bobby Charlton ta' 758 pre\u017cenza ma' United.", "F'din il-partita stess, Giggs skorja t-tieni gowl tal-konfront, fejn assigura l-g\u0127axar titlu tal-Premier League kemm tieg\u0127u personali u kif ukoll ta' United.", "G\u0127axart ijiem wara, fil-21 ta' Mejju 2008, Giggs kiser ir-rekord ta' pre\u017cenzi meta da\u0127al b\u0127ala sostitut fis-87 minuta g\u0127al Paul Scholes fil-finali tal-UEFA Champions League kontra Chelsea.", "United reb\u0127u din il-finali bl-g\u0127oti tal-penalties, b'Giggs jiskorja l-penalty li kellu jkun il-penalty rebbie\u0127 g\u0127al United (wara li Nicolas Anelka tilef il-penalty tieg\u0127u) u ng\u0127aqad ma' Steve McManaman u sie\u0127bu Owen Hargreaves fil-lista ta' plejers Brittani\u010bi li lag\u0127bu u reb\u0127u iktar minn finali wa\u0127da ta\u010b-Champions League.", "Fil-bidu tal-ista\u0121un 2008\u201309, Sir Alex Ferguson beda jpo\u0121\u0121i lil Giggs f'nofs il-grawnd, ta\u0127t l-attakkant, minflok fil-po\u017cizzjoni favorita tieg\u0127u fuq il-\u0121wiena\u0127.", "Giggs adatta sew f'dan l-irwol il-\u0121did u assista \u017cew\u0121 gowls f'kemm il-partiti, kontra Middlesbrough u Aalborg.", "Sir Alex Ferguson qal f'intervista, \"Ryan (Giggs) hu plejer importanti, hu se jkun 35 f'Novembru li \u0121ej imma fl-et\u00e0 ta' 35 sena, hu jista' jkun il-plejer l-aktar importanti.", "Meta kellu 25, Ryan kien i\u0127awwad lid-difi\u017ci bil-\u0121iri tieg\u0127u fuq il-faxex, imma fl-et\u00e0 ta' 35 sena, hu se jilg\u0127ab aktar fil-fond.\"", "Nhar it-8 ta' Frar 2009, Giggs \u017camm ir-rekord li jkun l-uniku plejer li skorja f'kull sta\u0121un tal-Premier League mill-fundazzjoni tieg\u0127u fl-1992 meta skorja l-uniku gowl fir-reb\u0127a ta' 1\u20130 fuq West Ham United.", "Fi Frar tal-2009 Giggs iffirma estensjoni tal-kuntratt g\u0127al sena o\u0127ra.", "Fl-1991, hu \u017camm ir-rekord mondjali g\u0127all-i\u017cg\u0127ar plejer li qatt lag\u0127ab g\u0127al Wales.", "Minn dakinhar 'il quddiem hu g\u0127amel 64 pre\u017cenza, u skorja tnax-il gowl g\u0127at-tim nazzjonali bejn l-1991 u l-2007.", "Hu kien kaptan ta' Wales fl-2004.", "Giggs ir\u010bieva \u010berta kritika g\u0127an-nuqqas ta' involviment fil-partiti ta' \u0127biberija internazzjonali.", "Mid-debutt tieg\u0127u fl-1991 kontra l-\u0120ermanja, Giggs naqas li jattendi g\u0127al log\u0127ba ta' \u0127biberija internazzjonali g\u0127al disa' snin, fejn tilef tmintax-il log\u0127ba ta' \u0127biberija konsekuttiva.", "Ir-ra\u0121uni uffi\u010bjali mog\u0127tija g\u0127al dawn l-assenzi kienet li Giggs kien imwe\u0121\u0121a' f'kull okka\u017c\u017cjoni.", "Madanakollu, il-kow\u010b ta' Manchester United Alex Ferguson fil-fatt kellu politika li ma j\u0127allix il-plejer jing\u0127aqad g\u0127all-partiti ta' \u0127biberija.", "F'Settembru tal-2006, Giggs lag\u0127ab f'log\u0127ba ta' \u0127biberija kontra l-Bra\u017cil f'White Hart Lane.", "Il-prestazzjoni tieg\u0127u wasslet lill-kow\u010b tal-Bra\u017cil, Dunga, biex ifa\u0127\u0127ar lil Giggs u jistqarr li kieku ma kienx jidher \u0127uta barra mill-ilma kieku jilg\u0127ab mal-\u0127ames darbiet \u010bampjins mondjali ma' stilel b\u0127al Kak\u00e1 u Ronaldinho.", "B'sorpri\u017ca kbira, Giggs \u0127abbar l-irtirar tieg\u0127u mill-futbol internazzjonali fit-30 ta' Mejju 2007 waqt konferenza stampa, biex g\u0127alaq kapitlu ta' sittax-il sena mat-tim nazzjonali.", "Ir-ra\u0121uni wara din l-g\u0127a\u017cla kienet li xtaq li jikkon\u010bentra aktar fuq il-karriera tieg\u0127u ma' United.", "L-a\u0127\u0127ar partita ma' Wales, u b\u0127ala kaptan, kienet partita mill-fa\u017ci ta' kwalifikazzjoni g\u0127all-Kampjonati Ewropej 2008 kontra r-Repubblika \u010aeka fit-2 ta' \u0120unju \u0121ewwa Cardiff.", "Hu kiseb l-64 apparenza f'din il-partita u reba\u0127 l-unur tal-Plejer tal-Partita hekk kif il-konfront intemm 0-0.", "Giggs kellu rekord ta' dixxiplina tajba \u0127afna matul il-bidu tal-karriera tieg\u0127u fejn ir\u010bieva ftit ammonizzjonijiet.", "Fil-fatt, hu qatt ma \u0121ie mke\u010b\u010bi kull meta lag\u0127ab ma' Manchester United u darba wa\u0127da mat-tim ta' Wales.", "L-uniku karta \u0127amra waslet fl-2001 f'partita internazzjonali kontra n-Norve\u0121ja, liema partita Wales tilfu.", "F'Novembru 2003, hu nstab \u0127ati mill-FA ta' kondotta improprja wara partita kontra l-Arsenal.", "Fl-istess \u0121img\u0127a, Giggs ir\u010bieva sospensjoni ta' \u017cew\u0121 partiti mill-futbol internazzjonali wara li deliberatament ta daqqa ta' minkeb lill-plejer Russu Vadim Evseev.", "\"Statistika a\u0121\u0121ornata sal-11 ta' Awwissu 2013.\""], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12598", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12598", "title": "Paul\u00ednia", "text": ["Paul\u00ednia", "Paul\u00ecnia hi muni\u010bipju fl-istat ta' S\u00e3o Paulo, \u0121ewwa l-Bra\u017cil."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12624", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12624", "title": "Marca (gazzetta)", "text": ["Marca (gazzetta)", "MARCA hi gazzetta sportiva Spanjola li titratta prin\u010biparjament su\u0121\u0121etti relatati mal-futbol imma tkopri wkoll l-a\u0127barijiet kurrenti mid-dinja sportiva.", "Mill-1984, Marca hi f'idejn il-grupp Recoletos.", "Aktar minn 2,300,000 persuna jaqraw din il-gazzetta, b'din i\u010b-\u010bifra tkun l-og\u0127la wa\u0127da g\u0127al gazzetta ta' kuljum fi Spanja.", "Sal-2007, sena li fiha dan il-\u0121urnal \u0121ie meg\u0127lub mill-gazzetta b'xejn 20 minutos, Marca baqg\u0127et b\u0127ala l-aktar gazzetta li tinqara fi Spanja.", "L-unuri segwenti jing\u0127ataw minn \"MARCA\" fi tmiem kull sta\u0121un:", "\"Marca.com\", is-sit uffi\u010bjali tal-gazzetta li n\u0127oloq fl-1995, hu s-sit sportiv l-aktar li j\u017curuh fi Spanja b'iktar minn miljun vi\u017cta kuljum u aktar minn sitt miljun u nofs utent fix-xahar.", "Mill-2007 \u0121iet introdotta fil-websajt tag\u0127hom il-pa\u0121na \"Los Marcatoons\" li turi karikaturi tal-persona\u0121\u0121i sportivi l-aktar famu\u017ci fi Spanja.", "\"Radio Marca\", inawgurat fl-2001, hu l-ewwel radju nazzjonali li joffri informazzjoni sportiva 24 sieg\u0127a kuljum."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12626", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12626", "title": "Marca", "text": ["Marca", "Marca tista' tirreferi g\u0127al:", "Fil-\u0121eografija:", "F'oqsma o\u0127ra:"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12627", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12627", "title": "AS (gazzetta)", "text": ["AS (gazzetta)", "AS (jew Diario AS) hi gazzetta sportiva Spanjola, li tikkon\u010berna partikularment fuq il-futbol.", "Din il-gazzetta tkopri a\u0127barijiet tat-timijiet prin\u010bipali ta' Madrid, Real Madrid u Atl\u00e9tico Madrid, fejn tikkompeti direttament ma' MARCA, li tbig\u0127 madwar terz aktar ta' kopji."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12645", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12645", "title": "Attakkant", "text": ["Attakkant", "Attakkant huwa plejer f'tim tal-futbol li jilg\u0127ab l-aktar qrib tal-lasta avversarja, u huwa l-persuna responsabbli li ji\u0121u skurjati l-gowls.", "Din il-po\u017cizzjoni avvanzata flimkien mar-responsabbilitajiet limitati f'dak li g\u0127andu x'jaqsam mad-difi\u017ca jfisser li normalment l-attakkanti jiskorjaw aktar gowls mill-plejers l-o\u0127ra; \u0127afna drabi huma jkunu fost l-iktar mag\u0127rufa u l-aktar li jiswew fl-iskwadra.", "Formazzjonijiet moderni, \u0127afna drabi jinkludu minn attakkant wie\u0127ed sa tlieta; tnejn hu l-aktar numru komuni.", "Il-kow\u010bis tipikament jiskjeraw attakkant wie\u0127ed li jilg\u0127ab f'po\u017cizzjoni avvanzata, u attakkant ie\u0127or li jilg\u0127ab warajh u jassisti fil-\u0127olqien tal-gowls kif ukoll biex jiskorja.", "L-attakkant \u010bentrali jkun \u0127afna drabi plejer twil li ji\u0121i w\u017cat g\u0127all-blalen g\u0127oljin jew jir\u010bievi passa\u0121\u0121i waqt li j\u017comm il-ballun biex s\u0127abu jil\u0127qu javvanzaw, biex jg\u0127in lil s\u0127abu jiskorja billi jipprovdi passa\u0121\u0121, jew biex jiskorja hu stess; din l-a\u0127\u0127ar varjazzjoni timponi fuq l-attakkant li jkollu velo\u010bit\u00e0 tajba.", "\u010aerti attakkanti joperaw fuq il-\u0121wiena\u0127 tal-grawnd u minn hemmhekk jag\u0127mlu progress g\u0127al-lasta."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12650", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12650", "title": "Tazza tal-Konfederazzjonijiet", "text": ["Tazza tal-Konfederazzjonijiet", "It-Tazza tal-Konfederazzjonijiet hija kompetizzjoni internazzjonali tal-futbol g\u0127at-timijiet nazzjonali, li ssir kull erba' snin mill-FIFA.", "Dan it-turnew jinvolvi lir-rebbie\u0127a individwali tal-kampjonati tas-sitt konfederazzjonijiet tal-FIFA (CAF, CONMEBOL, UEFA, AFC, OFC, CONCACAF) flimkien mar-rebbie\u0127 tat-Tazza tad-Dinja u l-pajji\u017c ospitu, biex i\u0121ib in-numru ta' parte\u010bipanti g\u0127al tmienja.", "L-ewwel Tazza tal-Konfederazzjonijiet (li kienet g\u0127adha ma tisseja\u0127x hekk) saret fl-1992 \u0121ewwa l-Arabja Sawdija, u dan l-istess pajji\u017c ospita \u017c-\u017cew\u0121 edizzjonijiet su\u010b\u010bessivi tal-1995 u l-1997.", "L-ewwel edizzjoni rat lill-Ar\u0121entina terfa' l-\"King Fahd Cup\", f'isem ir-Re u l-Prim Ministru tal-Arabja Sawdija li kien beda dan it-turnew, quddiem tliet avversarji o\u0127ra li kienu l-Istati Uniti, il-Kosta tal-Avorju u l-Arabja Sawdija.", "Fl-1995 in-numru ta' parte\u010bipanti \u0121ie esti\u017c g\u0127al sitt f'\u017cew\u0121 gruppi ta' tlieta.", "Ir-rebbie\u0127a kienet id-Danimarka b'reb\u0127a sorpri\u017ca fil-finali kontra l-Ar\u0121entina bl-iskor ta' 2\u20130.", "Fl-1997 il-FIFA organizzat direttament dan it-turnew u n-numru ta' parte\u010bipanti kiber g\u0127al tmienja.", "Il-Bra\u017cil ta' Romario reb\u0127et din l-edizzjoni b'reb\u0127a ta' 6\u20130 fuq is-sorpri\u017ca tal-kampjonat, l-Awstralja.", "L-edizzjoni tal-1999 rat it-trijonf tal-ospiti tal-Messiku; su\u010b\u010bess li kellu aktar importanza wara r-reb\u0127a ta' 4\u20133 fil-finali kontra l-finalisti telliefa tat-Tazza tad-Dinja pre\u010bedenti, il-Bra\u017cil, li kienu g\u0127adhom i\u017commu t-titlu ta' din il-kompetizzjoni f'idejhom.", "L-edizzjoni tal-2001 saret fil-Korea t'Isfel u l-\u0120appun u serviet ta' prova \u0121enerali g\u0127all-fa\u017ci finali tat-Tazza tad-Dinja tas-sena su\u010b\u010bessiva organnizzata mill-istess \u017cew\u0121 pajji\u017c.", "Franza \u0127ar\u0121u rebbie\u0127a fuq il-finalisti A\u017cjati\u010bi tal-\u0120appun bl-iskor ta' 1\u20130.", "Fl-2003 it-turnew sar fi Franza, u kienu huma stess li baqg\u0127u j\u017commu dan it-titlu; din id-darba l-vittma fil-finali kien il-Kamerun.", "Din l-edizzjoni tibqa' mfakkra g\u0127at-telfa tra\u0121ika tal-Kameruni\u017c Marc Viven Foe, waqt il-partita tas-semifinali bejn il-Kolombja u l-Kamerun; fis-73 tal-partita, il-midfilder waqa' mal-art wara li tilef sensieh.", "Minkejja t-tentattivi kollha mit-tobba u l-assistenti medi\u010bi, il-plejer miet sieg\u0127a wara.", "Sa issa, l-a\u0127\u0127ar edizzjoni tal-2005, \u0121iet ospitat fil-\u0120ermanja, il-pajji\u017c li ospita fis-sena ta' wara t-Tazza tad-Dinja.", "Il-Bra\u017ciljani re\u0121g\u0127u \u0127ar\u0121u rebbie\u0127a, din id-darba bl-iskor ta' 4\u20131 fuq ir-rivali eterni tal-Ar\u0121entina.", "Protagonista ta' din l-edizzjoni kien Adriano, li spi\u010b\u010ba l-aqwa skorer b'\u0127ames gowls."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12687", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12687", "title": "\u0126in tal-Afrika tal-Lvant", "text": ["\u0126in tal-Afrika tal-Lvant", "Il-\u0126in tal-Afrika tal-Lvant, jew bl-Ingli\u017c \"East African Time\" (l-g\u0127alhekk l-abrevjazzjoni EAT) hi \u017cona tal-\u0127in u\u017cata fl-Afrika tal-Lvant.", "I\u017c-\u017cona hi tliet sig\u0127at 'il quddiem minn dik universali (UTC+3) li hi l-istess b\u0127all-\u0126in ta' Moska, u l-istess ukoll b\u0127all-\u0126in tas-sajf tal-Ewropa tal-Lvant.", "Min\u0127abba li din i\u017c-\u017cona tal-\u0127in hi w\u017cata fir-re\u0121jun ekwatorjali, m'hemm l-ebda bidla sinjifikanti fil-\u0127in tax-xemx matul is-sena, b'hekk il-\u0127in legali mhuwiex osservat.", "Il-\u0126in tal-Afrika tal-Lvant hu w\u017cat mill-pajji\u017ci segwenti:"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12719", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12719", "title": "\u0120u\u017ceppi Mercieca", "text": ["\u0120u\u017ceppi Mercieca", "\u0120u\u017ceppi Mercieca (Ir-Rabat (G\u0127awdex), 11 ta' Novembru 1928 \u2013 I\u017c-\u017bejtun, 21 ta' Marzu 2016) kien l-Ar\u010bisqof tal-Ar\u010bidjo\u010besi ta' Malta bejn l-1976 u l-2006.", "Huwa kienet it-tielet G\u0127awdxi f'din il-kariga.", "\u0120ej minn familja mag\u0127rufa b\u0127ala \"Ta' Mewta\" li jag\u0127mlu l-inbid.", "Studja fis\u2010Seminarju ta' G\u0127awdex, wara kompla l\u2010istudji tieg\u0127u fil-Collegia Capranica f'Ruma u \u0121ie ordnat sa\u010berdot fit\u20108 ta' Marzu 1952 \u0121ewwa l-Ba\u017cilka ta' San \u0120or\u0121, fl-istess Rabat, G\u0127awdex.", "Huwa \u0121ab il-lawrija ta' avukat.", "L-Isqof t'G\u0127awdex, \u0120u\u017ceppi Pace xtaqu b\u0127ala s-su\u010b\u010bessur tieg\u0127u.", "Mill\u20101959 sal\u20101969 kien Rettur tas\u2010Seminarju ta' G\u0127awdex, sakemm fl\u20101969 \u0121ie nominat im\u0127allef tas\u2010Sacra Romana Rota; kien ukoll konsultur tal\u2010Kongregazzjoni tas\u2010Sagramenti u tal\u2010Kongregazzjoni g\u0127ad\u2010Duttrina tal\u2010Fidi.", "Fis\u201027 ta' Lulju 1974, issejja\u0127 lura Malta u \u0121ie nominat aw\u017ciljarju ta' Mons. Michael Gonzi u ordnat isqof titulari ta' Gemelle fin\u2010Numidja fid\u201029 ta' Settembru tal\u2010istess sena.", "Dak i\u017c-\u017cmien Mercieca ma tantx kien mag\u0127ruf Malta.", "Jidher li l-kleru G\u0127awdxi ma riduhx b\u0127al Isqof ta' G\u0127awdex.", "Il-konsagrazzjoni saret mill-Ar\u010bisqof Mikiel Gonzi, Mons. Nikol Cauchi u Mons. Francesco Ricceri.", "G\u0127amel sentejn Vigarju \u0120enerali sakemm \u0121ie nnominat Ar\u010bisqof ta' Malta fid\u201029 ta' Novembru 1976.", "Meta Mercieca iltaqa' ma' Papa Pawlu VI meta n\u0127atar isqof, il-Papa ra li Mercieca ma kellux salib, u qal lill-assistenti tieg\u0127u j\u0121ibulu wie\u0127ed.", "Il-Papa dak il-\u0127in qallu \"Salib forsi m'g\u0127andekx, imma salib xi \u0121\u0121orr meta tkun Ar\u010bisqof ta' Malta se jkollok.\"", "\u0126a l\u2010pussess ta' Ar\u010bisqof fit\u201012 ta' Di\u010bembru 1976, u g\u0127a\u017cel b\u0127ala motto tieg\u0127u \"Ilkoll a\u0127wa fi Kristu\", li kienet il-missjoni li fdalu l-Papa, ji\u0121ifieri li jg\u0127aqqad lill-poplu Malti wara s-snin koroh tal-\u0121lieda politiko-reli\u0121ju\u017ca tas-snin sittin.", "Fit-tmenijiet huwa \u0121ie f'konflitt mal-Gvernijiet Laburisti ta' Dom Mintoff u Karmenu Mifsud Bonnici li riedu li l-iskejjel tal-knisja jsiru b'xejn kif fil-fatt saru u l-Gvern beda j\u0127allas il-pagi tal-g\u0127alliema.", "Meta l-qieg\u0127a politika sa\u0127net kien sar anke attakk vjolenti fuq il-Kurja u tqieg\u0127det bomba mar-residenza tieg\u0127u fl-Imdina.", "Mag\u0127ha kien hemm ukoll il-kwistjoni tal-artijiet tal-Knisja li ssolviet fid-disg\u0127inijiet meta l-gvern kien immexxi minn Eddie Fenech Adami.", "Minkejja l-konflitti li Mintoff kellu mal-Ar\u010bisqof Gonzi fis-snin sittin, fis-snin ta' wara huwa ried li Gonzi jibqa' isqof u mar riedx lil Mercieca.", "G\u0127all-bidu kien jara lil Mercieca b\u0127ala karattru dg\u0127ajjef.", "I\u017cjed tard Mintoff kien qali lil Ugo Mifsud Bonnici li Mercieca kien qassis tajjeb \u0127afna u kien diffi\u010bli tag\u0127millu gwerra.", "I\u017cda fil-mewt ta' Dom Mintoff, erba' snin qabel ma miet Mercieca, huwa qal hekk meta mistoqsi: \"Mintoff g\u0127amel il-parti tieg\u0127u u jiena g\u0127amilt il-parti tieg\u0127i.", "B\u0127al kull bniedem, huwa kien jixtieq il-\u0121id, i\u017cda hemm min jesprimih mod u hemm min jesprimih mod ie\u0127or.", "Jiena ppruvajt nag\u0127mel il-parti tieg\u0127i b\u0127ala isqof u hu dejjem g\u0127amel il-parti tieg\u0127u...", "Dan l-a\u0127\u0127ar mort narah.", "Kont mort nara persuna l-isptar u sirt naf li fl-istess kamra ta' din il-persuna kien hemm il-Perit Mintoff.", "Jiena avvi\u010binajt lil min kienu mieg\u0127u u g\u0127edtilhom li xtaqt narah.", "Hu qalilhom 'g\u0127idulu jid\u0127ol.'", "\u0126adt pja\u010bir inkellmu u din ix-xi \u0127a\u0121a fil-fatt irrepetiet ru\u0127u g\u0127al tliet darbiet jew erba'.", "G\u0127edtlu l-bambin i\u0127obbok... beda jid\u0127ak.", "Ma kienx seta' jitkellem \u0127afna.", "Per\u00f3 dejjem spi\u010b\u010bajna b'dan it-ton sabi\u0127 u kalm.", "Jiena meta rajtu \u0127adt pja\u010bir narah u hu \u0127a pja\u010bir bija.", "Dan l-a\u0127\u0127ar mort rajtu d-dar tieg\u0127u stess.", "Mort \u0127dejh fejn is-sodda.", "Kellna relazzjoni tajba g\u0127ax kieku ma kienx ida\u0127\u0127alni fid-dar tieg\u0127u.\"", "Mercieca da\u0127\u0127al riformi fl-amministrazzjoni tal-Kurja fosthom li l-qassisin jibdew jit\u0127allsu flok ma jiddependu mill-elemo\u017cina tal-quddies.", "Mercieca kien innominat konsultur tas\u2010Sacra Romana Rota fl\u20101992 u aktar tard im\u0127allef fis\u2010Segnatura Apostolica.", "Huwa \u0127adem biex il-Knisja jkollha stazzjoni tar-radju, l-RTK fl-1992.", "Fis-snin disg\u0127in huwa kien intervistat fuq l-istazzjon televi\u017civ tal-Partit Laburista minn Joseph Muscat li dak i\u017c-\u017cmien kien \u0121urnalist.", "F'dik l-intervista Mercieca kien talab ma\u0127fra g\u0127all-u\u0121ig\u0127 li kkaw\u017cat il-Knisja fil-kwistjoni politiko-reli\u0121ju\u017ca tas-snin sittin.", "Fit-2 ta' Di\u010bembru 2006, spi\u010b\u010ba minn Ar\u010bisqof wara li Papa Benedittu VI \u0127atar lil Mons. Pawlu Cremona b\u0127ala Ar\u010bisqof.", "Tliet snin qabel, fil\u201011 ta' Novembru 2003, l-istess Mercieca, kien offra lill\u2010Qdusija Tieg\u0127u l\u2010Papa r\u2010ri\u017cenja tieg\u0127u minn Ar\u010bisqof ta' Malta, skond kif titlob il\u2010li\u0121i tal\u2010Knisja dwar l\u2010Isqfijiet Djo\u010besani li jil\u0127qu l\u2010eta ta' 75 sena.", "Jing\u0127ad li kemm-il darba kien offrut it-titlu ta' Kardinal i\u017cda hu ma a\u010b\u010bettahx.", "Fl-2014 \u0127ar\u0121et il-bijografija ta' Mercieca, 'Ilkoll A\u0127wa fi Kristu', miktub minn Charles Buttigieg. li g\u0127al bosta snin segwa mill-qrib il-\u0127idma pastorali ta' Mons. \u0120u\u017ceppi Mercieca.", "Il-ktieb ikopri l-esperjenza ta' Mons Mercieca minn \u010bkunitu g\u0127al matul is-snin turbolenti fl-eqqel tal-kwistjoni tal-iskejjel tal-Knisja, ir-relazzjoni tieg\u0127u ma' Dom Mintoff, in-negozjati bejn Knisja u Stat f'Malta, i\u017c-\u017cjarat Papa \u0120wanni Pawlu II lejn Malta u l-beatifikazzjoni ta' tliet qaddisin Maltin.", "Fuq kollox il-ktieb jiddeskrivi b'mod \u010bar u sempli\u010bi il-vi\u017cjoni pastorali u d-direzzjoni tieg\u0127u b\u0127ala mexxej tal-Knisja f'Malta.", "Fl-istess \u017cmien, sa\u0127\u0127et Mercieca kienet di\u0121\u00e0 bdiet tmur lura u ma setax jattendi il-pussess tal-Ar\u010bisqof Charles Scicluna fi Frar 2015.", "Fl-20 ta' Marzu 2016, \u0121ie rrappurtat li kien qed jinsab f'qag\u0127da kritika.", "Mercieca miet l-g\u0127ada fil-21 ta' Marzu 2016 fi\u017c-\u017bejtun g\u0127all-\u0127abta tas-7.20am, fl-et\u00e0 ta' 87 sena.", "L-Ar\u010bisqof Scicluna \u0127abbar il-mewt tieg\u0127u fuq Twitter.", "Il-President Marie Louise Coleiro Preca, il-Prim Ministru Joseph Muscat, u l-Kap tal-Oppo\u017cizzjoni Simon Busuttil ukoll esprimew id-diqa tag\u0127hom fuq Twitter.", "Fi tweet, il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li Monsinjur Mercieca mexxa l-Knisja fi \u017cmien delikat \u0127afna u ddeskrivih b\u0127ala \"bennej tal-pontijiet fis-so\u010bjet\u00e0.\"", "Qal ukoll li jg\u0127o\u017c\u017c il-kontribut tieg\u0127u.", "Fi stqarrija ma\u0127ru\u0121a mill-Uffi\u010b\u010bju tal-Prim Ministru, il-Gvern \u0127abbar tlett ijiem ta' luttu nazzjonali, li matulhom il-bnadar fuq bini pubbliku se jkunu qed jittajru mezz'asta.", "Min-na\u0127a tieg\u0127u, il-Kap tal-Oppo\u017cizzjoni Simon Busuttil qal li jinsab imnikket bl-a\u0127bar filwaqt li ddeskriva lill-Ar\u010bisqof Mercieca b\u0127ala mexxej g\u0127aqli fi \u017cmien diffi\u010bli g\u0127all-Knisja f'Malta.", "Il-Kap tad-Delegazzjoni Laburista fil-Parlament Ewropew, u eks Prim Ministru Alfred Sant iddeskriva lill-Ar\u010bisqof \u0120u\u017ceppi Mercieca b\u0127ala bniedem kordjali, kawt u korrett li g\u0127araf jimxi bi prudenza soda.", "Tenna li fl-umilt\u00e0 tieg\u0127u, Mons Mercieca kien ta' sikwit privatament i\u017cur il-morda fl-isptarijiet.", "Il-funeral sar l-Erbg\u0127a 23 ta' Marzu 2016 fil-Kon-Katidral ta' San \u0120wann, il-Belt Valletta, u ndifen fil-Katidral ta' San Pawl, l-Imdina."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12733", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12733", "title": "Guernica (pittura)", "text": ["Guernica (pittura)", "Il-Guernica hija pittura ta' Pablo Picasso li turi l-bumbardament ta' Guernica, fi Spanja, minn tmienja u g\u0127oxrin ajruplan \u0120ermani\u017c fis-26 ta' April 1937 matul il-Gwerra \u010aivili Spanjola.", "Il-gvern Spanjol Repubblikan ikkummissjona lil Pablo Picasso sabiex jo\u0127loq mural kbir g\u0127all-wirja Spanjola fl-Exposition Internationale des Arts et Techniques dans la Vie Moderne (1937) tal-Espo\u017cizzjoni Internazzjonali Pari\u0121ina fil-Fiera Dinjija ta' Pari\u0121i 1937.", "Il-Guernica turi t-tra\u0121edji tal-gwerra u t-tbatija li \u0121\u0121ib fuq l-individwi, b'mod partikulari fuq il-paj\u017cana inno\u010benti.", "Dan ix-xog\u0127ol la\u0127aq status monumentali u sar tifkira dejjiema tat-tra\u0121edji tal-gwerra, simbolu antigwerra u personifikazzjoni tal-pa\u010bi.", "Kif tlestiet il-Guernica, din intweriet madwar id-dinja f'sensiela qasira ta' \u017cjariet u saret famu\u017ca u mfa\u0127\u0127ra minn bosta.", "Din is-sensiela ta' \u017cjariet g\u0127enet sabiex il-gwerra \u010bivili Spanjola ti\u0121bed l-attenzjoni tad-dinja."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12734", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12734", "title": "Las Meninas", "text": ["Las Meninas", "Las Meninas (bl-Ispanjol g\u0127al Xbejbiet g\u0127as-Servizz tar-Re\u0121ina) hija pittura tal-1656 ta' Diego Vel\u00e1zquez, l-artist li mexxa l-Epoka tad-Deheb Spanjola, li tinsab fil-Museo del Prado f'Madrid.", "Il-kompo\u017cizzjoni kumplessa u enigmatika tax-xog\u0127ol tqajjem mistoqsijiet dwar ir-realt\u00e0 u l-illu\u017cjoni u to\u0127loq relazzjoni in\u010berta bejn l-osservatur u l-figuri murija.", "Min\u0127abba dawn il-kumplessitajiet, Las Meninas kienet wa\u0127da mill-i\u017cjed xog\u0127lijiet analizzati fil-pittura O\u010b\u010bidentali.", "Las Meninas turi kamra kbira fil-palazz ta' Madrid tar-Re Filippu IV ta' Spanja, u turi bosta figuri li \u0127afna minnhom huma membri tar-residenza tas-sovran Spanjol.", "Skont xi kummentaturi, dawn inqabdu f'mument partikolari daqs li kieku itte\u0127dilhom ritratt.", "Xi w\u0127ud mill-figuri j\u0127arsu lejn l-osservatur filwaqt li o\u0127rajn jintera\u0121ixxu bejniethom."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12741", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12741", "title": "Influwenza tal-majjali", "text": ["Influwenza tal-majjali", "L-Influwenza tal-majjali tirreferi g\u0127all-influwenza kkaw\u017cata minn dawk il-forom tal-virus tal-influwenza li s-soltu jinfettaw il-\u0127nie\u017cer u jissej\u0127u virus tal-influwenza tal-\u0127nie\u017cer (\"swine influenza virus\").", "L-influwenza tal-\u0127nie\u017cer hija komuni fost il-\u0127nie\u017cer fil-Punent Nofsani tal-Istati Uniti (u kultant fi stati o\u0127ra), il-Messiku, il-Kanada, l-Amerka t'Isfel, l-Ewropa (l-aktar fir-Renju Unit, l-I\u017cvezja u l-Italja), il-Kenja, i\u010b-\u010aina kontinentali, it-Tajwan, il-\u0120appun u partijiet o\u0127ra mil-Asja tal-Lvant.", "It-tra\u017cmissjoni tal-virus tal-influwenza tal-\u0127nie\u017cer mill-\u0127nie\u017cer g\u0127all-bnedmin mhix komuni.", "Meta dan ji\u0121i tra\u017cmess mhux dejjem jikkaw\u017ca l-influwenza umana u sikwit l-uniku sinjal ta' infezzjoni huwa l-pre\u017cenza ta' antikorpi li jistg\u0127u ji\u0121u identifikati biss permezz ta' testijiet fil-laboratorju.", "Meta t-tra\u017cmissjoni tirri\u017culta f'influwenza fil-bniedem, din tissejja\u0127 influwenza tal-\u0127nie\u017cer \u017coonotika.", "Nies li ja\u0127dmu mal-\u0127nie\u017cer, spe\u010bjalment dawk esposti b'mod intens g\u0127alihom, ikunu qeg\u0127din fir-riskju li jie\u0127du l-influwenza tal-\u0127nie\u017cer.", "Madanakollu, \u0127amsin tra\u017cmissjoni biss \u0121ew irre\u0121istrati ta' din il-kwalit\u00e0 sa min-nofs is-seklu 20, meta l-identifikazzjoni tas-sottotipi tal-influwenza saret possibbli.", "Il-konsum tal-la\u0127am tal-majjal ma jpo\u0121\u0121ix lil dak li jkun f'periklu ta' infezzjoni.", "Dawn il-forom tal-influwenza tal-\u0127nie\u017cer jistg\u0127u rarament jittie\u0127du minn bniedem g\u0127al ie\u0127or.", "Fil-bnedmin, is-sintomi tal-influwenza tal-\u0127nie\u017cer jixbhu lil dawk tal-influwenza u dawk simili g\u0127all-influwenza in \u0121enerali, ji\u0121ifieri bard, deni, u\u0121ig\u0127 fil-gri\u017cmejn, u\u0121ig\u0127 fil-muskoli, u\u0121ig\u0127 ta' ras kbir, sog\u0127la, dg\u0127ufija u sens \u0121enerali ta' skumdit\u00e0.", "Jidher li t-tifqig\u0127a ta' din l-influwenza fil-bnedmin fl-2009, mag\u0127rufa b\u0127ala \"l-influwenza tal-majjali\", se\u0127\u0127et min\u0127abba forma \u0121dida li tinxtered malajr tal-virus tal-influwenza A tas-sottotip H1N1 li n\u0127oloq permezz ta' reassortiment minn forma tal-virus tal-influwenza umana, forma tal-virus tal-influwenza tat-tjur u \u017cew\u0121 forom distinti tal-influwenza tal-\u0127nie\u017cer.", "L-ori\u0121ini ta' din il-forma \u0121dida g\u0127adha mhix mag\u0127rufa u l-Organizzazzjoni Dinjija g\u0127as-Sa\u0127\u0127a tal-Annimali (OIE) tistqarr li din il-forma mhix limitata biss g\u0127all-\u0127nie\u017cer.", "Tidher tittie\u0127ed fa\u010bilment minn bniedem g\u0127al ie\u0127or, kapa\u010bit\u00e0 li \u017cviluppat minn mutazzjoni li g\u0127adha ma \u0121ietx identifikata.", "Din il-forma H1N1 tal-2009 tikkaw\u017ca s-sintomi normali tal-influwenza, b\u0127al deni, sog\u0127la u u\u0121ig\u0127 ta' ras."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12768", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12768", "title": "Cinco de Mayo", "text": ["Cinco de Mayo", "Cinco de Mayo (bl-Ispanjol g\u0127al \"\u0127amsa ta' Mejju\") hi vaganza nazzjonali fil-Messiku, primarjament i\u010b\u010belebrata fl-istat ta' Puebla, b'rikonoxximent \u017cg\u0127ir f'partijiet o\u0127ra tal-Messiku.", "Din il-btala tikkommemora r-reb\u0127a mhux mistennija tal-armata Messikana fuq il-qawwiet Fran\u010bi\u017ci fil-Battalja ta' Puebla ta' nhar il-5 ta' Mejju, 1862, ta\u0127t il-kmand tal-\u0120eneral Messikan Ignacio Zaragoza Segu\u00edn.", "Fil-battalja, minkejja li kienu inqas fin-numru, il-Messikani g\u0127elbu lill-armata esperta Fran\u010bi\u017ca li kienet ilha madwar 50 sena ma ssofri telfa.", "Madanakollu, is-Cinco de Mayo fil-Messiku mhix \"btala federali obbligatorja\", imma aktar minn hekk btala li ti\u0121i osservata voluntarjament.", "Minkejja li fil-Messiku kollu din il-vaganza ftit li xejn ting\u0127ata importanza kbira, din id-data hi osservata fl-Istati Uniti u postijiet o\u0127ra madwar id-dinja b\u0127ala \u010belebrazzjoni tal-wirt u l-qlubija Messikana.", "Madanakollu, fl-Istati Uniti din il-\u0121urnata ti\u0121i m\u0127awda ma' Jum l-Indipendenza tal-Messiku, li ta\u0127bat fis-16 ta' Settembru, l-aktar btala nazzjonali u patrijottika importanti fil-Messiku.", "Fl-1861, il-Messiku waqfu jag\u0127mlu l-\u0127las tal-interessi lill-kredituri tag\u0127hom.", "B\u0127ala risposta g\u0127al dan l-a\u0121ir, lejn tmiem l-1861, Franza (u pajji\u017ci o\u0127ra Ewropej) attakkaw lill-Messiku biex jinfurzaw il-\u0127las tad-djen.", "Franza idde\u010bidiet li tipprova tie\u0127u u tokkupa lill-Messiku.", "Fl-ewwel inva\u017cjoni Franza irnexxielha tag\u0127mel dan; per\u00f2, fil-5 ta' Mejju, 1862, fil-belt ta' Puebla, il-Messikani kienu mmexxija mill-\u0120eneral Ignacio Zaragoza Segu\u00edn.", "Minkejja li l-armata Messikana kienet rebbie\u0127a fuq il-Fran\u010bi\u017ci fi Puebla, ir-reb\u0127a ttardjat l-inva\u017cjoni Fran\u010bi\u017ca f'Mexico City.", "Sena wara, Franza bdew jokkupaw lill-Messiku.", "Il-Fran\u010bi\u017ci po\u0121\u0121ew lil Massimiljanu I, Imperatur tal-Messiku fuq it-tron tal-Messiku.", "Il-Fran\u010bi\u017ci, wara pressjoni min-na\u0127a tal-Amerika, eventwalment irtirat bejn l-1866 u l-1867.", "Massimiljanu ing\u0127ata l-piena tal-mewt mill-President Benito Juarez, \u0127ames snin wara l-Battalja ta' Puebla.", "Il-vaganza tas-Cinco de Mayo hi primarjament vaganza re\u0121jonali fil-Messiku, bi\u010b-\u010belebrazzjonijiet isiru f'partijiet limitati tal-Messiku.", "Dawn i\u010b-\u010belebrazzjonijiet jinkludu l-ikel, il-mu\u017cika u \u017c-\u017cfin.", "\u0120ewwa l-Istati Uniti, is-Cinco de Mayo bdiet tir\u010bievi aktar importanza milli tir\u010bievi \u0121ewwa l-Messiku stess.", "Din id-data hi tabil\u0127aqq l-aktar rikonoxxuta fl-Istati Uniti b\u0127ala data li fiha ti\u010b\u010belebra l-kultura u l-esperjenzi tal-Amerikani ta' dixxendenza Messikana.", "Din il-festa hi osservata minn \u0127afna Amerikani, irrelevanti liema huma l-ori\u0121ini etni\u010bi tal-persuna.", "I\u010b-\u010belebrazzjonijiet jinvolvu simboli tradizzjonali Messikani, b\u0127all-Virgen de Guadalupe, u figuri prominenti ta' dixxendenza Messika fl-Istati Uniti, b\u0127al C\u00e9sar Ch\u00e1vez.", "Biex ji\u010b\u010belebraw, \u0127afna juru bnadar tas-Cinco de Mayo waqt li d-distretti tal-iskola jorganizzaw avvenimenti spe\u010bjali biex jedukaw lill-istudenti dwar is-sinjifikat ta' din il-\u0121urnata.", "L-avvenimenti u \u010b-\u010belebrazzjonijiet li jsiru juru influwenza Messikana, spe\u010bjalment fil-mu\u017cika u \u017c-\u017cfin re\u0121jonali.", "Xi e\u017cempji jinkludu l-\"ballet folkl\u00f3rico\" u dimostrazzjonijiet ta' \"mariachi\" li jsiru kull sena \u0121ewwa l-Plaza del Pueblo de Los Angeles.", "Dawn i\u010b-\u010belebrazzjonijiet joffru wkoll spunt g\u0127all-bejg\u0127 u promozzjoni ta' prodotti u servizzi Messikani, bl-emfasi taqa' fuq ix-xorb, l-ikel u l-mu\u017cika tipika."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12771", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12771", "title": "Arg-\u00e9 Bam", "text": ["Arg-\u00e9 Bam", "Arg-\u00e9 Bam (\u0627\u0631\u06af \u0628\u0645 bil-Persjan, \"\u010bittadella ta' Bam\") hu l-ikbar bini adobu fid-dinja, li jinsab f'Bam, belt fil-provin\u010bja ta' Kerman fix-Xlokk tal-Iran.", "Dan il-post hu mni\u017c\u017cel b\u0127ala Wirt Storiku Dinji mill-UNESCO.", "Din i\u010b-\u010bittadella enormi fi Triq il-\u0126arir \u0121iet mibnija qabel is-sena 500 QK u baqg\u0127et tintu\u017ca' sal-1850 WK.", "Mhuwiex mag\u0127ruf fi\u010b-\u010bert g\u0127ala dan il-bini safa abbandunat.", "Il-bini s\u0127i\u0127 kien fortizza kbira fejn i\u010b-\u010bittadella stess kienet il-qofol tal-post, imma min\u0127abba d-dehra impressjonanti ta\u010b-\u010bittadella, li tifforma l-og\u0127la punt, il-fortizza s\u0127i\u0127a tisseja\u0127 i\u010b-\u010aittadella ta' Bam.", "Fis-26 ta' Di\u010bembru, 2003, i\u010b-\u010aittadella kienet kwa\u017ci kompletament distrutta minn terremot, flimkien mal-kumplament ta' Bam u l-madwar.", "Ftit \u0121ranet wara dan it-terremot, il-President Iranjan Mohammad Khatami \u0127abbar li \u010b-\u010aittadella kienet se ter\u0121a' tinbena.", "Ikbar minn Arg-\u00e9 Rayen, l-arja ta\u010b-\u010aittadella ta' Bam hi ta' madwar 180,000 metru kwadru, u hi mdawwra b'\u0127itan \u0121igantesk g\u0127oli bejn 6 sa 7 metri u twil 1815-il metru.", "I\u010b-\u010bittadella turi wkoll tnejn mit-torrijiet li \"dejjem jg\u0127assu\" li Bam hi famu\u017ca g\u0127alihom \u2013 hemm 67 torri ta' dan it-tip imxerrdin mal-belt antika ta' Bam.", "Il-pjanta u l-arkitettura ta\u010b-\u010bittadella huma \u0121enjalment studjati minn diversi punti di vista.", "Mill-forma pre\u017centi ta\u010b-\u010bittadella wie\u0127ed jista' jinduna li l-fassal kien ippreveda l-forma intera tal-istruttura u l-belt mill-ewwel fa\u017cijiet tal-pro\u010bess tal-ippjanar.", "Matul kull fa\u017ci tal-i\u017cvilupp tal-bini, il-parti li kienet di\u0121\u00e0 mibnija kienet tirrafigura figura kompleta, u kull parti addizzjonali setg\u0127et ti\u0121i \"minsu\u0121a\" mal-parti e\u017cistenti ming\u0127ajr ebda differenza bejn i\u017c-\u017cew\u0121 partijiet.", "I\u010b-\u010bittadella tinsab fi\u010b-\u010bentru tal-belt-fortizza, fil-punt ta' osservanza l-aktar sigur.", "Fil-forma arkitettonika ta\u010b-\u010aittadella ta' Bam hemm \u017cew\u0121 partijet distiniti:", "Fost id-djar, huma rikonoxxuti tliet tipi differenti:", "Il-bini kollu hu mag\u0127mul minn briks tat-tafal mhux mo\u0127mi, ji\u0121ifier adobi.", "I\u010b-\u010aittadella Bam, qabel it-terremot tal-2003, kienet probabilement l-ikbar struttura adoba fid-dinja.", "Meta l-bibien tal-belt kienu jing\u0127alqu, l-ebda bniedem u annimal ma seta' jid\u0127ol.", "L-abitanti setg\u0127u jkomplu jg\u0127ixu g\u0127al perjodu twil ta' \u017cmien f'i\u017colament min\u0127abba li kellhom a\u010b\u010bess g\u0127al bir, \u0121onna, u annimali domesti\u010bi.", "Meta l-belt-fortizza kienet ti\u0121i assedjata, l-abitanti kienu jibqg\u0127u \u0121ewwa l-belt waqt li s-suldati kienu jidefenduha, protetti minn \u0127itan u torrijiet g\u0127oljin.", "Minbarra t-torrijiet tal-g\u0127assa u l-q\u010ba\u010bet dekorati tal-\u0127itan l-g\u0127olja fuq l-orizzont tal-fortizza, it-torrijiet tar-ri\u0127 (bil-Persjan: \"badgir \u0628\u0627\u062f\u06af\u064a\u0631\") huma wkoll aspetti notevoli.", "Dawn huma strutturi spe\u010bjali li jo\u0127or\u0121u 'l barra mill-binjiet biex jilqg\u0127u r-ri\u0127 u jiddirie\u0121uh g\u0127all-binjiet.", "Xi drabi l-arja tg\u0127addi fuq bieqji tal-ilma fil-bini biex ikess\u0127uh u jmur it-trab.", "Tipi differenti ta' torrijiet tar-ri\u0127 huma w\u017cati g\u0127al bini differenti.", "It-terremot tal-2003 f'Bam qered madwar 80 fil-mija ta\u010b-\u010aittadella.", "B\u0127ala Wirt Storiku Dinji diversi pajji\u017ci qed jikkooperaw flimkien fil-bini mill-\u0121did ta' din i\u017c-\u017cona.", "Il-\u0120appun, l-Italja u Franza huma fost il-pajji\u017ci li bdew jag\u0127tu daqqa t'id mill-bidu.", "Il-\u0120appun ta 1,300,000 dollaru Amerikan lill-Iran g\u0127all-bini mill-\u0121did, u sostna dan il-pro\u0121ett billi bag\u0127at tag\u0127mir apposta u \u0127oloq pjan 3D ta\u010b-\u010aittadella ta' Bam biex ikabbar l-akkuratezza tar-rinnovazzjoni.", "L-Italja \u0127ar\u0121et 300,000 dollaru Amerikan fil-pro\u0121ett u bag\u0127tet skwadra ta' esperti biex jag\u0127mlu restawrazzjoni tat-torri prin\u010bipali ta' Bam.", "Franza g\u0127enet lill-Iran billi tipprovdi l-mappa ta\u010b-\u010aittadella ta' Bam.", "Il-Bank Dinji ta wkoll somma kbira g\u0127al dan il-pro\u0121ett."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12775", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12775", "title": "Daphne Caruana Galizia", "text": ["Daphne Caruana Galizia", "Daphne Caruana Galizia (Tas-Sliema, 26 ta' Awwissu 1964 \u2013 Bidnija, 16 t'Ottubru 2017) kienet \u0121urnalista, opinjonista, u blogger Maltija.", "Mill-2008 sa meta nqatlet, hija ffukat \u0127idmietha b'kummentarju frekwenti fuq il-blogg tag\u0127ha li fih sikwit kienet tist\u0127arre\u0121 u ti\u017cvela bosta stejjer.", "Min\u0127abba l-istil tag\u0127ha, kien qed tiffa\u010b\u010bja wkoll numru ta' libelli fil-Qorti fuq diversi rapporti.", "Fl-2016, kienet l-unika Maltija f'lista tal-portal tal-a\u0127barijiet internazzjonali \"Politico\" tal-aktar 28 persuna influwenti fl-Ewropa.", "Bint Michael Alfred Vella u Rose Marie imwielda Mamo, Daphne studjat fl-Iskola tas-Sorijiet Dorotej fl-Imdina u fil-Kulle\u0121\u0121 San Alwi\u0121i Birkirkara.", "Fl-1982, in\u017cammet arrestata mill-Pulizija g\u0127al 48 sieg\u0127a wara li \u0127adet sehem fi protesta favur id-demokrazija.", "Fl-1985, i\u017c\u017cew\u0121et lill-avukat Peter Caruana Galizia u kellha tliet ulied subien: Matthew, Andrew u Paul.", "Bdiet ta\u0127dem fil-mezzi tax-xandir fl-1987, u malajr stabbilixxiet lilha nnifisha b\u0127ala wa\u0127da fost l-aktar \u0121urnalisti kontroversjali ta' Malta bil-kolonna tag\u0127ha fis-\"Sunday Times\".", "Caruana Galizia tke\u010b\u010biet mit-Times fl-1996 wara li l-gazzetta rrifjutat li tippubblika artiklu li kitbet fuq il-President Emeritus Guido de Marco u t-tifla tieg\u0127u, Gianella Demarco (avukata).", "Dan l-artiklu mbag\u0127ad deher fuq the \"Malta Independent\".", "Fl-1992 kienet editur asso\u010bjat ma' The Malta Independent.", "Hija saret opinjonista regolari f'\"The Malta Independent on Sunday\" u editur tar-rivista \"Taste & Flair\".", "Fl-2016, wara l-investigazzjoni li g\u0127amlet fuq il-Panama Papers, Daphne Caruana Galizia kienet l-unika Maltija li ntg\u0127a\u017clet mill-portal tal-a\u0127barijiet internazzjonali, POLITICO f'lista tal-aktar 28 persuna influwenti fl-Ewropa.", "Hija kienet \u0121iet imfissra b\u0127ala mara li wa\u0127idha tista' titqies 'wikileaks' li ta\u0127dem favur it-trasparenza u kontra l-korruzzjoni.", "Caruana Galizia mill-ewwel saret mag\u0127rufa g\u0127all-veduti liberali u \u0127orox tag\u0127ha dwar kwistjonijiet politi\u010bi u so\u010bjali.", "Il-kitba tag\u0127ha tvarja minn \"gossip\" fuq persuna\u0121\u0121i pubbli\u010bi Maltin sa anali\u017ci kriti\u010bi tar-realt\u00e0 so\u010bjo-politika Maltija.", "Flimkien ma' Andrew Borg-Cardona, kienet wa\u0127da mill-kittieba li kkritikaw bl-a\u0127rax lil-lemin estrem Malti, spe\u010bjalment dak asso\u010bjat mal-fehmiet ta' Norman Lowell dwar l-immigranti illegali.", "Il-perspettiva femminista ta' Caruana Galizia kienet wa\u0127da kemmxejn aggressiva, li kient t\u0127e\u0121\u0121e\u0121 lin-nisa ma jivvittimizzawx irwie\u0127hom.", "Meta impjegata Maltija reb\u0127et l-ewwel ka\u017c ta' molestji sesswali ta' natura verbali fuq il-post tax-xog\u0127ol, \u2013 reb\u0127a li kienet meqjusa b\u0127ala su\u010b\u010bess g\u0127all-mara Maltija \u2013 Daphne qalet li f'ka\u017cijiet b\u0127al dawn il-mara g\u0127andha tirrea\u0121ixxi u mhux i\u0121\u0121ib ru\u0127ha b'mod, li skont kif tifhimha hi, hu \"infantili\".", "Fl-2008, hija bdiet tikteb il-blogg popolari tag\u0127ha \"Running Commentary\".", "Fi Frar tal-2010, il-Ma\u0121istrat Consuelo Herrera \u0127assitha mmalafamata b'g\u0127add ta' artikli li dehru fuq il-blogg tag\u0127ha u fittxitha g\u0127al libell.", "Nhar it-8 ta' Marzu 2013, Caruana Galizia \u0121iet arrestata filg\u0127axija wara li kisret il-jum ta' riflessjoni ta' qabel l-elezzjonijiet \u0121enerali.", "Dan wara li kitbet artikli fuq il-blogg tag\u0127ha meqjusa b\u0127ala ta' natura politika.", "Nhar l-20 ta' April 2017 Caruana Galizia kitbet fil-blogg tag\u0127ha li dokument f'safe fil-bank Pilatus juri li l-Egrant hi tas-Sinjura Michelle Muscat, mart il-Prim Ministru, u li kienu imtennija mill-Partit Nazzjonalista, li fihom implikaw li l-Prim Ministru Joseph Muscat u s-Sinjura Muscat huma s-sidien tal-kumpanija Egrant li hija registrata fil-Panama.", "G\u0127axart ijiem wara din l-allegazzjoni, Muscat sejjea\u0127 elezzjoni bikrija.", "F'inkjesta ma\u0121isterjali li l-konklu\u017cjonijiet tag\u0127ha \u0127ar\u0121u wara l-assassinju ta' Caruana Galizia, instab li Muscat u l-familja tieg\u0127u ma kinux sidien ta' din il-kumpanija.", "Nhar it-Tnejn 16 ta' Ottubru 2017, fit-3.00 p.m., Caruana Galizia rikbet il-karozza biex tmur t\u0127allas xi pagamenti lill-kumpanija minn fejn kienet qed tikri l-karozza.", "Ftit wara li Caruana Galizia rikbet fil-karozza u bdiet issuq, \u0127ar\u0121et mill-isqaq li hemm mad-dar, daret fuq ix-xellug, u bdiet issuq fit-triq ewlenija tal-Bidnija u minn hemm ni\u017clet in-ni\u017cla fid-direzzjoni lejn il-Mosta.", "Kien f'dan il-mument li wara li saqet madwar 100 metru, il-karozza li fiha kienet Caruana Galizia splodiet.", "L-isplu\u017cjoni nstemg\u0127et minn diversi partijiet.", "Tant kienet b'sa\u0127\u0127itha li l-karozza spi\u010b\u010bat f'mitt bi\u010b\u010ba li nfirxu fl-g\u0127elieqi li hemm qrib ir-residenza tag\u0127ha.", "Wie\u0127ed mill-a\u0127\u0127ar messa\u0121\u0121i li Caruana Galizia bag\u0127tet lil wa\u0127da mill-\u0127bieb tag\u0127ha, Caroline Muscat, kien jg\u0127id hekk: \"In\u0127oss li \u017c-\u017cmien hawn qed jiskadili.", "Hemm \u0127afna affarijiet li xtaqt nag\u0127mel, imma li g\u0127adni ma g\u0127amiltx.\"", "Fi stqarrija f'Kastilja madwar sieg\u0127a u nofs wara d-delitt, il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li dak li se\u0127\u0127 hu ina\u010b\u010bettabbli fuq kull livell.", "Ikkundanna bla ri\u017cervi dan \"l-attakk barbaru fuq il-persuna u l-liberta' tal-espressjoni f'pajji\u017cna.\"", "Joseph Muscat qal li Caruana Galizia kienet kritika \u0127arxa tieg\u0127u, kemm politikament kif ukoll personalment.", "\"Madanakollu ma nista' nu\u017ca qatt dan il-fatt biex ji\u0121\u0121ustifika bl-ebda mod possibbli dan l-att barbaru li jmur kontra kull dinjita' u kull \u010bivilta'.\"", "Il-Prim Ministru qal li ta struzzjonijiet lill-pulizija kif ukoll lis-servizzi kollha tas-sigurta' fil-pajji\u017c biex jie\u0127du kull mi\u017cura biex il-\u0127ati jew \u0127atja jitressqu quddiem il-\u0121ustizzja.", "Ta struzzjonijiet biex ti\u0121i mitluba assistenza minn korpi tas-sigurta' minn pajji\u017ci o\u0127ra fl-investigazzjonijiet.", "Muscat qal li kkomunika mal-Kap tal-Oppo\u017cizzjoni Adrian Delia u qasam mieg\u0127u l-informazzjoni li g\u0127andu sa issa.", "G\u0127aldaqstant, bi qbil bejn i\u017c-\u017cew\u0121 na\u0127at, id-diskors ta' Adrian Delia b'replika g\u0127ad-diskors tal-Budget kellu ji\u0121i pospost u minflok se jsiru stqarrijiet mi\u017c-\u017cew\u0121 na\u0127at tal-Kamra f'din li \u0121iet deskritta b\u0127ala \"\u0121urnata sewda g\u0127all-liberta' tal-espressjoni f'pajji\u017cna\".", "Il-PM qal li hu l-Prim Ministru ta' kul\u0127add u s-sa\u0127\u0127a tad-demokrazija tag\u0127na to\u0127ro\u0121 f'mumenti b\u0127al dan, fejn irridu nkunu lesti niddefendu l-prin\u010bipji tag\u0127na u d-drittijiet ta' kull wie\u0127ed u wa\u0127da minna.", "Hu appella g\u0127all-g\u0127aqda nazzjonali u mhux se jistrie\u0127 sakemm issir \u0121ustizzja g\u0127aliex il-pajji\u017c jist\u0127oqqlu \u0121ustizzja.", "\"Kul\u0127add g\u0127andu dritt jikteb u jg\u0127id li jrid f'pajji\u017cna u min i\u0127ossu n\u0121urjat, g\u0127andu d-dritt tal-protezzjoni tal-Qrati u ebda rimedju ie\u0127or.", "Mhux se nistrie\u0127 qabel nara li ssir \u0121ustizzja f'dan il-ka\u017c.", "G\u0127aliex pajji\u017cna jist\u0127oqqlu \u0121ustizzja,\" temm il-Prim Ministru.", "Il-Kap tal-Oppo\u017cizzjoni Adrian Delia qal li fil-pajji\u017c hawn responsabiltajiet legali u politi\u010bi.", "Qal li Daphne Caruana Galizia ma kinitx persuna kwalunkwe i\u017cda kellha impatt fuq is-so\u010bjeta' Maltija.", "Dr. Delia qal li ilu \u0121img\u0127at s\u0127a\u0127 jg\u0127id li mhux qed ng\u0127ixu f'pajji\u017c normali.", "Qal li dak li se\u0127\u0127 illum ma nistg\u0127ux narawh x'perspettiva li se\u0127\u0127et illum stess.", "Qal li l-istituzzjonijiet tal-pajji\u017c ilhom 4 snin u nofs jitmermru.", "Qal li dak li se\u0127\u0127 illum huwa konsegwenza ta' \u0127afna de\u010bi\u017cjonijiet li se\u0127\u0127u matul dawn l-a\u0127\u0127ar snin.", "Dr. Delia sejja\u0127 il-qtil ta' Daphne Caruana Galizia b\u0127ala qtil politiku li g\u0127alih trid tintrefa ir-responsabilita' politika.", "Qal li din hija tra\u0121edja nazzjonali, assalt fuq id-demokrazija.", "Qal li sfortunatament qed nitg\u0127allmu bl-iktar mod tan-niket u viljakk g\u0127ax mietet persuna Maltija li kellha opinjoni u li riedet i\u0121\u0121ib il-verita' il-quddiem.", "Qal li l-pajji\u017c naqas meta l-korp tal-pulizija ma investigax, qal li nqassna meta l-Avukat \u0120enerali ma nvestigax.", "Qal li dan sar min\u0127abba de\u010bizjonijiet zbaljati tal-Gvern.", "Huwa sejja\u0127 lill-Maltin biex iqumu illum qabel g\u0127ada biex isemmghu le\u0127inhom fejn il-Gvern irid jibqa' sieket.", "Fil-\u0121img\u0127at ta' qabel l-assassinju, Caruana Galizia kienet kritika \u0127arxa ta' Delia tant li Delia kien fet\u0127ilha \u0127ames libelli.", "Wara l-assassinju, huwa irtira dawn il-libelli u g\u0127amel apolo\u0121ija lill-familja tag\u0127ha g\u0127all-kliem iebes li kien qal fil-konfront tag\u0127ha, apolo\u0121ija li ma ntlaqg\u0127etx mill-familja.", "\"It-telfa ta' Daphne Caruana Galizia timliena bi swied il-qalb u bid-determinazzjoni li niddefendu d-demokrazija sal-a\u0127\u0127ar\", sostna l-Ar\u010bisqof.", "Huwa insista li l-poplu jrid iqum u jiddefendi d-dinjit\u00e0 ta' kull wiehed sabiex ji\u0121i difi\u017c l-valur tad-demokrazija \u0127alli bil-kliem issa ng\u0127addu g\u0127all-fatti.", "Filwaqt li wera solidarjet\u00e0 mal-qraba tal-vittma, l-Ar\u010bisqof Scicluna \u0127e\u0121\u0121e\u0121 lill-\u0121urnalisti sabiex ma jib\u017cg\u0127u minn \u0127add u jiddefendu l-verit\u00e0.", "L-Istitut tal-\u0120urnalisti Maltin ikkundanna bil-qawwa kollha l-qtil tal-\u0121urnalista.", "Fi stqarrija spjegat li g\u0127all-komunit\u00e0 tal-\u0121urnalisti lokali dan hu ka\u017c xokkanti u li jolqot direttament id-dritt tal-liberta' tal-espressjoni.", "Dan filwaqt li \u0121iet enfasizzata li ank\u00e8 jekk mhux dejjem wie\u0127ed qabel ma' dak li kitbet Caruana Galizia, bla dubju ta' xejn, b\u0127al kull \u010bittadin ie\u0127or kellha dritt tesprimi ru\u0127ha u terfa' r-responsabbilta' g\u0127al dak li kitbet.", "L-istitut tal-\u0120urnalisti Maltin appella lill-Pulizija biex tag\u0127mel dak kollu possibbli biex jinstabu l-\u0127atja ta' dan id-delitt gravi biex jie\u0127du dak li \u0127aqqhom skont il-li\u0121i.", "Dan hu jum ikrah g\u0127ad-demokrazija fil-pajji\u017c li g\u0127andu jsib il-kundanna ta' kul\u0127add.", "L-IGM, appellat g\u0127al kull \u0121urnalist u \u0121urnalista sabiex ma j\u0127allux din it-tra\u0121edja tkiddhom milli jkompli jaqdi d-dmir tieg\u0127u lejn is-so\u010bjeta' u jkompli jirrapportaw bla bi\u017ca' jew favuri dak kollu li hu fl-interess pubbliku u ta' interess g\u0127as-so\u010bjeta'.", "L-MGRM, aditus Foundation, Integra Foundation, Iil-Critical Institute u l-Platform of Human Rights Organisation f'Malta esprimew il-kondoljanzi tag\u0127hom lill-familja ta' Caruana Galizia filwaqt li sa\u0127qu li dan il-qtil huwa attakk dirett fuq il-libert\u00e0 tal-espressjoni.", "Huma wkoll \u0127e\u0121\u0121ew lill-Gvern sabiex ji\u017cgura li l-id wara dan l-attakk fa\u0127xi jinqabad sabiex issir \u0121ustizzja.", "Strickland Foundation iddeskrivew lil Caruana Galizia b\u0127ala \u0121urnalista li kienet twettaq xog\u0127olha ming\u0127ajr bi\u017ca' jew favuri.", "Huma kkunsidraw dan il-qtil makabru b\u0127ala attakk fa\u0127xi u dirett fuq il-libert\u00e0 tal-espressjoni u insistew li sse\u0127\u0127 azzjoni immeddjata u effetiva mill-istituzzjonijiet tal-pajji\u017c bil-g\u0127an li l-awturi ta' din l-oxxenit\u00e0 jitressqu quddiem il-\u0121ustizzja.", "Dan sabiex il-\u0121urnalisti Maltin i\u0127ossuhom siguri u liberi li jistg\u0127u jwettqu xog\u0127olhom ming\u0127ajr ma \u0127ajjithom tkun fil-periklu.", "Fl-investigazzjoni tal-pulizija Maltija fuq il-qtil ta' Caruana Galizia qed jie\u0127du sehem ukoll esperti Amerikani mill-FBI, o\u0127rajn Olandizi u Taljani, u esperti tal-Europol.", "Dawn l-esperti barranin b'kompitenzi varji fl-investigazzjonijiet kriminali qed jassistu lill-Pulizija Maltija f'oqsma partikulari tal-investigazzjoni.", "It-Tlieta 15 ta' Novembru 2016", "Jinxtraw i\u017c-\u017cew\u0121 simcards Vodafone li permezz tag\u0127hom \u0121iet attivit\u00e0 l-Bomba li qatlet lil Daphne Caruana Galizia", "It-Tlieta 10 ta' Jannar 2017", "I\u017c-\u017cew\u0121 SIMCARDS ji\u0121u attivati f'\u0126a\u017c-\u017bebbu\u0121.", "Fil-\u0121img\u0127at u x-xhur ta' wara kien hemm komunikazzjoni bejniethom biss u minima.", "It-Tnejn 21 ta' Awwissu 2017", "L-Imputtati allegatament jippruvaw is-SIMCARDS fl-in\u0127awi tal-Bidnija.", "Il-\u0126add 15 ta' Ottubru 2017", "6:00pm: Iben il-vittma, Matthew Caruana Galizia, jipparkja l-karozza tal-vittma barra r-rixtellu tad-dar fil-Bidnija \u2013 dan kuntrarju g\u0127al dak li kienet tag\u0127mel ommu Daphne li kienet ida\u0127\u0127alha l-\u0121ewwa mir-rixtellu.", "Il-karozza ma ntu\u017catx i\u017cjed.", "It-Tnejn 16 ta' Ottubru 2017", "01:41am: Ti\u0121i attivata l-bomba mal-karozza ta' Daphne Caruana Galizia fil-Bidnija.", "Il-bomba allegatament tpo\u0121\u0121iet fuq \u0121ewwa tal-karozza e\u017cattament ta\u0127t is-seat tal-istess karozza.", "05:00am: Miguel Caruana, impjegat tal-GO, jag\u0127mel tliet kwarti jistenna lil George Degiorgio biex imorru jistadu.", "\u010aempel lil Degiorgio u ma we\u0121bux, u wara r\u010bieva SMS ming\u0127andu li ma jistax imur.", "06:14am: Fl-in\u0127awi tal-Kurja tal-Furjana inxteg\u0127el il-mobile Nokia li fih kien hemm is-SIM CARD li minnu ntbag\u0127at l-SMS qattiel li eventwalment attiva l-bomba.", "07:55am: Id-dg\u0127ajsa MAYA propjeta' ta' Alfred Degiorgio l-Fulu \u0127ar\u0121et mill-Port il-Kbir u \u0121ibdet lejn in-nofsinhar ta' Malta.", "Id-dg\u0127ajsa kienet misjuqa minn George Degorgio mag\u0127ruf b\u0127ala i\u010b-\u010ainiz.", "08:58am: Meta allegatament George kien fuq il-ba\u0127ar fl-in\u0127awi ta' Ba\u0127ar i\u010b-\u010aag\u0127aq, jag\u0127mel telefonata mill-mobile personali tieg\u0127u lil Miguel Caruana biex jibg\u0127atlu l-kreditu.", "Caruana barax in-numru u bag\u0127tulu SMS.", "G\u0127alkemm kien jidhirlu li George kien bil-kuntratt, \u0127aseb li forsi g\u0127andu b\u017conn g\u0127at-tfal.", "09:30am: Resident fil-Bidnija jilma\u0127 il-karozza bajda suspettu\u017ca li kien ilu jara g\u0127all-a\u0127\u0127ar 3 \u0121img\u0127at.", "Karozza \u017cg\u0127ira u tal-kiri li dehret ukoll fin-12.30pm u allegatament nofs sieg\u0127a qabel id-delitt.", "Il-karozza ma baqg\u0127etx tidher i\u017cjed fl-in\u0127awi wara d-delitt.", "\u0120ieli din il-karozza kienet tkun ipparkjata \u0127dejn il-barriera, fi\u017c-\u017cona jg\u0127idulha \"Ta' Ma\u010bedonja.\"", "Mal-karozza kien hemm imwa\u0127\u0127la sticker bid-ditta tal-kumpanija tal-kiri.", "Mitlub mill-Prosekuzzjoni dwar id-dehra tal-persuna li kienet fil-karozza, ix-xhud qal li mill-karna\u0121\u0121jon kien jidher G\u0127arbi jew Libjan.", "Stqarr li barra l-karozza qatt ma rah u kien jidher 'stiff' fis-\"seat\" tax-xufier.", "2:00pm: Daphne Caruana Galizia tag\u0127mel l-a\u0127\u0127ar kuntatt permezz tal-mobile tag\u0127ha.", "2:50pm: Id-dg\u0127ajsa MAYA tibda die\u0127la lura fil-Port il-Kbir.", "Resident fil-Bidnija \u0127are\u0121 ji\u010b\u010bekkja l-posta u ra karozza bajda mal-grada tieg\u0127u, ipparkjata b'wi\u010b\u010bha lejn l-Im\u0121arr.", "Dan stqarr li l-karozza, li kellha pjan\u010bi tal-kiri, bl-ittri DQZ, kienet vojta.", "2:55pm: Caruana Galizia to\u0127ro\u0121 mid-dar, f'dan il-\u0127in issir telefonata bejn Alfred il-Fulu fil-Bidnija u George \u010b-\u010aini\u017c fil-Port il-Kbir.", "It-telefonata ddum ftit sekondi, fejn \u017cew\u0121 minuti wara saret o\u0127ra li damet iktar minn mitt sekonda.", "2:58pm: SMS jg\u0127addi fil-module imqabbad mal-bomba u eventwalment tisplodi.", "F'din il-minuta is-SIM Card fil-bomba taqta' kull kuntatt minn mat-torri \u010bellulari.", "3:15pm: Id-dg\u0127ajsa misjuqa minn George Degorgio \u010b-\u010aini\u017c, tinqabad die\u0127la lura fil-Menqa fil-Marsa.", "3:19pm: L-Ispettur tal-Pulizija Maltija Antoine Cilia jasal fuq il-post tad-delitt wara li fuq ir-\"radio\" sema' messa\u0121\u0121 li jg\u0127id li ra\u0121el li kien fl-in\u0127awi tal-\u0120nien tal-G\u0127arusa tal-Mosta, qal li kienet qed tidher karozza tisplodi.", "Wasslitlu ukoll informazzjoni li seta' kien hemm persuna maqbuda fil-karozza.", "Kif wasal ra l-bi\u010b\u010biet tal-karozza mifruxa ma' kullimkien, kif ukoll parti mill-\u0121isem, li wara rri\u017culta li kien ta' Daphne Caruana Galizia.", "Ra wkoll argument bejn iben il-vittma, Matthew Caruana Galizia u Mario Vella, min\u0127abba te\u0127id ta' ritratt.", "Cilia ra l-\u0121isem bla \u0127ajja ta' Caruana Galizia jserra\u0127 fuq il-bieba tal-karozza fuq in-na\u0127a tal-passi\u0121\u0121ier.", "Ftit wara, waslu l-membri tal-Protezzjoni \u010aivili li bdew jitfu n-nirien.", "L-Ispettur, meta kien g\u0127addej, innota karozza bin-numru tal-pjan\u010bi QQZ668.", "Il-kuntistabbli Malcolm Cefai mid-Distrett tal-Mosta jg\u0127id li kif waslu fuq il-post kien hemm Matthew Caruana Galizia, iben il-vittma.", "Matthew qalilhom, \"My mum is in the car\".", "Il-pulizija resqu lejn il-karozza imma ma setg\u0127u jag\u0127mlu xejn f'dak l-istadju, peress li n-nar kien kbir u ma setg\u0127ux jitfg\u0127uh bil-\"fire extinguisher. \"", "\"Ippruvajna nikkalmaw ftit lil Matthew\".", "\u0126in minnhom, kien hemm \u010bertu Mario Vella, u Matthew talbu biex jinterrogawh g\u0127ax kien qed jie\u0127u r-ritratti tal-karozza ta' ommu.", "Cefai qal li hu mar ikellem lil Mario u qallu biex jitlaq mill-post, talbu l-mowbajl.", "Jg\u0127id ukoll li Mario ta l-mowbajl iPhone 7 lil Matthew, li tefg\u0127u mal-art.", "4.00pm: F'dan il-\u0127in jew qabel, Miguel Caruana ra lil George qrib it-Tinda tal-Patata fil-Marsa.", "It-Tlieta 17 ta' Ottubru 2017", "Jissoktaw l-Investigazzjonijiet b'rabta ma' dan id-delitt u jibdew jaslu f' Malta investigaturi barranin fosthom dawk Olandizi.", "Il-\u0120img\u0127a 20 ta' Ottubru 2017", "Tinfeta\u0127 ix-xena tar-reat \u2013 l-investigaturi barranin \u0121abru bi\u017c\u017cejjed evidenza waqt li l-FBI tibda tipprova tg\u0127aqqad il-bi\u010b\u010biet sabiex tistabbilixxi minn g\u0127amel il-bomba.", "Is-Sibt 2 ta' Di\u010bembru 2017", "L-investigaturi jaslu g\u0127alll-a\u0127wa Alfred u George Degorgio flimkien ma' Vince Muscat.", "L-Ispetturi Keith Arnaud u Kurt Zahra jitolbu lill-Ma\u0121istrat Anthony Vella jo\u0127ro\u0121 mandat ta' arrest.", "It-Tnejn 4 ta' Di\u010bembru 2017", "8:00pm", "Operazzjoni kbira fl-in\u0127awi tal-Menqa fil-Marsa twassal biex ji\u0121u arrestati t-tliet imputati flimkien ma' seba' o\u0127ra li jing\u0127ataw il-police bail wara 48 sieg\u0127a ta' interrogazzjoni.", "Din l-operazzjoni kienet fost l-akbar li qatt saret f'Malta u li rat is-sehem tal-Pulizija u l-Forzi Armati.", "9:00pm", "Il-Prim Ministru Joseph Muscat jindirizza konferenza tal-a\u0127barijiet f'Kastilja li bi kliem meqjus jag\u0127ti dettalji dwar l-operazzjoni.", "7 \u0121img\u0127at wara l-assassinju ta' Caruana Galizia, Muscat \u017cvela li fl-g\u0127odwa tal-4 ta' Di\u010bembru kienu \u0121ew arrestati 8 persuni suspettati bil-qtil ta' Caruana Galizia.", "Jirri\u017culta li l-persuni arrestati huma kollha Maltin.", "Il-Prim Ministru qal li dawn l-arresti saru waqt li kienet g\u0127addejja operazzjoni li ilha g\u0127addejja g\u0127al dawn l-a\u0127\u0127ar \u0121img\u0127at.", "Muscat qal li l-Pulizija g\u0127andha 48 sieg\u0127a \u010bans biex tinterroga lis-suspettati u tidde\u010biedi jekk hux se jitressqu l-Qorti.", "Meta kien qed iwie\u0121eb il-mistoqsijiet tal-\u0121urnalisti, il-Prim Ministru qal li l-operazzjoni li kienet g\u0127addejja dak il-\u0127in fil-Marsa kellha x'taqsam ma' dak li kien g\u0127adu kif \u0127abbar.", "Qal li minbarra fil-Marsa, l-arresti saru f'\u0126a\u017c-\u017bebbu\u0121, Bu\u0121ibba u f'postijiet o\u0127ra, tant li l-operazzjoni kienet g\u0127adha mhix konklu\u017ca.", "Muscat qal li w\u0127ud mill-persuni arrestati di\u0121\u00e0 dehru fil-Qorti f'ka\u017ci o\u0127rajn, o\u0127rajn kienu mag\u0127rufa sew mal-Pulizija, u hemm persuni li mhux bilfors li g\u0127andhom ka\u017ci li fil-passat xellfu difrejhom mal-\u0121ustizzja.", "Il-PM appella lill-mezzi tax-xandir biex jifhmu li l-informazzjoni li jista' jag\u0127ti hija limitata g\u0127ax irid jintla\u0127aq bilan\u010b bejn l-interess pubbliku u l-b\u017conn li ti\u0121i rispettata l-inno\u010benza tal-presunti suspettati.", "Qal li fis-sig\u0127at li \u0121ejjin kienu se jag\u0127tu iktar tag\u0127rif dwar dan il-ka\u017c.", "Huwa rringrazzja l-\u0127idma li saret mill-investigaturi Maltin, fi sforz kon\u0121unt bejn il-Pulizija, il-Forzi Armati u s-Servizzi Sigrieti, flimkien mal-FBI, il-Europol, u uffi\u010bjali Finlandi\u017ci.", "Il-PM tenna li qed i\u0121edded l-impenn tal-istat biex il-presunti suspettati jitressqu quddiem il-\u0121ustizzja.", "Mistoqsi jekk \u0121ewx infurmati l-familjari tas-Sinjura Caruana Galizia, Muscat wie\u0121eb li huwa m'g\u0127andux kuntatt mag\u0127hom, i\u017cda spjega kif kien il-Ma\u0121istrat inkwerenti li ffirma l-mandati biex isiru t-tfittxijiet me\u0127tie\u0121a f'din l-operazzjoni.", "It-Tlieta 5 ta' Di\u010bembru 2017", "L-Ispetturi li qed imexxu l-ka\u017c jinterrogaw lill-imputati li ma nisslux kelma waqt l-interogazzjoni", "10.00 p.m. Il-Pulizija tressaq lit-tliet imputati l-qorti u li tixlihom bil-qtil ta' Daphne Caruana Galizia.", "Il-\u0126amis 14 ta' Di\u010bembru 2017", "9:00am L-akku\u017cati jitressqu l-qorti quddiem il-Ma\u0121istrat Donatella Frendo Dimech.", "I\u017cda jitfa\u010b\u010ba l-ewwel skoll min\u0127abba li l-Ma\u0121istrat tiddikjara potenzjal ta' konflitt ta' interess g\u0127ax meta kienet tifla kienet fl-istess klassi ta' o\u0127t il-vittma u dan l-a\u0127\u0127ar taw il-kondoljanzi lil xulxin.", "Fi tmiem is-seduta, il-Ma\u0121istrat tirtira mis-smig\u0127 tal-provi.", "Minflokha, il-ka\u017c ji\u0121i assenjat lill-Ma\u0121istrat Charmaine Galea.", "It-Tnejn 18 ta' Di\u010bembru 2017", "09:00am L-akku\u017cati ji\u0121u quddiem il-Ma\u0121istrat Charmaine Galea, li wkoll tirriku\u017ca mill-ka\u017c, g\u0127ax kienet ikkritikata mill-istess vittma fil-blogg tag\u0127ha.", "It-Tlieta 19 ta' Di\u010bembru 2017", "10:30am Il-ka\u017c ji\u0121i assenjat lill-Ma\u0121istrat Claire Stafrace Zammit.", "Id-difi\u017ca titlob ir-riku\u017ca, i\u017cda l-Qorti tirrifjuta t-talba u jibdew \u0127er\u0121in il-provi tal-prosekuzzjoni minn fomm l-Ispettur Keith Arnaud.", "F'awla ppakkjata bin-nies, it-tliet akku\u017cati ma juru ebda emozzjoni.", "Il-Prosekuzzjoni f'dan il-ka\u017c qed titmexxa mill-Ispetturi Keith Arnaud u Kurt Zahra.", "L-Avukat Martin Fenech qed jidher g\u0127al Vincent Muscat.", "L-Avukati William Cuschieri u Martha Muscat qed jidhru g\u0127al Alfred Degiorgio.", "L-Avukat Josette Sultana qed tidher g\u0127al George Degiorgio.", "G\u0127all-familja ta' Caruana Galizia, parte civile, qed jidhru l-Avukati Jason Azzopardi u Therese Comodini Cachia.", "L-Erbg\u0127a 20 ta' Di\u010bembru 2017", "10:00am Tkompli l-kumpilazzjoni fil-konfront tat-tliet akku\u017cati.", "Jixhdu l-Ispetturi Keith Arnaud u Kurt Zahra flimkien mal-Assistent Direttur tal-\u0126abs u r-ra\u0121el tal-vittma, Peter Caruana Galizia.", "Il-\u0126amis 21 ta' Di\u010bembru 2017", "10:00am Il-Qorti tiddikjara li hemm bi\u017c\u017cejjed provi biex it-tliet imputati jitpo\u0121\u0121ew ta\u0127t att ta' akku\u017ca.", "Il-\u0126amis 1 ta' Frar 2018", "Jixhdu \u017cew\u0121 residenti mill-Bidnija, \u017cew\u0121 rappre\u017centanti tal-kumpanija tal-kiri tal-karozzi li kriet il-karozza lil Caruana Galizia, sprayer ta' garaxx f'\u0126a\u017c-\u017bebbu\u0121, Miguel Caruana \u0127abib tal-akku\u017cati, l-Ispettur Antoine Cilia, u 5 uffi\u010bjali o\u0127ra tal-pulizija.", "L-Erbg\u0127a 7 ta' Frar 2018", "Jixhdu sid il-kera tal-post fejn joqg\u0127od l-akku\u017cat Alfred Degiorgio, u panel beater mill-Imrie\u0127el.", "Il-\u0126amis 15 ta' Frar 2018", "Jixhdu tliet pumpieri tat-tifi tan-nar, uffi\u010bjal tas-CID, uffi\u010bjal tal-isplussivi, Francis Sant resident il-Bidnija.", "It-Tnejn 26 ta' Marzu 2018", "Jixhdu madwar 20 xhud fosthom tobba, infermiera, pulizija, membri tal-Protezzjoni \u010aivili u tal-Armata li kellhom sehem fl-investigazzjonijiet li waslu g\u0127all-arrest ta' tat-tliet akku\u017cati.", "Xhieda li damet mat-tliet sig\u0127at u nofs.", "Il-Kuntistabbli Duncan Dimech qal li l-g\u0127ada li nqatlet Caruana Galizia mar ifittex filmati mill-kameras tas-sigurt\u00e0 fil-Bidnija u resident qallu li fit-tliet \u0121img\u0127at qabel id-delitt kien innota karozza bajda \u2013 x'aktarx tal-kiri \u2013 fil-parti ta' fuq tal-Bidnija fejn il-\u0121nien l-G\u0127arusa tal-Mosta.", "Il-Kuntistabbli qal li meta mar ifittex fi\u017c-\u017cona sab \u010bint imwaqqa' u loqma ta' sigarett li \u0121iet elevata g\u0127al iktar st\u0127arri\u0121.", "L-Ispettur Kevin Pulis qal li fl-4 ta' Di\u010bembru meta \u0121ew arrestati t-tliet akku\u017cati, flimkien ma membri tas-CID u l-forensika marru fl-appartament ta' Alfred Degiorgio f'San Pawl il-Ba\u0127ar u fil-pre\u017cenza ta' Degiorgio stess u ta' espert barrani saru tfittxijiet u \u0121ew elevati tag\u0127mir elettroniku u teknolo\u0121iku u \u20ac4,800 fi flus kontanti li kienu mo\u0127bija wara gwarni\u010b.", "Il-Kuntistabbli Oliver Borg xehed li hu kien mar jag\u0127mel tfittxijiet f'Wied il-G\u0127ajn u \u0126a\u017c-\u017babbar.", "Il-kuntistabbli qal li l-mandati g\u0127at-tfittxijiet saru fil-pre\u017cenza tal-espert tal-Europol li hu u s\u0127abu bdew isej\u0127u 'Mr Israel'.", "Xehed ukoll Mario Vella li joqg\u0127od il-Bidnija li rrakkonta kif hu u Matthew Caruana Galizia g\u0127al ftit ma \u0121ewx fl-idejn min\u0127abba li Matthew ssuspetta fih li kien \u0127a xi ritratti tal-karozza sploduta bil-vittma.", "Xehed li l-Pulizija \u010b\u010bekkja l-mobile tar-ra\u0121el u ma sab xejn, i\u017cda Matthew baqa' jinsisti li kien \u0127a r-ritratti u meta stiednu jara l-mobile hu stess, dan sabatulu fl-art.", "Vella qal li hu jifhem li \u017c-\u017cag\u0127\u017cug\u0127 kien f'dag\u0127dija kbira u l-kwistjoni waqfet hemm.", "Il-Kuntistabbli Jeffrey Gerada u Duncan Dimech xehdu li waqt it-tfittxija fl-im\u0127a\u017cen mag\u0127rufa b\u0127ala 'tal-patata' fil-Marsa, George Degiorgio talabhom tazza ilma u kif il-Pulizija qabad tazza u kien se jtih l-ilma fiha, Degiorgio g\u0127amillu sinjal g\u0127al tazza o\u0127ra.", "Il-Kuntistabbli qalu li dan minkejja li huwa kien qal li ma kien jaf xejn dwar dik il-kamra.", "Xehdu wkoll il-Konsulent Michael Spiteri u membri o\u0127rajn mid-Dipartiment tal-Emer\u0121enza f'Mater Dei li kif waslu fuq il-post raw karozza taqbad u xena makabra, b'persuna ti\u0121i \u010b\u010bertifikata mejta fuq il-post.", "Il-\u0126amis 12 ta' April 2018", "Mix-xhieda ta' esperti tal-Qorti \u0127are\u0121 kif mil-laptop elevat mid-dar ta' Caruana Galizia \u2013 l-uni\u010bi dokumenti u informazzjoni fuq dan il-laptop imorru lura g\u0127as-sena 2015 u b' hekk ma setg\u0127etx ti\u0121i elevata informazzjoni tal-a\u0127\u0127ar sentejn.", "Rapport tal-informazzjoni elevata minn dan il-laptop flimkien ma' memory card u \u017cew\u0121 kameras di\u0121itali g\u0127addew f' idejn il-Qorti mill-espert nominat mill-inkjesta Alvin Cardona.", "Intant l-avukati li qed jidhru \"parte civile\" g\u0127all-familja talbu biex f'kull stadju ti\u0121i protetta l-identit\u00e0 tas-sorsi li kellha Caruana Galizia.", "Intant, espert ie\u0127or tal-Qorti, din id-darba, Keith Cutajar pre\u017centa wkoll il-filmati kollha tal-kameras tas-sigurt\u00e0 elevati minn bnadi differenti lill-Qorti.", "Fost il-filmati pre\u017centati lill-Qorti hemm dawk elevati minn dar fil-Bidnija, minn Burmarrad Road, Valletta Cruise Port, Transport Malta mill-Portijiet fuq sitt kameras, 20 kamera mit-toroq u kif ukoll entitajiet o\u0127ra b\u0127al Percius Car Hire \u2013 il-kamera li tag\u0127ti fuq il-kaxxa ta\u010b-\u010bwievet, Mount St Joseph u Identity Malta b' total ta' bejn 60 u 70 kamera.", "Fis-seduta, xehdu wkoll l-uffi\u010bjali tal-Forzi Armati ta' Malta li bejn l-4 u t-8 ta' Di\u010bembru g\u0127amlu tfittxija intensiva ta\u0127t il-ba\u0127ar fl-in\u0127awi tat-tinda tal-patata fil-Marsa \u2013 huma qalu kif b' kollox minn ta\u0127t dan il-ba\u0127ar \u0121ew elevati mobile phones, batteriji u kif ukoll simcard holders \u2013 liema o\u0121\u0121etti g\u0127addew f' idejn il-Pulizija mit-taqsima forensika.", "Huma ddiskrivew ix-xena ta' ta\u0127t il-ba\u0127ar f' dawk l-in\u0127awi b\u0127ala wa\u0127da ma\u0127mu\u0121a u mimlija \u0127ama, tant li kienet diffi\u010bli ferm g\u0127alihom sabiex jag\u0127mlu dawn it-tfittxijiet.", "Intant, fuq il-pedana tax-xhieda, l-Prosekuzzjoni, immexxija mill-Ispettur Keith Arnaud, ressqet ukoll g\u0127add ta' uffi\u010bjali tal-Pulizija li kienu nvoluti f' g\u0127add tal operazzjonijiet nhar l-4 ta' Di\u010bembru.", "B' mod partikolari fit-tfittxija li saret fid-dar ta' George Degorgio \u010b-\u010ainiz u Vince Muscat il-Ko\u0127\u0127u.", "Mix-xhieda \u0127are\u0121 ukoll kif fit-tfittxijiet li saru dejjem kien hemm il-pre\u017cenza ta' uffi\u010bjali tal-Europol jassistu lill-Pulizija Maltija.", "L-Erbg\u0127a 18 ta' April 2018", "Isir l-a\u010b\u010bess fil-Bidnija b\u0127ala parti mill-Kumpilazzjoni tax-Xhieda.", "Il-prosekuzzjoni tat spjegazzjoni lill-Qorti dwar kif u minn fejn in\u0121abret l-evidenza dwar il-ka\u017c mill-Bidnija.", "Fuq il-post kien hemm il-Ma\u0121istrat Claire Stafrace Zammit, it-tliet akku\u017cati u l-avukati tag\u0127hom, l-avukat tal-familja Caruana Galizia Jason Azzopardi, u numru ta' pulizija armati.", "Il-\u0120img\u0127a 20 ta' April 2018", "Loqma ta' sigarett li \u0121iet elevata minn ta\u0127t \u010bint ta\u0127t si\u0121ra fil-Bidnija nstab li kellha tra\u010b\u010bi \u0121eneti\u010bi jew a\u0127jar id-DNA ta' Alfred Degiorgio.", "Dan \u0121iet \u017cvelata mill-espert forensiku Dr Marisa Cassar.", "Fil-bidu tas-seduta, Dr Cassar dehret die\u0127la fl-awla b'\u017cew\u0121 xkejjer kbar b'o\u0121\u0121etti li n\u0121abru mill-Bidnija kif ukoll minn dawk li kienu l-im\u0127a\u017cen tal-patata fil-Marsa.", "Fil-Qorti, l-esperta nnominata mill-Ma\u0121istat Anthony Vella xehdet kif fl-esebiti kien hemm profili \u0121eneti\u010bi ta' 12-il persuna li tqabblu ma' tal-a\u0127wa Alfred u George Degiorgio.", "Kien hawn li rri\u017culta li s-sigarett li n\u0121abar minn ta\u0127t i\u010b-\u010bint fil-Bidnija kien ta' Alfred Degiorgio.", "\u0126are\u0121 ukoll li l-filmati li ttie\u0127du mill-bug\u0127addasa tal-Armati bejn l-4 u t-8 ta' Di\u010bembru li g\u0127adda b'camera GO PRO- u li kienu mi\u017cmuma kemm fil-kompjuter tal-armata kif ukoll f'SD CARD, intilfu min\u0127abba \u0127sara.", "Dan il-fatt xehdu Matthew Sant fejn qal li hu ra b'g\u0127ajnejh dawn il-filmati li ttie\u0127du fuq l-istess kompjuter i\u017cda jidher li g\u0127al xi ra\u0121uni l-informazzjoni inqerdet.", "Spjega li saru diversi tentattivi sabiex l-informazzjoni ti\u0121i salvata \u2013 fejn sa\u0127ansitra kien hemm ukoll l-involviment tal-esperti tac-CyberCrime- i\u017cda dan kien kollu ta' xejn.", "L-Ispettur John Spiteri li fit-tfittxija fl-appartament ta' George Degiorgio f'San Pawl il-Ba\u0127ar instab apparat elettroniku fosthom telefons \u010bellulari u sim cards fost l-o\u0127rajn.", "Semma li fil-kamra tas-sodda matrimonjali ta' Degiorgio instabu xi karti fosthom dokument bl-akku\u017ci li jmorru lura g\u0127all-2008.", "Il-\u0126amis 26 ta' April 2018", "Xehed il-kriminologu Prof. Saviour Formosa, li kien innominat mill-Ma\u0121istrat Anthony Vella biex jag\u0127mel anali\u017ci ta\u017c-\u017cona fejn fis-16 ta' Ottubru li g\u0127adda se\u0127\u0127 id-delitt.", "Parti mill-istudju kien li analizza minn fejn jidhru \u010bertu postijiet ta' interess, bil-Prof.", "Formosa jg\u0127id li \u0127oloq mudell tridimensjonali (3D) ta\u017c-\u017cona.", "John Gera, li kien innominat mill-Qorti biex jie\u0127u \u0127sieb is-sigurt\u00e0 tal-post tal-in\u010bident qal li huwa kien inkarigat biex jirrapporta xi \u010baqliq tal-vettura tal-\u0121urnalista u biex tkun ippriservata l-evidenza.", "Min-na\u0127a tieg\u0127u, l-Ispettur Antoine Cilia ppre\u017centa GPS data tat-tliet karozzi tal-Pulizija li waslu l-Bidnija dakinhar tal-in\u010bident filwaqt li ppre\u017centa wkoll ritratti li \u0127adu l-Pulizija hekk kif waslu fuq il-post.", "Xehed ukoll warrant officer tal-Explosive Ordinance Disposal (EOD) Alex Smith, li spjega kif fil-\u0121urnata tal-in\u010bident evakwa \u017c-\u017cona u ra jekk kienx hemm tag\u0127mir ie\u0127or splussiv fl-in\u0127awi.", "Qal li kien involut ukoll fi tfittxija li saret f'garaxx fil-Mosta nhar is-6 ta' Di\u010bembru i\u017cda ma sabu xejn suspettu\u017c u li tela' wkoll l-Olanda b'xi materjal biex ji\u0121i analizzat.", "It-Tlieta 22 ta' Mejju 2018", "\u017bew\u0121 membri tal-FBI (Federal Bureau of Investigation), Richard Fennern u William Schute, xehdu kif il-messa\u0121\u0121 li ntbag\u0127at mit-telefown \u010bellulari biex tie\u0127u l-bomba kien #REL1 = ON.", "L-A\u0121enti Spe\u010bjali qalu kif intu\u017caw \u017cew\u0121 linji differenti, li ma ntu\u017caw qatt aktar minn wara li ntbag\u0127at il-messa\u0121\u0121.", "I\u017c-\u017cew\u0121 a\u0121enti ppre\u017centaw rapport dettaljat, li jispjega l-u\u017cu tat-telfowns \u010bellulari li kienu u\u017cati dakinhar.", "L-a\u0121enti qalu li f'dak il-\u0127in tal-isplu\u017cjoni, kien hemm 53 telefonata \u010bellulari, madanakollu kien hemm numru wie\u0127ed biss li ntu\u017ca dak il-\u0127in u li dan ma re\u0121ax ntu\u017ca aktar.", "Il-messa\u0121\u0121 li ntbag\u0127at biex splodiet il-bomba kien mibg\u0127ut fuq il-ba\u0127ar.", "Espert tal-Europol li kien qieg\u0127ed jixhed illum stqarr li mill-e\u017camijiet li saru rri\u017culta li l-bomba kienet \u0121ewwa l-vettura, ta\u0127t is-sit tal-istess vittma.", "L-espert tenna kif l-evidenza fuq il-vettura eskludiet in\u010bident jew u\u017cu ta' pitrolju, imma li dan it-tip ta' splussiv kien \"high grade military explosive\", li huwa stmat ta' bejn 300 gramma u 400 gramma.", "\u017bied jg\u0127id ukoll l-Europol waslet g\u0127all-konklu\u017cjoni li din il-bomba kienet intenzjonata u kapa\u010bi tikkaw\u017ca l-mewt jew u\u0121ig\u0127 serju fuq dik li kienet qieg\u0127da tu\u017ca l-vettura, u din kienet tiddependi fuq il-po\u017cizzjoni tal-persuna.", "Il-fatt li din il bomba tpo\u0121\u0121iet ta\u0127t is-sit tas-sewwieq kienet tikkaw\u017ca kwa\u017ci mija fil-mija l-mewt tas-sewwieq.", "Passi\u0121\u0121ieri fuq quddiem kellhom 50% li jmutu, kif ukoll fuq dawk bilqieg\u0127da fuq wara.", "Il-\u0126amis 14 ta' \u0120unju 2018", "Ix-xhud tal-lum kienet mara, Charlene Abela, li nzertat g\u0127addejja bil-karozza lejn il-Bidnija u rat l-isplu\u017cjoni sse\u0127\u0127 quddiemha.", "Meta bdiet tirrakkonta dak li rat, ix-xhud infaqg\u0127et tibki u qalet li tiftakar splu\u017cjoni u ftit wara l-affarijiet bdew itiru ma' kullimkien.", "Spjegat kif kienet madwar 30 metru 'l bog\u0127od mill-karozza u meta rat l-isplu\u017cjoni da\u0127let f'\"drive in.\"", "L-Ispettur Arnaud talabha tiddeskrivi l-isplu\u017cjoni u hi spjegat kif l-ewwel splu\u017cjoni se\u0127\u0127et fuq wara tal-karozza.", "Ftit wara l-karozza splodiet u baqg\u0127et tinqaleb sakemm spi\u010b\u010bat fl-g\u0127alqa.", "L-Erbg\u0127a 4 ta' Lulju 2018", "Wie\u0127ed mill-erba' esperti mill-Istitut Forensiku Olandi\u017c, li kellu r-responsabbilit\u00e0 li jo\u0127ro\u0121 il-\u0121isem ta' Caruana Galizia mill-karozza, qal li l-\u0121isem tal-vittma tant kien ma\u0127ruq li ma kienx possibbli li jag\u0127mel testijiet fuqu dwar l-isplussiv li ntu\u017ca.", "Huwa kien fost diversi esperti li xehdu llum.", "L-espert Olandi\u017c ta deskrizzjoni ta' x'sabu fuq ix-xena tad-delitt, kif instabet il-karozza, il-\u0121isem u affarijiet l-o\u0127ra li nstabu fuq il-post.", "Huwa qal li s-sieq il-leminija tal-vittma instabet fuq il-post u minn fuq is-sieq irnexxielhom jie\u0127du kampjuni tar-residwi tal-isplussiv.", "L-espert ikkonferma li l-bomba kienet tpo\u0121\u0121iet fuq \u0121ewwa tal-karozza, pre\u010bi\u017cament ta\u0127t is-seat tax-xufier u li l-metall tal-karozza kien mg\u0127awwe\u0121 minn \u0121ewwa g\u0127al barra.", "Qal li l-post kollha \u0121ie mfittex b'reqqa kbira mill-esperti.", "Sadanittant, xehdu wkoll diversi esperti tal-Europol, li tkellmu fuq ix-xog\u0127ol individwali tag\u0127hom u \u0121ew ippre\u017centati diversi o\u0121\u0121etti fil-Qorti.", "Wie\u0127ed mix-xhieda tal-Europol spjega kif l-evidenza mi\u0121bura inqasmet fi tlieta: dik li \u0121iet e\u017caminata f'Malta, dik li ttie\u0127det fil-kwartieri tal-Europol u dik li ma kellha l-ebda importanza.", "L-evidenza li ttie\u0127det barra minn Malta in\u0121iebet lura personalment ta\u0127t sigurt\u00e0 massima.", "3 ta' Settembru 2018", "Illum xehdu numru ta' rappre\u017centanti tal-kumpaniji li jipprovdu servizzi ta' telefonija, esperti mqabbda mill-Qorti, esperti barranin kif ukoll uffi\u010bjali tal-Pulizija.", "L-espert tal-Qorti Keith Cutajar xehed dwar id-dg\u0127ajsa Maya filwaqt li ppre\u017centa g\u0127add ta' kopji ta' evidenza ppre\u017centata mill-Europol aktar kmieni din is-sena.", "Fil-Qorti \u0121ew ippre\u017centati wkoll informazzjoni relatati mat-telefonati, SMS's u data tal-akwati tal-Bidnija tas-16 ta' Ottubru bejn is-2.30 p.m. u t-3.15 p.m. L-evidenza \u0121iet ippre\u017centata minn rappre\u017centanta tal-kumpanija Melita.", "Warajha xehed rappre\u017centant tal-GO li ppre\u017centa wkoll informazzjoni kif mitluba mill-esperti u l-Prosekuzzjoni.", "Huwa wkoll ippre\u017centa data maqbuda mill-antenni tal-kumpanija fl-in\u0127awi msemmija.", "Sadanittant, idda\u0127\u0127lu wkoll numru ta' kaxxi bl-evidenza mi\u0121bura minn fuq ix-xena tar-reat.", "Dawn bdew jinfet\u0127u wa\u0127da wara l-o\u0127ra, bil-pro\u010bess \u0127a kemmxejn fit-tul hekk kif beda jkun spjegat x'fiha kull kaxxa.", "11 u 12 ta' Ottubru 2018", "Numru ta' esperti forensi\u010bi komplew jixhdu dwar l-involviment tag\u0127hom fil-\u0121bir ta' provi forensi\u010bi mit-tinda tal-patata fejn \u0121ew arrestati t-tliet akku\u017cati, minn \u017cew\u0121 dg\u0127ajjes ta' tnejn mill-akku\u017cati u mid-djar tag\u0127hom.", "Huma xehdu kif elevaw, fost o\u0127rajn, marki tas-swabi mill-imsemmija tinda u anke telefons \u010bellulari u g\u0127addewhom lil esperti o\u0127ra g\u0127al aktar st\u0127arri\u0121.", "L-g\u0127ada taw ix-xhieda tag\u0127hom \u017cew\u0121 uffi\u010bjali tal-forensika dwar it-tiftix li kienu g\u0127amlu f'appartament f'San Pawl il-Ba\u0127ar, li s-sid tieg\u0127u huwa George Debono, wie\u0127ed mit-tliet akku\u017cati.", "Huma spjegaw kif mill-appartamenti kienu elevati diversi marki tas-swaba' u kampjuni li kienu sottoposti g\u0127at-testijiet tad-DNA.", "Fuq il-pedana tax-xhieda telg\u0127u wkoll \u017cew\u0121 uffi\u010bjali o\u0127rajn li kieni appuntati f'Di\u010bembru li g\u0127adda biex jag\u0127mlu tiftix fl-uffi\u010bini tal-GO fil-Marsa, f'vettura tat-tip Toyota Aygo, u proprjet\u00e0 f'\u0126a\u017c-\u017babbar.", "It-Tlieta 17 ta' April 2018", "Il-Qorti tiddiskuti t-talba tal-\u0127elsien mill-arrest tat-tlett akku\u017cati bil-qtil ta' Caruana Galizia.", "Vince Muscat mag\u0127ruf b\u0127ala l-Ko\u0127\u0127u, u l-a\u0127wa George u Alfred Degorgio mag\u0127rufa b\u0127ala \u010b-\u010aini\u017c u l-Fulu, permezz tal-avukati tag\u0127hom fis-seduta li g\u0127addiet talbu l-\u0127elsien mill-arrest.", "Wara s-smig\u0127 tad-difi\u017ca u tal-prosekuzzjoni, il-Ma\u0121istrat issospendiet is-seduta u qalet li ser tkun qed tag\u0127ti d-digriet tag\u0127ha fil-jiem li \u0121ejjin.", "Il-\u0126amis 19 ta' April 2018", "It-tliet suspettati ma jing\u0127atawx il-\u0127elsien mill-arrest.", "Il-Qorti ma laqg\u0127etx it-talba li saritilha mid-difi\u017ca jumejn qabel, bl-akku\u017cati jibqg\u0127u mi\u017cmuma fil-Fa\u010bilit\u00e0 Korrettiva ta' Kordin.", "Il-Ma\u0121istrat Claire Stafrace Zammit waslet biex tie\u0127u din id-de\u010bi\u017cjoni wara li kkunsidrat il-gravit\u00e0 tal-ka\u017c u r-riskju li l-akku\u017cati jistg\u0127u ja\u0127arbu mill-pajji\u017c jew possibilment iwettqu reati o\u0127ra fost l-o\u0127rajn.", "L-Erbg\u0127a 11 ta' Lulju 2018", "Il-Ma\u0121istrat Claire Stafrace Zammit ter\u0121a' ti\u010b\u0127ad it-talba g\u0127all-\u0127elsien mill-arrest tat-tliet ir\u0121iel li jinsabu akku\u017cati bil-qtil ta' Caruana Galizia.", "Stafrace Zammit re\u0121g\u0127et g\u0127amlet referenza g\u0127all-punti msemmija fid-digriet pre\u010bedenti (ta' April) u rrimarkat ukoll li l-kondotta tal-akku\u017cati turi li dawn kienu \u0121ew ikkundannati fuq diversi reati o\u0127ra.", "Il-Ma\u0121istrat Stafrace Zammit irrimarkat kif il-vittma f'dan il-ka\u017c ma kinitx persuna ordinarja, i\u017cda \u0121urnalista u g\u0127alhekk il-qtil tag\u0127ha kellu jitqies b\u0127ala attakk fuq il-libert\u00e0 tal-espressjoni, pilastru f'so\u010bjet\u00e0 demokratika.", "\"Jidher ukoll li l-akku\u017cati ma a\u0121ixxewx wa\u0127edhom u g\u0127alhekk jista' jkun li hemm persuni o\u0127ra involuti fir-reat.", "L-g\u0127oti tal-\u0127elsien mill-arrest lill-akku\u017cati jista' jippre\u0121udika l-arrest ta' persuni o\u0127ra.\"", "Artiklu fuq is-sit \"Times of Malta\" tat-23 ta' Mejju 2018 \u0127abbar li l-Ma\u0121istrat Aaron Bugeja \u0121ie infurmat mill-Pulizija \u0120ermani\u017ca li dawn g\u0127andhom fil-pussess tag\u0127hom \u017cew\u0121 laptops u tliet \"hard drives\" li kienet tu\u017ca Daphne Caruana Galizia qabel inqatlet.", "Il-Pulizija \u0120ermani\u017ca infurmat lill-Ma\u0121istrat dwar dan l-i\u017cvilupp hekk kif, is-sena li g\u0127addiet, hu talabha l-g\u0127ajnuna dwar l-inkjesta ta' Egrant.", "Malli r\u010bevew din it-talba, il-Pulizija \u0120ermani\u017ca taw a\u010b\u010bess lil Bugeja g\u0127al \"data\" mill-Panama Papers dwar it-tliet kumpaniji fil-Panama, li nfet\u0127u minn Nexia BT.", "Issa Bugeja jista' formalment jitlob kopji tal-informazzjoni li tinsab fil-laptop ta' Caruana Galizia.", "Il-Pulizija \u0120ermani\u017ca qalet ukoll lill-\u0121urnal \"Suddeutsche Zeitung\" li jista jag\u0127ti l-ka\u017c li issa awtoritajiet o\u0127ra Maltin jitolbu li anke huma jing\u0127ataw kopji ta' informazzjoni mill-\"laptop\", f'ka\u017cijiet li mhumiex relatati mal-inkjesta Egrant.", "Minkejja dan ma qalux jekk hux se ja\u010b\u010bettaw dawn it-talbiet.", "Ftit \u0121ranet qabel, il-'Fulu,' wie\u0127ed mit-tliet akku\u017cati tal-qtil ta' Caruana Galizia kien feta\u0127 Kaw\u017ca Kostituzzjonali illi fiha akku\u017ca lill-Kummissarju tal-Pulizija li mhux jag\u0127mel bi\u017c\u017cejjed biex tin\u0121abar l-evidenza kollha.", "Qal ukoll li l-familja ta' Caruana Galizia qed tit\u0127alla tiddetta hi x'evidenza tin\u0121abar waqt li sa\u0127aq illi l-laptop jista' jkun jinkludi evidenza sensittiva dwar terzi persuni involuti fil-qtil tal-\u0121urnalista.", "O\u0127t Daphne Caruana Galizia, Corinne Vella, kienet qalet lill-Pro\u0121ett Daphne li l-a\u0127\u0127ar laptop li kienet qed tu\u017ca Caruana Galizia kien g\u0127and il-familja u g\u0127ax ma g\u0127andhomx fidu\u010bja fil-pulizija rrifjutaw li jg\u0127adduh.", "Matthew Caruana Galizia kien qal ftit qabel li jippreferi ja\u0127raq il-laptop milli jg\u0127addih lill-pulizija.", "Kien sa\u0127aq li l-Pulizija g\u0127andhom minflok ji\u0121bru l-laptop tal-Prim Ministru Joseph Muscat", "Il-\u0121urnalista Amerikana Ann Marlowe qalet fuq l-istazzjon Rainews 24 li l-materjal u\u017cat biex saret il-bomba li tpo\u0121\u0121iet ta\u0127t il-karozza ta' Caruana Galizia, ma\u0127sub li kien Semtex, kien \u0121ej mil-Libja, spe\u010bifikament mill-port ta' Zwara.", "Dan ma kienx ikkonfermat mill-Pulizija Maltija.", "Marlowe kienet propju l-ewwel \u0121urnalista li fl-2015 tkellmet dwar it-trasport ta' fjuwil b'kuntrabandu mil-Libja lejn l-Ewropa.", "\"Sirt naf mis-sorsi Libjani tieg\u0127i li l-isplussiv Semtex, li qatel lil Daphne Caruana Galizia kien \u0121ej mill-port ta' Zwara, fejn hemm il-Kwartieri \u0120enerali ta' Fahmi Mousa Saleem Ben Khalifa, li huwa mag\u0127ruf b\u0127ala r-re tal-kuntrabandu tal-fjuwil mil-Libja, u numru ta' traffikanti tal-mafja li ja\u0127dmu qrib kriminali Maltin u Taljani ,\" qalet il-\u0121urnalista Amerikana.", "Hija \u017ciedet tg\u0127id li l-materjal Semtex huwa b\u0127al firma tat-terrori\u017cmu Libjan u spjegat li dan l-isplussiv intu\u017ca f'ka\u017cijiet simili fis-snin tmenin u disg\u0127in, l-istess materjal u\u017cat f'lockerbie.", "Bil-midja Taljana qed torbot id-delitt ta' Daphne Caruana Galizia mal-kuntrabandu tal-fjuwil.", "Kuntrabandu li dwaru \u0121ie arrestat l-ex plejer internazzjonali Malti, Darren Debono, fil-g\u017cira ta' Lampedusa.", "Arrest li dwaru fuq Rai News 24, intqal mill-Kmandant tal-Pulizija tat-Tribunal Francesco Ruis, li Debono x'aktarx prova ja\u0127rab lejn port sigur wara li l-awtoritajiet \u0121udizzjarji fi Sqallija \u0127ar\u0121u mandat ta' arrest Ewropew fil-konfront tieg\u0127u u ta' Malti ie\u0127or b'rabta ma' traffikar ta' fjuwil tal-kutrabandu mil-Libja.", "Madankollu ng\u0127ad li Debono kien kostrett jieqaf Lampedusa min\u0127abba l-maltemp.", "Ruis qal li lil Malti sabuh wara li segwew bis-satelliti tag\u0127hom il-movimenti ta' Debono li nstab f'lukanda.", "\u017bied jg\u0127id li b\u0127alissa g\u0127addejja l-investigazzjoni biex ji\u0121i stabbilit fejn kien sejjer qabel kien kostrett jieqaf fuq din il-g\u017cira.", "Il-Kmandant spjega li l-awtoritajiet \u0121udizzjarji mhux biss kienu qed isegwu l-passi tieg\u0127u i\u017cda anke ta' dawk vi\u010bin tieg\u0127u li setg\u0127u kienu qed jassistuh.", "Huwa sejja\u0127 lil Darren Debono b\u0127ala \u010b-\u010bavetta ta' din l-inkjesta dwar it-trasport ta' \u017cejt ta' kuntrabandu mil-Libja u li kien qed jinbieg\u0127 fl-Ewropa.", "Qed ikun irrappurtat li Debono kellu lil Fahmi Mousa Saleem Ben Khalifa b\u0127ala kuntatt ewlieni, l-istess persuna li vi\u010bin il-kwartieri tieg\u0127u hemm il-port Zwara li l-\u0121urnalista Amerikana Ann Marlow qalet li kien il-punt tat-tluq tal-materjali Semitex li intu\u017ca fid-delitt ta' Daphne Caruana Galizia.", "L-operazzjoni mag\u0127rufa b\u0127ala Dirty Oil qed jintqal li kienet tinvolvi aktar minn tletin vja\u0121\u0121 li matulhom \u0121ew trasportati aktar minn tmenin miljun kilogramma ta' \u017cejt bil-kuntrabandu g\u0127all-valur ta' tletin miljun ewro.", "F'\u0120unju 2019, il-familja Caruana Galizia qalet li hemm \u010bans li hemm rabta bejn il-qtil tag\u0127ha u l-investigazzjoni li kienet qed tag\u0127mel fuq il-bank ABLV fil-Latvja, li allegatament kien qed jipprovdi spazju g\u0127al network ta' \u0127asil tal-flus g\u0127al persuni esposti politikament f'Malta u fl-A\u017cerbaj\u0121an.", "Dan qalitu fi stqarrija wara li fit-30 ta' Mejju 2019 ssottomettiet rapport dwar tran\u017cazzjonijiet suspettu\u017ci, twil 31 pa\u0121na, lill-uffi\u010bju g\u0127all-Prevenzjoni tal-\u0127asil ta' flus li jin\u0121iebu minn attivit\u00e0 kriminali fil-Latvja.", "Ir-rapport isemmi membri tan-network tal-\u0127asil tal-flus li Daphne Caruana Galizia kienet qed tinvestiga u li hu ma\u0127sub li kellhom konnessjoni mal-qtil tag\u0127ha.", "L-istqarrija tg\u0127id li Caruana Galizia t\u0127alliet tiddokumenta wa\u0127edha l-kriminalitajiet dwar Pilatus Bank u l-\u0127abi ta' dawn il-kriminalitajiet mill-Gvern Malti.", "Il-familja spjegat kif Martins Bunkus, avukat mil-Latvja li wkoll \u0127adem sabiex ABVL Bank ji\u0121i likwidat involuntarjament, spi\u010b\u010ba maqtul wara attakk ippjanat, seba' xhur biss 'il bog\u0127od mill-qtil ta' Caruana Galizia.", "Qalu li l-assassinju tieg\u0127u wkoll g\u0127adu mhux solvut.", "Il-familja sostniet li min\u0127abba li \u017cew\u0121 persuni li bdew jippruvaw jikxfu l-fatti tal-ka\u017c spi\u010b\u010baw maqtula ftit inqas minn sena 'l bog\u0127od minn xulxin, u fi\u017c-\u017cew\u0121 ka\u017cijiet il-mandanti g\u0127adhom mhux mag\u0127rufa, huwa \u010bar li l-Ewropa qed tesperjenza emer\u0121enza kriminali u korrotta u hemm \u010bans kbir li jkomplu jinqatlu aktar persuni min\u0127abba dan.", "Il-familja tenniet li hija kommessa li tikseb \u0121ustizzja s\u0127i\u0127a g\u0127al Caruana Galizia u l-investigazzjonijiet tag\u0127ha.", "Qalet li temmen li l-unika mod kif tista' titwaqqaf il-kriminalit\u00e0 hija permezz tal-kontabbilt\u00e0 u l-u\u017cu ta' awtoritajiet \u0121udizzjarji.", "Nhar is-16 ta' Lulju 2919, l-Avukat \u0120enerali ressaq formalment l-att ta' akku\u017ca kontra Vince Muscat, George Degiorgio u Alfred Degiorgio, it-tliet ir\u0121iel li huma mixlija bil-qtil ta' Daphne Caruana Galizia, wara li l-kumpilazzjoni tax-xhieda kontrihom ilha g\u0127addejja sena u nofs, minn Di\u010bembru 2017.", "Dan ifisser li n\u0121abru bi\u017c\u017cejjed provi biex it-tliet ir\u0121iel jg\u0127addu \u0121uri.", "Fl-2018, il-\u0121urnal Times of Malta \u017cvela li l-kumpanija 17 Black f'Dubaj hija ta' Yorgen Fenech, li kien id-Direttur tal-Power Station tal-Electrogas f'Malta.", "Fenech kien ukoll il-Kap E\u017cekuttiv tal-kumpanija Tumas Group.", "The Daphne Project: \"\u20ac1.3m f'17 Black \u2013 klijent prospettiv ta' Mizzi u Schembri\".", "It-Times of Malta f'\u0127idma kon\u0121unta mal-a\u0121enzija tal-a\u0127barijiet Reuters, kisbet din l-informazzjoni minn imejl li identifikat lil 17 Black b\u0127ala wie\u0127ed mis-sorsi ta' qlig\u0127 g\u0127all-kumpaniji sigrieti fil-Panama Hearnville u Tillgate, li kienu tal-Ministru Konrad Mizzi u ta\u010b-Chief of Staff tal-Prim Ministru Keith Schembri rispettivament.", "Mizzi u Schembri \u010ba\u0127du din l-allegazzjoni.", "F'Novembru 2019, i\u010b-Chief of Staff tal-Prim Ministru Keith Schembri rtira l-libell dwar 17 Black wara seduta mqanqla fil-Qorti tal-Ma\u0121istrati dalg\u0127odu.", "Schembri kien mistenni jixhed dwar il-kumpanija bba\u017cata f'Dubaj, b\u0127ala parti minn libell li feta\u0127 lil Simon Busuttil, l-eks Kap tal-Oppo\u017cizzjoni u l-Partit Nazzjonalista, fuq allegat tix\u0127im fl-2016.", "Nhar id-19 ta' Novembru 2019, il-Prim Ministru Joseph Muscat iffirma ittra fejn irrakkommanda lill-President sabiex jag\u0127ti l-ma\u0127fra presidenzjali lil \u010bertu Melvin Theuma li serva b\u0127ala s-sensar g\u0127all-assassinju ta' Caruana Galizia.", "Dan hekk kif hu deher li kien lest li jag\u0127ti l-isem tal-mandant tal-assassinju tal-\u0121urnalista.", "L-g\u0127ada, nhar l-20 ta' Novembru 2019, Yorgen Fenech, negozjant ewlieni f'Malta tat-Tumas Group, is-sid tal-kumpanija 17 Black u d-Direttur tal-kumpanija Electrogas \u0121ie arrestat b'rabta mal-assassinju ta' Caruana Galizia.", "Dan wara li skont rapporti pprova ja\u0127rab minn Malta bil-jott tieg\u0127u kmieni filg\u0127odu.", "Il-jott ta' Fenech, \u0121ie inter\u010bettat mill-Forzi Armati ta' Malta g\u0127all-\u0127abta tal-5.30am fil-marina ta' Portomaso.", "Isem Yorgen Fenech issemma' fil-konver\u017cazzjonijiet li kellhom il-Pulizija ma' Melvin Theuma is-suspettat sensar tal-assassinju ta' Caruana Galizia.", "Nhar l-4 ta' Di\u010bembru 2019, Melvin Theuma, ta l-evidenza tieg\u0127u fil-qorti.", "Theuma ng\u0127ata l-ma\u0127fra presidenzjali mill-Prim Ministru Joseph Muscat wara rakkomandazzjoni mill-Avukat \u0120enerali u l-Kummissarju tal-Pulizija biex jikxef dak kollu li jaf dwar il-qtil ta' Daphne Caruana Galizia.", "Huwa beda jag\u0127ti x-xhieda tieg\u0127u quddiem il-Ma\u0121istrat Claire Stafrace Zammit.", "Huwa \u0127alef li jg\u0127id il-verit\u00e0.", "Huwa kien qieg\u0127ed jixhed fil-kumpilazzjoni tax-xhieda tal-e\u017cekuturi fil-qtil ta' Caruana Galizia, Alfred u George Degiorgio u Vincent Muscat, li kienu pre\u017centi f'awla sebg\u0127a fl-ewwel bank quddiem il-ma\u0121istrat.", "Fil-bidu tas-seduta l-Kap tal-Iskwadra tal-Omicidji l-ispettur Keith Arnaud informa lill-Ma\u0121istrat li x-xhud li se jitla' ma jistg\u0127ux jittie\u0127du passi kontrih min\u0127abba li \u0121img\u0127a ilu huwa ng\u0127ata l-ma\u0127fra presidenzjali, wara Ii ta bi\u017c\u017cejjed evidenza fil-ka\u017c ta' qtil ta' Caruana Galizia u tliet ka\u017cijiet o\u0127ra fosthom relatati ma' \u0127asil ta' flus.", "L-ispettur Arnaud qal lill-Ma\u0121istrat li f'ka\u017c li Theuma ma jg\u0127idx il-verit\u00e0, il-ma\u0127fra presidenzjal taqa' u jittie\u0127du passi fil-konfront tieg\u0127u.", "Melvin Theuma identifika lit-tlett e\u017cekuturi b'isimhom u bil-laqam tag\u0127hom.", "Qal li sar jaf l-ewwel lil Alfred imbag\u0127ad sar jaf lil \u0127uh George u imbag\u0127ad sar jaf lil Vince.", "Qal li sar jafu g\u0127ax kien hemm wie\u0127ed Darren Debono u kellmu Alfred biex krielhom flat.", "Qal li huwa kien \u0127abib ma' Yorgen Fenech u kien isiefer mieg\u0127u, Franza u Fenech kien i\u0127allaslu kollox.", "Qal li sar jaf lil Yorgen wara li kien jaf lil zijuh Ray Fenech.", "Qal li \u0127ames snin ilu Yorgen Fenech tah permess biex ikun jista jibda ja\u0127dem bit-taxi tieg\u0127u minn \u0127dejn il-Hilton.", "Theuma xehed li f'Mejju tal-2017, Yorgen Fenech cempillu biex jiltaqg\u0127u barra r-ristorant Blue Elephant.", "Hemmhek qallu biex ikellem lil George Degiorgio, i\u010b-\u010ainiz biex joqtol lil Caruana Galizia g\u0127ax kienet se to\u0127ro\u0121 informazzjoni dwar zijuh Ray Fenech.", "L-g\u0127ada Melvin Theuma ltaqa' ma\u010b-\u010aini\u017c u \u0127uh il-Fulu fit-tinda tal-patata l-Marsa u spjegalu li hemm persuna li t\u0127allas tajjeb li ried joqtol lil Caruana Galizia.", "Jumejn wara iltaqa' ma' Alfred fil-\u0127anut tal-Busy Bee.", "Alfred qallu li tkellem ma' s\u0127abu u qablu li joqtluha u jit\u0127allsu \u20ac150,000, u depo\u017citu ta' \u20ac30,000.", "Theuma qal li mal-e\u017cekuturi qatt ma semma li Yorgen Fenech ried joqtolha.", "Jumejn wara, Yorgen Fenech \u010bempillu u qallu li se j\u010bempillu Sandro Craus biex jiltaqa' ma' Keith Schembri f'Kastilja.", "Schembri dawru ma' Kastilja u \u0127adu ritratt flimkien.", "Hemmhekk huwa ltaqa' wkoll ma' Sandro Craus li qallu li tawh job mal-Gvern.", "Qal li hu kien jaf lil Keith Schembri g\u0127ax kien rah darb'o\u0127ra qabel, f'ikla li organizza Yorgen fil-farmhouse tieg\u0127u f'\u0126a\u017c-\u017bebbu\u0121.", "Qal li ltaqa' ma' Schembri darbtejn, darba fl-ikla u darba meta ltaqa' mieg\u0127u Kastilja.", "Melvin Theuma qal li mar f'ministeru fejn bag\u0127tu Schembri, fejn tkellem ma' wie\u0127ed Toni Sammut.", "Minn hemm 'il quddiem huwa beda jir\u010bievi \u010bekk ming\u0127ajr ma jmur g\u0127ax-xog\u0127ol.", "Theuma qal li meta t\u0127abbret l-elezzjoni \u0121enerali Yorgen Fenech qallu biex iwaqqaf kollox.", "Huwa informa lil Alfred biex iwaqqaf kollox u ma joqtlux lil Caruana Galizia.", "Qal li fil-kampanja elettorali lag\u0127ab g\u0127al \u0127afna drabi, b'total ta' 150,000 flus lil Yorgen Fenech.", "Fenech beda jilg\u0127ab li l-Parit Laburista se jitla' fil-Gvern.", "Il-\u0126add meta l-Partit Laburista reba\u0127 l-elezzjoni waranofsinhar Yorgen Fenech cempillu u qallu biex imexxi u joqtol lil Caruana Galizia.", "I\u017cda Melvin Theuma ma bediex jemmen lil Fenech g\u0127ax beda j\u0127ossu li kien xurban", "\u0120imag\u0127tejn wara l-elezzjoni \u0121enerali, Theuma mar iwassal lil Fenech l-airport u qabel ma telaq Yorgen Fenech \u0127are\u0121 pakkett bil-flus u qallu biex jagtihom lil dawk biex imexxu u joqtlu lil Caruana Galizia.", "Fl-envelop kien hemm 150,000 ewro.", "Huwa ltaqa' ma' Alfred ftit wara u tah \u20ac30,000.", "Minn dakinhar 'l hawn, Yorgen beda j\u010bempillu wa\u0127da f'wa\u0127da lil Melvin Theuma u kien jg\u0127idlu \"mur g\u0127a\u0121\u0121el oqtolha g\u0127ax se to\u0127ro\u0121li l-informazzjoni\".", "Qal li Fenech beda jag\u0127millu pressjoni kbira biex joqtluha imma Alfred Degiorgio ried il-\u0127in tieg\u0127u.", "Yorgen Fenech qallu biex il-bomba jag\u0127mluha sew biex Daphne tmut u ma ji\u0121riliex b\u0127al Romeo Bone, li kien vittma ta' karozza bomba.", "Alfred Degiorgio kien qal lil Melvin \"Qed tkiddna dik, imma mietu daqstant bullies ma tmutx din.\"", "Melvin informa b'dan lil Fenech.", "B'Fenech tah informazzjoni fejn tkun Caruana Galizia.", "Hawnhekk issemma' ristorant in-Naxxar u r-Rabat.", "Melvin Theuma qal li darba minnhom Alfred kien tah mobile.", "Darba minnhom ukoll Alfred kien \u0127adu bil-karozza ta' Vince Muscat il-Bidnija, biex juruh li qeg\u0127din jag\u0127mlulu x-xog\u0127ol.", "Qal li darba minnhom Alfred kien \u010bempillu u qallhom li kellu kollox lest biex jitfg\u0127u l-bomba imma sabu road block u kellhom imorru lura.", "Theuma qal li hu ma kienx jaf meta se tinqatel Daphne Caruana Galizia.", "Imma Yorgen Fenech kien qieg\u0127ed i\u010bempillu wa\u0127da f'wa\u0127da biex jg\u0127a\u0121\u0121lu g\u0127ax jekk to\u0127ro\u0121lu l-informazzjoni g\u0127al xejn.", "Melvin Theuma qal li fis-sittax ta' Ottubru, waranofsinhar mar id-dar u xi tlieta xeg\u0127el it-television u sab li Daphne mietet.", "Qal li beda jib\u017ca' li se jinqabad u l-g\u0127ada mar ikellem lil Yorgen.", "Beda jg\u0127idlu li qed jib\u017ca' g\u0127ax \u0121ejjin tal-FBI.", "Imma Yorgen beda jg\u0127idlu li m'g\u0127andux g\u0127alfejn g\u0127ax l-istess se ja\u0127dmu l-pulizija.", "Mistoqsi mill-ispettur Arnaud jekk kienx hemm persuna o\u0127ra li kellmitu biex joqtol lil Caruana Galizia, Melvin Theuma qal li le.", "Qal li Yorgen fenech biss kellmu biex joqtolha.", "\u0120imag\u0127tejn wara li mietet, \u010bempillu Yorgen u qallu biex jiltaqg\u0127u qrib tar-razzett tieg\u0127u f'\u0126a\u017c-\u017bebbug.", "Yorgen qallu li hemmhekk g\u0127andna l-inkwiet g\u0127ax \u0121abu messa\u0121\u0121.", "Huwa informa lil Alfred.", "Darba minnhom Yorgen, hu u jipparkja qallu li dawk g\u0127andhom il-problemi.", "Yorgen qal lil Theuma li fil-\u0127amsa ta' Di\u010bembru se jag\u0127mlu raid kbir u se jarrestawhom.", "Fenech tah din l-informazzjoni l-\u0126amis qabel il-5 ta' Di\u010bembru.", "B'Theuma informa lil Alfred Degiorgio.", "Melvin Theuma qal li mill-mument li \u0121ew arrestati, hu minn flusu beda jag\u0127ti \u20ac300 lill-e\u017cekuturi, mija kull wiehed.", "Il-flus bdew jing\u0127addu lill-qraba tag\u0127hom u jag\u0127tuhomlhom meta jmorru l-\u0127abs.", "Wara l-qtil Melvin Theuma qal li kien imbe\u017c\u017ca' u beda jixrob u jie\u0127u l-pilloli.", "Qal li Yorgen Fenech beda jarah \u0127azin u beda jib\u017ca' li se jikxef.", "Fil-fatt, Fenech tah \u20ac5,000 biex imur btala londra mal-familja.", "Theuma qal li anki hu beda jib\u017ca' g\u0127ax beda jib\u017ca' li Fenech seta' je\u0127les minnu.", "Qal li ladarba \u0127eles minn Caruana Galizia g\u0127ax kieent se to\u0127ro\u0121 l-informazzjoni.", "Darba minnhom f'\u0127anut fil-\u0126amrun, kien hemm wie\u0127ed Mario Degiorgio u qal lil Theuma li dawk g\u0127andhom b\u017conn \u20ac30,000 \u0127abba l-avukat.", "Qal li hawn mar g\u0127and Yorgen u qallu li kien qieg\u0127ed jistennieha.", "Theuma xehed li wara li g\u0127adda ftit \u017cmien, talbuh \u20ac30,000 o\u0127ra.", "B'Fenech qallu li dawn jidher li kienu se je\u0127duha drawwa u tah \u20ac25,000 u l-\u20ac5,000 l-o\u0127ra \u0127ari\u0121hom hu.", "Qal li Mario Degiorgio, li ji\u0121i \u0127u l-a\u0127wa Degiorgio, baqa' jitolbu l-flus g\u0127all-avukati u esperti barra minn Malta.", "Qal li baqa' jag\u0127ti flus ukoll lil mara ta' Vince Muscat.", "Qal li hawnhekk Yorgen Fenech beda jgerger.", "Theuma qal li lil Mario xtarlu kelb jiswa \u20ac5,000.", "Melvin Theuma qal li dan l-a\u0127\u0127ar Yorgen Fenech kien qieg\u0127ed issegwi programm tad-droga fi sptar f'Londra u fl-Iskozja sabiex jeg\u0127leb il-vizzju tad-droga kokaina.", "Mill-mument li \u0121ew arrestati sentejn ilu, Melvin Theuma qal li Mario Degiorgio, \u0127u l-a\u0127aw Degiorgio, beda l-\u0127in kollu jitolbu l-flus.", "Theuma qal li ri\u010benti Fenech tah \u20ac20,000 tal-flus li \u0127are\u0121 minn butu waqt li Fenech kien qieg\u0127ed isegwi programm tad-droga.", "Melvin Theuma qal li hu ma \u0127ax \u010bente\u017cmu sabiex tinqatel Caruana Galizia, i\u017cda \u0127are\u0121 \u0127afna flus.", "Vi\u017cibbilment imbikkem qal li wara li \u0121ara dan kollu, \u0127ajtu kienet spi\u010b\u010bat.", "Sa\u0127ansitra pprova jitla' fuq il-bejt biex jaqbe\u017c.", "Melvin Theuma ri\u010benti qal li Fenech qallu li l-Ko\u0127\u0127u qed jikxef kollox u semma' lil Theuma.", "Wara li Fenech kien qallu li Vince Muscat se jikxef, Theuma qal li beda jirrekordja lil Fenech.", "Huwa rrekordja konver\u017cazjonijiet li kellu ma' Fenech fosthom konver\u017cazzjonijiet li kellhom fl-uffi\u010b\u010bju Level 21 Portomaso.", "Melvin qal li darba minnhom lil Yorgen tah recording f'pendrive, li fiha kien hemm ritratt ma' Keith Schemrbi u ittra.", "F'din l-ittra kiteb li hu l-middleman u li Yorgen u Keith se jeliminah.", "Qal li da\u0127\u0127al lil Keith fl-istorja g\u0127ax Yorgen dejjem kien isemmi kemm huma \u0127bieb u g\u0127ax kien kellmu xi \u0127add li kien ja\u0127dem mieg\u0127u.", "Sostna li huwa ltaqa' biss ma' Schembri darbtejn.", "Daphne Caruana Galizia kienet mi\u017c\u017cew\u0121a lil Peter u kellha tliet ulied.", "Studjat l-arkeolo\u0121ija fl-Universit\u00e0 ta' Malta u ggradwat fl-1997.", "Kienet tiddeskrivi ru\u0127ha b\u0127ala \u0121ardinara akkanita u li t\u0127obb il-qari aktar minn kull \u0127a\u0121a o\u0127ra.", "Id-dar tal-pubblikazzjonijiet Ingli\u017ca The Pertinent Press \u0127ar\u0121et il-ktieb \"Invicta: The Life and Work of Daphne Caruana Galizia\" fl-2017."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12779", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12779", "title": "Kastell ta' Rayen", "text": ["Kastell ta' Rayen", "Il-Kastell ta' Rayen (\u0627\u0631\u06af \u0631\u0627\u064a\u0646 bil-Persjan, \"arg -e- r\u0101yen\") hu kastell adobu fil-provin\u010bja ta' Kerman, \u0121ewwa l-Iran.", "Il-belt medjevali mibnija bil-briks tat-tajn hi simili g\u0127all-belt ta' Arg-\u00e9 Bam li kien \u0121ie distrutt wara terremot f'Di\u010bembru tal-2003.", "Rayen turi l-elementi arkitettorali ta' \u010bittadella de\u017certa.", "Din tidher estremament preservata, meta tikkunsidra li numru mhux \u0127a\u017cin ta' di\u017castri naturali qerdu strutturi simili fil-vi\u010binanzi, u hi wa\u0127da mill-aktar siti interessanti fl-Iran.", "Arg-\u00e9 Rayen kien post abitat sa 150 sena ilu u, minkejja li dan il-bini jmur lura tal-anqas sa 1,000 sena ilu, fil-verit\u00e0 seta' kellu g\u0127eruq fl-era pre-I\u017clamika tas-Sassanidi.", "Id-dinastija tas-Sassanidi kien l-isem li kien jing\u0127ata g\u0127ar-rejiet tal-Persja, li illum il-\u0121urnata tifforma parti essenzjali tal-Iran.", "Matul l-era tat-tieni Imperu Persjan, mis-sena 224 sas-sena 651, l-a\u0127\u0127ar re tas-Sassanidi, Ja\u017cdegerd III, tilef battalja twila erbatax-il sena biex ike\u010b\u010bi lill-Kalifat Umajjad, l-ewwel mill-imperi I\u017clami\u010bi.", "Mis-Sassanidi, lil dan l-imperu kienu jsej\u0127ulu Iran jew Eranshahr.", "\u017bmien is-Sassanidi hu kkunsidrat b\u0127ala wie\u0127ed mill-perjodi stori\u010bi l-aktar importanti tal-Iran."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12783", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12783", "title": "Evoluzzjoni", "text": ["Evoluzzjoni", "Fil-bijolo\u0121ija, l-evoluzzjoni hija l-bidla fil-materjal \u0121enetiku ta' popolazzjoni ta' organi\u017cmi minn \u0121enerazzjoni g\u0127al o\u0127ra.", "G\u0127alkemm il-bidliet li jsiru f'kull wa\u0127da mill-\u0121enerazzjonijiet huma \u017cg\u0127ar, id-differenzi jin\u0121emg\u0127u ma' kull \u0121enerazzjoni u jistg\u0127u, matul i\u017c-\u017cmien, iwettqu bidliet sostanzjali fl-organi\u017cmi.", "Dan il-pro\u010bess jista' jirri\u017culta fil-\u0127olqien ta' spe\u010bi \u0121odda.", "Tabil\u0127aqq, ix-xebh bejn l-organi\u017cmi jissu\u0121\u0121erixxi li l-ispe\u010bi mag\u0127rufa kollha huma imnisslin minn antenat komuni (jew patrimonju \u0121enetiku wie\u0127ed) permezz ta' dan il-pro\u010bess ta' diver\u0121enza gradwali.", "Is-sisien tal-evoluzzjoni huma l-\u0121eni li ji\u0121u mg\u0127oddija minn \u0121enerazzjoni g\u0127al o\u0127ra; dawn jipprodu\u010bu l-karatteristi\u010bi jew xe\u0127tiet li jintirtu fl-organi\u017cmu.", "Dawn il-karatteristi\u010bi jvarjaw fost il-popolazzjonijiet, bl-effett li l-organi\u017cmi juru differenzi li jintirtu (varjazzjoni) fil-karatteristi\u010bi tag\u0127hom.", "L-evoluzzjoni nfisha hi l-prodott ta' \u017cew\u0121 forzi opposti: il-pro\u010bessi li l-\u0127in kollu jintrodu\u010bu l-varjazzjoni, u l-pro\u010bessi li jag\u0127mlu l-varjanti jsiru aktar komuni jew rari.", "Varjazzjoni \u0121dida tista' tin\u0127oloq b'\u017cew\u0121 modi ewlenin: jew minn mutazzjonijiet fil-\u0121eni, jew mit-trasferiment tal-\u0121eni bejn il-popolazzjonijiet u bejn l-ispe\u010bi.", "Fl-ispe\u010bi li jirriprodu\u010bu sesswalment, xi ta\u0127litiet \u0121odda ta' \u0121eni huma prodotti wkoll mir-rikombinazzjoni \u0121enetika, li tista' \u017c\u017cid il-varjazzjoni bejn l-organi\u017cmi.", "Hemm \u017cew\u0121 mekkani\u017cmi prin\u010bipali li jiddeterminaw liema varjanti jsiru aktar komuni jew rari fil-popolazzjoni.", "L-ewwel hi s-selezzjoni naturali, pro\u010bess li l-karatteristi\u010bi ta' \u0121id (dawk li j\u017cidu \u010b-\u010bans ta' sopravivenza u riproduzzjoni) i\u0121eg\u0127ilhom isiru aktar komuni f'popolazzjoni u jra\u017c\u017can il-karatteristi\u010bi ta' \u0127sara biex isiru aktar rari.", "Dan ji\u0121ri g\u0127aliex individwi b'karatteristi\u010bi vanta\u0121\u0121ju\u017ci huma aktar probabbli li jirriprodu\u010bu, li jfisser li aktar individwi fil-\u0121enerazzjoni li jmiss se jirtu dawn il-karatteristi\u010bi.", "Matul \u0127afna \u0121enerazzjonijiet, l-adattament ise\u0127\u0127 permezz ta' kombinazzjoni ta' bidliet \u017cg\u0127ar ka\u017cwali wa\u0127da wara l-o\u0127ra fil-karatteristi\u010bi u ta' g\u0127a\u017cla naturali tal-varjanti l-i\u017cjed adattati g\u0127all-ambjent tag\u0127hom.", "It-tieni mekkani\u017cmu importanti li jsuq l-evoluzzjoni hu t-tkarkir \u0121enetiku, pro\u010bess indipendenti li jipprodu\u010bi bidliet ka\u017cwali fil-frekwenza tal-karatteristi\u010bi f'popolazzjoni.", "It-tkarkir \u0121enetiku jirri\u017culta mill-effett tal-probabbilt\u00e0 fuq jekk \u010bertu karatteristika titg\u0127addiex jew le lil individwi li jg\u0127ixu u jirriprodu\u010bu.", "Il-bijolo\u0121i evoluttivi jiddokumentaw il-fatt li l-evoluzzjoni sse\u0127\u0127, kif ukoll ji\u017cviluppaw u jittestjaw teoriji li jispjegaw il-kaw\u017ci tag\u0127ha.", "L-istudju tal-bijolo\u0121ija evoluttiva bdiet f'nofs is-seklu 19, meta l-istudji tal-fossili u d-diversit\u00e0 tal-organi\u017cmi \u0127ajjin ikkonvin\u010bew lill-parti l-kbira tax-xjenzjati li l-ispe\u010bi jinbidlu ma\u017c-\u017cmien.", "Madanakollu, il-mekkani\u017cmu li jsuq dawn il-bidliet baqa' mhux \u010bar sal-wasla tat-teoriji tas-selezzjoni naturali skoperta indipendentement minn Charles Darwin u Alfred Wallace.", "Bix-xog\u0127ol importantissmu ta' Darwin \"Dwar l-ori\u0121ni tal-ispe\u010bi\" tal-1859, it-teoriji l-\u0121odda tal-evoluzzjoni naturali xxandru u tferrxu fil-wisa'.", "Ix-xog\u0127ol ta' Darwin malajr wassal g\u0127al a\u010b\u010bettazzjoni qawwija u mifruxa tal-evoluzzjoni fost ix-xjenzjati.", "Fis-snin 1930, l-g\u0127a\u017cla naturali Darwinjana \u0121iet ikkombinata mal-eredit\u00e0 Mendeljana biex tifforma s-sinte\u017ci evoluttiva moderna, li g\u0127amlet konnessjoni bejn l-\"unitajiet\" tal-evoluzzjoni (il-\u0121eni) u l-\"mekkani\u017cmu\" tal-evoluzzjoni (l-g\u0127a\u017cla naturali).", "Din t-teorija, b'\u0127ila qawwija li tispjega u tbassar, issuq ir-ri\u010berka billi l-\u0127in kollu tqanqal problemi \u0121odda, u saret il-prin\u010bipju \u010bentrali li jorganizza l-bijolo\u0121ija moderna, li jipprovdi spjegazzjoni unifikanti g\u0127ad-diversit\u00e0 tal-\u0127ajja fuq l-Art.", "L-evoluzzjoni fl-organi\u017cmi sse\u0127\u0127 permezz ta' bidliet fil-karatteristi\u010bi li jintirtu \u2013 il-karatteristi\u010bi partikolari ta' organi\u017cmu.", "Fil-bniedem, pere\u017cempju, il-kulur tal-g\u0127ajnejn hi karatteristika li tintiret, ji\u0121ifieri l-individwi jistg\u0127u jirtuha minn wie\u0127ed mill-\u0121enituri tag\u0127hom.", "Il-karatteristi\u010bi li jintirtu huma kkontrollati mill-\u0121eni, u s-sett komplut ta' \u0121eni fil-\u0121enoma tal-organi\u017cmu jissejja\u0127 il-\u0121enotip tieg\u0127u.", "Is-sett komplut ta' karatteristi\u010bi osservabbli li jiffurmaw l-istruttura u l-im\u0121iba ta' organi\u017cmu jissejja\u0127 il-fenotip tieg\u0127u.", "Dawn il-karatteristi\u010bi ji\u0121u mill-interazzjoni tal-\u0121enotip tieg\u0127u mal-ambjent .", "Allura, mhux kull aspett tal-fenotip ta' organi\u017cmu jintiret.", "Is-smurija tal-\u0121ilda li ti\u0121i milli wie\u0127ed joqg\u0127od fix-xemx tirri\u017culta mill-interazzjoni bejn il-\u0121enotip ta' persuna u d-dawl tax-xemx; g\u0127alhekk, dan it-tip ta' smurija ma jg\u0127addix minn bniedem g\u0127all-uliedu.", "Madankollu, in-nies g\u0127andhom reazzjonijiet differenti g\u0127ax-xemx, li jirri\u017cultaw minn differenzi fil-\u0121enotip tag\u0127hom; e\u017cempju li jolqotna ta' dan hu n-nies li jirtu l-karatteristika tal-albini\u017cmu u allura ma jismarux u huma sensittivi \u0127afna g\u0127all-\u0127ruq bix-xemx.", "Il-karatteristi\u010bi li jintirtu jg\u0127addu minn \u0121enerazzjoni g\u0127all-o\u0127ra permezz tal-ADN, molekula li tikkodifika l-informazzjoni \u0121enetika .", "L-ADN hi polimeru mag\u0127mul minn erba' tipi ta' ba\u017cijiet.", "Is-sekwenza ta' ba\u017cijiet matul molekola partikulari tal-ADN tispe\u010bifika t-tag\u0127rif \u0121enetiku, bl-istess mod li sekwenza ta' ittri tispe\u010bifika sentenza.", "Parti ta' molekula tal-ADN li tispe\u010bifika unit\u00e0 funzjonali wa\u0127da tissejja\u0127 \u0121eni; \u0121eni differenti g\u0127andhom sekwenzi differenti ta' ba\u017cijiet.", "\u0120ewwa \u010b-\u010belluli, il-\u0127jut twal tal-ADN jiffurma strutturi kondensati msej\u0127a kromo\u017comi.", "Post spe\u010bifiku fi kromo\u017coma huwa mag\u0127ruf b\u0127ala locus.", "Jekk is-sekwenza tal-ADN f'locus tvarja bejn l-individwi, il-forom differenti ta' din is-sekwenza jissej\u0127u alleli.", "Is-sekwenzi tal-ADN jistg\u0127u jinbidlu permezz ta' mutazzjoni li tipprodu\u010bi alleli \u0121odda.", "Jekk mutazzjoni ti\u0121ri \u0121ewwa \u0121ene, l-allele l-\u0121dida tista' taffettwa l-karatteristika li l-\u0121ene tikkontrolla u tbiddel il-fenotip tal-organi\u017cmu.", "Madankollu, filwaqt li din il-korrispondenza sempli\u010bi bejn allele u karatteristika ta\u0127dem f'xi ka\u017cijiet, il-parti kbira tal-karatteristi\u010bi huma aktar komplessi u huma kkontrollati minn numru ta' \u0121eni b'interazzjoni bejniethom L-istudju ta' karatteristi\u010bi komplessi b\u0127al dawn hi qasam ewlieni tar-ri\u010berka kurrenti fil-\u0121enetika.", "Problema o\u0127ra interessanti fil-\u0121enetika li g\u0127aliha g\u0127ad m'hemmx soluzzjoni hi jekk l-epi\u0121enetika hijiex importanti fil-evoluzzjoni, dan hu meta bidliet li jintirtu ji\u0121ru f'organi\u017cmi ming\u0127ajr ma jkun hemm ebda bidla fis-sekwenzi tal-\u0121eni tag\u0127hom.", "Il-fenotip individwali ta' organi\u017cmu jirri\u017culta kemm mill-\u0121enotip tieg\u0127u u kemm mill-influwenza tal-ambjent li g\u0127ex fih.", "Parti sostanzjali mill-varjazzjoni fil-fenotipi f'popolazzjoni \u0121ejja mid-differenzi bejn il-\u0121enotipi tag\u0127hom.", "Is-sinte\u017ci evoluttiva moderna tiddefinixxi l-evoluzzjoni b\u0127ala l-bidla ma\u017c-\u017cmien f'din il-varjazzjoni \u0121enetika.", "Il-frekwenza ta' allele wa\u0127da partikolari tvarja, u issir iktar jew anqas prevalenti relattivament mal-forom l-o\u0127ra ta' dik il-\u0121ene.", "Il-qawwiet evoluttivi ja\u0121ixxu billi jsuqu dawn il-bidliet fil-frekwenza tal-alleli f'direzzjoni wa\u0127da jew o\u0127ra.", "Il-varjazzjoni tg\u0127ib meta allele til\u0127aq il-punt tal-fissazzjoni - meta jew tisparixxi mill-popolazzjoni jew tissostitwixxi l-alleli antenati kollha .", "Il-varjazzjoni ti\u0121i mill-mutazzjoni fil-materjal \u0121enetiku, il-migrazzjoni bejn l-popolazzjonijiet (il-fluss tal-\u0121ene), u t-ta\u0127lit tal-\u0121eni permezz tar-riproduzzjoni sesswali.", "Il-varjazzjoni ti\u0121i wkoll mill-iskambji ta' \u0121eni bejn spe\u010bi differenti; pere\u017cempju, permezz tat-trasferiment orizzontali tal-\u0121ene fil-batterji, u l-ibridizazzjoni fix-xtieli .", "Minkejja l-ind\u0127ul kontinwu ta' varjazzjoni permezz ta' dawn il-pro\u010bessi, il-parti kbira tal-\u0121enoma ta' spe\u010bi hi l-istess fl-individwi kollha ta' dik l-ispe\u010bi.", "Madankollu, anki bidliet relattivament \u010bejknin fil-\u0121enotip jistg\u0127u jwasslu g\u0127al bidliet drammati\u010bi fil-fenotip: I\u010b-\u010bimpanzi u l-bnedmin huma differenti f'madwar 5% biss tal-\u0121enomi tag\u0127hom .", "Il-varjazzjoni \u0121enetika ti\u0121i minn mutazzjonijiet ka\u017cwali li ji\u0121ru fil-\u0121enomi tal-organi\u017cmi.", "Mutazzjoni hi bidla fis-sekwenza tad-ADN tal-\u0121enoma ta\u010b-\u010bellula u ssir min\u0127abba r-radjazzjoni, viri, traspo\u017coni u kimi\u010bi muta\u0121eni\u010bi, kif ukoll min\u0127abba \u017cbalji li ji\u0121ru matul il-meo\u017ci jew replikazzjoni tal-ADN.", "Dawn il-muta\u0121eni jipprodu\u010bu bosta tipi differenti ta' bidliet fis-sekwenzi tal-ADN; jista' jkun li dawn il-bidliet ma jkollhom l-ebda effett, jew li jbiddlu l-prodott tal-\u0121ene, jew li ma j\u0127allux il-\u0121ene ta\u0127dem.", "Studji fuq id-dubiena \"Drosophila melanogaster\" jissu\u0121\u0121erixxu li jekk mutazzjoni tbiddel il-protejina prodotta minn \u0121ene, din x'aktarx se tkun ta' \u0127sara; madwar 70 fil-mija minn dawn il-mutazzjonijiet g\u0127amlu l-\u0127sara u l-qbija kienu jew newtrali jew ta' \u0121id dg\u0127ajjef.", "Min\u0127abba l-\u0127sara li l-mutazzjonijiet jistg\u0127u jag\u0127mlu fuq i\u010b-\u010belluli, l-organi\u017cmi evolvew mekkani\u017cmi b\u0127at-tiswija tal-ADN biex ine\u0127\u0127u l-mutazzjonijiet.", "G\u0127alhekk, l-a\u0127jar rata ta' mutazzjoni g\u0127al spe\u010bi hi bilan\u010b bejn id-dannu li ji\u0121i minn rata g\u0127olja ta' mutazzjoni, b\u0127all-mutazzjonijiet ta' \u0127sara, u x'jiswa l-metaboli\u017cmu tag\u0127ha biex i\u017comm sistemi li jnaqqsu r-rata ta' mutazzjoni, b\u0127al enzimi tat-tiswija tal-ADN Xi spe\u010bi b\u0127ar-retroviri g\u0127andhom rata ta' mutazzjoni tant g\u0127olja li l-parti kbira ta' wliedhom ikollhom mutazzjoni \u0121enetika.", "Mutazzjoni hekk mg\u0127a\u0121\u0121la tista' tkunu ta' vanta\u0121\u0121 g\u0127alihom billi dawn il-viri jevolvu malajr u l-\u0127in kollu, u hekk jevitaw ir-reazzjoni tas-sistema immunitarja tal-bniedem .", "Fil-mutazzjoni sezzjonijiet kbar tal-ADN jistg\u0127u ji\u0121u dduplikati.", "Dawn huma sors ewlieni ta' materja prima g\u0127all-evoluzzjoni ta' \u0121eni \u0121odda u bejn g\u0127axar u mitt \u0121ene ji\u0121\u00f9 dduplikati fil-\u0121enomi tal-annimali kull miljun sena.", "Il-parti kbira tal-\u0121eni jappartienu g\u0127all-familji ikbar ta' \u0121eni bl-istess antenati.", "Il-\u0121eni \u0121odda ji\u0121u b'bosta metodi, l-i\u017cjed sikwit permezz tad-duplikazzjoni u l-mutazzjoni ta' \u0121ene antenata, jew permezz tar-rikombinazzjoni ta' partijiet ta' \u0121eni differenti biex jiffurmaw kombinazzjonijiet \u0121odda b'funzjonijiet \u0121odda.", "Hawn, id-dominji jag\u0127mluha ta' moduli, kull wie\u0127ed b'funzjoni partikulari u indipendenti, li jistg\u0127u jit\u0127alltu flimkien biex jipprodu\u010bu \u0121eni li jikkodifikaw proteini \u0121odda b'proprjetajiet \u0121odda.", "Pere\u017cempju, g\u0127ajn il-bniedem tu\u017ca erba' \u0121eni biex tag\u0127mel strutturi li j\u0127ossu d-dawl: tlieta g\u0127all-vista bill-kulur u wa\u0127da g\u0127all-vista ta' bil-lejl; L-erba' kollha \u0121ew minn \u0121ene antenata wa\u0127da.", "Vanta\u0121\u0121 ie\u0127or tad-duplikazzjoni ta' \u0121ene (jew anki \u0121enoma s\u0127i\u0127a) hu li din tista' \u017c\u017cid il-\u0121eni \u017cejda; dan i\u0127alli l-kopja \u017cejda tal-\u0121ene tikseb funzjoni \u0121dida waqt li l-kopja ori\u0121inali tal-\u0121ene tibqa' tag\u0127mel l-istess funzjoni li kellha fil-bidu, u b'hekk ti\u017cdied id-diversit\u00e0 \u0121enetika.", "Il-bidliet fin-numru tal-kromo\u017comi jistg\u0127u jinvolvu anki mutazzjonijiet ikbar, fejn segmenti tal-ADN \u0121ol-kromo\u017comi jinqasmu u mbag\u0127ad jer\u0121g\u0127u jirran\u0121aw ru\u0127hom.", "Pere\u017cempju, \u017cew\u0121 kromo\u017comi fil-\u0121eneru \"Homo\" g\u0127aqdu ma' xulxin biex jipprodu\u010bu l-krom\u017coma 2; din l-g\u0127aqda ma se\u0127\u0127itx fil-linja\u0121\u0121i tax-xadini l-o\u0127ra li baqg\u0127u bil-kromo\u017comi mifrudin.", "Fl-evoluzzjoni, l-effet l-iktar importanti ta' dawn ir-riarran\u0121amenti kromo\u017comali jista' jkun li ja\u010b\u010bellera d-diver\u0121enza ta' popolazzjoni lejn spe\u010bi \u0121dida billi jag\u0127mel il-popolazzjonijiet inqas probabbli li jg\u0127ammru bejniethom, u b'hekk jin\u017cammu d-differenzi \u0121eneti\u010bi bejn dawn il-popolazzjonijiet.", "Is-sekwenzi tal-ADN li jistg\u0127u jimxu \u0121ol-\u0121enoma, b\u0127at-traspo\u017coni, jag\u0127mlu frazzjoni kbira tal-materjal \u0121enetiku tal-pjanti u l-annimali, u setg\u0127u kienu importanti fl-evoluzzjoni tal-\u0121enomi.", "Pere\u017cempju, i\u017cjed minn miljun kopja tas-sekwenza Alu huma pre\u017centi fl-\u0121enoma umana, u dawn is-sekwenzi issa jintu\u017caw biex iwettqu funzjonijiet b\u0127all-kontroll tal-espressjoni tal-\u0121ene.", "Effett ie\u0127or ta' dawn is-sekwenzi mobbli tad-ADN hi li meta jimxu \u0121ol-\u0121enoma, jistg\u0127u jinbidlu jew i\u0127assru \u0121eni e\u017cistenti u b'hekk jipprodu\u010bu d-diversit\u00e0 \u0121enetika.", "Fl-organi\u017cmi asesswali, il-\u0121eni jintirtu flimkien, jew \"marbuta\" ma xulxin, g\u0127ax ma jistg\u0127ux jit\u0127alltu ma' \u0121eni ta' organi\u017cmi o\u0127ra matul ir-riproduzzjoni.", "Imma, ulied l-organi\u017cmi sesswali fihom ta\u0127litiet ka\u017cwali tal-kromo\u017comi tal-\u0121enituri tag\u0127hom li huma prodotti permezz tal-assortiment indipendenti.", "Fil-pro\u010bess relatat ta' rikombinazzjoni \u0121enetika, l-organi\u017cmi sesswali jistg\u0127u ipartu wkoll l-ADN bejn \u017cew\u0121 kromo\u017comi li jaqblu .", "Ir-rikombinazzjoni u riassortment ma jbiddlux il-frekwenzi tal-alleli, i\u017cda minflok jibdlu liema alleli jaqblu ma xulxin biex jipprodu\u010bu wlied b'kombinazzjonijiet \u0121odda ta' alleli .", "Ri\u010berka re\u010benti tissu\u0121\u0121erixxi li s-sess is-soltu j\u017cid l-varjazzjoni \u0121enetika u jista' j\u017cid ir-rata tal-evoluzzjoni. .", "Ir-rikombinazzjoni tippermetti anki l-alleli li huma qrib xulxin fuq \u0127ajta tal-ADN li jintirtu indipendentement.", "Madankollu, ir-rata ta' rikombinazzjoni hi baxxa (madwar \u017cew\u0121 \u0121rajjiet kull kromo\u017coma kull \u0121enerazzjoni).", "Jirri\u017culta li l-\u0121eni qrib xulxin fuq kromo\u017coma mhux dejjem imorru 'l bog\u0127od minn xulxin fit-ta\u0127lit, u l-\u0121eni li huma qrib xulxin g\u0127andhom it-tendenza li jintirtu flimkien, fenomenu mag\u0127ruf b\u0127ala r-rabta \u0121enetika .", "Din it-tendenza titkejjel minn kemm \u017cew\u0121 alleli jidhru spiss flimkien fuq kromo\u017coma wa\u0127da, li jissejja\u0127 l-i\u017cbilan\u010b fir-rabta tag\u0127hom.", "Sett ta' alleli li s-soltu jintiret fi grupp jissejja\u0127 haplotip.", "Meta l-alleli ma jkunux jistg\u0127u jinfirdu bir-rikombinazzjoni - b\u0127al fil-kromo\u017coma Y tal-mammiferi, li tg\u0127addi intatta mill-missirijiet lil uliedhom subien \u2013 jin\u0121emg\u0127u \u0127afna mutazzjonijiet ta' \u0127sara .", "Bil-qsim tal-kombinazzjonijiet tal-alleli, ir-riproduzzjoni sesswali tippermetti t-tne\u0127\u0127ija ta' mutazzjonijiet ta' \u0127sara u \u017c-\u017camma ta' mutazzjonijiet ta' \u0121id .", "Barra minn hekk, ir-rikombinazzjoni u riassortment jistg\u0127u jipprodu\u010bu individwi b'kombinazzjonijiet ta' \u0121eni \u0121odda li huma ta' \u0121id.", "Dawn l-effetti po\u017cittivi huma bbilan\u010bjati mill-fatt li s-sess inaqqas ir-rata riproduttiva ta' organi\u017cmu, jista' jikkaw\u017ca mutazzjonijiet u jista' jissepara kombinazzjonijiet ta' benefi\u010b\u010bju ta' \u0121eni .", "G\u0127alhekk ir-ra\u0121unijiet g\u0127all-evoluzzjoni tar-riproduzzjoni sesswali mhumiex \u010bari u din il-kustjoni g\u0127adha qasam attiv ta' ri\u010berka fil-bijolo\u0121ija evoluttiva , li minnha \u0127ar\u0121u ideat b\u0127all-ipote\u017ci tar-\"Re\u0121ina l-\u0126amra\" .", "Mil-lat \u0121enetiku, l-evoluzzjoni hija bidla \"minn-\u0121enerazzjoni-g\u0127al-\u0121enerazzjoni\" fil-frekwenzi tal-alleli f'popolazzjoni li g\u0127andha patrimonju \u0121enetiku komuni .", "Popolazzjoni hi grupp lokalizzat ta' individwi tal-istess spe\u010bi.", "Pere\u017cempju, l-insetti ba\u0127rijiet kollha tal-istess spe\u010bi li jg\u0127ixu \u0121o foresta i\u017colata jag\u0127mlu popolazzjoni.", "Kull \u0121ene fil-popolazzjoni jista' jkollha diversi forom differenti, li jag\u0127tu l-varjazzjonijiet bejn il-fenotipi tal-organi\u017cmi.", "E\u017cempju ta' dan hi l-\u0121ene tal-lewn fil-ba\u0127rijiet li g\u0127andha \u017cew\u0121 alleli: abjad u iswed.", "Patrimonju \u0121enetiku hu s-sett s\u0127i\u0127 ta' alleli g\u0127al \u0121eni f'popolazzjoni wa\u0127da; il-frekwenza tal-alleli tkejjel il-frazzjoni tal-patrimonju \u0121enetiku mag\u0127mul minn allele wa\u0127da (pere\u017cempju, il-frazzjoni tal-\u0121eni tal-lewn li huma l-allele s-sewda).", "L-evoluzzjoni sse\u0127\u0127 meta jkun hemm bidliet fil-frekwenzi ta' alleli f'popolazzjoni ta' organi\u017cmi li jipprodu\u010bu l-ibridi; pere\u017cempju, l-allele g\u0127al-lewn iswed fil-popolazzjoni tal-ba\u0127rijiet issir iktar komuni.", "Biex nifhmu l-mekkani\u017cmi li j\u0121ieg\u0127lu l-popolazzjoni tevolvi, hu utli nqisu liema huma l-kondizzjonijiet me\u0127tie\u0121a biex il-popolazzjoni ma tevolvix.", "Il-\"prin\u010bipju Hardy-Weinberg\" jg\u0127id li l-frekwenzi ta' alleli (varjazzjonijiet fil-\u0121ene) f'popolazzjoni kbira bi\u017c\u017cejjed, tibqa' kostanti jekk il-forzi li ja\u0121ixxu fuqha huma biss it-ta\u0127lit ka\u017cwali tal-alleli matul il-formazzjoni tal-isperma jew tal-bajd, u l-kombinazzjoni ka\u017cwali tal-alleli f'dawn \u010belluli tas-sess matul il-fertilizzazzjoni. .", "F'dal-ka\u017c ng\u0127idu li l-polazzjoni hi fi stat ta' \"ekwilibriju Hardy-Weinberg\"- mhux qieg\u0127da tevolvi .", "Bil-fluss tal-\u0121eni nfissru t-tpartit tal-\u0121eni bejn il-popolazzjonijiet, li s-soltu huma tal-istess spe\u010bi .", "Fost l-e\u017cempji tal-fluss tal-\u0121eni fi spe\u010bi insibu t-tg\u0127ammir bejn l-organi\u017cmi wara l-migrazzjoni, u anki t-tpartit tal-pollin.", "It-trasferiment tal-\u0121eni bejn l-ispe\u010bi jinkludi l-formazzjoni ta' organi\u017cmi ibridi u t-trasferiment orizzontali tal-\u0121eni.", "Il-migrazzjoni lejn jew minn popolazzjoni tista' tbiddel il-frekwenzi tal-alleli, kif ukoll idda\u0127\u0127al varjazzjoni \u0121enetika f'popolazzjoni.", "L-immigrazzjoni tista' \u017c\u017cid materjal \u0121enetiku \u0121did fil-patrimonju \u0121enetiku stabbilit ta' popolazzjoni.", "Bil-kuntrarju, l-emigrazzjoni tista' tne\u0127\u0127i materjal \u0121enetiku.", "Billi, biex \u017cew\u0121 popolazzjonijiet diver\u0121enti jsiru \u017cew\u0121 spe\u010bi \u0121odda, je\u0127tie\u0121 li jkun hemm ostakli g\u0127ar-riproduzzjoni bejniethom, il-fluss \u0121enetiku jista' jag\u0127mel dan il-pro\u010bess i\u017cjed bilmod billi jferrex id-differenzi \u0121eneti\u010bi bejn il-popolazzjonijiet.", "Il-fluss \u0121enetiku hu mra\u017c\u017can mill-ktajjen tal-muntanji, l-o\u010beani u d-de\u017certi u sa\u0127ansitra minn strutturi mag\u0127mula mill-bniedem b\u0127all-\u0126ajt il-Kbir ta\u010b-\u010aina, li fixkel l-fluss tal-\u0121eni tax-xtieli.", "Jekk \u017cew\u0121 spe\u010bi ma jkunux tbeg\u0127du wisq mill-antenat komuni tag\u0127hom l-i\u017cjed re\u010benti, jista' jkun li jkollhom l-ulied, b\u0127al ma t-tg\u0127ammir bejn i\u017c-\u017ciemel u l-\u0127mar jipprodu\u010bi l-bag\u0127al .", "Dawn l-ibridi \u0121eneralment huma \u0127awlija, min\u0127abba li \u017c-\u017cew\u0121 settijiet differenti ta' kromo\u017comi ma jistg\u0127ux jiffurmaw par matul il-meo\u017ci.", "Minkejja li l-ispe\u010bi li ji\u0121u minn xulxin mill-qrib jista' jkollhom ulied ibridi regolarment, dawn l-ibridi ma jg\u0127addux il-\u0121eni tag\u0127hom u l-ispe\u010bi jibqg\u0127u distinti.", "Madankollu, xi minn daqqiet jiffurmaw ibridi vijabbli u dawn l-ispe\u010bi \u0121odda jistg\u0127u jkollhom proprjetajiet intermedji bejn l-spe\u010bi tal-\u0121enituri, jew ikollhom fenotip \u0121did g\u0127al kollox .", "L-importanza tal-ibridizzazzjoni fil-\u0127olqien ta' spe\u010bi \u0121odda ta' annimali mhijiex \u010bara, g\u0127alkemm \u0121iet osservata f'\u0127afna tipi ta' annimali , u l-e\u017cempju ta\u017c-\u017crin\u0121 \"Hyla versicolor\" \u0121ie studjat sewwa \u0127afna. .", "L-ibridizzazzjoni, madankollu, hi mezz importanti ta' spe\u010bjazzjoni fil-pjanti, billi l-poliplojdja (il-pussess ta' iktar minn \u017cew\u0121 kopji ta' kull kromo\u017coma) hi tollerata fil-pjanti iktar fa\u010bilment milli fl-annimali .", "Il-poliplojdja hi importanti fl-ibridi billi tippermetti r-riproduzzjoni, b'\u017cew\u0121 settijiet differenti ta' kromo\u017comi fejn kull wie\u0127ed minnhom jista' jifforma par ma' ie\u0127or identiku matul il-meo\u017ci.", "Il-poliplojdi g\u0127andhom ukoll iktar diversit\u00e0 \u0121enetika, li tippermettilhom li jevitaw id-dipressjoni min\u0127abba d-dakkir f'popolazzjonijiet \u017cg\u0127ar.", "It-trasferiment orizzontali tal-\u0121eni hu t-trasferiment ta' materjal \u0121enetiku minn organi\u017cmu g\u0127all-ie\u0127or li mhuwiex imnissel minnu; dan huwa l-aktar komuni fost il-batterji.", "Fil-medi\u010bina, din tikkontribwixxi g\u0127at-tixrid tar-re\u017cistenza antibijotika, g\u0127ax meta batterju jikseb xi \u0121eni ta re\u017cistenza tista' malajr jg\u0127addihom lil spe\u010bi o\u0127ra.", "It-trasferiment orizzontali ta' \u0121eni mill-batterji g\u0127all-ewkarjoti b\u0127al \u0127mira \"Saccharomyces cerevisiae\" g\u0127all-\u0127anfusa \"Callosobruchus chinensis\" jistg\u0127u wkoll \u0121raw.", "B\u0127ala e\u017cempju ta' trasferimenti fuq skala akbar hemml-ewkarjoti\u010bi Bdelloidea, li jidhru li r\u010bevew firxa ta' \u0121eni minn batterji, fungi, u xtieli.", "Il-viri wkoll jistg\u0127u i\u0121orru l-ADN bejn organi\u017cmu u ie\u0127or u hekk jippermettu t-trasferiment ta' \u0121eni anki sa\u0127ansitra minn dominju bijolo\u0121iku g\u0127al ie\u0127or.", "Trasferiment tal-\u0121eni fuq skala kbira sar ukoll bejn l-antenati ta\u010b-\u010belluli ewkarjoti\u010bi u l-prokarjoti, matul l-akkwist tal-kloroplast u l-mitokondriju.", "I\u017c-\u017cew\u0121 mekkani\u017cmi ewlenin li jipprodu\u010bu l-evoluzzjoni huma s-selezzjoni naturali u t-tkarkir \u0121enetiku.", "Is-selezzjoni naturali tiffavorixxi l-\u0121eni li jtejbu l-\u0127ila g\u0127as-sopravivenza u r-riproduzzjoni.", "It-tkarkir \u0121enetiku hu bidla ka\u017cwali fil-frekwenzi tal-alleli, ikkaw\u017cata mill-kampjunament ka\u017cwali tal-\u0121eni ta' \u0121enerazzjoni li jsir matul ir-riproduzzjoni.", "L-importanza relattiva tal-g\u0127a\u017cla naturali u t-tkarkir \u0121enetiku f'popolazzjoni tvarja skond il-qawwa tal-g\u0127a\u017cla u d-daqs effettiv tal-popolazzjoni, li hu n-numru ta' individwi li jistg\u0127u jg\u0127ammru.", "L-g\u0127a\u017cla naturali s-soltu tippredomina f'popolazzjonijiet kbar, waqt li t-tkarkir \u0121enetiku jippredomina f'popolazzjonijiet \u017cg\u0127ar.", "Id-dominanza tat-tkarkir \u0121enetiku fil-popolazzjonijiet \u017cg\u0127ar tista' twassal ukoll g\u0127all-fissazzjoni ta' mutazzjonijiet ta' \u0127sara \u0127afifa.", "G\u0127alhekk, bidliet fid-daqs tal-popolazzjoni jistg\u0127u jinfluwenzaw ir-rotta tal-evoluzzjoni b'mod drammatiku.", "G\u0127onq ta' flixkun fil-Popolazzjoni, meta l-popolazzjoni tonqos temporanjament u g\u0127alhekk titlef il-varjazzjoni \u0121enetika, jirri\u017culta f'popolazzjoni iktar uniformi .", "L-g\u0127a\u017cla naturali hu l-pro\u010bess li bih mutazzjonijiet \u0121eneti\u010bi li jsa\u0127\u0127u r-riproduzzjoni isiru, u jibqg\u0127u iktar komuni fl-\u0121enerazzjonijiet ta' wara ta' popolazzjoni.", "\u0126afna jqisu dan b\u0127ala mekkani\u017cmu \"evidenti\" g\u0127aliex jirri\u017culta inevitabbilment minn tliet fatti sempli\u010bi:", "Dawn il-kundizzjonijiet jipprodu\u010bu kompetizzjoni bejn l-organi\u017cmi g\u0127as-sopravivenza u r-riproduzzjoni.", "Allura, l-organi\u017cmi li jkollhom karatteristi\u010bi li jag\u0127tuhom vanta\u0121\u0121 fuq il-kompetituri tag\u0127hom jg\u0127addu dawn il-karatteristi\u010bi vanta\u0121\u0121u\u017ci lil uliedhom, filwaqt li l-karatteristi\u010bi li ma jag\u0127tux xi vanta\u0121\u0121 ma jg\u0127adduhomx lill-\u0121enerazzjoni li jmiss.", "Il-kun\u010bett \u010bentrali tal-g\u0127a\u017cla naturali hu l-adattament evoluttiv ta' organi\u017cmu, ji\u0121ifieri kemm l-organi\u017cmu jkun adattat.", "Dan ikejjel il-kontribuzzjoni \u0121enetika li l-organi\u017cmu jag\u0127ti 'l-\u0121enerazzjoni li jmiss.", "Per\u00f2, din mhijiex sempli\u010biment in-numru totali ta' wlied: l-adattament, minflok, ikejjel il-proporzjon tal-\u0121enerazzjonijiet ta' wara li jkollhom il-\u0121eni tal-organi\u017cmu.", "G\u0127alhekk, jekk allele \u017c\u017cid l-adattament iktar mill-alleli l-o\u0127ra ta' dak il-\u0121ene, din l-allele, imbag\u0127ad issir iktar komuni fil-popolazzjoni ma' kull \u0121enerazzjoni.", "Ng\u0127idu li dawn il-karatteristi\u010bi ji\u0121u \"mag\u0127\u017cula \"favur\"\".", "E\u017cempji ta' karatteristi\u010bi li jistg\u0127u i\u017cidu l-adattament huma dawk li jsa\u0127\u0127u s-sopravivenza u j\u017cidu l-fekondit\u00e0.", "Bil-kuntrarju, jekk ikun hemm adattament ag\u0127ar min\u0127abba xi allele ta' inqas \u0121id jew ta' \u0127sara, jirri\u017culta li din l-allele ssir iktar rari \u2013 ng\u0127idu li ti\u0121i \"mag\u0127\u017cula \"kontra\"\".", "Hu importanti li ng\u0127idu li l-adattament ta' allele mhijiex karatteristika fissa, jekk l-ambjent jinbidel, xi karatteristi\u010bi li qabel kienu newtrali jew ta' \u0127sara jistg\u0127u isiru ta' \u0121id u xi karatteristi\u010bi li qabel kienu ta' \u0121id jistg\u0127u isiru ta' \u0127sara.", "Is-selezzjoni naturali fost popolazzjoni g\u0127al xi karatteristika li tista' tvarja \u0127afna b\u0127at-tul ta' organi\u017cmu, nistg\u0127u naqsmuha fi tliet kategoriji differenti.", "L-ewwel hi l-g\u0127a\u017cla direzzjonali, li hi bidla bilmod fil-valur medju ta' karatteristika matul i\u017c-\u017cmien - pere\u017cempju l-ka\u017c fejn l-organi\u017cmi bil-mod kollha jitwalu.", "It-tieni, l-g\u0127a\u017cla dirompenti hi l-g\u0127a\u017cla tal-valuri estremi ta' karatteristika kontra l-valur medju li spiss tirri\u017culta f'li \u017cew\u0121 valuri differenti isiru aktar komuni.", "Ikun hekk meta jew organi\u017cmi qsar jew twal ikollhom vanta\u0121\u0121, imma mhux dawk ta' tul medju.", "Fl-a\u0127\u0127ar, l-g\u0127a\u017cla stabbilizzanti hi kontra l-valuri estremi ta' karatteristika fuq i\u017c-\u017cew\u0121 truf u hekk tikkaw\u017ca tnaqqis fl-varjanza madwar il-valur medju u mela inqas diversit\u00e0 .", "Din, pere\u017cempju, i\u0121\u0121ieg\u0127el l-organi\u017cmi kollha bilmod isiru tal-istess tul.", "L-g\u0127a\u017cla sesswali hi ka\u017c spe\u010bjali tal-g\u0127a\u017cla naturali.", "Din hi l-g\u0127a\u017cla favur kull karatteristika li \u017c\u017cid is-su\u010b\u010bess fit-tg\u0127ammir billi \u017c\u017cdid l-attrazzjoni tas-s\u0127ab potenzjali lejn organi\u017cmu .", "Il-karatteristi\u010bi li evolvew permezz tal-g\u0127a\u017cla sesswali huma partikularment prominenti fl-ir\u0121iel ta' xi spe\u010bi ta' annimali, minkejja li karatteristi\u010bi b\u0127al qran \u0121offi u kuluri jg\u0127ajtu jattiraw il-predaturi u hekk inaqqsu s-sopravivenza tal-ir\u0121iel individwali.", "Dan l-i\u017cvanta\u0121\u0121 fis-sopravvivenza hu bbilan\u010bjat b'su\u010b\u010bess riproduttiv og\u0127la fl-ir\u0121iel li jkollhom dawn il-karatteristi\u010b\u00ec, diffi\u010bli li ji\u0121u ffalsifikati, mag\u0127\u017cula sesswalment.", "L-g\u0127a\u017cla naturali, b'mod l-aktar \u0121enerali, tag\u0127mel in-natura l-mi\u017cura li mag\u0127ha jitkejjel kemm l-individwi, u l-karatteristi\u010bi individwali g\u0127andhom i\u010b-\u010bans li jg\u0127ixu jew jispi\u010b\u010baw.", "In-\"Natura\" f'dan is-sens tirreferi g\u0127al ekosistema, ji\u0121ifieri, sistema fejn l-organi\u017cmi jintera\u0121ixxu mal-elementi l-o\u0127ra kollha, fi\u017ci\u010bi kif ukoll bijolo\u0121i\u010bi, fl-ambjent lokali tag\u0127hom.", "Eugene Odum, il-fundatur tal-ekolo\u0121ija, iddefinixxa ekosistema b\u0127ala: \"Kull unit\u00e0 li tinkludi l-organi\u017cmi kollha... li f'\u010bertu lokal jirria\u0121ixxu mal-ambjent fi\u017ciku sabiex il-fluss ta' ener\u0121ija jwassal g\u0127al struttura trofika, diversit\u00e0 bijotika, u \u010bikli materjali (ie: tpartit ta' materjali bejn il-partijiet \u0127ajjin u m'humiex) definiti b'mod \u010bar fi \u0127dan is-sistema. \".", "Kull popolazzjoni \u0121o ekosistema tokkupa po\u017cizzjoni distinta, b'relazzjonijiet distinti ma' partijiet o\u0127ra tas-sistema.", "Dawn ir-relazzjonijiet jinvolvu l-passat tal-organi\u017cmu, il-po\u017cizzjoni tieg\u0127u fil-katina tal-ikel, u l-firxa \u0121eografika tieg\u0127u.", "Dan il-fehim fil-wisa' tan-natura jippermetti x-xjenzati li jiddefinixxu forzi spe\u010bifi\u010bi li, flimkien, jag\u0127mlu l-g\u0127a\u017cla naturali.", "Wie\u0127ed mill-oqsma attivi fir-ri\u010berka hu fuq x'inhi l-unit\u00e0 ta' g\u0127a\u017cla, fejn \u0121ie propost li l-g\u0127a\u017cla naturali ta\u0127dem fil-livell tal-\u0121eni, \u010belluli, organi\u017cmi individwali, gruppi ta' organi\u017cmi u anki spe\u010bi .", "L-ebda minn dawn ma jeskludu 'l xulxin u l-g\u0127a\u017cla tista' ta\u0127dem fuq bosta livelli fl-istess \u0127in.", "E\u017cempju ta' g\u0127a\u017cla li sir ta\u0127t il-livell tal-organi\u017cmu individwali huma l-\u0121eni msej\u0127a traspo\u017coni, li jistg\u0127u jirreplikaw u jinfirxu mal-\u0121enoma.", "Is-selezzjoni f'livell 'l fuq mill-individwu, b\u0127all-g\u0127a\u017cla tal-grupp, tista' tippermetti l-evoluzzjoni tal-kooperazzjoni, kif \u0127a niddiskutu hawn ta\u0127t.", "It-tkarkir \u0121enetiku hu l-bidla fil-frekwenza tal-alleli minn \u0121enerazzjoni g\u0127all-o\u0127ra li ssir min\u0127abba li l-alleli fl-ulied huma kampjun ka\u017cwali ta' dawk fil-\u0121enituri, kif ukoll min\u0127abba s-sehem tax-xorti fid-determinazzjoni ta' jekk \u010bertu individwu jg\u0127ix u jirriprodu\u010bix F'termini matemati\u010bi, l-alleli huma su\u0121\u0121etti g\u0127all-\u017cbalji fl-ikkampjunar.", "Allura, meta ma jkunx hemm forzi selettivi jew dawn ikunu relattivament dg\u0127ajfa, il-frekwenzi tal-alleli g\u0127andhom it-tendenza li \"jitkarkru\" 'l fuq jew 'l isfel bl-addo\u010b\u010b (f'passi\u0121\u0121ata aljatorja).", "Dan it-tkarkir jieqaf meta l-allele fl-a\u0127\u0127ar issir \"fissa\", jew billi tg\u0127ib g\u0127al kollox mill-popolazzjoni, jew billi tissostitwixxi l-alleli l-o\u0127ra kollha.", "It-tkarkir \u0121enetiku jista' g\u0127alhekk jeqred xi w\u0127ud mill-alleli minn \u0121o popolazzjoni min\u0127abba x-xorti biss.", "Anki meta ma jkunx hemm forzi selettivi, it-tkarkir \u0121enetiku jista', \u017cew\u0121 popolazzjonijiet separati li bdew bl-istess struttura \u0121enetika, ikarkarhom 'il bog\u0127od minn xulxin f'\u017cew\u0121 popolazzjonijiet diver\u0121enti b'settijiet differenti ta' alleli.", "Il-\u0127in li tie\u0127u allele biex issir fissa permezz tat-tkarkir \u0121enetiku jiddependi mid-daqs tal-popolazzjoni; il-fissazzjoni sse\u0127\u0127 aktar malajr f'popolazzjonijiet \u017cg\u0127ar.", "Il-kejl pre\u010bi\u017c ta' popolazzjoni li huwa importanti jissejja\u0127 id-daqs effettiv ta' popolazzjoni.", "Id-daqs effettiv ta' popolazzjoni hu dejjem i\u017cg\u0127ar mill-popolazzjoni totali billi jie\u0127u kont ta' fatturi b\u0127al-livell ta' twelid, in-numru ta' annimali li huma \u017cg\u0127ar wisq jew xju\u0127 wisq biex ikollhom l-ulied, u l-probabbilt\u00e0 aktar baxxa ta' annimali li jg\u0127ixu 'l bog\u0127od minn xulxin li jitg\u0127ammru.", "G\u0127alkemm is-selezzjoni naturali hi responsabbli g\u0127all-adattament, liema mi\u017c-\u017cew\u0121 forzi, l-g\u0127a\u017cla naturali jew it-tkarkir \u0121enetiku, i\u0121\u0121ieg\u0127el, b'mod \u0121enerali, l-i\u017cjed bdil evoluttiv, hi b\u0127al issa qasam ta' ri\u010berka fil-bijolo\u0121ija evoluttiva.", "Dawn ir-ri\u010berki bdew mill-proposta tat-teorija newtrali tal-evoluzzjoni molekolari, li \u0127afna bidliet evoluttivi ji\u0121u mill-iffissar ta' mutazzjonijiet newtrali li ma jag\u0127mlu ebda titjib immedjat fuq kemm ikun adattat l-organi\u017cmu.", "Allura, f'dan il-mudell, il-parti l-kbira tal-bidliet \u0121eneti\u010bi fil-popolazzjoni huma min\u0127abba l-pressjoni ta' mutazzjoni kostanti u t-tkarkir \u0121enetiku .", "Dil-forma tat-teorija newtrali issa \u0121iet kwa\u017ci abbandunata billi ma taqbilx mal-varjazzjoni \u0121enetika li tidher fin-natura.", "Madankollu, hemm ver\u017cjoni aktar re\u010benti ta' dal-mudell li g\u0127andha i\u017cjed appo\u0121\u0121 u din hija t-teorija kwa\u017ci newtrali, fejn il-parti l-kbira mill-mutazzjonijiet g\u0127andhom biss effetti \u017cg\u0127arli jtejbu kemm l-organi\u017cmi jkunu adattati.", "L-evoluzzjoni tinfluwenza kull aspett tal-g\u0127amla u l-im\u0121iba tal-organi\u017cmi.", "L-aktar prominenti huma l-adattamenti spe\u010bifi\u010bi fi\u017ci\u010bi u fl-im\u0121iba li huma r-ri\u017cultat tal-g\u0127a\u017cla naturali.", "Dawn l-adattamenti jag\u0127mlu l-organi\u017cmu i\u017cjed adattat billi jg\u0127inu xi attivitajiet b\u0127as-sejba tal-ikel, il-\u0127rib mill-predaturi jew l-attrazzjoni tas-s\u0127ab.", "L-organi\u017cmi jistg\u0127u ukoll jirrispondu g\u0127as-selezzjoni billi jikkooperaw ma' xulxin, is-soltu billi jg\u0127inu l-qraba tag\u0127hom jew jag\u0127mlu simbjo\u017ci ta' \u0121id re\u010biproku.", "F'medda twila ta\u017c-\u017cmien, l-evoluzzjoni tipprodu\u010bi spe\u010bi \u0121odda billi taqsam il-popolazzjonijiet ta' antenati ta' organi\u017cmi f'gruppi \u0121odda li ma jistg\u0127ux jew ma jridux jg\u0127ammru flimkien.", "Dawn ir-ri\u017cultati tal-evoluzzjoni kultant jinqasmu f'makroevoluzzjoni, l-evoluzzjoni li sse\u0127\u0127 fil-livell tal-ispe\u010bi jew og\u0127la, b\u0127all-estinzjoni u l-ispe\u010bjazzjoni, u l-mikroevoluzzjoni, bidliet evoluttivi i\u017cg\u0127ar, b\u0127al adattamenti, fi spe\u010bi jew f'popolazzjoni.", "B'mod \u0121enerali, il-makroevoluzzjoni hija meqjusa b\u0127ala r-ri\u017cultat ta' perjodi twal ta' mikroevoluzzjoni.", "Allura, id-distinzjoni bejn il-mikro- u l-makroevoluzzjoni mhijiex wa\u0127da fundamentali - id-differenza hija biss il-medda ta\u017c-\u017cmien.", "Per\u00f2, fil-makroevoluzzjoni, il-karatteristi\u010bi tal-ispe\u010bi kollu jistg\u0127u jkunu importanti.", "Pere\u017cempju, \u0127afna varjazzjoni bejn individwi tippermetti l-ispe\u010bi li tadatta malajr g\u0127all-\u0127abitati \u0121odda, u hekk jitnaqqas i\u010b-\u010bans li ti\u0121i estinta, filwaqt li firxa \u0121eografika wiesg\u0127a \u017c\u017cid i\u010b-\u010bans ta' spe\u010bjazzjoni, billi jkun aktar probabbli li parti mill-popolazzjoni se tinqata' mill-o\u0127rajn.", "F'dan is-sens, il-mikroevoluzzjoni u l-makroevoluzzjoni jinvolvu g\u0127a\u017cla fuq livelli differenti \u2013 il-mikroevoluzzjoni ta\u0127dem fuq \u0121eni u organi\u017cmi, kontra l-pro\u010bessi makroevoluttivi li ja\u0121ixxu fuq l-ispe\u010bi s\u0127i\u0127a u jaffettwaw ir-rata ta' spe\u010bjazzjoni u estinzjoni.", "Hemm \u0127afna li g\u0127andhom l-idea falza li l-evoluzzjoni hi \"progressiva,\" i\u017cda l-g\u0127a\u017cla naturali m'g\u0127andha l-ebda g\u0127an fi'l bog\u0127od u mhux bilfors tipprodu\u010bi komplessit\u00e0 akbar.", "G\u0127alkemm hu veru li evolvew \u0127afna spe\u010bi komplessi, dan \u0121ara b\u0127ala effett sekondarju tal-kobor tal-g\u0127add globali ta' organi\u017cmi u infatti l-forom sempli\u010bi ta' \u0127ajja baqg\u0127u l-i\u017cjed komuni.", "Pere\u017cempju, il-ma\u0121\u0121oranza kbira tal-ispe\u010bi huma prokarjoti mikroskopi\u010bi li jiffurmaw madwar nofs il-bijomassa tad-dinja minkejja d-daqs \u017cg\u0127ir tag\u0127hom, u jag\u0127mlu l-ma\u0121\u0121oranza kbira tal-bijodiversit\u00e0 fuq l-Art.", "L-organi\u017cmi sempli\u010bi mela kienu dejjem il-forma dominanti ta' \u0127ajja fuq l-Art matul l-istorja tag\u0127ha u g\u0127adha l-forma prin\u010bipali tal-\u0127ajja sal-lum, u l-\u0127ajja komplessa tidher biss aktar diversa min\u0127abba li hija aktar notevoli.", "Infatti, l-evoluzzjoni tal-[[mikroorgani\u017cmi] hi tassew importanti g\u0127ar-ri\u010berka evoluttiva moderna, billi riproduzzjoni mg\u0127a\u0121\u0121la tippermetti l-istudju tal-[[evoluzzjoni sperimentali]] u l-osservazzjoni tal-evoluzzjoni u l-adattament fil-\u0127in reali .", "L-adattament hu wie\u0127ed mill-fenomeni ba\u017ci\u010bi tal-bijolo\u0121ija, u huwa l-\"pro\u010bess\" li bih l-organi\u017cmu jsir i\u017cjed adattat g\u0127all-[[\u0127abitat]] tieg\u0127u .", "Barra minn hekk, it-terminu adattament jista' jirreferi g\u0127al xi karatteristika li hi importanti g\u0127as-sopravivenza tal-organi\u017cmu.", "Pere\u017cempju, l-adattament ta' snien i\u017c-\u017cwiemel g\u0127at-t\u0127in tal-\u0127axix, jew il-\u0127ila ta\u017c-\u017cwiemel li ji\u0121ru \u0127afna u ja\u0127arbu l-predaturi.", "Billi nu\u017caw it-terminu \"adattament\" g\u0127all-pro\u010bess evoluttiv, u \"karatteristika adattiva\" g\u0127all-prodott (parti tal-\u0121isem jew funzjoni), nistg\u0127u niddistingwu \u017c-\u017cew\u0121 tifsiriet tal-kelma.", "L-adattamenti huma prodotti mis-[[selezzjoni naturali]].", "Id-definizzjonijiet li \u0121ejjin huma skont [[Theodosius Dobzhansky]].", "Bl-adattament organi\u017cmu jista' jikseb karatteristika \u0121dida, jew jitlef wa\u0127da li kellhom l-antenati tieg\u0127u.", "E\u017cempju li juri \u017c-\u017cew\u0121 tipi ta' bidla hu l-adattament tal-batterji g\u0127al \u010bertu g\u0127a\u017cla ta' [[antibijotiku]], fejn bidliet \u0121eneti\u010bi j\u017cidu r-[[re\u017cistenza antibijotika]] billi fl-istess \u0127in jimmodifikaw il-mira tad-droga u j\u017cidu l-attivit\u00e0 tat-trasportaturi li l-jippumpjaw id-droga barra minn \u0121o \u010b-\u010bellula.", "E\u017cempji o\u0127ra li jolqtuna huma l-batterji \"[[Escherichia coli]]\" li evolvew il-\u0127ila li ju\u017caw l-[[a\u010btu \u010bitriku]] b\u0127ala nutrijent f'esperiment fit-tul fil-laboratorju, \"[[Flavobacterium]]\" li evolva enzima \u0121dida li tippermetti 'l dawn il-batterji li jikbru fuq il-prodotti sekondarji fil-manifattura tan-[[najlon]], u l-batterju fil-\u0127amrija \"[[Sphingobium]]\" li evolva direzzjoni metabolika kompletament \u0121dida li tiddegrada l-[[pesti\u010bida]] sintetiku [[pentaklorofenol]].", "Idea interessanti imma li g\u0127adha kontroversjali hi li xi adattamenti jistg\u0127u j\u017cidu l-\u0127ila tal-organi\u017cmi li ji\u0121\u0121eneraw id-diversit\u00e0 \u0121enetika u li jadattaw bl-g\u0127a\u017cla naturali (j\u017cidu l-evolvabbilt\u00e0 tal-organi\u017cmi).", "Madankollu, \u0127afna karatteristi\u010bi li jidhru li huma sempli\u010bi adattamenti huma fil-fatt [[e\u03c7-attamenti]]: strutturi li fil-bidu kienu adattati g\u0127al xi funzjoni, imma b'kumbinazzjoni saru utli g\u0127al xi funzjoni o\u0127ra fil-pro\u010bess.", "E\u017cempju ta' dan hi l-gremxula Afrikana \"Holaspis guentheri\" li \u017cviluppat ras \u010batta \u0127afna biex tkun tista' tin\u0127eba fix-xquq, kif naraw meta n\u0127arsu lejn qrabatha.", "Imma f'din l-ispe\u010bi, ir-ras tant i\u010b\u010battjat li tg\u0127in il-gremxula \u017c\u017com fl-arja meta taqbe\u017c minn si\u0121ra g\u0127al o\u0127ra \u2014 [[e\u03c7-attament]] E\u017cempju ie\u0127or hu l-u\u017cu tal-enzimi mill-[[glikoli\u017ci]] u l-[[metaboli\u017cmu \u03c7enobijotiku]] sabiex jaqdu b\u0127ala proteini strutturali msej\u0127a [[kristallini]] \u0121ewwa l-lentijiet ta' g\u0127ajn l-organi\u017cmi.", "[[Stampa:Whale skeleton.png|350px|thumb|right|Skeletru tal-baliena \"Mysticeti\", a u b jimmarkaw l-g\u0127adam tal-\u0121wiena\u0127, li kienu adattati mir-ri\u0121lejn ta' quddiem: waqt li c tindika g\u0127adam vesti\u0121jali tar-ri\u0121lejn.]]", "Billi l-adattament ise\u0127\u0127 permezz ta' modifiki gradwali tal-istrutturi e\u017cistenti, l-istrutturi, f'organi\u017cmi li huma qraba, li jkollhom l-istess organizzazzjoni interna jista' jkollhom funzjonijiet differenti \u0127afna.", "Dan \u0121ara billi l-istess struttura ntirtet mill-antenati u \u0121iet adattata biex tiffunzjona b'modi differenti.", "L-g\u0127adam \u0121ol-\u0121wiena\u0127 tal-friefet il-lejl, pere\u017cempju, huma strutturalment simili g\u0127al idejn il-bniedem u l-\u0121wiena\u0127 li tg\u0127um bihom il-foka, billi dawn l-istrutturi kellhom nisel komuni minn antenat li wkoll kellu \u0127ames swaba fit-tarf tal-membri ta' quddiem.", "Karatteristi\u010bi anatomi\u010bi strambi o\u0127ra, b\u0127all-g\u0127adam fil-polz tal-[[Panda \u0120ganta|Panda]] li jiffurmaw \"saba' \" falz, jindikaw li l-linja\u0121\u0121 evoluttiv ta' organi\u017cmu jista' jillimita x'adattamenti huma possibbli.", "Matul l-adattament, xi strutturi jistg\u0127u jitilfu l-funzjoni ori\u0121inali tag\u0127hom u jsiru \"strutturi vesti\u0121jali\".", "Strutturi b\u0127al dawn jista' jkollhom ftit jew l-ebda funzjoni fl-ispe\u010bi attwali, imma g\u0127andhom funzjoni \u010bara fl-ispe\u010bi antenati, jew fi spe\u010bi qraba tag\u0127hom.", "Fost l-e\u017cempji insibu psewdo\u0121eni, il-fdal ta' g\u0127ajnejn bla funzjoni fil-\u0127ut g\u0127omja li jg\u0127ixu fl-g\u0127erien, il-\u0121wiena\u0127 fl-g\u0127asafar li ma jtirux, u l-pre\u017cenza tal-g\u0127adam tal-ba\u010bin (\u010bintura pelvika) fil-balieni u s-sriep.", "Hemm ukoll e\u017cempji ta' strutturi vesti\u0121jali fil-bniedem ukoll, pere\u017cempju, id-dras tal-g\u0127aqal, il-[[kokki\u0121i]], u l-[[appendi\u010bi vermiformi]].", "Wie\u0127ed mill-prin\u010bipji kriti\u010bi tal-[[ekolo\u0121ija]] hu dak tal-esklu\u017cjoni kompetittiva: l-ebda \u017cew\u0121 spe\u010bi ma jistg\u0127u jokkupaw l-istess ni\u010b\u010ba fl-istess ambjent g\u0127al \u017cmien twil .", "Allura, l-g\u0127a\u017cla naturali g\u0127andha t-tendenza li tisforza l-ispe\u010bi li jadottaw [[ni\u010b\u010ba ekolo\u0121ika|ni\u010be\u010b ekolo\u0121i\u010bi]] differenti.", "Dan jista' jfisser li, pere\u017cempju, \u017cew\u0121 spe\u010bi ta' \u0127ut [[Cichlidae|\u010aiklidi]] jadattaw li jg\u0127ixu f'\u017cew\u0121 [[\u0127abitat]]i differenti, biex hekk jimminimizzaw il-kompetizzjoni g\u0127all-ikel bejniethom .", "B\u0127al issa, wa\u0127da mill-oqsma ta' ri\u010berka fil-[[bijolo\u0121ija evoluttiva tal-i\u017cvilupp]] hi l-i\u017cvilupp b\u0127ala ba\u017ci tal-adattamenti u e\u03c7attamenti.", "Din ir-ri\u010berka t\u0127ares lejn it-tnissil u l-evoluzzjoni tal-[[Embrijo\u0121enesi|i\u017cvilupp embrijoniku]] u kif modifiki tal-\u017cvilupp u tal-pro\u010bessi tal-i\u017cvilupp jipprodu\u010bu karatteristi\u010bi \u0121odda.", "Dawn l-istudji wrew li l-evoluzzjoni tista' tbiddel l-i\u017cvilupp biex jin\u0127olqu strutturi \u0121odda, b\u0127al strutturi embrijoni\u010bi tal-g\u0127adam li jiffurmaw parti mill-widna nofsanija fil-mammiferi waqt li minflok ji\u017cviluppaw f'xedaq f'annimali o\u0127ra.", "Huwa possibbli wkoll li strutturi li ntilfu fl-evoluzzjoni jer\u0121g\u0127u jitfa\u010b\u010baw mill-\u0121did min\u0127abba bidliet fil-\u0121eni tal-i\u017cvilupp, b\u0127al mutazzjoni fit-[[ti\u0121ie\u0121a|ti\u0121ie\u0121]] li \u0121\u0121ieg\u0127el l-embrijoni jkabbru s-snien b\u0127al dawk tal-[[kukkudrill]]i. Issa qieg\u0127ed isir \u010bar li \u0127afna bidliet fl-g\u0127amla tal-organi\u017cmi ji\u0121u minn bidliet f'sett \u017cg\u0127ir ta' \u0121eni kkonservati.", "L-interazzjonijiet bejn l-organi\u017cmi jistg\u0127u jipprodu\u010bu kemm kunflitt u kemm kooperazzjoni.", "Meta l-interazzjoni tkun bejn pari ta' spe\u010bi, b\u0127al [[pato\u0121enu]] u l-ospiti, jew predaturi u l-pri\u017ca, dawn l-ispe\u010bi jistg\u0127u ji\u017cviluppaw settijiet ta' adattamenti.", "F'dal ka\u017c, l-evoluzzjoni ta' spe\u010bi wa\u0127da i\u0121\u0121ieg\u0127el adattamenti fi spe\u010bi o\u0127ra.", "Dawn il-bidliet fit-tieni spe\u010bi imbag\u0127ad, i\u0121eg\u0127lu adattamenti \u0121odda fl-ewwel spe\u010bi.", "Dan i\u010b-\u010biklu ta' g\u0127a\u017cla u reazzjoni hu msejja\u0127 [[ko-evoluzzjoni]].", "E\u017cempju ta' dan hu l-produzzjoni ta' [[tetrodotoxin]] fit-tritun \"Taricha granulosa\" u l-evoluzzjoni ta' re\u017cistenza g\u0127at-tetrodotoxin fil-predaturi tieg\u0127u, is-sriep \"Thamnophis sirtalis\".", "F'dal-par predatur-pri\u017ca, it-tellieqa g\u0127all-armi evoluttiva pprodu\u010biet livelli g\u0127olja ta' tossina fit-tritun u livelli g\u0127olja ta' re\u017cistenza li jaqblu mag\u0127hom fis-serp", "Madankollu, mhux l-interazzjonijiet kollha jinvolvu kunflitt bejn l-ispe\u010bi.", "Evolvew \u0127afna ka\u017cijiet ta' interazzjonijiet ta' \u0121id re\u010biproku.", "Pere\u017cempju, hemm kooperazzjoni estrema bejn ix-xtieli u l-faqqieg\u0127 mikorri\u017ci li jikber fuq l-g\u0127eruq tag\u0127hom u jg\u0127in ix-xtieli biex jassorbu n-nutrijenti mill-\u0127amrija.", "Din hi relazzjoni re\u010biproka billi x-xtieli jipprovdu l-faqqieg\u0127 biz-zokkor mill-fotosintesi.", "F'dal ka\u017c il-faqqieg\u0127 infatti jikber \u0121ewwa \u010b-\u010belluli tal-pjanti u dan jippermettilu ipartat in-nutrijenti mal-ospiti tieg\u0127u, filwaqt li jibg\u0127at sinjali li jra\u017c\u017cnu s-[[sistema immunitarja]] tal-pjanti.", "Evolvew wkoll koalizzjonijiet bejn organi\u017cmi tal-istess spe\u010bi.", "Ka\u017c estrem huwa l-[[ewso\u010bjalit\u00e0]] li nsibu fl-insetti so\u010bjali, b\u0127an-[[na\u0127la|na\u0127al]], [[termiti]] u [[nemla|nemel]], fejn insetti \u0127awlija jag\u0127lfu u jg\u0127assu numru \u017cg\u0127ir ta' organi\u017cmi fil-kolonja li g\u0127andhom il-\u0127ila li jirriprodu\u010bu.", "Fuq skala i\u017cg\u0127ar i\u010b-[[\u010belluli somati\u010bi]] li jag\u0127mlu l-\u0121isem ta' annimal jillimitaw ir-riproduzzjoni tag\u0127hom biex ikunu jistg\u0127u i\u017commu organi\u017cmu stabbli li mbag\u0127ad i\u017comm numru \u017cg\u0127ir ta' \u010belluli \u0121erminali tal-annimal biex jipprodu\u010bu l-ulied.", "Hawn, i\u010b-\u010belluli somati\u010bi jirrispondu g\u0127al sinjali spe\u010bifi\u010bi li jg\u0127idulhom jekk jikbrux, jibqg\u0127u kif inhuma, jew imutu.", "Jekk i\u010b-\u010belluli jinjoraw dawn is-sinjali u jimmultiplikaw bla ra\u017can, il-kobor tag\u0127hom bla kontroll i\u0121ib il-kan\u010ber.", "Hu ma\u0127sub li dawn l-e\u017cempji ta' kooperazzjoni fi \u0127dan spe\u010bi evolvew bil-pro\u010bess tal-[[g\u0127a\u017cla ta' qraba]], fejn organi\u017cmu jg\u0127in fit-trobbija ta' wlied qrabatu .", "Dan l-g\u0127amil huwa \"mag\u0127\u017cul favur\" g\u0127aliex jekk l-indivdwu li \"jg\u0127in\" fih alleli li jippromwovu l-attivit\u00e0 ta' g\u0127ajnuna, x'aktarx li l-qarib tieg\u0127u g\u0127andu \"wkoll\" dawn alleli u hekk dawn l-alleli se ji\u0121i mg\u0127oddija.", "Fost il-pro\u010bessi l-o\u0127ra li jistg\u0127u jippromwovu l-koperazzjoni hemm l-[[g\u0127a\u017cla tal-grupp]], fejn il-kooperazzjoni tipprovdi benefi\u010b\u010bji g\u0127all-grupp ta' organi\u017cmi.", "[[Stampa:Specjazzjoni.jpg|left|thumb|500px|L-erba' mekkani\u017cmi tal-ispe\u010bjazzoni]] L-ispe\u010bjazzjoni huwa l-pro\u010bess li bih spe\u010bi tinqasam f'\u017cew\u0121 spe\u010bi dixxendenti jew aktar.", "Il-bijolo\u0121i evoluttivi jqisu l-ispe\u010bi b\u0127ala fenomeni statisti\u010bi u mhux b\u0127ala kategoriji jew tipi.", "Din il-vi\u017cjoni hi kontra l-intuwizzjoni billi g\u0127adha a\u010b\u010betata fil-wisa' l-idea klassika ta' spe\u010bi fejn din titqis b\u0127ala klassi ta' organi\u017cmi e\u017cemplifikata minn \"tip\" li g\u0127andu l-karatteristi\u010bi komuni tal-ispe\u010bi.", "Minflok, spe\u010bi huwa issa definit b\u0127ala linja\u0121\u0121 li jevolvi separatament u li jifforma [[Introduzzjoni g\u0127all-\u0121enetika|patrimonju \u0121enetiku]] wie\u0127ed.", "G\u0127alkemm xi proprjetajiet b\u0127all-\u0121enetika u l-morfolo\u0121ija jg\u0127inu biex niddistingwu linja\u0121\u0121i li ji\u0121u minn xulxin mill-qrib, din id-definizzjoni mhijiex e\u017catta.", "Tabil\u0127aqq, id-definizzjoni e\u017catta tat-terminu \"spe\u010bi\" g\u0127adha polemika, l-i\u017cjed fil-ka\u017c tal-prokarjoti u din tissejja\u0127 il-\"problema tal-ispe\u010bi\" Il-bijolo\u0121i ipproponew sensiela ta' definizzjonijiet aktar pre\u010bi\u017ci, i\u017cda l-g\u0127a\u017cla tat-tifsira is-soltu tkun prammatka skont il-karatteristi\u010bi tal-ispe\u010bi studjati.", "Tipikament l-istudju bijolo\u0121iku infatti jiffoka fuq il-popolazzjoni li hi grupp osservabbli ta' organi\u017cmi \"f'interazzjoni\", aktar milli fuq l-ispe\u010bi li hi grupp osservabbli ta' individwi \"simili\".", "L-ispe\u010bjazzjoni \u0121iet osservata bosta drabi kemm ta\u0127t kondizzjonijiet ikkontrollati fil-laboratorju kif ukoll fin-natura Fl-organi\u017cmi li jirriprodu\u010bu sesswalment, l-ispe\u010bjazzjoni ti\u0121i minn i\u017colament riproduttiv segwit minn diver\u0121enza \u0121enealo\u0121ika.", "Hemm erba' mekkani\u017cmi g\u0127all-ispe\u010bjazzjoni.", "L-aktar komuni fl-annimali hija l-[[spe\u010bjazzjoni allopatrika|ispe\u010bjazzjoni allopatrika]], li ti\u0121ri f'popolazzjonijiet li jsibu ru\u0127hom i\u017colati \u0121eografikament, b\u0127al bil-frammentazzjoni tal-\u0127abitat jew il-migrazzjoni.", "L-g\u0127a\u017cla f'dawn il-kondizzjonijiet tista tipprodu\u010bi bidliet mg\u0127a\u0121\u0121la \u0127afna fid-dehra u l-im\u0121iba tal-organi\u017cmi .", "Billi l-g\u0127a\u017cla u t-tkarkir ja\u0121ixxu indipendentement fuq popolazzjonijiet maqtug\u0127a mill-kumplament tal-ispe\u010bi, is-separazzjoni tista' fl-a\u0127har tipprodu\u010bi organi\u017cmi li ma jistg\u0127ux jg\u0127ammru flimkien. .", "It-tieni mekkani\u017cmu tal-ispe\u010bjazzjoni hi l-[[spe\u010bjazzjoni peripatrika|ispe\u010bjazzjoni peripatrika]], li ti\u0121ri meta popolazzjonijiet \u017cg\u0127ar ta' organi\u017cmi ji\u0121u i\u017colati f'ambjent \u0121did.", "Din hi differenti mill-ispe\u010bjazzjoni allopatrika fis-sens li l-popolazzjonijiet i\u017colati huma \u0127afna i\u017cg\u0127ar fin-numru mill-popolazzjoni tal-\u0121enituri tag\u0127hom.", "F'dal-ka\u017c ikun hemm spe\u010bjazzjoni mg\u0127a\u0121\u0121la permezz ta' tkarkir \u0121enetiku mg\u0127a\u0121\u0121el u tal-g\u0127a\u017cla fuq patrimonju \u0121enetiku \u017cg\u0127ir; dan jissejja\u0127 l-[[effett fundatur]] .", "It-tielet mekkani\u017cmu tal-ispe\u010bjazzjoni hi l-[[spe\u010bjazzjoni parapatrika|ispe\u010bjazzjoni parapatrika]].", "Din tixba\u0127 l-ispe\u010bjazzjoni peripatrika fis-sens li popolazzjoni \u017cg\u0127ira tid\u0127ol f'\u0127abitat \u0121did, imma hi differenti fis-sens li ma jkunx hemm separazzjoni fi\u017cika bejn dawn i\u017c-\u017cew\u0121 popolazzjonijiet.", "Minflok, l-ispe\u010bjazzjoni ti\u0121i mill-evoluzzjoni ta' mekkani\u017cmi li jnaqqsu l-fluss tal-\u0121eni bejn i\u017c-\u017cew\u0121 popolazzjonijiet.", "\u0120eneralment, dan ji\u0121ri meta jkun hemm bidla drastika fl-ambjent fil-\u0127abitat tal-\u0121enituri tal-ispe\u010bi.", "Fost l-e\u017cempji hemm dak tal-\u0127axix \"Anthoxanthum, Anthoxanthum odoratum\", li \u0121arrab spe\u010bjazzjoni parapatrika b'reazzjoni g\u0127al tin\u0121i\u017c lokalizzat bil-metall mill-minjieri.", "F'dal-ka\u017c evolvew xtieli li g\u0127andhom re\u017cistenza g\u0127al livelli g\u0127olja ta' metalli fil-\u0127amrija.", "L-g\u0127a\u017cla kontra t-tg\u0127ammir mal-popolazzjoni tal-\u0121enituri sensittiva g\u0127all-metall \u0121abet bidla bil-mod fi\u017c-\u017cmien it-twarrid tal-pjanti re\u017cistenti g\u0127all-metall, li fl-a\u0127\u0127ar ikkaw\u017cat i\u017colament riproduttiv g\u0127al kollox.", "L-g\u0127a\u017cla kontra ibridi bejn i\u017c-\u017cew\u0121 popolazzjonijiet jistg\u0127u ikunu l-kaw\u017ca ta' \"tis\u0127i\u0127\", ji\u0121ifieri l-evoluzzjoni ta' karatteristi\u010bi li j\u0127ajru t-tg\u0127ammir fi \u0127dan spe\u010bi, kif ukoll \"spostament tal-karattru\", li ji\u0121i meta \u017cew\u0121 spe\u010bi jsiru aktar distinti fid-dehra.", "[[Stampa:Darwin's finches cropped.jpeg|frame|right|L-i\u017colament \u0121eografiku tal-isponsuni fil-[[G\u017cejjer Gal\u00e1pagos]] ipprodu\u010ba 'l fuq minn tu\u017c\u017cana spe\u010bi \u0121odda.]]", "Fl-a\u0127har, fl-[[ispe\u010bjazzjoni simpatrika|spe\u010bjazzjoni simpatrika]] spe\u010bi tiddiver\u0121i ming\u0127ajr i\u017colament \u0121eografiku jew bidliet fil-\u0127abitat.", "Dil-forma hi rari peress li anki ammont \u017cg\u0127ir ta' [[fluss tal-\u0121eni]] jista' jne\u0127\u0127i differenzi \u0121eneti\u010bi bejn partijiet ta' popolazzjoni.", "\u0120eneralment, l-ispe\u010bjazzjoni simpatrika fl-annimali te\u0127tie\u0121 l-evoluzzjoni tad-differenzi \u0121eneti\u010bi u t-tg\u0127ammir mhux ka\u017cwali, it-tnejn, biex l-i\u017colament riproduttiv ikun jista' jevolvi.", "Wie\u0127ed mit-tipi ta' spe\u010bjazzjoni simpatrika jinvolvi t-tg\u0127ammir bejn \u017cew\u0121 spe\u010bi li ji\u0121u minn xulxin biex jipprodu\u010bu spe\u010bi ibrida \u0121dida.", "Dan mhux komuni fl-annimali billi l-ibridi fl-annimali s-soltu jkunu \u0127awlija.", "Dan hu min\u0127abba li matul il-[[meo\u017ci]], il-kromo\u017comi omolo\u0121i minn kull \u0121enitur huma minn spe\u010bi differenti u ma jistg\u0127ux jg\u0127amlu par jaqbel.", "Per\u00f2, hu iktar komuni fix-xtieli billi x-xtieli sikwit jirduppjaw in- numru ta' kromo\u017comi li jkollhom, biex jifformaw \"poliplojdi\".", "Dan jippermetti lill-kromo\u017comi minn kull spe\u010bi tal-\u0121enituri li matul il-meo\u017ci jiffurmaw par li jaqbel, peress li l-kromo\u017comi ta' kull \u0121enitur huma di\u0121\u00e0 rappre\u017centati minn par.", "E\u017cempju ta' spe\u010bjazzjoni ta' dan it-tip huwa t-tg\u0127ammir bejn l-ispe\u010bi tal-pjanti \"[[Arabidopsis thaliana]]\" u \"Arabidopsis arenosa\" li jag\u0127ti l-ispe\u010bi \u0121dida \"Arabidopsis suecica\" .", "Dan \u0121ara madwar 20,000 ilu, u dan il-pro\u010bess ta' spe\u010bjazzjoni ittenna fil-laboratorju, u hekk jista' jsir studju tal-mekkani\u017cmi \u0121eneti\u010bi li jid\u0127lu f'dan il-pro\u010bess.", "Tabil\u0127aqq, l-irduppjar tal-kromo\u017comi fi spe\u010bi jista' jkun sikwit il-kaw\u017ca tal-i\u017colament riproduttiv, billi nofs il-kromo\u017comi irduppjati ma jitqabblux fit-tg\u0127ammir ma' organi\u017cmi li ma rduppjawx.", "Il-\u0121rajjiet ta' spe\u010bjazzjoni huma importanti fil-teorija tal-[[ekwilibriju punte\u0121\u0121jat]], li tispjega l-iskema fir-re\u0121istru tal-fossili fejn insibu li \"jfaqqg\u0127u\" perjodi qsar ta' evoluzzjoni bejn perjodi relattivament twal ta' stasis, fejn l-spe\u010bi ma jinbidlux relattivament F'din it-teorija, l-ispe\u010bjazzjoni u l-evoluzzjoni mg\u0127a\u0121\u0121la huma marbuta, u l-g\u0127a\u017cla naturali u t-tkarkir \u0121enetiku ja\u0127dmu bl-akbar qawwa fuq organi\u017cmi li jkunu qeg\u0127din i\u0121arrbu spe\u010bjazzjoni f'\u0127abitat \u0121did jew f'popolazzjonijiet \u017cg\u0127ar.", "Ir-ri\u017cultat hu li l-perjodi ta' stasis fir-re\u0121istru tal-fossili jikkorrispondu mal-popolazzjoni tal-\u0121enituri, u l-organi\u017cmi j\u0121arrbu l-ispe\u010bjazzjoni u l-evoluzzjoni mg\u0127a\u0121\u0121la kienu f'popolazzjonijiet \u017cg\u0127ar jew ambjenti \u0121eografikament ristretti, u g\u0127alhekk rari li \u0121ew pre\u017cervati b\u0127ala fossili.", "[[Stampa:Tarbosaurus museum Muenster.jpg|thumb|left|225px|Fossili ta' \"[[Tarbosawru]]\".", "Id-[[dinosawru|dinosawri]] li ma kinux itiru inqerdu fl-Estinzjoni Massiva tal-Kretakiku-Terzjarju fl-a\u0127\u0127ar tal-perjodu Kretakiku]] L-estinzjoni hi l-qirda ta' spe\u010bi s\u0127iha.", "L-estinzjoni mhijiex \u0127a\u0121a rari billi l-ispe\u010bi l-\u0127in kollu jfe\u0121\u0121u permezz tal-ispe\u010bjazzjoni, u jg\u0127ibu permezz tal-estinzjoni .", "Kwa\u017ci l-ispe\u010bji kollha tal-annimali u x-xtieli li qatt g\u0127exu fid-dinja issa huma estinti, u l-estinzjoni tidher li hi d-destin finali ta' kull spe\u010bi.", "Dawn l-estinzjonijiet \u0121raw il-\u0127in kollu matul l-istorja tal-\u0127ajja, g\u0127alkemm ir-rata ta' estinzjoni taqbe\u017c 'l fuq meta jkun hemm estinzjoni ta' massa kif ji\u0121ri kultant.", "L-\"Estinzjoni Massiva tal-Kretakiku-Terzjarju\", li matulha id-[[dinosawru|dinosawri]] li ma' kinux itiru inqerdu, hi l-aktar mag\u0127rufa sew, i\u017cda L-\"Estinzjoni Massiva tal-Permjan-Trijassiku\", aktar kmieni, kienet sa\u0127ansitra aktar serja u fiha madwar 96 fil-mija tal-ispe\u010bi inqerdu.", "L-\"Estinzjoni Massiva tal-Olo\u010benu\" hi l-estinzjoni tal-massa g\u0127addejja b\u0127al issa, asso\u010bjata mal-espansjoni tal-umanit\u00e0 madwar id-dinja f'dawn l-a\u0127\u0127ar ftit eluf ta' snin.", "Illum il-\u0121urnata r-rati ta' estinzjoni huma minn mitt sa elf darba akbar mir-rata tal-isfond, u sa 30 fil-mija tal-ispe\u010bi jistg\u0127u jinqerdu sa nofs is-seklu 21.", "G\u0127emil il-bniedem hu l-kaw\u017ca ewlenija tal-estinzjoni li qieg\u0127da ssir b\u0127al issa; it-[[tis\u0127in globali]] jista' jkompli jg\u0127a\u0121\u0121ilha fil-futur.", "Ix-xjenzati g\u0127adhom ma fehmux sewwa s-sehem li g\u0127andha l-estinzjoni fl-evoluzzjoni u dan jista' jiddependi fuq liema tip ta' estinzjoni nkunu qeg\u0127din inqisu.", "Il-kaw\u017ci ta' \u0121rajjiet kontinwi ta' estinzjoni \"fuq livell baxx\", li jag\u0127mlu l-parti l-kbira ta' estinzjonijiet, jistg\u0127u jkunu l-kompetizzjoni bejn l-ispe\u010bi g\u0127al ri\u017corsi limitati (esklu\u017cjoni kompetittiva).", "Jekk il-kompetizzjoni minn spe\u010bi o\u0127rajn tbiddel il-probabbilt\u00e0 li xi spe\u010bi jinqerdu, dan jista' jipprodu\u010bi g\u0127a\u017cla tal-ispe\u010bi b\u0127ala livell ta' g\u0127a\u017cla naturali.", "L-estinzjonijiet tal-massa ta' kultant huma importanti wkoll, i\u017cda minflok ja\u0121ixxu b\u0127ala forza selettiva, dawn inaqqsu drastikament id-diversit\u00e0 b'mod \u0121enerali u j\u0121ibu mag\u0127hom splu\u017c\u017cjonijiet ta' evoluzzjoni mg\u0127a\u0121\u0121la u spe\u010bjazzjoni f'dawk li jibqg\u0127u \u0127ajjin.", "Il-bidu tal-[[\u0127ajja]] hu me\u0127tie\u0121 g\u0127all-evoluzzjoni bijolo\u0121ika, imma biex nirra\u0121unaw li l-evoluzzjoni se\u0127\u0127et ladarba dehru l-organi\u017cmi u biex nitkixxfu kif ji\u0121ri dan, ma hemmx b\u017conn inkunu nafu e\u017catt kif bdiet il-\u0127ajja.", "B\u0127al issa l-consensus xjentifiku hu li l-[[bijokimika]] komplessa li ssawwar il-\u0127ajja \u0121ejja minn reazzjonijiet kimi\u010bi aktar sempli\u010bi, i\u017cda mhuwiex \u010bar kif dan se\u0127\u0127.", "Xejn m'hu \u010bert dwar l-i\u017cviluppi l-iktar bikrija fil-\u0127ajja, l-istruttura tal-ewwel \u0127lejjaq \u0127ajjin, jew l-identit\u00e0 u n-natura ta' xi antenat komuni jew xi patrimonju \u0121enetiku komuni.", "Allura, m'hemm l-ebda consensus xjentifiku dwar kif bdiet il-\u0127ajja, i\u017cda fost il-proposti hemm molekuli awto-replikanti b\u0127all-[[ARN]], u l-assembla\u0121\u0121 ta' \u010belluli sempli\u010bi. .", "[[Stampa:Xadini skeletri.jpg|right|320px|thumbnail|L-[[ominojdi]] tnisslu minn antenat komuni.]]", "L-organi\u017cmi kollha fuq l-[[Art]] huma mnisslin minn antenat komuni wie\u0127ed jew patrimonju \u0121enetiku wie\u0127ed.", "L-ispe\u010bi li je\u017cistu fil-pre\u017cent huma stadju wie\u0127ed fil-pro\u010bess tal-evoluzzjoni, u d-diversit\u00e0 tag\u0127hom hi l-prodott ta' sensiela twila ta' \u0121rajjiet ta' spe\u010bjazzjoni u estinzjoni.", "L-ewwel deduzzjoni tad-dixxendenza komuni tal-organi\u017cmi kienet ibba\u017cata fuq erba' fatti sempli\u010bi dwar l-organi\u017cmi: L-ewwelnett, dawn g\u0127andhom firxa \u0121eografika li ma nistg\u0127ux nispjegawha b'adattament lokali.", "It-tieni, id-diversit\u00e0 tal-\u0127ajja mhijiex sett ta' organi\u017cmi li huma kompletament uni\u010bi, i\u017cda dawn l-organi\u017cmi g\u0127andhom \u0127afna similaritajiet morfolo\u0121i\u010bi.", "It-tielet, xi karatteristi\u010bi vesti\u0121jali bl-ebda skop \u010bar jixb\u0127u xi karatteristi\u010bi li kellhom funzjoni fl-antenati, u fl-a\u0127har, li l-organi\u017cmi jistg\u0127u ji\u0121u kklassifikati permezz ta' dan ix-xebh f'\u0121erarkija ta' gruppi mbejtin \u2013 li tixba\u0127 l-arblu tar-razza.", "Madankollu, ir-ri\u010berka moderna tissu\u0121\u0121erixxi li, min\u0127abba t-trasferiment orizzontali tal-\u0121eni, din is-\"[[si\u0121ra tal-\u0127ajja]]\" tista' tkun \u0127afna aktar ikkomplikata minn sempli\u010bi si\u0121ra bil-frieg\u0127i peress li xi \u0121eni infirxu indipendentement bejn spe\u010bi li ji\u0121u minn xulxin fi'l bog\u0127od \u0127afna .", "L-ispe\u010bi tal-img\u0127oddi \u0127allew ukoll xhieda tal-istorja evoluttiva tag\u0127hom.", "Din ix-xhieda morfolo\u0121ika jew anatomika hi mag\u0127mula mill-[[fossili]], permezz tal-anatomija komparattiva tal-organi\u017cm ta' llum .", "Bit-tqabbil tal-anatomija tal-ispe\u010bi moderni ma' dik ta' dawk estinti, il-paleontolo\u0121i jistg\u0127u jinferixxu l-linja\u0121\u0121i ta' dawk l-ispe\u010bi.", "Madankollu, dan l-appro\u010b\u010b hu utli l-i\u017cjed g\u0127all-organi\u017cmi li kellhom partijiet tal-\u0121isem ibsin, b\u0127al qxur, g\u0127adam jew snien.", "Barra minn hekk, billi l-prokarjoti b\u0127all-[[batterji]] u l-[[archaea|arkej]] g\u0127andhom sett limitat ta' morfolo\u0121iji komuni bejniethom, il-fossili tag\u0127hom ma jipprovdux tag\u0127rif dwar l-antenati tag\u0127hom.", "Dan l-a\u0127\u0127ar, ix-xhieda g\u0127al nisel komuni \u0121iet mill-istudju tax-xeb\u0127 [[bijokimika|bijokimiku]] bejn l-organi\u017cmi.", "Pere\u017cempju, i\u010b-\u010belluli \u0127ajjin kollha ju\u017caw l-istess sett ba\u017ciku ta' [[nucleotide|nucleotidi]] u [[amminoa\u010btu|amminoa\u010bti]].", "L-i\u017cvilupp tal-[[\u0121enetika molekulari]] irrivela x-xhieda tal-evoluzzjoni li baqg\u0127et midfuna fil-[[\u0121enoma]] tal-organi\u017cmi billi jag\u0127ti, permezz tal-[[arlo\u0121\u0121 molekulari]] prodott mill-mutazzjonijiet, id-dati ta' meta l-ispe\u010bi iddiver\u0121ew.", "Pere\u017cempju dawn il-paraguni bejn is-sekwenzi tal-ADN urew kemm hemm xeb\u0127 \u0121enetiku fil-qrib bejn il-bniedem u u \u010b-\u010bimpan\u017ci u tefg\u0127et xaqq dawl fuq meta e\u017cista l-antenat komuni ta' dawn l-ispe\u010bi.", "[[Stampa:800px-Collapsed tree labels simplified mt.jpg|350px|thumb|left|[[Si\u0121ra filo\u0121enetika|Is-si\u0121ra evoluttiva]] turi d-diver\u0121enza tal-ispe\u010bi moderni mill-antenat komuni tag\u0127hom fi\u010b-\u010bentru.", "It-tliet [[Dominji (bijolo\u0121ija)|dominji]] g\u0127andhom kuluri differenti:il-[[batterji]] blu, l-[[arkej]] \u0127odor , u l-[[ewkarjoti]] \u0127omor.]]", "Minkejja l-in\u010bertezza dwar kif bdiet il-\u0127ajja, hu \u0121eneralment a\u010b\u010bettat li l-prokarjoti ilhom jg\u0127ixu fuq l-Art minn madwar 3-4 biljun sena ilu.", "[[Kategorija:Bijolo\u0121ija]]"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12785", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12785", "title": "Kubi\u017cmu", "text": ["Kubi\u017cmu", "Il-Kubi\u017cmu kien moviment artistiku avangardista tas-seklu 20.", "Bis-sa\u0127\u0127a tal-pijunieri tieg\u0127u Pablo Picasso u Georges Braque, huwa rrivoluzzjona l-pittura u l-iskultura Ewropea, u ispira movimenti jixb\u0127uh fil-qasam tal-mu\u017cika u tal-letteratura.", "Mag\u0127rufa b\u0127ala \"Kubi\u017cmu Analitiku\", l-ewwel ferg\u0127a tal-kubi\u017cmu kienet mhux biss radikali i\u017cda \u0127alliet influwenza wkoll, b\u0127ala moviment artistiku qasir i\u017cda sinifikanti \u0127afna bejn l-1907 u l-1911 fi Franza.", "Fit-tieni fa\u017ci tieg\u0127u, ji\u0121ifieri l-\"Kubi\u017cmu Sintetiku\" (l-u\u017cu ta' materjali sinteti\u010bi fl-arti), il-moviment infirex u baqa' b'sa\u0127\u0127tu sal-1919, meta l-moviment Surrealista beda jikseb il-popolarit\u00e0.", "L-istudju\u017c tal-istorja tal-arti Ingli\u017c Douglas Cooper jiddeskrivi tliet fa\u017cijiet tal-Kubi\u017cmu fil-ktieb seminali \"The Cubist Epoch\".", "Skont Cooper kien hemm il-\"Kubi\u017cmu tal-Bidu\" (mill-1906 sal-1908) meta l-moviment nibet fl-istudji ta' Picasso u Braque; it-tieni fa\u017ci kienet il-\"Kubi\u017cmu G\u0127oli\" (mill-1909 sal-1914) li matulu Juan Gris wera ru\u0127u b\u0127ala esponent importanti; u fl-a\u0127\u0127ar Cooper tkellem dwar il-\"Kubi\u017cmu fit-Tard\" (mill-1914 sal-1921), l-a\u0127\u0127ar fa\u017ci tal-Kubi\u017cmu b\u0127ala moviment radikali avangwardista .", "Fix-xog\u0127lijiet ta' arti kubista, l-o\u0121\u0121etti jitkissru, ji\u0121u analizzati u jer\u0121g\u0127u jitwa\u0127\u0127lu ta\u0127t forma astratta - minflok juri l-o\u0121\u0121ett minn direzzjoni wa\u0127da, l-artista juri s-su\u0121\u0121ett minn multitudni ta' direzzjonijiet sabiex jirrappre\u017centa s-su\u0121\u0121ett f'kuntest akbar.", "L-angoli tal-u\u010bu\u0127 differenti sikwit jiltaqg\u0127u g\u0127alarrieda u g\u0127aldaqstant mhemmx sens koerenti ta' fond.", "Il-pjani tal-isfond u tal-o\u0121\u0121ett jid\u0127lu f'xulxin sabiex jo\u0127olqu spazju baxx u ambigwu, wie\u0127ed mill-karatteristi\u010bi partikolari tal-kubi\u017cmu.", "Matul l-a\u0127\u0127ar tas-seklu 19 u l-bidu tas-seklu 20, l-elite kulturali Ewropej kienu qeg\u0127din jiskopru l-arti Afrikana, Mikrone\u017cjana u Amerikana Indjana g\u0127all-ewwel darba.", "Artisti b\u0127al Paul Gauguin, Henri Matisse u Pablo Picasso kienu affaxxinati u ispirati mill-qawwa pura u s-sempli\u010bit\u00e0 fl-istili ta' dawn il-kulturi barranin.", "Lejn l-1906, Picasso ltaqa' ma' Matisse permezz ta' Gertrude Stein, fi \u017cmien meta \u017c-\u017cew\u0121 artisti ma kinux ilhom li bdew jinteressaw ru\u0127hom fil-primittivi\u017cmu, l-iskultura Iberjana, l-arti Afrikana u l-maskri tribali Afrikani.", "Saru \u0127bieb u g\u0127edewwa fl-istess \u0127in u kkompetew ma' xulxin matul il-karriera tag\u0127hom, u jista' jkun g\u0127alhekk li Picasso fl-1907 da\u0127al f'perijodu \u0121did f'xog\u0127lu fejn kien influwenzat mill-arti Griega, Iberjana u Afrikana.", "Il-pitturi ta' Picasso tal-1907 \u0121ew ikkaratterizzati b\u0127ala Protokubi\u017cmu, b\u0127alma jidher b'mod notevoli f\"'Les Demoiselles d'Avignon\", l-ante\u010bedenti tal-Kubi\u017cmu.", "Xi w\u0127ud jemmnu li l-g\u0127eruq tal-kubi\u017cmu jinsabu fi\u017c-\u017cew\u0121 tendenzi distinti tax-xog\u0127ol a\u0127\u0127ari ta' Paul C\u00e9zanne: l-ewwel nett il-qsim tal-wi\u010b\u010b mi\u017cbug\u0127 f'roqg\u0127at \u017cg\u0127ar ta' \u017cebg\u0127a b'aspetti multipli, biex b'hekk ji\u0121u enfasizzati l-\u0127afna modi ta' kif t\u0127ares mill-vi\u017cjoni binokulari, u t-tieni nett l-interess li kien juri fis-simplifikazzjoni tal-forom naturali billi jibdilhom f'\u010bilindri, sferi u koni."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12788", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12788", "title": "Giuseppe Mifsud Bonnici", "text": ["Giuseppe Mifsud Bonnici", "Giuseppe Mifsud Bonnici (Bormla, 17 ta' Lulju 1930 - 22 ta' Frar 2019 ), hu \u0121urista Malti.", "Serva ta' Prim Im\u0127allef ta' Malta bejn l-1990 u l-1995, kif ukoll Im\u0127allef tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem bejn l-1992 u l-1998.", "Kien bin il-Professur Carmelo Mifsud Bonnici u Mary imwielda Ross.", "Beda jistudja l-li\u0121i fl-Universit\u00e0 ta' Malta fejn fl-1958, \u0127a d-dottorat fil-Li\u0121i.", "Qabel fl-1955, kien i\u010b-champion ta' Malta ta\u010b-[[chess].", "Wara li kwalifika b\u0127ala avukat, kompla jistudja [[Ruma]] fl-Istitut Gregorio del Vecchio tal-[[Universit\u00e0 Sapienza]] ta' Ruma.", "Beda jg\u0127allem il-filosofija tal-li\u0121i fl-Universit\u00e0 ta' of Malta fl-1966, u kompla jg\u0127allem g\u0127al tletin sena, sakemm irtira fl-1995.", "Fl-1988 in\u0127atar Professur tal-Filosofija tal-Li\u0121i.", "Fl-istess sena Mifsud Bonnici n\u0127atar Im\u0127allef fil-Qrati Superjuri ta' Malta.", "Sentejn wara fl-1990, sar Prim Im\u0127allef, u President tal-Qrati tal-Appell u President tal-[[Qorti Kostitizzjonali]], u dam f'dawn il-karigi sa meta irtira fl-1995.", "Mill-1992 sal-1996 serva b\u0127ala Im\u0127allef fil-[[Qorti Ewropej tad-Drittijiet Umani]] fi [[Strasbourg]].", "Hu \"Honorary Fellow\" tal-\"Institute for Advanced Legal Studies\" ta' [[Londra]], ir-[[Renju Unit]].", "Kien ukoll President tal-Casino Maltese u tal-\"[[Malta Football Association]]\".", "ISBN 99909-41-83-1 [[Kategorija:\u0120udikatura Maltija]]"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12794", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12794", "title": "Surreali\u017cmu", "text": ["Surreali\u017cmu", "Is-Surreali\u017cmu huwa moviment kulturali li beda fil-bidu tal-g\u0127oxrinijiet, u huwa mag\u0127ruf l-aktar g\u0127ax-xog\u0127olijiet tal-arti vi\u017cwali u l-kitbiet mill-membri tal-grupp.", "Ix-xog\u0127olijiet surrealisti\u010bi jinkludu l-element ta' sorpri\u017ca, it-tqeg\u0127id \u0127dejn xulxin ta' o\u0121\u0121etti li ma jaqblux u n-\"non sequitur\".", "Minkejja dan, bosta artisti u kittieba Surrealisti jaraw f'xog\u0127olhom qabel xejn, l-espressjoni tal-moviment filosofiku, fejn ix-xog\u0127olijiet huma artefatt.", "Il-mexxej Andr\u00e9 Breton kien \u010bar fl-istqarrija tieg\u0127u li s-Surreali\u017cmu kien qabel kollox moviment rivoluzzjonarju.", "Is-Surreali\u017cmu \u017cviluppa mill-attivitajiet tad-Dadaisti\u010bi fl-Ewwel Gwerra Dinjija u l-aktar \u010bentru importanti g\u0127all-moviment kienet Pari\u0121i.", "Mill-g\u0127oxrinijiet 'il quddiem, il-moviment inxtered mad-dinja kollha u eventwalment affettwa l-arti vi\u017cwali, il-letteratura, il-films u l-mu\u017cika ta' \u0127afna pajji\u017ci u lsna ,il-prattika u l-\u0127sieb politiku kif ukoll t-teorija filosofika u so\u010bjali."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12795", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12795", "title": "Fovi\u017cmu", "text": ["Fovi\u017cmu", "Les Fauves (L-Annimali Slava\u0121 bil-Fran\u010bi\u017c) kien grupp laxk u g\u0127omru qasir ta' artisti moderni fil-bidu tas-seklu 20.", "Ix-xog\u0127lijiet tag\u0127hom kienu jenfasizzaw il-kwalitajiet tal-pittur u kuluri qawwija fuq il-valuri ta' rappre\u017centazzjoni jew ta' reali\u017cmu li kien ju\u017ca l-Impressjoni\u017cmu.", "Filwaqt li l-Fovi\u017cmu b\u0127ala stil beda lejn is-snin 1900 u kompla wara l-1910, il-moviment b\u0127ala tali dam biss tliet snin (1905-1907) u kellu tliet wirjiet.", "Il-mexxeja tal-moviment kienu Henri Matisse u Andr\u00e9 Derain."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12818", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12818", "title": "Andrea Demirovi\u0107", "text": ["Andrea Demirovi\u0107", "Andrea Demirovi\u0107 (\u0410\u043d\u0434\u0440\u0435\u0430 \u0414\u0435\u043c\u0438\u0440\u043e\u0432\u0438\u045b) (Titograd, 16 ta' \u0120unju 1985) mag\u0127rufa wkoll b\u0127ala Andrea, hi kantanta Montenegrina u studenta fl-Akkademja tal-Mu\u017cika ta' Cetinje.", "Id-debutt fil-kamp mu\u017cikali wasal fil-festival Sun\u010dane Skale tal-2002.", "Aktar tard, gawdiet minn su\u010b\u010bess konsiderevoli f'festivals re\u0121jonali, fosthom fil-finali nazzjonali Serbo-Montenegrina u dik Montenegrina biex tintg\u0127a\u017cel il-kanzunetta g\u0127all-Eurovision.", "L-ewwel album tag\u0127ha, bl-isem ta' \"Andrea\", \u0127are\u0121 fl-2006 ta\u0127t it-tikketta City Records.", "L-album li jmiss mistenni li jo\u0127ro\u0121 fl-2009, u l-ewwel kanzunetta minn dan l-abum hi \"The Queen of the Night\", riproduzzjoni tal-kanzunetta ta' Mirela fil-Misi\u00f3n Eurovisi\u00f3n tal-2007.", "Kien hemm g\u0127ajdut li kienet se tidher fil-film tal-2010 \"\u041f\u043e\u0434\u0433\u043e\u0440\u0438\u0446\u0430, \u0412\u043e\u043b\u0438\u043c \u0422\u0435\".", "Nhar it-23 ta' Jannar, \u0121ie m\u0127abbar li Andrea se tirrapre\u017centa lill-Montenegro fil-Festival tal-Eurovision 2009 f'Moska, \u0121ewwa r-Russja.", "Bil-kanzunetta \"Just Get Out of My Life\" hi kienet l-ewwel mara li \u0127adet sehem f'isem il-pajji\u017c, per\u00f2 ma rnexxilhiex tag\u0127milha g\u0127all-finali wara li ma ntg\u0127a\u017ciltx fost l-g\u0127axar finalisti mill-ewwel semifinali tat-12 ta' Mejju."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12819", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12819", "title": "No. 5, 1948", "text": ["No. 5, 1948", "No. 5, 1948 hija pittura ta' Jackson Pollock (1912\u20131956), pittur Amerikan mag\u0127ruf g\u0127all-kontribuzzjonijiet tieg\u0127u fil-moviment espressjonista astratt.", "Il-pittura saret fuq folja 8' x 4' ta' fajberbord u min\u0127abba ammont sostanzjali ta' \u017cebg\u0127a kannella u safra mraxxax fuqha, il-pittura tidher qisha bejta.", "Kienet ori\u0121inarjament proprjet\u00e0 ta' Samuel Irving Newhouse u esposta fil-Museum of Modern Art qabel ma nbieg\u0127et lil David Geffen u warajh, allegatament, lil David Martinez fl-2006."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12820", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12820", "title": "Ritratt ta' Adele Bloch-Bauer I", "text": ["Ritratt ta' Adele Bloch-Bauer I", "Ir-Ritratt ta' Adele Bloch-Bauer I hija pittura ta' Gustav Klimt li tlestiet fl-1907.", "Skont rapporti mill-istampa nbieg\u0127et g\u0127al $135 miljun lil Ronald Lauder g\u0127an-Neue Galerie tieg\u0127u \u0121ewwa New York f'\u0120unju tal-2006, u min\u0127abba f'hekk saret l-aktar pittura g\u0127alja li qatt inbieg\u0127et g\u0127al dak i\u017c-\u017cmien .", "Ilha esposta fil-gallerija msemmija minn Lulju 2006.", "Klimt dam tliet snin biex ilesti l-pittura.", "Il-qies tag\u0127ha huwa ta' 138 x 138 \u010bm, hija mag\u0127mula minn \u017cejt u deheb fuq kanvas u turi ti\u017cjin elaborat u kumpless fl-istil Jugendstil.", "Klimt kien membru mill-Vienna Secession, grupp ta' artisti li marru lil hinn mill-mod tradizzjonali ta' pittura.", "Ix-xog\u0127ol tpitter Vjenna u \u0121ie kkummissjonat minn Ferdinand Bloch-Bauer, li twieled Ferdinand Bloch, iben David Bloch (mag\u0127ruf ukoll b\u0127ala Abraham Bloch) u bankier u propjetarju ta' fabbrika taz-zokkor flimkien ma' martu Marie, imwielda Straschnow.", "Ferdinand i\u017c\u017cewwe\u0121 lil Adele Bauer, bint Moritz Bauer (id-direttur tal-Bank ta' Vjenna \"Wiener Bankverein\") u martu Jeannette, imwielda Honig.", "Meta Ferdinand i\u017c\u017cewwe\u0121 lil Adele it-tnejn \u0127adu l-kunjom Bloch-Bauer.", "B\u0127ala industrijalist g\u0127ani li sab xortih fl-industrija taz-zokkor, huwa sponsorja l-arti u ffavorixxa u appo\u0121\u0121ja lil Gustav Klimt.", "Adele Bloch-Bauer saret l-unika mudella li tpittret darbtejn minn Klimt hekk kif lesta it-tieni pittura tag\u0127ha, ji\u0121ifieri l-\"Adele Bloch-Bauer II\" fl-1912.", "Ebda pittura qabilha ma nbieg\u0127et g\u0127al daqstant flus."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12822", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12822", "title": "Gipsy.cz", "text": ["Gipsy.cz", "Gipsy.cz huma grupp tal-hip hop mir-Repubblika \u010aeka.", "Il-mu\u017cika tag\u0127hom ri\u010bentament la\u0127qet diversi klassifiki mu\u017cikali madwar l-Ewropa u s-segwa\u010bi tag\u0127hom qeg\u0127din bil-mod il-mod jikbru.", "Huma daqqew fil-Festival ta' Glastonbury tal-2007.", "Il-grupp irrapre\u017centa lil pajji\u017chom fil-Festival tal-Eurovision 2009 f'Moska, ir-Russja, bil-kanzunetta \"Aven Romale\" imma naqset li ssib post fil-finali."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12823", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12823", "title": "Patrick Ouch\u00e8ne", "text": ["Patrick Ouch\u00e8ne", "Patrick Ouch\u00e8ne hu kantant Bel\u0121jan mag\u0127ruf l-aktar g\u0127all-irwol prin\u010bipali fil-grupp rockabilly li j\u0121ib l-isem ta' Runnin' Wild.", "Nhar is-17 ta' Frar \u0121ie mag\u0127\u017cul biex jirrapre\u017centa lill-Bel\u0121ju fil-Eurovision tal-2009, \u0121ewwa Moska, ir-Russja, bil-kanzunetta \"\"Copycat\"\".", "Nhar l-10 ta' Marzu \u0121iet uffi\u010bjalizzata l-a\u0127bar tal-parte\u010bipazzjoni tieg\u0127u f'isem il-Bel\u0121ju u wkoll t\u0127abbret g\u0127all-ewwel darba l-kanzuentta li kien se jipparte\u010bipa biha.", "Patrick kanta f'numru 3 tal-ewwel semifinali, imma naqas li jsib post fil-finali tas-Sibt 16 ta' Mejju."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12826", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12826", "title": "Petr Elfimov", "text": ["Petr Elfimov", "Petr Elfimov (bil-Bjelorussu: \"\u041f\u0451\u0442\u0440 \u042f\u043b\u0444\u0456\u043c\u0430\u045e\", \"Pyotr Yalfimaw\", bir-Russu: \"\u041f\u0451\u0442\u0440 \u0415\u043b\u0444\u0438\u043c\u043e\u0432\", \"Pyotr Yelfimov\") hu kantant Bjelorussu li rrapre\u017centa lil pajji\u017cu fil-Festival tal-Eurovision 2009 f'Moska, \u0121ewwa r-Russja.", "Nhar id-19 ta' Jannar, 2009, hu reba\u0127 il-finali nazzjonali tal-Bjelorussja b'total ta' 11,475 vot permezz tal-kanzunetta rock/pop \"Eyes That Never Lie\".", "Il-kanzunetta \u0127adet sehem fl-ewwel semifinali, imma minkejja li \u0127afna kienu dawk li rawha fost il-favoriti li tkompli f'dan il-konkors, naqset li tag\u0127mel dan."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12827", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12827", "title": "Inga u Anush Arshakyans", "text": ["Inga u Anush Arshakyans", "Inga u Anush Arshakyans (bl-Armen: \"\u053b\u0576\u0563\u0561 \u0565\u0582 \u0531\u0576\u0578\u0582\u0577 \u0531\u0580\u0577\u0561\u056f\u0575\u0561\u0576\u0576\u0565\u0580\") mag\u0127rufin ilkoll b\u0127ala L-A\u0127wa Arshakyan, huma \u017cew\u0121 kantanti u liri\u010bisti Armeni.", "L-a\u0127wa rrapre\u017centaw lill-Armenja fil-Festival tal-Eurovision 2009.", "Anush Arshakyan twieldet fl-24 ta' Di\u010bembru, 1980, \u0121ewwa Yerevan.", "Hi studjat u ggradwat mill-iskola tal-mu\u017cika S.Aslamazyan, mill-klassi tal-pjanu.", "Fl-1994 kisbet l-ewwel post tag\u0127ha u \u0121iet onorata bl-unur tal-udjenza fil-kompetizzjoni \"Sonorous voices\" li saret fil-belt ta' Omsk.", "F'dan il-perjodu hi bdiet tippromovi lilha nnifisha b\u0127ala kompo\u017citur/awtur.", "Fl-1999, hi ddebutat b\u0127ala solista flimkien mal-Orkestra Filarmonika u l-Kor Statali tal-Armenja.", "Mill-2001 sal-2005 hi studjat u ggradwat mill-Konservatorju Statali ta' Yerevan.", "Inga Arshakyan twieldet fit-18 ta' Marzu, 1982 f'Yerevan.", "Hi wkoll iggradwat mill-iskola tal-mu\u017cika S.Aslamazyan u mill-kulle\u0121\u0121 tal-mu\u017cika A.Babajanyan, mill-klassi tal-vjolin.", "Waqt li kienet tkompli l-istudji tag\u0127ha, hi kienet ukoll qed ta\u0127dem mal-g\u0127aqda ta' vjolinisti ta' G.Achemyan.", "Fl-1998, Inga ing\u0127aqdet ma' o\u0127tha u flimkien bdew jippromovu l-attivitajiet tag\u0127hom.", "Fir-repertorji tag\u0127hom ma kienx hemm biss dwetti, imma wkoll \"arias\", fejn il-vjolin jilg\u0127ab rwol importanti.", "L-A\u0127wa Arshakyan \u0121ew mag\u0127\u017cula mill-pubbliku Armen nhar il-14 ta' Frar 2009, biex jirrapre\u017centaw lil pajji\u017chom fil-Festival tal-Eurovision 2009, bil-kanzunetta \"Jan Jan\".", "\"Il-kanzunetta tag\u0127na g\u0127all-Eurovision hi miktuba fuq stil folk, b'elementi tal-mu\u017cika kontemporanja\", stqarriet Anush Arshakyan waqt il-konferenza stampa qabel ma marru lejn Moska.", "Il-mu\u017cika hi komposta minn Mane Akopyan, u l-lirika hi ta' Avet Barseghyan (il-parti Armena) u ta' Vardan Zadoyan (il-parti Ingli\u017ca), b'arran\u0121amenti ppreparati minn Ara (Murzik) Torosyan.", "Fi kliemha, l-g\u0127an prin\u010bipali tag\u0127hom hu li jirrapre\u017centaw il-mu\u017cika folk tal-Armenja bil-mod tag\u0127hom.", "\"Pajji\u017ci \u017cg\u0127ar b\u0127all-Armenja jridu dejjem ifittxu konkorsi b\u0127all-Eurovision, biex jippre\u017centaw il-kultura tag\u0127hom lid-dinja\", qalet il-kantanta.", "\"Is-su\u010b\u010bess fil-festival ma jiddependix biss fuq l-artisti, imma min-na\u0127a tag\u0127na a\u0127na se nag\u0127mlu \u0127ilitna biex niksbu r-reb\u0127a f'Moska\", qalet Anush Arshakyan.", "Il-kanzunetta reb\u0127et post fil-finali tal-Eurovision tas-16 ta' Mejju wara li \u0127adet post mill-g\u0127axra disponibbli mis-semifinali tat-12 ta' Mejju."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12833", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12833", "title": "Susanne Georgi", "text": ["Susanne Georgi", "Susanne Jonah-Lynn Georgi (Sj\u00f8lund, 27 ta' Lulju, 1976) hi kantanta Dani\u017ca li tg\u0127ix u ta\u0127dem l-Andorra.", "Georgi bdiet il-karriera tag\u0127ha flimkien ma' o\u0127ta fid-dwett Me & My, fejn il-grupp wassal diversi kanzunetti f'xi klassifiki tal-mu\u017cika madwar l-Ewropa.", "Huma pparte\u010bipaw ukoll fil-finali nazzjonali Dani\u017ca g\u0127all-Festival tal-Eurovision 2007, fejn spi\u010b\u010baw fis-sitt post. B\u0127alissa, Georgi qed ta\u0127dem fuq ir-raba' album tag\u0127ha.", "Susanne irrapre\u017centat lill-Andorra fil-Festival tal-Eurovision 2009 f'Moska, \u0121ewwa r-Russja bil-kanzunetta \"La teva decisi\u00f3 (Get a Life)\".", "Ir-ri\u017cultati fil-finali nazzjonali tal-Andorra urew li hi kisbet 47% tal-voti tal-\u0121urija u 66% tal-votazzjoni pubblika.", "Il-kanzunetta per\u00f2 naqset li ssib post fil-finali, wara li waqfet fis-semifinali.", "Susanne, barra din il-parte\u010bipazzjoni diretta f'dan il-konkors, fil-Festival tal-Eurovision 2007 kienet \u0127abbret il-voti Dani\u017ci waqt il-finali li saret f'\u0126elsinki."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12834", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12834", "title": "Lovebugs", "text": ["Lovebugs", "Lovebugs huwa grupp \u017bvizzeru bba\u017cat f'Ba\u017cel.", "Fundat fl-1992 minn Adrian Sieber, Sebastian \"Baschi\" Hausmann u l-battirist Julie, il-grupp sar wie\u0127ed mill-aqwa gruppi famu\u017ci u ta' su\u010b\u010bess \u0121ewwa l-I\u017cvizzera.", "Fost il-kanzunetti li g\u0127amlu su\u010b\u010bess jinkludu \"Angel Heart\", \"Music Makes My World Go Round\", \"Flavour of the Day\", \"Everybody Knows I Love You\" u \"Avalon\".", "Lovebugs irrapre\u017centaw lill-I\u017cvizzera fil-Festival tal-Eurovision 2009 f'Moska, \u0121ewwa r-Russja bis-silta \"The Highest Heights\", per\u00f2 ma kkwalifikawx g\u0127as-serata finali tas-16 ta' Mejju."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12836", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12836", "title": "Achinoam Nini", "text": ["Achinoam Nini", "Achinoam Nini (bl-Ebrajk: \u05d0\u05b2\u05d7\u05b4\u05d9\u05e0\u05d5\u05b9\u05e2\u05b7\u05dd \u05e0\u05b4\u05d9\u05e0\u05b4\u05d9 A\u1e96in\u00f3\u02bbam Nini; Tel Aviv, 23 ta' \u0120unju, 1969), mag\u0127rufa iktar bl-isem professjonali, Noa, hi kantanta I\u017craelita.", "Imwielda f'Tel Aviv, Noa g\u0127exet minn mindu kellha sentejn sa meta kellha sbatax-il sena f'New York City, sakemm re\u0121g\u0127et lura l-I\u017crael.", "Il-familja huma ori\u0121inarjament mill-Jemen.", "Wara li serviet sentejn obbligatorji fl-Armata I\u017craeljana.", "Noa tiftakar dan i\u017c-\u017cmien ta' konfu\u017cjoni: \"kont wa\u0127di, qalb \u0127afna tfajliet li kienu jitkellmu Ebrajk li jien ma kontx nifhem, konna norqdu bi xkubetta ta\u0127t is-sodda\".", "Fl-I\u017crael tiltaqa' mat-tabib pedjatriku Asher Barak li aktar tard ti\u017c\u017ceww\u0121u.", "Il-koppja g\u0127andhom \u017cew\u0121t itfal, Ayehli u Enea.", "F'dan l-istess \u017cmien tibda l-karriera tag\u0127ha b\u0127ala kantana, fejn issir aktar famu\u017ca barra minn pajji\u017cha g\u0127an-numru kbir ta' kun\u010berti diretti, flimkien mal-kitarrista Gil Dor.", "B\u0127ala dwett, l-istili mu\u017cikali tag\u0127hom huma l-pop, ir-rock, il-blues, l-R&B, il-country, il-country western, il-folk, u l-mu\u017cika folk tal-Jemen u l-Italja.", "Noa kantant diversi kanzunetti bit-Taljan, il-Fran\u010bi\u017c, l-Ispanjol, il-Galizjan, l-Ingli\u017c, l-G\u0127arbi, l-Ebrajk, it-Tajlandi\u017c, il-\u0126indu, il-Jemen Lhudi u kanzunetti folk u pop Arabi\u010bi, kif ukoll talbiet Lhudin u Kristjani tradotti g\u0127all-Ebrajk u l-Ingli\u017c.", "Noa hi artista li t\u0127obb tu\u017ca' l-mu\u017cika b\u0127ala strument ta' g\u0127aqda bejn popli li jinsabu f'kunflitt, partikularment fil-kwistjoni tra\u0121ika tal-Lvant Nofsani.", "Il-kanzunetti tag\u0127hom huma influwenzati mill-ambjent I\u017craeljan, bil-kontradizzjonijiet tieg\u0127u (b\u0127al li jkollok l-g\u0127eruq fuq i\u017c-\u017cew\u0121 na\u0127at tal-ba\u0127ar, kemm fil-pajji\u017c tad-diaspora, u kemm fl-I\u017crael), l-u\u0121ig\u0127 tieg\u0127u (il-gwerra, it-terrori\u017cmu) u l-isperanzi tieg\u0127u.", "F'Mejju 2009 irrappre\u017centat lill-I\u017crael, flimkien mal-kantanta G\u0127arbija-I\u017craeljana Mira Awad, fl-54 edizzjoni tal-Festival tal-Eurovision, permezz tal-kanzunetta \u2014 kantata bl-Ingli\u017c, l-Ebrajk u l-G\u0127arbi \u2014 \"There must be another way\"."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12838", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12838", "title": "Mira Awad", "text": ["Mira Awad", "Mira Anwar Awad (bl-G\u0127arbi: \u0645\u064a\u0631\u0627 \u0639\u0648\u0636; bl-Ebrajk:\u05de\u05d9\u05e8\u05d4 \u05e2\u05d5\u05d5\u05d3) hi kantanta, attri\u010bi u liri\u010bista G\u0127arbija-I\u017craeljana.", "Attwalment tg\u0127ix f'Tel Aviv, \u0121ewwa l-I\u017crael.", "Awad twieldet f'Rameh, ra\u0127al fil-Galileja, \u0121ewwa l-I\u017crael.", "Missierha, Anwar, hu tabib ta' nisel G\u0127arbi Palestinjan, u ommha, Snejana, spe\u010bjalista tal-lingwi Slavi, hi Bulgara.", "Fl-2002 hi ssie\u0127ebet mal-istilla internazzjonali Noa fl-album ta' din tal-a\u0127\u0127ar, \"Now\", f'ver\u017cjoni tal-kanzunetta tal-Beatles \"We Can Work it Out\".", "Hi kitbet u esegwixxiet kanzunetta mal-artist ta' fama mondjali Idan Raichel, u dehret ukoll f'kun\u010berti diretti f'Ateni, \u0121ewwa l-Gre\u010bja, mal-le\u0121\u0121enda Griega George Dalaras.", "Awad ippruvat tipparte\u010bipa f'isem l-I\u017crael fil-Festival tal-Eurovision 2005 bil-kanzunetta \"Zman\", fejn spi\u010b\u010bat fit-tmien post fil-finali nazzjonali.", "Awad tinsab qrib li tirrekordja l-ewwel album tag\u0127ha bl-isem ta' \"Bahlawan\", fejn dan ikopri kanzunetti li kitbet u kkomponiet, f'kolaborazzjoni mal-kitarrista I\u017craeljan Amos Ever-Hadani.", "F'Jannar tal-2009, \u0121ie m\u0127abbar li Awad se tirrapre\u017centa lill-I\u017crael fil-Festival tal-Eurovision 2009, flimkien ma' Achinoam Nini, mag\u0127rufa barra minn pajji\u017cha b\u0127ala Noa.", "Awad se tkun l-ewwel kantanta G\u0127arbija-I\u017craeljana f'dan il-konkors.", "Il-kanzunetta rnexxielha tirba\u0127 post fil-finali tas-16 ta' Mejju."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12839", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12839", "title": "Krassimir Avramov", "text": ["Krassimir Avramov", "Krassimir Avramov (bil-Bulgaru: \"\u041a\u0440\u0430\u0441\u0438\u043c\u0438\u0440 \u0410\u0432\u0440\u0430\u043c\u043e\u0432\"; Sliven, 5 ta' Novembru 1969) hu kantant u liri\u010bista Bulgaru.", "Krassimir Avramov ikkompeta fil-finali nazzjonali tal-Bulgarija biex jirrapre\u017centa lill-Bulgarija fil-Festival tal-Eurovision 2009.", "Nhar il-21 ta' Frar 2009, Avramov \u0127are\u0121 rebbie\u0127 u ntg\u0127a\u017cel b\u0127ala l-ambaxxatur ta' pajji\u017cu f'dan il-konkors li kien se jsir f'Mejju f'Moska, \u0121ewwa r-Russja, permezz tal-kanzunetta \"Illusion\".", "Madanakollu, din il-kanzunetta mis-semifinali naqset li tag\u0127mel progress."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12840", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12840", "title": "J\u00f3hanna Gu\u00f0r\u00fan J\u00f3nsd\u00f3ttir", "text": ["J\u00f3hanna Gu\u00f0r\u00fan J\u00f3nsd\u00f3ttir", "J\u00f3hanna Gu\u00f0r\u00fan J\u00f3nsd\u00f3ttir, mag\u0127rufa a\u0127jar b\u0127ala Yohanna (Kopen\u0127agen, 16 ta' Ottubru 1990) (imma trabbiet fl-I\u017clanda) hi kantanta I\u017clandi\u017ca li \u0121iet mag\u0127\u017cula biex tie\u0127u sehem f'isem pajji\u017cha fil-Festival tal-Eurovision 2009 \u0121ewwa r-Russja bil-kanzunetta \"Is It True?\".", "J\u00f3hanna bdiet il-karriera tal-kanta fl-et\u00e0 ta' disa' snin u wasslet biex anke tesebixxi fi Broadway qabel ma da\u0127let u reb\u0127iet il-finali nazzjonali I\u017clandi\u017ca g\u0127all-Eurovision.", "Bi prestazzjoni qawwija li qanqlet \u0127afna fta\u0127ir, nhar is-16 ta' Mejju Yohanna ikkwalifikat g\u0127all-finali tal-Eurovision wara li reb\u0127et post mill-g\u0127axra disponibbli fl-ewwel semifinali."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12842", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12842", "title": "Du Fu", "text": ["Du Fu", "Du Fu (bi\u010b-\u010aini\u017c: \"\u675c\u752b\"; bil-Pinjin: \"D\u00f9 F\u01d4\"; bil-Wade-Giles: \"Tu Fu\"; 712 \u2013 770) kien poeta prominenti \u010aini\u017c tad-Dinastija Tang.", "Flimkien ma' Li Hai (Li Po), hu hu spiss imsejja\u0127 b\u0127ala l-ikbar fost il-poeti \u010aini\u017ci.", "Ix-xewqa kbira tieg\u0127u kienet li jtejjeb lil pajji\u017cu billi jsir qaddej \u010bivili ta' su\u010b\u010bess, per\u00f2 naqas li jag\u0127mel dan.", "\u0126ajtu, b\u0127all-pajji\u017c s\u0127i\u0127, kien mag\u0127dur mir-Ribelljoni ta' An Lushan tas-sena 755, u l-a\u0127\u0127ar \u0127mistax-il sena ta' \u0127ajtu kien perjodu mimli attivit\u00e0 kontinwa.", "G\u0127all-bidu x-xog\u0127lijiet tieg\u0127u ftit li xejn kienu mag\u0127rufa fost il-kittieba l-o\u0127ra, imma aktar tard ix-xog\u0127lijiet tieg\u0127u kellu jinfluwenzaw bil-kbir il-kultura letterarja kemm dik \u010aini\u017ca u anki dik \u0120appuni\u017ca.", "Hu kien \u0121ie msejja\u0127 b\u0127ala l-\"poeta-Storiku\" u l-\"Poeta-Sa\u0121\u0121\" mill-kritika \u010aini\u017ca, waqt li l-opri letterarji tieg\u0127u wasslu g\u0127all-introduzzjoni tieg\u0127u fl-ambitu tal-kultura tal-Punent b\u0127al \"Vir\u0121ilju, Orazju, Ovidju, Shakespeare, Milton, Burns, Wordsworth, B\u00e9ranger, Hugo jew Baudelaire\"."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12845", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12845", "title": "Christina Metaxa", "text": ["Christina Metaxa", "Christina Metaxa (\u03a7\u03c1\u03b9\u03c3\u03c4\u03af\u03bd\u03b1 \u039c\u03b5\u03c4\u03b1\u03be\u03ac) hi kantanta u liri\u010bista \u010aiprijotta imwielda f'Limassol.", "\u0126uha, Nikolas Metaxas, li wkoll huwa kantant wasal fit-tieni post fil-ver\u017cjoni Griega tal-X Factor, u hu wkoll il-persuna wara l-\u0127olqien u l-kompo\u017cizzjoni tal-kanzunetta ta' Christina g\u0127all-Eurovision.", "Christina Metaxa \u0121iet mag\u0127\u017cula fost il-pubbliku ta' \u010aipru nhar is-7 ta' Frar, 2009, biex tirrapre\u017centa lil pajji\u017cha permezz tal-kanzunetta \"\"Firefly\"\" fil-Festival tal-Eurovision 2009 f'Moska, \u0121ewwa r-Russja.", "Hi kkompetiet fit-tieni semifinali u kantant fis-seba' post. Madanakollu ma sabitx post fil-finali tas-16 ta' Mejju."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12846", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12846", "title": "Pre)thing", "text": ["Pre)thing", "pre)Thing kien grupp ta' mu\u017cika rock alternattiva bil-kantant prin\u010bipali jkun l-eks-membru tal-grupp Crazy Town, Rust Epique.", "Wara li ffirmaw kuntratt ma' V2 Records, il-grupp \u0127are\u0121 demo u album wie\u0127ed, li wasal wara l-mewt tal-kantant fl-2004.", "Rust Epique, ex guitarist g\u0127all Crazy Town, \u0127allew il-grupp fl-2001 u ifformaw ensemble imsej\u0127a Rustandthesuperheroes.", "Ftit wara, huma bdew fil-touring Los Angeles erja ta\u0127t l-isem Daisy Town.", "Wara l-qtug\u0127 xi demos u tibg\u0127athom lill tikketti, Rust u l-grupp, issa msej\u0127a pre) \u0127a\u0121a, iffirmat mal V2 Records fl-2004.", "V2 immuntat ma\u0121\u0121uri kampanja promozzjonali g\u0127al pre) \u0127a\u0121a, inklu\u017ci t\u0127ejjijiet g\u0127al video game, imma fuq mar 9, 2004, xahar qabel il-\u0127ru\u0121 skedati tal-grupp tal-ewwel album, Rust miet ta 'attakk tal-qalb.", "22 Century istil \u0121ew rilaxxati fuq April 6, 2004, u wie\u0127ed mill-album, \"Faded Love,\" # la\u0127aq massimu ta '38 fuq l-Istati Uniti billboard prin\u010bipali Rock charts.", "Rust Epique, eks-kitarrista ta' Crazy Town, \u0127alla 'l-grupp fl-2001 u ifforma grupp ie\u0127or ta\u0127t it-titlu \"Rustandthesuperheroes\".", "Aktar tard, bdew i\u017curu \u017c-\u017cona ta' Los Angeles mag\u0127rufa b\u0127ala Daisy Town.", "Wara li g\u0127amlu xi demos u bag\u0127tuhom lil \u0127afna tikketti diskografi\u010bi, Rust and the group, li issa kienu jissej\u0127u pre)Thing, iffirmaw mal-V2 Records fl-2004.", "V2 \u0127ejjew kampanja ta' promozzjoni kbira g\u0127al pre)Thing, fosthom preparamenti g\u0127al-log\u0127ob tal-kompjuter, imma fid-9 ta' Marzu, 2004, xahar biss qabel il-mistenni album debuttanti, Rust miet b'attakk tal-qalb.", "L-album \"22nd Century Lifestyle\" \u0127are\u0121 xorta wa\u0127da fis-6 ta' April tal-2004, u l-kanzunetta \"Faded Love\", waslet sat-38 post fil-klassifika tal-mu\u017cika rock fl-Amerika mag\u0127mula mill-gazzetta Billboard."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12847", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12847", "title": "Waldo's People", "text": ["Waldo's People", "Waldo's People hu grupp Finlandi\u017c.", "Il-kantant prin\u010bipali tal-grupp hu Marko Reijonen, mag\u0127ruf a\u0127jar b\u0127ala Waldo.", "Attwalment qeg\u0127din jirrapre\u017centa lill-Finlandja fil-Festival tal-Eurovision 2009, bil-kanzunetta \"Lose Control\", wara li reba\u0127 post fil-finali tas-16 ta' Mejju.", "B\u0127ala solist, Waldo di\u0121\u00e0 kellu su\u010b\u010bess f'nofs is-snin disg\u0127in.", "Il-grupp tieg\u0127u influwenza l-mu\u017cika dance elettronika \u0121ewwa l-Finlandja lejn tmiem is-snin disg\u0127in u l-bidu tal-millenju l-\u0121dida.", "L-ewwel vidjo mu\u017cikali ta' Waldo's People's kien \"U Drive Me Crazy\", fejn dan kien l-ewwel vidjo Finlandi\u017c li qatt deher fid-djarju tal-vidjos li ji\u0121u mxandra fuq MTV Nordic."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12848", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12848", "title": "Regina (grupp)", "text": ["Regina (grupp)", "Regina hu grupp rock fundat fl-1990 f'Sarajevo, \u0121ewwa l-Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina.", "Tlieta mill-membri kurrenti, Aleksandar, Bojan u Denis bdew b\u0127ala grupp fil-garaxx.", "Kienet diffi\u010bli li jsibu l-kantant prin\u010bipali t-tajjeb, imma wara \u017cmien twil ifittxu huma sabu lil Davor Ebner.", "\u0120aladarba l-grupp Regina \u0121ie ma\u0127luq, huma gawdew minn su\u010b\u010bess mal-Jugo\u017clavja kollha.", "Il-kanzunetti tag\u0127hom kienu ispirati mill-grupp Irlandi\u017c, il-U2.", "Meta faqqet il-gwerra fil-Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina, membri Serbi telqu minn Sarajevo g\u0127al Belgrad, \u0121ewwa s-Serbja, u Regina komplew il-karriera tag\u0127hom sas-sena 2000 meta Aleksandar beda karriera b\u0127ala solista, b\u0127al ma g\u0127amel Aco Regina.", "Fl-2006, il-grupp re\u0121a' ng\u0127aqad bil-membri ori\u0121inali tieg\u0127u u deher f'festival tar-radju Serb organizzat minn Radio S.", "Nhar it-12 ta' Jannar, 2009, \u0121ie ikkonfermat il-parte\u010bipazzjoni tag\u0127hom b\u0127ala l-ambaxxaturi tal-Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina fil-Festival tal-Eurovision 2009, bil-kanzunetta Bistra voda (Ilma \u010bar).", "Il-kanzunetta \u0127daet sehem fl-ewwel semifinali u ntag\u0127\u017clet fost l-g\u0127axar kanzunetti li g\u0127addew g\u0127all-finali."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12849", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12849", "title": "Kamil Mikul\u010d\u00edk", "text": ["Kamil Mikul\u010d\u00edk", "Kamil Mikul\u010d\u00edk (18 ta' Novembru 1977) hu kantant u attur Slovakk li \u0127a sehem f'isem pajji\u017cu fil-Festival tal-Eurovision 2009 fi dwett ma' Nela Pociskov\u00e1.", "Il-kanzunetta, Le\u0165 tmou \u0121iet mag\u0127\u017cula fil-finali nazzjonali, fejn din kienet l-ewwel kanzunetta tal-Islovakkja fil-Eurovision wara assenza ta' \u0127dax-il sena mill-festival, bl-a\u0127\u0127ar dehra tmur lejn l-edizzjoni tal-1998.", "Madanakollu, il-kanzunetta naqset li tag\u0127milha sal-finali."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12851", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12851", "title": "Nela Pociskov\u00e1", "text": ["Nela Pociskov\u00e1", "Nela Pociskov\u00e1 (Bratislava, 25 ta' Settembru 1987) hi kantanta u attri\u010bi Slovakka li \u0127adet sehem fil-Festival tal-Eurovision 2009 flimkien ma' Kamil Mikul\u010d\u00edk permezz tal-kanzunetta \"Le\u0165 tmou\".", "Din il-kanzunetta immarkat ir-ritorn mill-\u0121did tal-Islovakkja f'dan il-konkors wara assenza twila.", "Il-kanzunetta ma ntg\u0127a\u017clitx fost l-g\u0127axra li kkwalifikaw g\u0127all-finali tas-16 ta' Mejju."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12853", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12853", "title": "Aysel Teymurzadeh", "text": ["Aysel Teymurzadeh", "Aysel Teymurzadeh (bl-A\u017cerbaj\u0121an: \"Aysel M\u0259h\u0259mm\u0259d q\u0131z\u0131 Teymurzad\u0259\"; Baku, 25 ta' April 1989) hi kantanta tal-R&B A\u017cerbaj\u0121ana.", "Teymurzadeh \u0121iet mag\u0127\u017cula internament mill-istazzjoni \u0130TV biex tie\u0127u sehem f'isem l-A\u017cerbaj\u0121an fil-Festival tal-Eurovision 2009 \u0121ewwa Moska, ir-Russja, flimkien mal-kantant Iranjan-\u017bvedi\u017c Arash.", "Bil-kanzunetta \"Always\", Aysel saret l-ewwel kantanta femminili li qatt \u0127adet sehem f'isem pajji\u017cha fil-Eurovision.", "Aysel twieldet fil-kapitali A\u017cerbja\u0121ana, Baku, l-i\u017cg\u0127ar wa\u0127da minn tliet a\u0127wa ta' \u0121urnalista u g\u0127alliem tal-universit\u00e0.", "Teymurzadeh iggradwat mil-Li\u010bew Intellett f'Baku u attendiet l-iskola sekondarja f'Texas bejn l-2005 u l-2006.", "Fl-2005, hi \u0127adet sehem fil-finali nazzjonali Yeni Ulduz 4.", "Attwalment, Teymurzadeh qed tkompli l-istudji tag\u0127ha fir-Relazzjonijiet Internazzjonali fl-Universit\u00e0 A\u017cerbaj\u0121ana tal-Lingwi."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12857", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12857", "title": "Quartissimo", "text": ["Quartissimo", "Quartissimo huma kwartett tal-kordi mag\u0127mul minn \u017diga Cerar (l-ewwel vjolin), Matja\u017e Bogataj (it-tieni vjolin), Luka Dukari\u0107 (vjola) and Samo Dervi\u0161i\u0107 (\u010bello).", "Minkejja l-et\u00e0 tag\u0127hom huma huma mu\u017ci\u010bisti stabbiliti wara li kellhom esperjenza b\u0127ala solisti jew membri ta' diversi orkestri.", "Huma \u0127adu sehem fil-Festival tal-Eurovision 2009 f'isem isSlovenja bil-kanzunetta \"Love Symphony\" per\u00f2 fallew li jaslu sal-finali.", "Il-kompo\u017citur u l-awtur tal-kanzunetta hu Andrej Babi\u0107 li fil-Eurovision kellu di\u0121\u00e0 l-esperjenza min\u0127abba li kiteb kanzunetti lil erba' pajj\u017ci: il-Kroazja fl-2003, il-Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina fl-2005, is-Slovenja fl-2007 u l-Portugall fl-2008.", "G\u0127all-bidu l-kanzunetta kienet mistennija li tkun wa\u0127da strumentali biss, imma min\u0127abba r-regoli tal-Eurovision li jesi\u0121u li kull kanzunetta jkollha l-lirika, huma da\u0127\u0127lu lil Martina Majerle b\u0127ala l-vu\u010bi femminili."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12859", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12859", "title": "Eurovision (di\u017cambigwazzjoni)", "text": ["Eurovision (di\u017cambigwazzjoni)", "Eurovision jista' jirreferi g\u0127as-segwenti:", "F'\u010berti kuntesti, tista' ti\u0121i mqassra biex tirreferi g\u0127al:"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12861", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12861", "title": "Festival tal-Eurovision 2010", "text": ["Festival tal-Eurovision 2010", "Il-Festival tal-Eurovision 2010 kien il-55 edizzjoni tal-Festival tal-Eurovision.", "Dan sar \u0121ewwa t-Telenor Arena, f'B\u00e6rum, fin-Norve\u0121ja, subborg tal-belt ta' Oslo.", "Din hija t-tielet darba li dan il-pajji\u017c qed i\u017comm dan il-festival, bl-edizzjonijiet pre\u010bedenti jkunu dawk tal-1986 u l-1996.", "Is-semifinali \u0127adu post fil-25 u fis-27 ta' Mejju 2010, waqt li l-finali se tie\u0127u post nhar is-Sibt 29 ta' Mejju 2010.", "Il-kantanta ta' dsatax-il sena Lena reb\u0127et il-festival 2010 f'isem il-\u0120ermanja bil-kanzunetta \"Satellite\".", "Il-European Broadcasting Union (EBU), g\u0127al din l-edizzjoni, effetwat xi tibdliet fosthom fis-sistema ta' votazzjoni fis-semifinali, li tibbilan\u010bja l-voti tal-\u0121urija ma' dawk tal-pubbliku.", "Disg\u0127a u tletin pajji\u017c da\u0127lu g\u0127al dan il-konkors, bil-\u0120eor\u0121ja tirritorna lura, waqt li l-Andorra, il-Montenegro, ir-Repubblika \u010aeka u l-Ungerija jirtiraw.", "Il-ba\u0121it inizzjali g\u0127as-sala kien dak ta' 150 miljun krona Norve\u0121i\u017ca (\u20ac17-il miljun).", "Din i\u010b-\u010bifra hija ikbar minn dik allokata fl-edizzjoni tal-2007 f'\u0126elsinki, waqt li inqas minn dik li ntafqet fl-edizzjoni ta' Moska 2009.", "L-a\u0127\u0127ar \u010bifra stmata li ntafqet hi dik ta' 211-il miljun krona (\u20ac24 miljun).", "Waqt konferenza stampa f'Oslo fis-27 ta' Mejju 2009, \u0121ie m\u0127abbar li s-serata se ssir fi\u017c-\u017cona metropolitana ta' Oslo.", "In-NRK qablu li Oslo kienet l-unika belt bl-infrastruttura, impjanti u kapa\u010bit\u00e0 adegwati sabiex ji\u0121i ospitat il-Eurovision.", "Fit-3 ta' Lulju 2009, \u0121ie de\u010bi\u017c li l-impjant se jkun it-Telenor Arena, struttura \u0121dida fil-muni\u010bipalit\u00e0 ta' B\u00e6rum.", "B'total ta' 246 punt, il-\u0120ermanja \u0121abet it-titlu lura lejn pajji\u017cha wara assenza mir-reb\u0127 ta' 28 sena; din kienet ukoll l-ewwel reb\u0127a ta' pajji\u017c li \u0121ej mill-\"\"Big Four\"\" mill-1997.", "In-NRK \u0127abbru l-islogan, id-disinn u t-tema tal-arti tal-Konkors fl-4 ta' Di\u010bembru 2009.", "It-tema tal-arti, serje ta' \u010brieki li jaqtg\u0127u \u0121o xulxin, \u0121e mag\u0127\u017cul sabiex \"jirrapre\u017centa l-g\u0127aqda tal-popli u d-diversit\u00e0 ta' emozzjonijiet li jduru madwar il-Festival tal-Eurovision.\"", "Barra minn hekk, il-logo tal-festival, barra mill-isfond abjad, \u0127are\u0121 ukoll ta\u0127t il-kulur tad-deheb, l-iswed u r-ro\u017ca.", "Dehra tad-disinn tal-palk \u0127ar\u0121et fis-6 ta' Mejju 2010, fejn ma kienet tinkludi ebda skrin LED, fejn minflok se ti\u0121i applikata teknika differenti fuq id-dawl.", "Nhar il-11 ta' Ottubru 2009, il-European Broadcasting Union (EBU) \u0127abbret li l-format tas-semifinali se jinbidel sabiex ir-ri\u017cultati se jkunu determinati minn ta\u0127lita ta' 50% \u0121urija nazzjonali u 50% voti tal-pubbliku, biex b'hekk il-format ikun konsistenti ma' dak u\u017cat fil-finali.", "Il-voti ta' pajji\u017c se jkunu kombinazzjoni tal-voti tal-\u0121urija u voti min-na\u0127a tal-pubbliku.", "L-g\u0127axar pajji\u017ci bl-akbar numru ta' punti jiksbu post fil-finali tal-konkors.", "Din tie\u0127u post is-sistema w\u017cata fl-2008 u fl-2009 fejn l-aqwa disa' pajji\u017ci mir-ri\u017cultati tat-televotazzjoni minn kull semifinali jikkwalifikaw g\u0127all-finali.", "L-g\u0127axar post fis-semifinali ji\u0121i determinat min kiseb l-ikbar numru ta' punti mill-voti tal-\u0121urija u li jkun g\u0127adu ma kisebx post fil-finali (permezz tal-voti tal-pubbliku).", "Fis-26 ta' Ottubru 2009, l-EBU \u0127abbret ukoll li l-votazzjoni se tkun miftu\u0127a matul is-serata kollha u tag\u0127laq \u0127mistax-il minuta wara l-a\u0127\u0127ar kanzunetta.", "Nhar il-\u0126add 7 ta' Frar 2010, saru t-tlug\u0127 tal-poloz fuq liema pajji\u017ci se jidhru fl-ewwel u fit-tieni semifinali.", "Il-pajji\u017ci parte\u010bipanti \u0121ew maqsuma f'\u0127ames urni de\u010bi\u017ci skont l-istorja ta' votazzjoni fl-a\u0127\u0127ar konkorsi.", "Il-polza kienet tinkludi mhux biss liema pajji\u017c se jkanta f'liema semifinali, imma wkoll f'liema nofs tas-semifinali se jkanta, sabiex id-delegazzjonijiet ikunu jafu meta se jibdew ir-ri\u0127ersals g\u0127all-pajji\u017ci rispettivi.", "Il-polza ddeterminat ukoll f'liema semifinali l-pajji\u017ci tal-hekk imsej\u0127a \"\"Big Four\"\" (Franza, il-\u0120ermanja, ir-Renju Unit u Spanja) u l-pajji\u017c ospitu tan-Norve\u0121ja, sejrin jivvutaw.", "Fit-23 ta' Marzu 2010 \u0121iet de\u010bi\u017ca f'liema po\u017cizzjoni l-pajji\u017ci se jkantaw fil-finali u s-semifinali.", "Erbg\u0127a u tletin pajji\u017c da\u0127lu g\u0127as-semifinali tal-festival.", "It-tlug\u0127 tal-poloz g\u0127as-semifinali saru fis-7 ta' Frar 2010, waqt li l-poloz ta' f'liema po\u017cizzjoni se jkantaw ittellg\u0127et fit-23 ta' Marzu 2010.", "<ol start=\"14\"> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li>", "<ol start=\"27\"> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li> <li>"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12863", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12863", "title": "\u010aipru fil-Festival tal-Eurovision", "text": ["\u010aipru fil-Festival tal-Eurovision", "\u010aipru g\u0127amel id-debutt fil-Festival tal-Eurovision fl-1981.", "L-aqwa ri\u017cultat ta' \u010aipru jibqa' l-\u0127ames post miksub fi tliet okka\u017c\u017cjonijiet: fl-1982 minn Anna Vissi, fl-1997 minn Hara u Andreas Constantinou, u fl-2004 minn Lisa Andreas.", "Minn mindu g\u0127amlet l-ewwel dehra f'din il-kompetizzjoni, \u010aipru ipparte\u010bipa kull sena minbarra fl-1988 u fl-2001.", "Fl-1988, \u010aipru irtira wara li l-istazzjoni CyBC idde\u010bieda li l-kanzunetta mag\u0127\u017cula kienet inele\u0121ibbli; il-kanzunetta dda\u0127let (imma ma \u0121ietx mag\u0127\u017cula) fil-pro\u010bess tas-selezzjoni nazzjonali tal-1984, li kien imur kontra r-regoli \u010aipru fuq l-g\u0127a\u017cla tal-kanzunetta.", "Fl-2001, il-pajji\u017c ma kkwalifikax g\u0127all-konkors min\u0127abba li l-medja ta' ri\u017cultati fil-festivals pre\u010bedenti ma kinitx bi\u017c\u017cejjed biex tassigurahom post f'dik l-edizzjoni, skont ir-regoli li kienu qed jit\u0127addnu f'dak i\u017c-\u017cmien.", "\u0126afna mill-kanzunetti mag\u0127\u017cula g\u0127al \u010aipru huma kantati bil-Grieg jew bl-Ingli\u017c, b'e\u010b\u010bezzjoni g\u0127all-kanzunetta tas-sena 2000 fejn is-silta \"Nomiza\" kienet tinkludi l-Grieg u t-Taljan, u l-kanzunetta tal-2007 minn Evridiki, \"Comme Ci, Comme \u00c7a\", kantata bil-Fran\u010bi\u017c.", "Minkejja li l-lingwa Torka hi wa\u0127da mil-lingwi uffi\u010bjali tal-pajji\u017c, l-ebda lirika bit-Tork qatt ma nkitbet g\u0127al parte\u010bipazzjoni \u010aiprijotta.", "\u010aipru \"ta\" l-aktar punti lil (finali biss):", "\u010aipru \"r\u010bieva\" l-aktar punti minn (finali biss):"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12865", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12865", "title": "Flor-de-Lis", "text": ["Flor-de-Lis", "Flor-de-Lis hu grupp mu\u017cikali Portugi\u017c li jkanta fuq stil folk, u li \u0127a sehem f'isem il-Portugall fil-Festival tal-Eurovision 2009 f'Moska, \u0121ewwa r-Russja, permezz tal-kanzunetta \"Todas as ruas do amor\" (It-toroq kollha tal-im\u0127abba).", "Irnexxielhom jg\u0127addu mill-ewwel semifinali u fil-finali spi\u010b\u010baw fil-\u0127mistax-il post.", "Il-bidu ta' Flor-de-Lis hu asso\u010bjat mal-parte\u010bipazzjoni ta' Pedro Marques b\u0127ala perkussjonist fil-pro\u0121ett \"Adulfe\", imfassal g\u0127all-ewwel darba minn Jos\u00e9 Salgueiro b\u0127ala attrazzjoni g\u0127all-Expo-98, u li kien jiffoka fuq l-istrumenti tradizzjonali Portugi\u017ci.", "Is-su\u010b\u010bess su\u010b\u010bessiv wassal biex isiru diversi avvenimenti nazzjonali u internazzjonali bejn l-1999 u s-sena 2000, li wasslu wkoll g\u0127ax-xewqa ta' Pedro Marques li jesplora l-wirt kbir tal-mu\u017cika Portugi\u017ca flimkien ma' elementi mu\u017cikali o\u0127ra minn partijiet o\u0127ra tad-dinja.", "Il-pro\u0121ett beda jie\u0127u s-sura fl-2001, bil-parte\u010bipazzjoni ta' diversi mu\u017ci\u010bisti li rrekordjaw sessjonijiet, wie\u0127ed minnhom ikun Paulo Pereira, li kompla fuq l-istrumenti tan-nifs minn dakinhar.", "Ir-repertorju kurrenti jikkonsisti mhux biss mil-lirika ori\u0121inali ta' Pedro Marques u Daniela Varela, imma wkoll poe\u017ciji ta' Eug\u00e9nio de Andrade, Jos\u00e9 R\u00e9gio, Ary dos Santos, David-Mour\u00e3o Ferreira u Maria Jos\u00e9 de Castro.", "Il-\u0127oss hu bba\u017cat fuq mu\u017cika popolari Portugi\u017ca, minn fado g\u0127al folk, imma r-ri\u017cultat finali ji\u0121bor ukoll l-g\u0127eruq ta' mu\u017cika minn kontinenti o\u0127ra.", "Il-vokali ta' Daniela Varela jinstimg\u0127u flimkien ma' Pedro Marques fuq il-perkussjoni, Jose Camacho fuq il-kitarra, Jorge Marques fuq il-cavaquinho, Paulo Pereira fuq il-flawt u Ana Sofia Campe\u00e3 fuq l-akkordju.", "Daniela dehret promettenti g\u0127all-kant minn et\u00e0 bikrija, fejn dehret ta' tmien snin f'\"Jovens Cantores de Lisboa\", u fi plejs diretti minn Filipe La F\u00e9ria b\u0127al \"Jasmim ou o Sonho do Cinema\" u \"Godspell\" wara l-et\u00e0 ta' g\u0127axar snin.", "L-2008 kienet sena ta' \u017cvilupp kbir u r-reb\u0127a fil-finali nazzjonali tal-Portugall g\u0127all-Festival tal-Eurovision 2009 tathom \u010bans biex jimpressjonaw fuq skala ikbar.", "Huma ng\u0127ataw din l-opportunit\u00e0, fejn kellhom jibdew mis-semifinali tat-12 ta' Mejju 2009.", "Wara li g\u0127addew mis-semifinali, fil-finali tas-16 ta' Mejju fejn spi\u010b\u010baw fil-\u0127mistax-il post b'57 punt."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12867", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12867", "title": "Elena Gheorghe", "text": ["Elena Gheorghe", "Elena Gheorghe (30 ta' Lulju 1985) hi kantanta Rumena.", "Gheorghe irrapre\u017centat lill-Rumanija fil-Festival tal-Eurovision 2009 u kkwalifikat g\u0127all-finali.", "L-i\u017cblokk fix-xena mu\u017cikali wasal fl-2003, b'wa\u0127da mill-aqwa kanzunetti mir-repertorju tag\u0127ha \"Te Ador\".", "Elena Gheorghe hi ta' dixxendenza Rumena u Ma\u010bedona-Rumena.", "\u0126afna mid-dixxendenti tag\u0127ha huma qassisin Ortodossi.", "Hi g\u0127andha o\u0127tha, li hi \u0121urnalista u \u0127uha, Costin, li jilg\u0127ab il-futbol ma' Sportul Studen\u0163esc.", "Ommha, M\u0103rioara Gheorghe hi artista tal-folk.", "Id-debutt tag\u0127ha fix-xena tal-folk wasal meta kellha tliet snin bil-kanzunetta \"Sus \u00een Deal \u00een Poieni\u0163\u0103\".", "Gheorghe bdiet tkanta ma' Mandinga, grupp mu\u017cikali fuq stil Latin li gawda \u0127afna su\u010b\u010bess, fejn f'\u0120unju tal-2003 \u0127are\u0121 l-ewwel album bl-isem ta' \"...De Coraz\u00f3n\".", "Mandinga ikklassifikaw fir-raba' post fil-finali nazzjonali Rumena f'Marzu tal-2005 bil-kanzunetta \"My Sun\" u sena wara ng\u0127ataw diska tad-deheb.", "F'Jannar tal-2006 hi fet\u0127et skola ta\u017c-\u017cfin imsej\u0127a \"Passitos\" u xahar wara temmet l-kollaborazzjoni tag\u0127ha ma' Madinga, fejn bdiet karriera b\u0127ala solista bl-g\u0127ajnuna tal-produttur mu\u017cikali Lauren\u0163iu Du\u0163\u0103.", "F'\u0120unju tal-2006 Elena \u0127ar\u0121et l-ewwel album b\u0127ala solista, bit-titlu \"Your Voice\".", "F'Marzu tal-2007 Elena reb\u0127et l-unur \"Radio Rom\u00e2nia Actualita\u0163i\" b\u0127ala l-aqwa esebizzjoni tal-2006 u \u0121iet nominata g\u0127al \"L-Aqwa Kanzunetta 2006\" bil-kanzunetta \"Your Voice\".", "F'Awwissu tal-2007, fir-\"Romanian Top Hit Music Awards\", Elena reb\u0127et l-unur ta' \"L-Aqwa Kanzunetta 2007\" b\"'Your Brown Eyes\".", "Fil-31 ta' Jannar, 2009, Gheorghe intg\u0127a\u017clet b\u0127ala l-ambaxxatri\u010bi tar-Rumanija fil-Festival tal-Eurovision 2009 f'Moska, \u0121ewwa r-Russja.", "Hi kantat il-kanzunetta \"The Balkan Girls\", kanzunetta li wara li g\u0127addiet mis-semifinali, spi\u010b\u010bat fid-19-il post b'40 punti fil-finali."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12880", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12880", "title": "Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa", "text": ["Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa", "Il-Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa hu avveniment multi-sportiv li jsir kull sentejn u li ilu ji\u0121i organizzat mill-1985 mill-Kumitati Olimpi\u010bi Nazzjonali ta' tmien stati Ewropej.", "Il-log\u0127ob huma organizzati mill-Asso\u010bjazzjoni Atletika tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa (AASSE).", "Is-s\u0127ubija tikkonsisti minn pajji\u017ci li huma rappre\u017centati minn Kumitati Olimpi\u010bi Nazzjonali awtonomi, lokalizzati fl-Ewropa, u li g\u0127andhom popolazzjoni ta' inqas minn miljun ru\u0127.", "Il-pajji\u017ci parte\u010bipanti huma:", "Il-G\u017cejjer Faroe qed jippruvaw jiksbu rikonoxximent mill-KOI biex b'hekk ikunu jistg\u0127u jipparte\u010bipaw f'dawn il-log\u0127ob.", "B'differenza mill-membri attwali, il-G\u017cejjer Faroe mhuwiex pajji\u017c sovran (huwa hu provin\u010bja awtonoma tad-Danimarka).", "Din il-manifestazzjoni, li ssir kull sentejn, ti\u0121i ospitata b'sistema ta' rotazzjoni fil-pajji\u017ci membri tag\u0127ha.", "Fil-Log\u0127ob tal-2007, intlag\u0127bu tnax-il dixxiplina sportiva (b'divi\u017cjonijiet kemm g\u0127all-ir\u0121iel u anki g\u0127an-nisa):"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12894", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12894", "title": "Glen Johnson", "text": ["Glen Johnson", "Glen McLeod Cooper Johnson (Dartford, 23 ta' Awwissu 1984) hu plejer tal-futbol Ingli\u017c li jilg\u0127ab fil-Premier League Ingli\u017c flimkien ma' Stoke City, u deher ukoll f'isem it-tim nazzjonali Ingli\u017c.", "Il-po\u017cizzjoni prin\u010bipali tieg\u0127u hi dik fuq il-faxxa leminija, u hu kapa\u010bi jilg\u0127ab ukoll b\u0127ala difensur xellugi jew fuq il-lemin ta' nofs il-grawnd.", "Johnson kien prodott tas-sistema \u0121ovanili ta' West Ham United, u l-ewwel kuntratt professjonali wasal nhar l-1 ta' Awwissu 2001 fl-et\u00e0 ta' 16-il sena, kuntratt ta' tliet snin fejn ing\u0127ata l-flokk numru 23.", "Bi\u010b-\u010bansijiet mal-ewwel tim ikunu limitati, eventwalment hu ng\u0127aqad mar-rivali lokali Millwall ta\u0127t self g\u0127al erba' \u0121img\u0127at, fejn iddebutta fi\u010b-Championship f'telfa barra minn darhom kontra Norwich City tad-19 ta' Ottubru.", "Il-perjodu ta' self \u0121ie esti\u017c darbtejn f'xahar, qabel ma \u0121ie msejja\u0127 lura lejn Upton Park.", "Id-debutt mat-tim tal-kapitali Ingli\u017ca wasal fit-22 ta' Jannar 2003, fit-telfa kontra Charlton Athletic, fejn da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127all-midfilder \u00c9douard Ciss\u00e9.", "Hu g\u0127amel total ta' \u0127mistax-il dehra fil-Premiership \u2014 u dehra o\u0127ra fl-FA Cup \u2014 matul l-ista\u0121un 2002\u201303, fejn kien sar pedina importanti fit-tim ta' West Ham.", "Nhar it-18 ta' Marzu 2003 iffirma kuntratt \u0121did ta' erba' snin.", "Madanakollu, l-a\u0127\u0127ar dehra bil-flokk tal-\"Hammers\" wasal fl-a\u0127\u0127ar \u0121urnata tal-kampjonat, fil-11 ta' Mejju 2003, fil-pari barra minn darhom kontra Birmingham \u2014 partita li kellhom b\u017conn jirb\u0127u biex b'hekk rathom ji\u0121u relegati g\u0127all-Ewwel Divi\u017cjoni.", "Xahrejn biss wara, hu ng\u0127aqad mar-rivali tal-kapitali Chelsea, fejn iffirma nhar il-15 ta' Lulju g\u0127al somma ta' madwar \u00a36 miljun.", "Id-debutt tieg\u0127u wasal fit-13 ta' Awwissu fir-reb\u0127a kontra \u017dilina fi\u010b-Champions League 2003\u201304, u l-ewwel gowl tieg\u0127u wasal fil-partita ta' ritorn, \u0121img\u0127atejn wara.", "Fil-kampjonat iddebutta f'Anfield kontra Liverpool, fis-17 ta' Awwissu, imma kellu jistenna sad-9 ta' Novembru biex isib l-ewwel gowl tieg\u0127u mal-\"Blues\" fejn feta\u0127 l-iskor fir-reb\u0127a kbira ta' 5\u20130 fuq Newcastle United.", "Bil-pre\u017cenza ta' Paulo Ferreira u l-plejer versatili Geremi, matul l-ista\u0121un 2005\u201306 Johnson lag\u0127ab biss ftit partiti.", "B'ri\u017cultat t'hekk, f'\u0120unju tal-2006 Johnson ing\u0127aqad ma' Portsmouth g\u0127al perjodu ta' self sal-a\u0127\u0127ar tal-ista\u0121un, u fir-ritorn tieg\u0127u ma' Chelsea beda l-finali tal-Community Shield 2007 u l-ewwel partita tal-ista\u0121un kontra Birmingham City.", "Nhar il-31 ta' Awwissu 2007, fl-a\u0127\u0127ar \u0121urnata tas-suq tat-trasferimenti, Johnson iffirma kuntratt ta' erba snin ma' Portsmouth, g\u0127al somma li ddur madwar l-\u00a34 miljun.", "Mid-debutt tieg\u0127u fit-telfa ta' 3\u20131 kontra l-Arsenal, hu sar regulari mal-ewwel \u0127dax fuq il-faxxa leminija tad-difi\u017ca.", "L-ewwel gowl tieg\u0127u wasal fl-20 ta' Ottubru b'azzjoni personali minn nofs il-grawnd kontra Wigan Athletic.", "L-ewwel unur mat-tim il-\u0121did kienet l-FA Cup 2008, fejn lag\u0127ab il-partita s\u0127i\u0127a kontra Cardiff.", "Il-prestazzjonijiet tajbin tieg\u0127u wasslu biex ikun hemm g\u0127ajdut li timijiet b\u0127al Liverpool lesti li joffru \u00a39 miljun g\u0127as-servizzi ta' Johnson, per\u00f2 dan tal-a\u0127\u0127ar nhar id-9 ta' Jannar 2009 iffirma kuntratt \u0121did ta' erba' snin u nofs.", "Madanakollu, l-g\u0127ajdut fuq possibbilt\u00e0 ta' trasferiment ma waqfux.", "Fi tmiem l-ista\u0121un 2008\u201309 \u0121ie msejja\u0127 fit-Tim tas-Sena tal-PFA minkejja sta\u0121un di\u017cappuntanti g\u0127al Portsmouth fejn irnexxielhom i\u017commu posthom fl-og\u0127la divi\u017cjoni Ingli\u017ca, b'7 punti 'l fuq mir-relegazzjoni.", "Rappre\u017centant ta' Portsmouth ikkonferma fit-13 ta' \u0120unju 2009 li saret offerta g\u0127al Johnson u hu kellu aktar \u010bans li fl-ista\u0121un li jmiss jilg\u0127ab ma' klabb \u0121did, b'Chelsea, Liverpool u Manchester City ikunu fost l-interessati.", "Fis-16 ta' \u0120unju 2009, Portsmouth qablu fuq somma ta' madwar \u00a317-il miljun mit-tim ta' Liverpool li g\u0127elbu lil Chelsea u Manchester City g\u0127all-firma tal-plejer.", "Glen Johnson stqarr ma' xi uffi\u010bjali ta' Anfield li hu jridu jing\u0127aqad mar-\"Reds\".", "Nhar it-22 ta' \u0120unju \u0121ie finalizzat it-trasferiment tieg\u0127u g\u0127al mat-tim ta' Liverpool fejn iffirma kuntratt ta' erba' snin.", "Johnson iddebutta fl-ewwel partita tal-ista\u0121un, fit-telfa ta' 2\u20131 kontra Tottenham Hotspur, waqt li l-ewwel gowl tieg\u0127u wasal fid-19 ta' Awwissu 2009 kontra Stoke City.", "Johnson ing\u0127ata d-debutt mat-tim nazzjonali tal-Ingilterra nhar it-18 ta' Novembru 2003 kontra d-Danimarka, fejn da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127all-imwe\u0121\u0121a' Gary Neville wara sittax-il minuta.", "Wara prestazzjonijiet xejn brillanti fil-log\u0127ba tal-\u0127biberija kontra d-Danimarka ta' Awwissu 2005, hu tilef postu b\u0127ala s-\"sostitut\" ta' Gary Neville lil Luke Young, li lag\u0127ab fi\u017c-\u017cew\u0121 partiti ta' kwalifika tat-Tazza tad-Dinja.", "Johnson kellu jistenna sal-\u0127atra ta' Fabio Capello b\u0127ala l-kow\u010b il-\u0121did tal-Ingilterra, li semmieh mal-iskwadra ta' Jannar 2008.", "Ir-ritorn tieg\u0127u wasal fir-reb\u0127a ta' 2\u20130 fuq l-Andorra."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12900", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12900", "title": "Huang Xianfan", "text": ["Huang Xianfan", "Huang Xianfan (Guangxi, 13 ta' Novembru 1899 \u2013 Guilin, 18 ta' Jannar 1982) kien antropologu u storiku \u010aini\u017c, wie\u0127ed mill-mexxejja importanti fil-Studju Zhuang.", "Huang twieled Guangxi, i\u010b-\u010aina.", "Ommu mietet meta kien g\u0127adu tifel.", "Hemm attenda l-iskola elementari u l-iskola sekondarja imma ssokta u temm l-istudji universitarji fil-belt ta'Beijing.", "Fl-1932 iggradwa mill-Universit\u00e0 ta' Normali Beijing, i\u010b-\u010aina, b'lawrja fl-istorja \u010aini\u017ca, i\u017cda l-interessi tieg\u0127u fl-istorja kienu j\u0127addnu skopijiet \u0127afna usa'.", "Fl-1935, kiseb il-grad ta' Master u kompla bl-istudji superjuri g\u0127al sentejn o\u0127ra fl-Universit\u00e0 tal-[Imperu]] Tokyo,il-\u0120appun.", "Fl-1937, Huang kellu jmur lura i\u010b-\u010aina min\u0127abba l-gwerra bejn i\u010b-\u010aina u l-\u0120appun.", "G\u0127all-ewwel, qala' l-g\u0127ixin tieg\u0127u b\u0127ala g\u0127alliem fl-Universit\u00e0 ta' Guangxi.", "Fl-1941, Huang \u0121ie trasferit b\u0127ala professur g\u0127al Guangdong fejn g\u0127al aktar minn sena \u0127adem fl-Universit\u00e0 ta' Sun Jat-sen.", "Fl-1943, \u0121ie trasferit lura lejn Universit\u00e0 ta' Guangxi, fejn la\u0127aq kap tal-Bibljoteka tal-Universit\u00e0 Guangxi u g\u0127amel studji diretti (field-studies) fuq il-istorja Zhuang.", "Huang kien wie\u0127ed mill-ewwel li esplora l-Kultura u l-istorja Zhuang.", "Wara 1953, \u0121ie b\u0127ala professur kellu g\u0127allem fl-Universit\u00e0 ta' Normali Guangxi.", "Huang miet fl-18 ta' Jannar 1982 b'problemi gravi \u010berebrovaskulari.."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12904", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12904", "title": "Gustave Flaubert", "text": ["Gustave Flaubert", "Gustave Flaubert (Rouen, 12 ta' Di\u010bembru 1821 - Rouen, 8 ta' Mejju 1880) kien kittieb Fran\u010bi\u017c meqjus fost l-akbar novellisti O\u010b\u010bidentali.", "Mag\u0127ruf b'mod spe\u010bjali g\u0127all-ewwel rumanz ippubblikat tieg\u0127u \"Madame Bovary\" (1857), u g\u0127ad-devozzjoni s\u0127i\u0127a li wera lejn l-arti u l-istil tieg\u0127u."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12905", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12905", "title": "\u00c9mile Zola", "text": ["\u00c9mile Zola", "\u00c9mile Fran\u00e7ois Zola (Pari\u0121i, 2 ta' April 1840 \u2013 Pari\u0121i, 29 ta' Settembru 1902) kien kittieb influwenti Fran\u010bi\u017c, wie\u0127ed mill-aktar e\u017cemplari mill-iskola letterarja tan-naturali\u017cmu, kontributur importanti g\u0127all-i\u017cvilupp tan-naturali\u017cmu teatrali, u figura ewlenija fil-liberalizzazzjoni politika ta' Franza u fl-e\u017coneru tal-uffi\u010bjal tal-armata Alfred Dreyfus, li \u0121ie akku\u017cat intortament u arrestat."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12909", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12909", "title": "Elezzjonijiet Ewropej 2009", "text": ["Elezzjonijiet Ewropej 2009", "L-elezzjonijiet g\u0127all-Parlament Ewropew 2009 saru fi \u0127dan is-27 membru tal-Unjoni Ewropea (UE) bejn l-4 u s-7 ta' \u0120unju 2009.", "Total ta' 736 Membru tal-Parlament Ewropew (MPE) u 18-il osservatur (\"MPE virtwali\") \u0121ew eletti biex jirrapre\u017centaw lil 500 miljun Ewropew, b'dawn l-elezzjonijiet ikunu l-ikbar elezzjonijiet trans-nazzjonali fl-istorja.", "Ftit aktar minn tliet kwarti tal-MPE \u0121ew eletti l-\u0126add 7 ta' \u0120unju, imma min\u0127abba li d-data tal-votazzjoni varjat minn pajji\u017c g\u0127all-ie\u0127or skont id-drawwiet tal-post, il-kwart l-ie\u0127or \u0121ie elett fit-tliet \u0121ranet pre\u010bedenti:", "F'seba' stati membri, minbarra l-elezzjonijiet g\u0127all-Parlament Ewropew kien hemm ukoll votazzjonijiet o\u0127ra xi jsiru: elezzjoni \u0121enerali fil-Lussemburgu; elezzjonijiet g\u0127all-gvern lokali fil-Latvja, partijiet tar-Renju Unit, partijiet tal-\u0120ermanja, l-Italja, Malta u l-Irlanda; elezzjonijiet re\u0121jonali fil-Bel\u0121ju; u referendum fuq ir-riforma tal-li\u0121i ta' su\u010b\u010bessjoni fir-Renju tad-Danimarka li tkun tista' tag\u0127ti lin-nisa l-istess drittijiet permezz ta' prima\u0121enitura ugwali.", "Din kienet l-ewwel elezzjoni g\u0127all-PE fejn il-Bulgarija u r-Rumanija \u0127adu sehem fiha fl-istess \u017cmien mal-istati membri l-o\u0127ra.", "Meta issie\u0127bu fl-UE lura fl-2007, huma \u017cammew l-elezzjonijiet g\u0127all-MPE barra mill-kalendarju elettorali normali.", "Sonda\u0121\u0121 li \u0121abar dsatax-il sonda\u0121\u0121 nazzjonali ppre\u017cuma dawn ir-ri\u017cultati: PPE 265 MPE, PSE 195 MPE, ALDE 95 MPE, GUE\u2013NGL 40 MPE, \u0126odor-A\u0126E 35 MEP, UEN 35 MPE.", "Is-70 MPE l-ie\u0127or ma \u0121ewx previsti, imma madwar 20 kienu mistennija li ji\u0121u miksuba minn kandidati tal-lemin-estrem jew tal-Libertas.", "Il-grupp IND/DEM \u0121ie imbassar li jisfuma f'dawn l-elezzjoni min\u0127abba s-su\u010b\u010bess mistenni tal-Libertas.", "Skont tbassir mill-esperti politi\u010bi Simon Hox, Michael Marsh u Nick Vivyan, huma raw li kien se jkun ftit li xejn differenza fid-distribuzzjoni tas-si\u0121\u0121ijiet, fejn ipprevedew 249 si\u0121\u0121u g\u0127all-PPE, 209 g\u0127all-PSE, 87 g\u0127all-ALDE, 58 g\u0127al UEN jew il-Konservazzjonisti Ewropej, 48 g\u0127all-GUE\u2013NGL, 39 g\u0127all-\u0126odor\u2013A\u0126E, 17 g\u0127all-IND/DEM u 29 non-iskritti; il-Libertas ma kinux mistennija li jirb\u0127u ebda si\u0121\u0121u.", "Previ\u017cjoni o\u0127ra rat 262 si\u0121\u0121u g\u0127all-PPE, 194 g\u0127all-PSE, 85 g\u0127all-ALDE, 53 g\u0127all-UEN jew il-Konservazzjonisti Ewopej, 40 g\u0127all-GUE\u2013NGL, 50 g\u0127all-\u0126odor\u2013A\u0126E, 23 g\u0127all-IND/DEM u 29 o\u0127rajn.", "Ir-ri\u017cultati nazzjonali sat-8 ta' \u0120unju 2009 huma dawn is-segwenti.", "736 membru bi drittijiet s\u0127a\u0127 ta' votazzjoni:"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12910", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12910", "title": "Parlament Ewropew", "text": ["Parlament Ewropew", "Il-Parlament Ewropew huwa istituzzjoni tal-Unjoni Ewropea li ji\u0121i elett direttament mi\u010b-\u010bittadini.", "Dawn l-elezzjonijiet isiru kull \u0127ames snin permezz tal-vot universali.", "Is-sede prin\u010bipali hija Strasburgu i\u017cda l-Parlament jiltaqa' wkoll fi Brussell.", "Huwa g\u0127andu wkoll xi uffi\u010bini fil-Lussemburgu.", "Il-Parlament Ewropew hu l-korp tal-UE fejn jitfasslu l-li\u0121ijiet.", "Hu elett direttament mill-votanti tal-UE kull 5 snin.", "L-elezzjonijiet Ewropej saru bejn it-23 u s-26 ta' Mejju, 2019.", "Il-Parlament g\u0127andu tliet rwoli prin\u010bipali:", "Kompo\u017cizzjoni: L-g\u0127add ta' MPE g\u0127al kull pajji\u017c hu bejn wie\u0127ed u ie\u0127or proporzjonali mal-popolazzjoni tieg\u0127u, i\u017cda dan isir permezz ta' proporzjonalit\u00e0 digressiva: ebda pajji\u017c ma jista' jkollu inqas minn 6 jew i\u017cjed minn 96 MPE u l-g\u0127add totali ma jistax jaqbe\u017c is-705 (704 flimkien mal-President).", "Il-MPE huma mi\u0121bura skont l-affiljazzjoni politika, u mhux skont in-nazzjonalit\u00e0.", "Il-President jirrappre\u017centa l-Parlament mal-istituzzjonijiet l-o\u0127ra tal-UE u mad-dinja ta' barra u jag\u0127ti l-approvazzjoni finali g\u0127all-ba\u0121it tal-UE.", "Ix-xog\u0127ol tal-Parlament huwa maqsum f'\u017cew\u0121 stadji ewlenin:", "Fil-Parlament hemm 20 kumitat u \u017cew\u0121 sottokumitati, kull wie\u0127ed jittratta ma' qasam ta' politika partikolari.", "Il-kumitati je\u017caminaw proposti g\u0127al-le\u0121i\u017clazzjoni, u l-MPE u l-gruppi politi\u010bi jistg\u0127u jressqu emendi jew jipproponu r-rifjut ta' proposta.", "Dawn il-kwistjonijiet huma wkoll diskussi fi \u0127dan il-gruppi politi\u010bi.", "Dan huwa meta jin\u0121abru l-MPE kollha fil-Kamra biex jag\u0127tu vot finali dwar il-le\u0121i\u017clazzjoni proposta u l-emendi proposti.", "Normalment isiru fi Strasburgu g\u0127al erbat ijiem fix-xahar, i\u017cda xi drabi jkun hemm sessjonijiet addizzjonali fi Brussell."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12932", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12932", "title": "Charles Manson", "text": ["Charles Manson", "Charles Milles Manson (Cincinnati, 12 ta' Novembru 1934 \u2013 Bakersfield, 19 ta' Novembru 2017) huwa kriminali Amerikan li mexxa dik li saret mag\u0127rufa b\u0127ala l-Familja Manson (\"Manson Family\"), grupp ta' \u017cg\u0127a\u017cag\u0127 iffurmat lejn l-a\u0127\u0127ar tas-snin sittin f'Kalifornja.", "Hu \u0121ie mixli bil-konfoffa g\u0127all-qtil ta' Sharon Tate u ta' Leno u Rosemary LaBianca, li saru mill-membri tal-grupp skont l-istruzzjonijiet tieg\u0127u.", "Aktar tard instab \u0127ati ta' dawn l-omi\u010bidji.", "Fi \u017cmien il-formazzjoni tal-\"Familja\", Manson kien ekskar\u010berat, li kien qatta' nofs \u0127ajtu f'fa\u010bilitajiet korrettivi wara serje ta' offi\u017ci.", "Fil-perjodu qabel il-qtil, hu kien okka\u017cjonalment ikun membru tal-industrija mu\u017cikali ta' Los Angeles.", "Wara li Manson instab \u0127ati tad-delitti, ir-re\u0121istrazzjonijiet tal-kanzunetti miktuba u kantati minnu \u0127ar\u0121u kummer\u010bjalment.", "Fid-de\u010bennji segwenti, artisti b\u0127al Guns N' Roses u Marily Manson kantaw dawn il-kanzunetti.", "Il-piena tal-mewt mog\u0127tija lil Manson \u0121iet awtomatikament ridotta g\u0127al g\u0127omor il-\u0127abs meta de\u010bi\u017cjoni tal-1972 mill-Qorti Suprema ta' California temporanjament eliminat il-piena tal-mewt.", "L-istabbiliment mill-\u0121did tal-piena kapitali f'California ma affetwatx lil Manson, li jinsab detenut fil-Corcoran State Prison.", "Charles Manson twieled fl-1934 \u0121ewwa Cincinnati, Ohio.", "Ommu, Kathleen Maddox, trabbiet f'familja reli\u0121ju\u017ca u dixipplinata.", "Kaw\u017ca ta' din l-istil ta' \u0127ajja kemmxejn ri\u0121idu, hi \u0127arbet mid-dar meta kellha sittax-il sena u biex taqla' l-g\u0127ajxien tag\u0127ha dde\u010bidiet li tibda ta\u0127dem b\u0127ala prostituta.", "Charles kien kon\u010bepit kaw\u017ca ta' wie\u0127ed mir-rapporti li kellha ommu, u meta \u0121iet mistoqsiha x'kien se jkun l-isem li kienet se tag\u0127ti lil binha, hi ma kinitx taf x'\u0127a tirrispondi, tant li l-wild il-\u0121did ing\u0127ata l-isem ta' \"No Name Maddox\".", "Kienu ftit xhur wara li t-tifel ing\u0127ata l-isem ta' Charles, waqt li kunjomu kien Manson, min\u0127abba li ommu g\u0127al dak il-perjodu kienet mi\u017c\u017ceww\u0121a lil \u010bertu wie\u0127ed bl-isem ta' William Manson.", "Wara l-arrest ta' ommu min\u0127abba problemi marbuta mad-droga u xi serqiet, fl-et\u00e0 ta' \u0127ames snin it-tfajjel Charles \u0121ie afdat f'idejn iz-zijiet tieg\u0127u li kienu jg\u0127ixu f'West Virginia.", "Min\u0127abba li kienu fanati\u010bi tar-reli\u0121jon, imponew fuq in-neputi edukazzjoni stretta u \u0127arxa.", "Manson kien l-aktar igerger fuq iz-ziju, li kien jinsultah u jumiljah quddiem kul\u0127add; Manson stess stqarr li darba minnhom zijuh obbligah jilbes ta' tifla fl-ewwel \u0121urnata tal-iskola, fejn imbarazzah quddiem s\u0127abu kollha tal-iskola.", "Zijuh kien jivvjolentah u beda jfittex kif seta' je\u0127les minnu permezz tal-adozzjoni.", "Il-fastidji kollha li sofra kkontribwew g\u0127all-bidla fil-psike ta' Charles, fejn \u0127arab mid-dar ta' tnax-il sena u trabba qalb it-toroq.", "Fil-fa\u017ci tal-adoloxxenza bdiet il-\u0127ajja tieg\u0127u b\u0127ala kriminal, fejn iddedika \u0127inu f'serqiet fuq karozzi u f'serqiet fi \u0127wienet.", "Fi \u017cmien ftit xhur \u0121ie arrestat u kar\u010berat f'Virginia.", "F'dan l-istess \u0127abs Charles sofra minn aktar vjolenza minn s\u0127abu li kienu ikbar minnu.", "Imdejjaq bl-abbu\u017ci kontinwi fuqu, Charles tg\u0127allem kif jiddefendi ru\u0127u u l-instabilit\u00e0 mentali tieg\u0127u bdiet tikber aktar.", "Il-piena tieg\u0127u fil-\u0127abs \u0121iet esti\u017ca meta qasam il-kranju ta' detentur u fera lil ie\u0127or b'o\u0121\u0121ett bla ponta.", "Fl-1954, meta kellu 20 sena, \u0121ie me\u0127lus mill-\u0127abs.", "Manson kien mog\u0127ni b'makakkerija u l-abilit\u00e0 ta' kif jitkellem ma kinitx differenti: fi ftit seduti ta' dibattitu rnexxielu jdawwar il-kummissjoni favurih u jikkonvin\u010biha li jixraqlu l-libert\u00e0 provi\u017corja.", "Charles deher li kien inbidel.", "F'Jannar tal-1955, i\u017c\u017cewwe\u0121 lil Rosalie Jean Willis, tfajla li kienet ta\u0127dem l-isptar.", "Skont kif jistqarr hu, hu sab fer\u0127 \u0121enwin, anke jekk kien ta' ftit \u017cmien, fil-\u0127ajja mi\u017c\u017cew\u0121a tieg\u0127u, u kien jirnexxielu jsostni \u017c-\u017cwie\u0121 tag\u0127hom permezz ta' xi xog\u0127lijiet u serq ta' karozzi.", "Rosalie tat il-\u0127ajja lit-tifel tag\u0127hom, Charles Manson Jr., waqt li Manson kien qed jiskonta sentenza l-\u0127abs.", "Matul l-ewwel sena tieg\u0127u f'Terminal Island, Manson ir\u010bieva visti ming\u0127and martu u ommu, li kienu qed jg\u0127ixu flimkien \u0121ewwa Los Angeles; imma f'Marzu tal-1957, meta l-visti ma' martu waqfu, ommu infurmatu li Rosalie kienet qed tg\u0127ix ma' ra\u0121el ie\u0127or.", "Il-mara tieg\u0127u, li kienet kontra l-\u0127ajja kriminali tar-ra\u0121el tag\u0127ha, kiseb id-divorzju u Charles \u0121ie impri\u0121unat mill-\u0121did f'\u0127abs f'California.", "Charles \u0121ie me\u0127lus fuq libert\u00e0 kondizzjonali f'Marzu tal-1967, sena fejn il-moviment hippie kien jinsab fl-aqwa tieg\u0127u u, hekk kif \u0127are\u0121, ing\u0127aqad immedjatament mag\u0127hom.", "Fil-fatt, sar sostenitur tal-Beatles u inbidel g\u0127al mu\u017ci\u010bista hippie, fejn ta l-frott lit-tag\u0127lim li kien \u0127a fil-\u0127abs minn kar\u010berat anzjan li kien g\u0127allmu kif idoqq il-kitarra.", "Charles kien qed jipponta lejn is-su\u010b\u010bess u dde\u010bieda li jmur San Francisco, fejn hemmhekk stabilixxa ru\u0127u b\u0127ala guru.", "Dan kien fi \u017cmien il-le\u0121\u0121endarju \"Summer of Love\", fejn \u0121abar madwaru grupp ta' \u017cg\u0127a\u017cag\u0127 (kemm \u0121uvintur kif ukoll tfajliet) li kienu affaxxinati bil-kari\u017cma tieg\u0127u, mill-kitarra tieg\u0127u u mill-kapa\u010bit\u00e0 li kellu kif jit\u0127addet man-nies.", "Huma \u0127adu l-isem ta' \"The Family\" (\"Il-Familja\"), jew \"The Manson Family\", minkejja li Manson dejjem innega li kien hu stess li tahom dak l-isem g\u0127all-grupp.", "Hu rnexxielu ji\u0121bor madwaru numru mhux \u0127a\u017cin ta' segwa\u010bi (madwar 50 persuna): \u0127afna minnhom kienu \u017cg\u0127a\u017cag\u0127 li kellhom \u0127ajja diffi\u010bli b\u0127al Charles, bi problemi familjari, diffikulta biex jintegraw fil-komunit\u00e0 u tal-passat mhux fa\u010bli li g\u0127addew minnhom.", "G\u0127alihom, Manson kien guru kif kienet tipprofetizza dottrina partikulari: kien jag\u0127milha tar-riinkarnat ta' \u0120es\u00f9 Kristu u s-segwa\u010bi tieg\u0127u kienu devoti \u0127afna tieg\u0127u.", "Prin\u010bipju li kien jiddistingwi lil Charles minn esponenti o\u0127ra kontemporanji tal-moviment hippie, kien id-disprezz li kien i\u0127oss fil-konfronti tas-suwed.", "\"The Family\", ta\u0127t il-gwida stretta tieg\u0127u, kienet tg\u0127ajjex lilha nnifisha b'permezz ta' serqiet u attivitajiet kriminali o\u0127ra.", "Bejn serqa u o\u0127ra, kienu jdoqqu l-kitarra u kienu jag\u0127mlu u\u017cu mill-\u0127axixa u l-LSD.", "L-attivit\u00e0 tas-setta ta' Manson ma kinitx limitata biss g\u0127as-serqiet, i\u017cda kienet testendi sa anke omi\u010bidji.", "Manson iffonda wkoll moviment ambjentalista msejja\u0127 \"ATWA\" (akronimu g\u0127al \"Air, Trees, Water, Animals\") li kien ji\u0121\u0121ieled biex jissalvagwardja n-natura u l-kreaturi tag\u0127ha, fejn xi membri tal-\"Familja\" kienu jag\u0127mlu parti minn dan il-grupp.", "Charles xtaq li jsir mu\u017ci\u010bista famu\u017c b\u0127all-idoli tieg\u0127u u fis-sajf tal-1968 waslet dik l-opportunit\u00e0 li tant kien ilu jo\u0127lom g\u0127aliha.", "Dennis Wilson tal-grupp The Beach Boys tella' \u017cew\u0121 nisa ta' Manson li kienu qed jistennew karozza biex twassalhom u \u0121abhom fid-dar tieg\u0127u f'Pacific Palisades xi sig\u0127at wara.", "Fir-ritorn tieg\u0127u lura d-dar wara li kien mar jag\u0127mel sessjoni ta' rekording, Wilson \u0121ie milqug\u0127 fir-residenza tieg\u0127u minn Manson, li \u0127are\u0121 mid-dar.", "Bil-flus ta' Wilson hu da\u0127al fi studjo diskografiku ta' Los Angeles.", "Il-\u0127olma tieg\u0127u taret mar-ri\u0127 u l-ossessjoni li xi darba jsir artista mu\u017cikali kompliet tossessjonah g\u0127al dejjem.", "Kanzunetta tieg\u0127u, \"Cease to Exist\", re\u0121g\u0127et saret mill-Beach Boys u dda\u0127let fl-album 20/20 (1969) b'titlu \u0121did (\"Never Learn Not to Love\"), b'xi modifiki \u017cg\u0127ar fil-versi u fil-bridge, \u0127a\u0121a li qajmet rabja mhux ftit f'Manson fil-konfronti tal-eks-\u0127abib tieg\u0127u.", "Fid-9 ta' Awwissu 1969, Manson ippjana inkursjoni f'Cielo Drive, subborg sinjur ta' Los Angeles, bl-g\u0127an li ji\u0127ol fil-villa ta' Roman Polanski fejn Sharon Tate, attri\u010bi u l-mara tar-re\u0121ista, li kienet tinsab fit-tmien xahar tat-tqala, kienet qed tilqa' \u0121ewwa darha xi mistiedna: Jay Sebring, parrukkier tal-attri\u010bi, Abigail Folger, it-tifla tal-imprenditur tal-kaffetterija \"Folger\", Wojiciech Frykowski, l-g\u0127arus ta' Abigail.", "Charles qag\u0127ad jistenna fil-karozza (o\u0127rajn isostnu li hu baqa' fir-razzett fejn kienet tiltaqa' l-organizzazzjoni) fejn ordna lis-segwa\u010bi tieg\u0127u biex jesegwixxu l-istra\u0121i.", "Dawk li segwew l-ordnijiet kienu Charles \"Tex\" Watson (li ng\u0127ata l-kmand tal-missjoni minn Manson), Susan Atkins, Patricia Krenwinkel u Linda Kasabian.", "Dawn avvanzaw lejn il-villa armati bi skieken, xkubetta u \u0127ajta najlon twila 13-il metru.", "Fil-wasla tag\u0127hom fuq il-post, l-erbg\u0127a qatg\u0127u il-wajers tat-telefown biex inaqqsu \u010b-\u010bans li ji\u0121u msej\u0127a l-pulizja \u0121aladarba jid\u0127lu fid-dar.", "Madanakollu \u0121ew innutati minn \u0127abib tal-gwardjan tal-villa, Stephen Earl Parent, li minnufih \u0121ie maqtul minn sparatura ta' Tex Watson.", "Meta da\u0127lu fil-villa, il-membri tal-\"Familja\" ma wrew l-ebda \u0127niena.", "L-ewwel li \u0121ie maqtul kien il-barbier Sebring, li talab bil-\u0127niena li j\u0127allu \u0127ajja lil Tate min\u0127abba li kienet tqila, imma \u0121ie ferit bi sparatura fl-abt tieg\u0127u u spi\u010b\u010ba b'serje ta' daqqiet bis-sikkina.", "Il-vittima segwenti kien Frykowski, li kien maqtul minn Susan Atkins.", "L-istess destin kien lest g\u0127al Folger, li ripetutament ing\u0127ata daqqiet bis-sikkina.", "L-a\u0127\u0127ar vittma kienet Sharon Tate, li g\u0127aliha kien qed jistenniha destin aktar kiefer.", "Fil-fatt, \u0121iet imsawta, ittortura bil-\u0127ajta tan-najlon u ng\u0127atat 16-il daqqa bis-sikkina fuq sidirha.", "Susan Atkins u\u017cat ftit demm tal-attri\u010bi maqtula u fuq il-bieb, liema minnu kienu da\u0127lu, kitbet il-kelma \"PIG\" (majjal hu wkoll terminu Amerikan li ji\u0121u w\u017cat b'disprezz lejn il-pulizija, u \"Piggies\" hu t-titlu tal-kanzunetta tal-Beatles).", "Fuq il-mera tal-kamra tal-banju \u0121iet miktuba l-espressjoni Ingli\u017ca \"Helter Skelter\", fejn din il-fra\u017ci tindika \u017c-\u017crie\u017caq ta\u0127t forma ellikali tal-Luna Parks.", "Manson interpretaha b\u0127ala \"il-wasla tal-kaos\" u \"tmiem id-dinja\", it-titlu ta' kanzunetta tal-Beatles li Manson interpretah b\u0127ala messa\u0121\u0121 apokalittiku sublimi.", "Mill-massakru rnexxielu je\u0127lisha biss ir-re\u0121ista Roman Polanski li kien fuq xog\u0127ol fl-Ingilterra (kien g\u0127adu kif lesta mill-produzzjoni ta' \"Rosemary's Baby\").", "Il-massakri tal-grupp ma waqfux hemm, hekk kif il-jum segwenti \u0121ew maqtula l-mer\u010bier Leno LaBianca u l-mara tieg\u0127u Rosemary: it-tnejn li huma ng\u0127ataw serje ta' daqqiet bis-sikkina fuq sidirhom.", "Fil-fatt, Rosemary sofriet 41 daqqa ta' sikkina wara mewtha.", "Fuq il-\u0127itan inkitbu l-fra\u017cijiet \"Death to pigs\" bid-demm tal-vittmi u, fuq il-fri\u0121\u0121 tal-k\u010bina \u0121ie minflok miktub, b'deformazzjoni grammatika evidenti, \"Healter Skelter\".", "Il-katavru ta' Leno LaBianca \u0121ie misjub b'furketta mwa\u0127\u0127la fl-istonku.", "Vittma o\u0127ra li ma \u0127elsitx minn id il-massakru ta' Manson kien g\u0127alliem tal-mu\u017cika, Gary Hinman, li xi ftit xhur qabel kien ospita lill-\"Familja\" per\u00f2 ftit wara kien ke\u010b\u010biehom.", "Anke hu \u0121ie maqtul b'daqqiet bis-sikkina: fuq il-\u0127itan dehret il-fra\u017ci \"Majjal politiku\".", "L-a\u0127\u0127ar omi\u010bidju attribwit g\u0127all-\"Familja\" kien wie\u0127ed ta' membru stess tas-setta, Donald Shea (imlaqqam \"Shorty\"), li kien akku\u017cat talli abbanduna l-organizzazzjoni u li kien i\u017c\u017cewwe\u0121 mara sewda.", "Hu \u0121ie maqtul brutalment fis-26 ta' Awwissu 1969 u \u0121ismu \u0121ie maqtug\u0127 f'disa' bi\u010b\u010biet.", "L-attivit\u00e0 kriminali tal-\"Familja\" kompla ming\u0127ajr ebda kuntrast g\u0127al madwar sentejn, sakemm l-avukat Vicent Bugliosi, ta' ori\u0121ini Taljana, irnexxielu wara \u0127afna inda\u0121ni jsib il-provi ne\u010bessarji biex jakku\u017ca lil Manson.", "Xi segwa\u010bi minn tieg\u0127u ttradewh; testimonjanza fundamentali kienet Linda Kasabian, it-tfajla li kienet kostretta tag\u0127mel il-gwardja fil-lejl tad-9 ta' Awwissu 1969.", "B'hekk, Charles \u0121ie arrestat g\u0127al dak li baqa' mag\u0127ruf b\u0127ala \"Il-ka\u017c Tate-La Bianca\" u \u0121ie akku\u017cat li kien hu li ordna biex dawn l-omi\u010bidji jse\u0127\u0127u.", "Fl-1970 beda l-pro\u010bess kontra Charles Manson.", "Hu ppre\u017centa ru\u0127u b'X fuq mo\u0127\u0127u b\u0127ala simbolu distintiv: sussegwentament, wara \u0127afna snin ta' \u0127abs, Manson immodifika din l-in\u010bi\u017cjoni u biddilha g\u0127al svastika.", "Il-pro\u010bess da\u0127al fl-istorja tal-qorti Amerikana g\u0127at-tul li \u0127a: id-dibattitu preliminarju \u0127a madwar sena.", "Charles ammetta l-omi\u010bidji tal-g\u0127aqda tieg\u0127u (minbarra azzjonijiet kriminali o\u0127ra kommessi) u \u017cvela kif fil-\"lista sewda\" tieg\u0127u kien hemm persona\u0121\u0121i o\u0127ra tal-ispettaklu b\u0127al Liz Taylor, Steve McQueen, Richard Burton u Frank Sinatra.", "Fid-29 ta' Marzu 1971, il-pro\u010bess ing\u0127aqad bil-kundanna g\u0127all-mewt lill-\"Familja\" s\u0127i\u0127a, imma fl-1972 l-istat ta' California abolixxa l-piena tal-mewt, u Manson u s-setta tieg\u0127u ng\u0127ataw minflok sentenza ta' g\u0127omor il-\u0127abs, pre\u010bi\u017cament fil-Corcoran State Prison.", "Fil-25 ta' Marzu 2007, fil-\u0127abs ta' Corcoran, il-\u0127dax-il udjenza rikjesta minn Manson biex jikseb il-libert\u00e0 kondizzjonali \u0121iet rifjutata.", "Ir-ra\u0121el, li issa kellu 74 sena (liema 42 sena minnhom kien qattag\u0127hom il-\u0127abs), ma kienx pre\u017centi waqt l-udjenza, imma tarraf lill-istampa li fl-2012 se jippre\u017centa puntwalment it-tnax-il domanda g\u0127all-\u0127elsien tieg\u0127u.", "Mhuwiex fi\u010b-\u010bert ir-ra\u0121unijiet li wasslu lis-setta ta' Manson biex toqtol.", "Xi spe\u010bjalisti taw g\u0127ad-dawl l-ipote\u017ci li Manson seta' kien ossesjonat bil-fama: min\u0127abba li ma kienx irnexxielu jsir stilla mu\u017cikali b\u0127alma kien dejjem xtaq hu fittex l-alternattiva l-aktar \u0127afifa \u2013 omi\u010bidji ming\u0127ajr sens li setg\u0127u jattiraw l-attenzjoni tal-pubbliku.", "O\u0127rajn isostnu li Charles, li kien g\u0127ex fil-faqar u qalb it-toroq, kien jobg\u0127od il-persuni sinjuri u famu\u017ci.", "B'kaw\u017ca t'hekk, hu ried joqtol kemm-il persuna famu\u017ca possibbli.", "Hu mifhum li bil-fra\u017ci \"DEATH TO PIGS\" (\"Mewt lill-Majjali\") Manson riedu juri r-rabja tieg\u0127u fil-konfront tal-istilel tal-ispettaklu, fejn sejj\u0127ilhom \"majjali\" g\u0127all-\u0127ajja materjali u mimlija e\u010b\u010bessivit\u00e0.", "L-istess Manson, minflok, irrisponda li kienu l-Beatles b'Helter Skelter li kienu ispirawh.", "Hu kien jemm li kien individwa fil-lirika tal-kanzunetta spe\u010bi ta' \"messa\u0121\u0121 profetiku\" indirizzat g\u0127alih li ordnalu biex ixerred il-kaos.", "Manson qal li kien qatel lil Sharon Tate min\u0127abba li ried jag\u0127ti l-\u0127tija lill-komunit\u00e0 Afro \u0121ewwa l-Istati Uniti, fejn dawn setg\u0127u irrebellaw u kissru l-komunit\u00e0 bajda; imma l-Afroamerikani ma setax jirnexxielhom li jiggvernaw u setg\u0127u jitolbu l-g\u0127ajnuna lill-bojod li rnexxielhom isalvaw, fosthom lil Charles Manson innifsu."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12950", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12950", "title": "Kampjonat tal-futbol Ingli\u017c 1888-89", "text": ["Kampjonat tal-futbol Ingli\u017c 1888-89", "L-ista\u0121un 1888\u201389 tal-Football League kien l-ewwel kampjonat tal-futbol Ingli\u017c, li sar bejn it-8 ta' Settembru 1888 u l-5 ta' Jannar 1889.", "It-tnax-il membru ori\u0121inali ta' din l-g\u0127aqda qablu li jilg\u0127abu tnejn u g\u0127oxrin partita kull wie\u0127ed, bl-iskema tal-punti tkun dik ta' \u017cew\u0121 punti g\u0127al reb\u0127a u punt g\u0127al partita li tispi\u010b\u010ba bl-iskor indaqs.", "It-tim bl-iktar punti fi tmiem l-ista\u0121un ji\u0121i ddikjarat b\u0127ala \u010aampjin tal-Ingilterra waqt li t-tim bl-inqas punti kien ji\u0121i infurzat biex jer\u0121a' ji\u0121i elett fil-kampjonat tas-sena ta' wara.", "Dan il-kampjonat ra t-trijonf finali ta' Preston North End li reb\u0127u kwa\u017ci l-partiti kollha tal-kampjonat (tmintax-il reb\u0127a minn 22 partita, u erba' pari) ming\u0127ajr ma tilfu darba, fejn g\u0127elbu bi \u0127dax-il punt ta' distakk lit-tieni tim klassifikat, Aston Villa.", "L-aqwa skorer kien John Goodall, li waqt dan l-ista\u0121un ma' Preston North End, sab ix-xibka g\u0127al 21 darba.", "Stoke City spi\u010b\u010baw l-a\u0127\u0127ar, madanakollu l-applikazzjoni tag\u0127hom biex jer\u0121g\u0127u jid\u0127lu \u0121iet ammessa."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12959", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12959", "title": "Klaas-Jan Huntelaar", "text": ["Klaas-Jan Huntelaar", "Klaas-Jan Huntelaar (Voor-Drempt, 12 ta' Awwissu 1983) hu plejer tal-futbol professjonali Olandi\u017c li jilg\u0127ab b\u0127ala attakkant ma' Schalke 04 u g\u0127at-tim nazzjonali Olandi\u017c.", "Imlaqqam b\u0127ala \"The Hunter\", Huntelaar i\u0127addan teknika tajba u atleti\u010bit\u00e0, u kapa\u010bi jiskorja kull tip ta' gowls kemm b'rasu u anki b'saqajh.", "L-istil tieg\u0127u \u0121ie mqabbel ma' dak ta' Marco van Basten u Fernando Morientes.", "Il-kow\u010b veteran tat-tim nazzjonali tal-Olanda, Louis van Gaal, stqarr fuq il-plejer \"\"\u0121ewwa l-kaxxa l-kbira, hu l-aqwa plejer fid-dinja\"\".", "Huntelaar twieled f'Drempt, ra\u0127al fir-re\u0121jun ta' Achterhoek \u0121ewwa l-Olanda, imma familtu marret toqg\u0127od Hummelo meta kellu biss sitt \u0121img\u0127at.", "Fl-et\u00e0 ta' \u0127ames snin, Huntelaar flimkien ma\u017c-\u017cew\u0121 \u0127utu, ing\u0127aqdu mat-tim lokali ta' v.v.", "H. en K. fejn lag\u0127ab mag\u0127hom g\u0127as-sitt snin ta' wara.", "Il-prestazzjonijiet tieg\u0127u laqqtu l-g\u0127ajn tal-klabb ta' De Graafschap li fis-6 ta' April, 1994, ipperswadewh biex jiffirma l-ewwel kuntratt tieg\u0127u, meta kellu biss \u0127dax-il sena.", "Matul l-ewwel sentejn tieg\u0127u ma' De Graafschap, Huntelaar lag\u0127ab f'diversi po\u017cizzjonijiet fosthom fuq il-faxxa x-xellugija, b\u0127ala midfilder offensiv, difensur xellugi u anki gowlkiper; kien biss fit-tielet sena tieg\u0127u li kabbar il-kredenzjali tieg\u0127u b\u0127ala attakkant.", "Fl-ista\u0121un 1997\u201398, Huntelaar, li kellu erbatax-il sena, kien l-attakkant prin\u010bipali tat-tim \u010a ta' De Graafschap fejn f'20 log\u0127ba skorja 33 gowl.", "L-ista\u0121un segwenti rah ji\u0121i promoss mat-tim B1, u fl-ista\u0121un 1999\u20132000 sar l-aqwa skorer tal-kampjonat B1 b'31 gowl.", "L-abbilitajiet tieg\u0127u attiraw l-attenzjoni ta' PSV Eindhoven, li sussegwentament kisbu l-firma tieg\u0127u f'\u0120unju tas-sena 2000.", "Fl-ewwel sta\u0121un tieg\u0127u ma' PSV, Huntelaar mill-ewwel stabilixxa lilu nnifsu b\u0127ala skorer prolifiku mat-tim \u0121ovanili A1 ta\u0127t il-kow\u010b Willy van der Kuijlen, fejn sab ix-xibka 26 darba fi 23 log\u0127ba, hekk kif spi\u010b\u010ba wkoll l-aqwa skorer ta' dik is-sezzjoni.", "Fit-tieni sta\u0121un tieg\u0127u ma' PSV, Huntelaar tni\u017c\u017cel mal-ewwel tim immexxi minn Guus Hiddink.", "Id-debutt tieg\u0127u wasal fit-23 ta' Novembru 2002 fir-reb\u0127a barra minn darhom ta' 3-0 fuq RBC Roosendaal, fejn da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127al Mateja Ke\u017eman fis-76 minuta.", "Madanakollu, dan l-ista\u0121un kellu jkun wie\u0127ed qares g\u0127alih min\u0127abba li din kellha tkun l-unika dehra tieg\u0127u.", "Lejn il-bidu tal-2003 kien jidher \u010bar li l-opportunitajiet mal-ewwel tim g\u0127al Huntelaar kienu se jonqsu, u b'hekk \u0121ie msellef lill-klabb pre\u010bedenti tieg\u0127u, De Graafschap, fejn hemmhekk kien hemm zijuh li kellu l-irwol ta' direttur finanzjarju.", "Id-debutt mat-tim tal-kbar ta' De Graafschap wasal fit-8 ta' Frar, 2003, b\u0127ala sostitut g\u0127al Han van de Haar kontra Roosendaal.", "L-unika dehra mal-ewwel \u0127dax waslet fis-16 ta' Frar, 2003, hekk kif De Graafschap sfaw meg\u0127luba 5\u20131 minn SC Heerenveen.", "L-a\u0127\u0127ar pre\u017cenza tieg\u0127u waslet fit-telfa tat-tim ta' nhar id-29 ta' Meju, 2003, kontra Zwolle bl-iskor ta' 2\u20131, li kkonfermat ir-relegazzjoni mill-Eredivisie.", "Fil-perjodu ta' self g\u0127amel disa' dehriet fil-kampjonat, imma ma skorja l-ebda gowl, b'De Graafschap jidde\u010biedu li ma jestendux il-perjodu ta' self.", "Fil-bidu tal-ista\u0121un 2003\u201304, Huntelaar intbag\u0127at g\u0127al darb'o\u0127ra ta\u0127t self mat-tim promoss fl-Eerste Divisie ta' AGOVV immexxi minn Jurrie Koolhof.", "L-ista\u0121un ta' Huntelaar kien wie\u0127ed fenomenali, fejn barra li skorja fid-debutt tieg\u0127u mal-klabb kontra TOP Oss, u tripletta fit-tieni partita tieg\u0127u kontra Heracles Almelo, hu spi\u010b\u010ba wkoll b\u0127ala l-aqwa skorer ta' dik id-divi\u017cjoni b'26 gowl f'35 log\u0127ba.", "Fi tmiem l-ista\u0121un \u0121ie mag\u0127\u017cul b\u0127ala l-Plejer tal-Ista\u0121un tal-Eerste Divisie.", "Fi tmiem il-perjodu ta' self ma' AGOVV, Huntelaar irrifjuta li jiffirma kuntratt \u0121did ma' PSV, u minflok ing\u0127aqad ma' Heerenveen g\u0127al somma ta' \u20ac100,000.", "Huntelaar beda l-ista\u0121un 2004\u201305 billi skorja fid-debutt tieg\u0127u ma' Heerenveen fl-Eredivisie kontra AZ, u sal-waqfa tax-xitwa kien di\u0121\u00e0 wasal sa 10 gowls fi 17-il log\u0127ba.", "L-ista\u0121un intemm b'Huntelaar jiskorja 17-il gowl f'31 log\u0127ba, fejn g\u0127en lil Heerenveen jikkwalifikaw g\u0127at-Tazza UEFA.", "L-ista\u0121un segwenti tal-2005\u201306, kompla bl-istess ritmu b\u0127al ta' qablu, u sax-xitwa kien skorja 17-il gowl fi 15-il log\u0127ba, u dan wassal biex diversi klabbs kemm mill-Olanda u anke dawk minn barra l-ixtut bdew josservaw lil dan il-plejer.", "Finalment, Huntelaar iffirma ma' Ajax, il-klabb li kien jappo\u0121\u0121ja meta kien g\u0127adu \u017cg\u0127ir.", "Heerenveen ir\u010bivew is-somma ta' \u20ac9 miljun flimkien ma' in\u010bentivi futuri g\u0127all-plejer, bi 15 fil-mija (\u20ac1.35 miljun) tmur g\u0127al PSV, b'ri\u017cultat tar-regola ta' kompensazzjoni imposta mill-FIFA.", "Huntelaar iddebutta ma' Ajax wara l-waqfa xitwija, u skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u mal-klabb kontra l-klabb pre\u010bedenti tieg\u0127u, Heerenveen, fit-Tazza Olandi\u017ca.", "Matul ix-xahar ta' Frar, Huntelaar sab ix-xibka disa' darbiet f'seba' partiti g\u0127al Ajax, fosthom kontra t-tim Taljan ta' Inter fid-debutt personali fil-kompetizzjoni ta\u010b-Champions League.", "Huntelaar temm l-ista\u0121un b\u0127ala l-aqwa skorer g\u0127al Ajax b'16-il gowl f'16-il partita, minkejja li kien g\u0127adu kemm ing\u0127aqad mag\u0127hom f'Jannar, u spi\u010b\u010ba wkoll b\u0127ala l-aqwa skorer tal-kampjonat bi 33 gowl sta\u0121jonali.", "F'47 dehra hu skorja total ta' 44 gowl fil-kompetizzjonijiet kollha.", "Fis-semifinali tat-Tazza Olandi\u017ca, Huntelaar skorja rovexxata biex kiseb il-pari fil-\u0127in mi\u017cjud tal-partita kontra Roda, biex il-partita marret g\u0127all-\u0127in barrani.", "Ajax reb\u0127u l-konfront 4\u20131, b'Huntelaar i\u017cid it-tieni gowl personali fil-109 minuta.", "Fil-finali, kontra PSV, Huntelaar skorja darbtejn biex g\u0127en lil Ajax jirb\u0127u din it-tazza 2\u20131.", "Huntelaar ing\u0127ata l-unur tat-Talent tas-Sena u l-Plejer tas-Sena ta' Ajax g\u0127all-2005\u201306.", "Huntelaar \u0121ie nnominat b\u0127ala l-vi\u010bi-kaptan ta' Ajax g\u0127all-ista\u0121un 2006\u201307.", "Huntelaar skorja \u017cew\u0121 gowls fil-partita ta' kwalifika g\u0127all-UEFA Champions League kontra FC Copenhagen, fejn g\u0127en lit-tim jirba\u0127 l-ewwel leg barra minn daru bl-iskor ta' 2\u20131.", "Madanakollu, Ajax tilfu \u0121ewwa darhom it-tieni leg bl-iskor ta' 2\u20130, u kellhom jikkuntentaw b'post fit-Tazza UEFA.", "Matul din il-kompetizzjoni, Huntelaar skorja seba' darbiet f'seba' partiti, fosthom fir-reb\u0127a fit-tieni leg tar-rawnd tal-a\u0127\u0127ar 32 kontra Werder Bremen, reb\u0127a li ftit swiet min\u0127abba li Ajax inqalg\u0127u barra mill-kompetizzjoni.", "Fil-kampjonat kellhom jikkuntentaw bit-tieni post, waqt li fit-Tazza Olandi\u017ca, Huntelaar skorja erba' gowls f'sitt partiti, fosthom il-gowl tal-pari fil-finali kontra AZ li spi\u010b\u010bat 1\u20131 wara l-\u0127in mi\u017cjud u dak supplementari.", "Ajax irnexxielhom i\u017commu t-tazza f'idejhom meta reb\u0127u 7\u20138 wara l-g\u0127oti tal-penalties, b'Huntelaar jiskorja wie\u0127ed minnhom.", "Fl-2007\u201308 Ajax \u0121ew eliminati mi\u010b-Champions League fil-fa\u017ci ta' kwalifikazzjoni, b'Huntelaar jitlef penalty fl-ewwel leg kontra Slavia Praha.", "Lanqas fit-Tazza UEFA ma gawdew minn fortuna hekk kif Dinamo Zagreb \u0127ar\u0121u rebbie\u0127a fil-konfront dirett grazzi g\u0127all-gowls barra minn darhom, bi\u017c-\u017cew\u0121 gowls ta' Huntelaar ma jkunux bi\u017c\u017cejjed biex ji\u017cguraw il-progress f'din il-kompetizzjoni.", "Fl-ewwel partita tal-ista\u0121un tal-Eredivisie, Huntelaar skorja erba' gowls biex g\u0127en lit-tim jirba\u0127 lit-tim promoss ta' De Graafschap bl-iskor kbir ta' 8\u20131.", "Wara l-irtirar ta' Jaap Stam f'Ottubru tal-2007, Huntelaar ing\u0127ata l-faxxa ta' kaptan, sakemm jirritorna lura fl-azzjoni l-midfilder esperjenzat Edgar Davids.", "Fis-6 ta' April, 2008, Huntelaar skorja l-100 gowl tieg\u0127u fil-kampjonat bi tripletta fir-reb\u0127a ta' 4\u20131 ta' Ajax fuq De Graafschap.", "Fil-25 sena ta' qabel, kienu biss Dennis Bergkamp u Dirk Kuyt li la\u0127qu dan it-tragward qabel g\u0127eluq il-25 sena.", "Huntelaar g\u0127alaq l-ista\u0121un bi 33 gowl f'34 partita, l-aqwa skorer tal-Eredivisie, u l-ewwel plejer ta' Ajax li qatt skorja 30 gowl fi sta\u0121un wie\u0127ed minn mindu Marco van Basten g\u0127amel dan fl-1986\u201387.", "Bil-wasla ta' Marco van Basten b\u0127ala kow\u010b \u0121did ta' Ajax fil-bidu tal-ista\u0121un 2008\u201309, Huntelaar \u0121ie msemmi b\u0127ala l-kaptan definittiv tat-tim.", "Huntelaar skorja 9 gowls fi 15-il log\u0127ba f'kull kompetizzjoni qabel ma \u0121ibed il-ligamenti ta' irkopptu nhar id-9 ta' Novembru, 2008, waqt partita valida g\u0127all-kampjonat kontra Sparta Rotterdam.", "Ma kellux jilg\u0127ab g\u0127al aktar minn tmien \u0121img\u0127at wara, fejn din kellha tkun l-a\u0127\u0127ar partita ma' Ajax.", "Fil-bidu ta' Di\u010bembru 2008, Real Madrid la\u0127qu qbil ma' Ajax g\u0127all-firma ta' Huntelaar fil-bidu tas-sena l-\u0121dida.", "Huntelaar ing\u0127aqad ma' Real Madrid f'Jannar tal-2009 g\u0127al \u20ac20 miljun, somma li tista' titla' sa \u20ac27 miljun.", "Id-debutt tieg\u0127u mal-klabb Madrilen wasal fl-4 ta' Jannar, 2007, fil-partita kontra Villarreal.", "Hu lag\u0127ab 56 minuta tal-partita u g\u0127amel erba' dehriet konsekuttivi minn fuq il-bank tas-sostituti, qabel ma feta\u0127 il-kont tieg\u0127u mat-tim nhar il-15 ta' Frar 2009 fir-reb\u0127a ta' 4\u20130 kontra Sporting Gijon.", "Real Madrid kienu lesti li j\u017cidu mal-iskwadra tag\u0127hom g\u0127a\u010b-Champions League 2008\u201309 li\u017c-\u017cew\u0121 akkwisti l-\u0121odda, Huntelaar u Lassana Diarra, imma \u017c-\u017cew\u0121 plejers kienu di\u0121\u00e0 lag\u0127bu fl-istess sta\u0121un fit-Tazza UEFA g\u0127al Ajax u Portsmouth rispettivament.", "Ir-regoli tal-UEFA jimplikaw li wie\u0127ed biss mit-tnejn jista' ji\u0121i rre\u0121istrat sal-1 ta' Frar 2009, u l-midfilder difensiv Diarra \u0121ie mag\u0127\u017cul biex jilg\u0127ab fil-kompetizzjoni.", "Huntelaar temm in-nofs sta\u0121un tieg\u0127u ma' Real Madrid bi 8 gowls f'20 dehra.", "Nhar is-6 ta' Awwissu, Milan waslu fi qbil ma' Real Madrid fuq it-trasferiment tal-plejer g\u0127al \u20ac15-il miljun, su\u0121\u0121ett g\u0127all-e\u017camijiet medi\u010bi fis-7 ta' Awwissu, 2009.", "Hu ffirma kuntratt ta' erba' snin mat-tim Minalist.", "Nhar id-29 ta' Awwissu, Huntelaar idebutta fil-kampjonat mal-Milan b\u0127ala sostitut fit-telfa ta' 4\u20130 kontra r-rivali ta' Inter.", "Fid-29 ta' Novembru, hu skorja l-ewwel gowls personali fis-Serie A b'permezz ta' doppjetta fil-partita kontra Catania, b'\u017cew\u0121 gowls li waslu fil-\u0127in mi\u017cjud tat-tieni taqsima wara li kien da\u0127al b\u0127ala sostitut fl-84 minuta.", "Il-Milan reb\u0127u din il-log\u0127ba grazzi g\u0127al dawn il-gowls tieg\u0127u.", "Min\u0127abba l-forma li kien jinsab fiha Marco Borriello, l-attakkant Olandi\u017c ftit li xejn sab spazju fit-tim.", "Meta Borriello kien qieg\u0127ed isofri minn problemi fi\u017ci\u010bi, \u0127a din l-opportunit\u00e0 u matul dan i\u017c-\u017cmien skorja numru ta' gowls importanti fosthom doppjetta kontra Udinese (fir-reb\u0127a ta' 3\u20132) u gowls kontra Fiorentina u Cagliari.", "Fil-31 ta' Awwissu, il-klabb \u0120ermani\u017c ta' Schalke 04 u Milan qabblu li fit-trasferiment ta' Huntelaar g\u0127al mat-tim tal-Bundesliga g\u0127as-somma ta' \u20ac13-il miljun.", "Wara l-prestazzjonijiet tieg\u0127u mat-tim nazzjonali Olandi\u017c ta' ta\u0127t il-21 sena, Huntelaar intg\u0127a\u017cel minn Marco van Basten g\u0127all-partita ta' \u0127biberija kontra r-Repubblika tal-Irlanda tas-16 ta' Awwissu 2006.", "Huntelaar, fid-debutt tieg\u0127u, skorja \u017cew\u0121 gowls u pprova \u017cew\u0121 assist fir-reb\u0127a ta' 4\u20130 tal-Olanda, biex b'hekk sar l-ewwel plejer li skorja fid-debutt internazzjonali tieg\u0127u minn mindu Dick Nanninga irrepeta dan il-pass fl-1978.", "Wara li g\u0127al numru ta' partiti ma kienx mag\u0127\u017cul fost l-iskwadra, hu re\u0121a' ng\u0127ata sej\u0127a f'Ottubru tal-2007 g\u0127all-partita ta' kwalifika g\u0127all-Kampjonati Ewropej 2008 kontra r-Rumanija u l-Islovenja.", "Min\u0127abba s-sospensjoni ta' Ruud van Nistelrooy, Huntelaar kien mal-ewwel \u0127dax u skorja l-ewwel gowl internazzjonali kompetittiv fir-reb\u0127a kontra l-Islovenja bl-iskor ta' 2\u20130.", "Huntelaar kien inklu\u017c fl-iskwadra Olandi\u017ca g\u0127all-fa\u017ci finali tal-Kampjonati Ewropej 2008, fejn matul dawn il-kampjonati skorja darba fl-unika apparenza tieg\u0127u fl-a\u0127\u0127ar partita ta' Grupp \u010a kontra r-Rumanija, b'ri\u017cultat finali ta' 2\u20130.", "Bl-irtirar mix-xena internazzjonali ta' Ruud van Nistelrooy, Huntelaar sar l-ewwel g\u0127a\u017cla fuq l-attakk g\u0127all-kow\u010b il-\u0121did Bert van Marwijk g\u0127all-fa\u017ci ta' kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010.", "Huntelaar, s'issa irnexxielu jiskorja 14-il gowl minn 25 dehra mat-tim nazzjonali.", "Ajax"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12973", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12973", "title": "Carlos Alonso Gonz\u00e1lez", "text": ["Carlos Alonso Gonz\u00e1lez", "Carlos Alonso Gonz\u00e1lez, mag\u0127ruf a\u0127jar b\u0127ala Santillana (Santillana del Mar, 23 ta' Awwissu 1952) kien plejer tal-futbol Spanjol li kien jilg\u0127ab b\u0127ala attakkant, ikkunsidrat fost l-aqwa plejers u attakkant li pajji\u017cu qatt ipprodu\u010ba.", "Santillana beda l-karriera professjonali tieg\u0127u ma' Racing de Santander, qabel ma fl-et\u00e0 ta' dsatax-il sena sab ru\u0127u fost l-iskwadra ta' Real Madrid.", "Fl-Ewwel Divi\u017cjoni tal-1971, l-ista\u0121un debuttanti tieg\u0127u, hu skorja 10 partiti minn 34 log\u0127ba hekk kif Real \u0121ew inkuranti \u010bampjins.", "Mat-tim Madrilen, Santillana reba\u0127 total ta' disa' kampjonati, flimkien ma' erba' tazzi domesti\u010bi u \u017cew\u0121 edizzjonijiet konsekuttivi tat-Tazza UEFA (fejn skorja fi\u017c-\u017cew\u0121 finali).", "Hu lag\u0127ab rekord ta' 778 partita ma' Real Madrid, rekord li hu meg\u0127lub biss minn Manuel Sanchis, fejn f'dawn it-total ta' partiti rnexxielu jiskorja 352 gowl.", "Minkejja li hu t-tmien l-aqwa skorer ta' kull \u017cmien tal-ewwel divi\u017cjoni Spanjola, b'186 gowl f'461 partita, hu qatt ma reba\u0127 l-unur Pichichi.", "Wara biss tnax-il partita fl-ista\u0121un 1987\u201388, fejn skorja erba' darbiet, Santillana irtira mill-futbol fl-et\u00e0 ta' 36 sena, fejn skorja fir-reb\u0127a ta' 2\u20131 kontra Real Valladoid, b'Real Madrid isegwu r-reb\u0127 tat-tielet titlu in fila fl-a\u0127\u0127ar tliet sta\u0121uni tieg\u0127u.", "Matul il-karriera internazzjonali tieg\u0127u, Santillana kiseb 56 apparenza mat-tim nazzjonali Spanjol fejn skorja 15-il darba, bid-debutt tieg\u0127u jse\u0127\u0127 nhar is-17 ta' April 1975, fil-konfront validu g\u0127all-kwalifikazzjoni g\u0127all-Kampjonati Ewropej 1976 kontra l-Jugo\u017clavja (g\u0127all-kronaka, il-partita ntemmet 1\u20131 \u0121ewwa Madrid).", "Hu rrparen\u017centa lil pajji\u017cu f'diversi kompetizzjonijiet internazzjonali.", "\u0126a sehem fit-Tazza tad-Dinja 1978 li saret fl-Ar\u0121entina u fit-Tazza tad-Dinja 1982 li saret \u0121ewwa pajji\u017cu.", "Barra minn hekk kien fl-iskwadra ta' tliet edizzjonijiet tal-Kampjonati Ewropej: fl-1976, fejn waslu sal-finali, fl-1980, fejn naqsu li jg\u0127addu g\u0127at-tieni rawnd, u fl-1984, fejn Spanja tilfu l-finali kontra l-ospiti Franza, b'Santillana jasal qrib li jiskorja l-gowl tal-ftu\u0127 permezz ta' daqqa ta' ras li \u0121iet salvata minn fuq il-linja minn Luis Fern\u00e1ndez.", "Il-mument l-aktar emozzjonanti fil-karriera internazzjonali tieg\u0127u wasal fil-21 ta' Di\u010bembru 1983, matul partita mill-fa\u017ci ta' kwalifikazzjoni g\u0127all-Kampjonati Ewropej fejn f'Sevilla l-Ispanjoli kienu qed jilg\u0127abu kontra t-tim nazzjonali ta' Malta.", "Bit-tim Spanjol jsegwi \u0127olma li jiskorjaw \u0127dax-il gowl biex jassiguraw il-kwalifikazzjoni, Santillana skorja tripletta fl-ewwel taqsima u \u017cied gowl ie\u0127or fit-tieni, hekk kif Spanja ikkwalifikat g\u0127all-ispejje\u017c tal-Olanda.", "Real Madrid"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12986", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12986", "title": "Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa 2009", "text": ["Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa 2009", "Il-Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa 2009 kienu t-13-il edizzjoni tal-Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa li saru matul \u0120unju 2009 fost il-pajji\u017ci parte\u010bipanti fil-Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar.", "I\u010b-\u010berimonja tal-ftu\u0127 saret fl-1 ta' \u0120unju \u0121ewwa Nikosija, f'\u010aipru, u dik tal-g\u0127eluq saret fis-6 ta' \u0120unju.", "\u010aipru ospita din il-manifestazzjoni g\u0127at-tieni darba fl-istorja, u din l-edizzjoni tag\u0127laq g\u0127oxrin sena ta' storja ta' dawn il-log\u0127ob, bl-ewwel edizzjoni ta' dawn l-istess log\u0127ob tmur lura g\u0127all-1989.", "Il-kumitat organizzattiv g\u0127andu stima li l-ispi\u017ca g\u0127al dawn l-avvenimenti hu ta' 1.5 miljun ewro.", "Il-logo uffi\u010bjali tal-Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar 2009 jirrapre\u017centa l-vapur ta' Kyrenia stilizzat.", "Il-fdalijiet ta' dan il-\u0121ifen huma forsi l-aktar antiki u l-aktar sejbiet arkeolo\u0121i\u010bi konservati ta' vapur kummer\u010bjali.", "L-arkeolo\u0121i\u010bi skoprew dawn il-fdalijiet ta\u0127t il-ba\u0127ar ta' Kyrenia fl-1965 u illum jinsabu konservati \u0121ewwa l-Kastell ta' Kyrenia.", "Dawn il-vapuri, permezz tat-trasportazzjoni ta' prodotti fil-Mediterran, mhux biss g\u0127enu g\u0127all-i\u017cvilupp kummer\u010bjali fi \u0127dan il-Mare Nostrum imma g\u0127enu wkoll g\u0127all-iskambji kulturali u ta' ideat bejn id-diversi popli li kienu jg\u0127ixu qrib il-kosta.", "Dan is-simbolu \u0121ie mag\u0127\u017cul b\u0127ala rappre\u017centazzjoni tal-istorja, tal-kultura u tas-sens patrijottiku ta' \u010aipru u hu wkoll rappre\u017centat fuq il-muniti tal-10, l-20, u l-50 \u010bente\u017cmu tal-ewro ta' \u010aipru.", "Il-maskot uffi\u010bjali ta' dawn il-log\u0127ob huwa Tefkros, \u0127amiemu, li \u0121ie im\u0127abbar fuq is-sit uffi\u010bjali tal-log\u0127ob nhar l-14 ta' Mejju, 2008.", "Il-ma\u0121\u0121oranza tal-avvenimenti sportivi saru f'impjanti \u0121ewwa jew madwar il-belt kapitali Nikosija.", "Il-belt fin-na\u0127a t'isfel ta' Limassol ospitat l-log\u0127ob tal-\u0121innastika u sport akwatiku waqt li l-avvenimenti tal-mountain bike \u0121ew mi\u017cmuma fil-Park Nazzjonali ta' Machairas, b'medja ta' altitudni ta' 700m."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12987", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12987", "title": "Florentino P\u00e9rez", "text": ["Florentino P\u00e9rez", "Florentino P\u00e9rez Rodr\u00edguez (Madrid, 8 ta' Marzu 1947) huwa imprenditur Spanjol, eks-politiku u l-president attwali tal-klabb ta' Real Madrid li jilg\u0127abu fil-La Liga Spanjola u hu wkoll il-president attwali ta' ACS.", "Florentino P\u00e9rez ing\u0127aqad mal-partit tal-Unjoni ta\u010b-\u010aentru Demokratiku fl-1979, fejn serva f'fost o\u0127rajn fil-kunsill lokali ta' Madrid.", "Fl-1986, Florentino P\u00e9rez ikkandida ru\u0127u g\u0127all-elezzjonijiet \u0121enerali Spanjoli b\u0127ala kandidat g\u0127all-Partit Riformista Demokratiku.", "Fl-1993, hu \u0121ie inkarigat b\u0127ala president ta' \"OCP Construcciones SA\".", "Fl-1997, wara l-fu\u017cjoni ta' \"OCP\" ma' \"Gines y Navarro\" ta\u0127t l-isem il-\u0121did Actividades de Construcci\u00f3n y Servicios, S.A. (ACS), hu \u0121ie ma\u0127tur b\u0127ala president tal-kumpanija l-\u0121dida.", "P\u00e9rez ipprova g\u0127all-ewwel darba g\u0127all-presidenza ta' Real Madrid fl-1995.", "Hu ikkritika s-sitwazzjoni finanzjarja kritika tal-klabb u l-allegat \u0121estjoni \u0127a\u017cina tal-bord, imma tilef l-elezzjoni g\u0127ad-danni ta' Ram\u00f3n Mendoza b'700 vot.", "It-tieni attentat tieg\u0127u kien aktar sodisfa\u010benti meta fis-sena 2000 \u0127a l-post ta' president fejn g\u0127eleb l-isfida ta\u010b-\u010bermen tal-klabb Lorenzo Sanz.", "Sanz assuma li r-reb\u0127iet ri\u010benti tal-klabb fit-Tazza ta\u010b-\u010aampjins tal-1998 u tas-sena 2000 kienu se jag\u0127tuh vanta\u0121\u0121 fl-elezzjoni, imma l-kampanja ta' P\u00e9rez kienet telenka l-problemi finanzjarji li kien jinsab fihom il-klabb u g\u0127ajdut ta' \u0121estjoni \u0127a\u017cina tal-bord pre\u010bedenti, ippruvaw il-kontra.", "Il-weg\u0127da ta' P\u00e9rez li j\u0121ib lil Lu\u00eds Figo mill-ar\u010birivali Barcelona lag\u0127bet rwol de\u010bi\u017civ fl-elezzjoni.", "Florentino P\u00e9rez re\u0121a' \u0121ie elett fl-2004 b'94.2% tal-voti totali.", "Lu\u00eds Figo immarka l-bidu tal-politika ta' P\u00e9rez li jattira kull sta\u0121un lejn Real Madrid l-aqwa plejers tal-futbol.", "L-istrate\u0121ija g\u0127all-bidu kienet mag\u0127rufa b\u0127ala \"Zidanes y Pavones\" imma l-plejers kienu ji\u0121u riferuti b\u0127ala \"Gal\u00e1cticos\".", "Fl-2001, Zinedine Zidane wasal minn Juventus g\u0127ar-rekord mondjali.", "Warajh waslu Ronaldo fl-2002, David Beckham fl-2003, Michael Owen fl-2004 u Robinho fl-2005.", "G\u0127all-bidu, il-politika ta' Perez bdiet tag\u0127ti l-frott min\u0127abba li kull 'Galactico' bena kull skwadra madwar il-plejer, u kellhom bilan\u010b tajjeb bejn l-attakk u d-difi\u017ca.", "Fl-ewwel snin ta\u0127t il-gwida ta' Real Madrid, il-klabb reba\u0127 \u017cew\u0121 kampjonati u \u017cied is-seba' Tazza ta\u010b-\u010aampjins, rekord tal-kompetizzjoni.", "Florentino P\u00e9rez kien stqarr li kien irnexxielu li je\u0127les mid-djun tal-klabb, per\u00f2 d-direttur Ram\u00f3n Calder\u00f3n ikkontradixxa dak li ntqal.", "Wara l-ista\u0121un 2002\u201303, P\u00e9rez ke\u010b\u010ba lill-kow\u010b Vicente Del Bosque minkejja li kien g\u0127adu kif kiseb it-titlu tal-kampjonat g\u0127ad-29 fl-istorja tal-klabb.", "Kien mifhum li fi \u0127dan il-klabb kien hemm divi\u017cjoni politika, b'Del Bosque u l-plejers tieg\u0127u (Fernando Hierro, Fernando Morientes, Steve McManaman u Claude Mak\u00e9l\u00e9l\u00e9) fuq na\u0127a, u P\u00e9rez fuq in-na\u0127a l-o\u0127ra tal-\u0127abel.", "Il-plejers imsemmijin kollha \u0127allew 'l-klabb fl-2003 hekk kif P\u00e9rez ipprova jer\u0121a' jikseb il-kontroll.", "Partikularment, Claude Mak\u00e9l\u00e9l\u00e9, wie\u0127ed mill-aqwa midfilders difensivi u pedina fundamentali tas-su\u010b\u010bess ta' Real, idde\u010bieda li jsaqsi g\u0127al titjib fil-kuntratt kurrenti tieg\u0127u bis-sosten ta' diversi minn s\u0127abu fosthom Zidane, Ra\u00fal, McManaman u Fernando Morientes.", "Sa dak i\u017c-\u017cmien, Mak\u00e9l\u00e9l\u00e9 kien ukoll wie\u0127ed mill-inqas membri tal-iskwadra ta' Real Madrid li kienu l-inqas im\u0127allsin, fejn kien jaqla' frazzjoni ta' dak li kien ji\u0121i m\u0127allas lill-Gal\u00e1cticos, imma P\u00e9rez irrifjuta li jikkunsidra r-rikjesta ta' Mak\u00e9l\u00e9l\u00e9.", "B'dan ir-rifjut, Mak\u00e9l\u00e9l\u00e9 g\u0127amel rikjesta g\u0127al trasferiment, fejn mal-ewwel \u0127alla 'l-klabb biex jing\u0127aqad ma' Chelsea.", "It-tluq ta' Mak\u00e9l\u00e9l\u00e9 wassal g\u0127al aktar numru ta' attakkanti ta' kalibru li \u0121ew mixtrija, fosthom Michael Owen, J\u00falio Baptista, u Robinho, biex P\u00e9rez ikompli mas-sistema tal-\"Galacticos\".", "Sfortunatament, il-'galaticos' kollha kienu plejers offensivi, li \u0121eneralment illimitaw l-irwoli u l-abbilitajiet difensivi, u P\u00e9rez falla li jsib sostitut g\u0127al Mak\u00e9l\u00e9l\u00e9.", "Negozjati biex jinxtara Patrick Vieira minn Arsenal fl-2004 fallew, min\u0127abba li P\u00e9rez irrifjuta li j\u0127allas salarji kbar g\u0127al \"plejers difensivi\".", "\u0126afna snin wara li telqu lil Real, McManaman u Morientes stqarrew li Mak\u00e9l\u00e9l\u00e9 kien l-iktar midfilder importanti u l-inqas apprezzat, b'dan tal-a\u0127\u0127ar jistqarr \"It-telfa ta' Mak\u00e9l\u00e9l\u00e9 kienet il-bidu tat-tmiem tal-Los Gal\u00e1cticos ...", "Tista' tara li dan kien min-na\u0127a l-o\u0127ra bidu ta' su\u010b\u010bessi g\u0127al Chelsea\".", "Mill-ista\u0121un 2003\u201304 'il quddiem, bl-assenza ta' Del Bosque u Mak\u00e9l\u00e9l\u00e9, Real Madrid fallew li jirb\u0127u trofew.", "Minkejja li l-politika ta' P\u00e9rez irri\u017cultat f'iktar su\u010b\u010bess finanzjaru ibba\u017cat fuq l-abbu\u017c tal-potenzjal ta' bejg\u0127 tal-klabb madwar id-dinja, spe\u010bjalment fl-Asja, hu \u0121ie ikkritikat talli kien aktar qed jiffoka kif i\u0121ib 'il quddiem lil Real Madrid fuq il-lat finanzjaru u mhux bi\u017c\u017cejjed fuq il-grawnd tal-futbol.", "Su\u010b\u010bessivament, hu irri\u017cenja fis-27 ta' Frar, 2006, u irrikonoxxa li t-tim u l-klabb, flimkien, kellhom b\u017conn ta' direzzjoni \u0121dida.", "Nhar l-14 ta' Marzu, 2009, P\u00e9rez uffi\u010bjalment \u0127abbar il-kandidatura g\u0127all-presidenza ta' Real Madrid.", "Min\u0127abba li sal-1 ta' \u0120unju 2009, hu kien l-uniku kandidat, P\u00e9rez \u0121ie proklamat b\u0127ala l-president il-\u0121did ta' Real Madrid.", "Plejers immarkati b'tipa \u0127oxma b\u0127alissa huma fit-tim."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "12992", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=12992", "title": "Baskitbol fil-Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa 2009", "text": ["Baskitbol fil-Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa 2009", "Il-Baskitbol fil-Log\u0127ob tal-Pajji\u017ci \u017c-\u017bg\u0127ar tal-Ewropa 2009 sar bejn it-2 u s-6 ta' \u0120unju \u0121ewwa l-Eleftheria Indoor Hall ta' Nikosija.", "G\u0127all-kompetizzjoni maskili \u0121ie organizzat turnew uniku ta' sitt timijiet, fejn minn dawn ji\u0121i determinat it-tim rebbie\u0127.", "G\u0127al-log\u0127ob femminili, minflok, kien jivolvi f'turnew ta' erba' timijiet.", "Il-log\u0127biet segwew dan il-kalendarju segwenti:", "2 ta' \u0120unju, 2009 3 ta' \u0120unju, 2009 4 ta' \u0120unju, 2009 5 ta' \u0120unju, 2009 6 ta' \u0120unju, 2009", "2 ta' \u0120unju, 2009 3 ta' \u0120unju, 2009 4 ta' \u0120unju, 2009 5 ta' \u0120unju, 2009"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13007", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13007", "title": "Kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010 (UEFA) - Grupp 5", "text": ["Kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010 (UEFA) - Grupp 5", "Grupp 5 ta\u017c-\u017bona Ewropea tal-kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010 kien grupp ta' kwalifikazzjoni tal-UEFA g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010.", "Il-grupp kien jikkonsisti mi\u010b-\u010bampjins Ewropej Spanja, it-Turkija, il-Bel\u0121ju, il-Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina, l-Armenja u l-Estonja.", "Il-grupp \u0121ie mirbu\u0127 minn Spanja, li b'hekk ikkwalifikat direttament g\u0127at-Tazza tad-Dinja.", "Il-Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina, min\u0127abba li spi\u010b\u010bat it-tieni, \u0127adet sehem fil-partiti ta' spare\u0121\u0121.", "<div id=\"Armenja v Turkija\">", "<div id=\"Bel\u0121ju v Estonja\">", "<div id=\"Spanja v Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina\"> <div id=\"Turkija v Bel\u0121ju\">", "<div id=\"Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina v Estonja\">", "<div id=\"Spanja v Armenja\"> <div id=\"Turkija v Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina\">", "<div id=\"Bel\u0121ju v Armenja\">", "<div id=\"Estonja v Spanja\"> <div id=\"Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina v Armenja\">", "<div id=\"Estonja v Turkija\">", "<div id=\"Bel\u0121ju v Spanja\"> <div id=\"Armenja v Estonja\">", "<div id=\"Bel\u0121ju v Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina\">", "<div id=\"Spanja v Turkija\"> <div id=\"Estonja v Armenja\">", "<div id=\"Turkija v Spanja\">", "<div id=\"Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina v Bel\u0121ju\"> <div id=\"Armenja v Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina\">", "<div id=\"Spanja v Bel\u0121ju\">", "<div id=\"Turkija v Estonja\"> <div id=\"Armenja v Bel\u0121ju\">", "<div id=\"Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina v Turkija\">", "<div id=\"Spanja v Estonja\"> <div id=\"Armenja v Spanja\">", "<div id=\"Estonja v Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina\">", "<div id=\"Bel\u0121ju v Turkija\"> <div id=\"Bo\u017cnija u \u0126er\u017cegovina v Spanja\">", "<div id=\"Turkija v Armenja\">", "<div id=\"Estonja v Bel\u0121ju\">", "F'dan il-grupp \u0121ew skorjati 94 gowl fi 30 log\u0127ba, b'medja ta' 3.13 gowls kull log\u0127ba."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13010", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13010", "title": "Bj\u00f6rk", "text": ["Bj\u00f6rk", "Bj\u00f6rk Gu\u00f0mundsd\u00f3ttir (Rejkjavik, 21 ta' Novembru 1965) hija kantawtri\u010bi, kompo\u017citri\u010bi, attri\u010bi u produttri\u010bi tal-mu\u017cika avangwardista I\u017clandi\u017ca, li xog\u0127lha jinkludi seba' albums solo u \u017cew\u0121 kolonni sonori ta' films.", "Mag\u0127rufa l-aktar g\u0127al-le\u0127en espressiv, l-iskala vasta ta' soprano, u l-istil mu\u017cikali varjat u eklettiku tag\u0127ha li j\u0127addan influwenzi minn bosta \u0121eneri, inklu\u017c il-pop, ir-rock alternattiv, il-jazz, l-elettronika, il-klassiku, il-folk u t-trip hop, kif ukoll il-kostumi e\u010b\u010bentri\u010bi tag\u0127ha u l-vidjos mu\u017cikali.", "Id-diski tag\u0127ha \"It's Oh So Quiet\", \"Army of Me\" u \"Hyperballad\" kollha la\u0127qu l-ewwel g\u0127axra fi\u010b-\u010bart tar-Renju Unit."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13011", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13011", "title": "Kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010 (UEFA) - Grupp 7", "text": ["Kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010 (UEFA) - Grupp 7", "Grupp 7 ta\u017c-\u017bona Ewropea tal-kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010 kien grupp ta' kwalifikazzjoni tal-UEFA g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010.", "Il-grupp kien kompost minn Franza, ir-Rumanija, is-Serbja, il-Litwanja, l-Awstrija u l-G\u017cejjer Faroe.", "Il-grupp \u0121ie mirbu\u0127 mis-Serbja, li b'hekk ikkwalifikat direttament g\u0127at-Tazza tad-Dinja.", "Franza, min\u0127abba li spi\u010b\u010bat it-tieni, \u0127adet sehem fil-partiti ta' spare\u0121\u0121.", "<div id=\"Rumanija v Litwanja\">", "<div id=\"Serbja v G\u017cejjer Faroe\">", "<div id=\"Awstrija v Franza\"> <div id=\"G\u017cejjer Faroe v Rumanija\">", "<div id=\"Litwanja v Awstrija\">", "<div id=\"Franza v Serbja\"> <div id=\"G\u017cejjer Faroe v Awstrija\">", "<div id=\"Serbja v Litwanja\">", "<div id=\"Rumanija v Franza\"> <div id=\"Litwanja v G\u017cejjer Faroe\">", "<div id=\"Awstrija v Serbja\"> <div id=\"Rumanija v Serbja\">", "<div id=\"Litwanja v Franza\"> <div id=\"Awstrija v Rumanija\">", "<div id=\"Franza v Litwanja\"> <div id=\"Litwanja v Rumanija\">", "<div id=\"Serbja v Awstrija\"> <div id=\"G\u017cejjer Faroe v Serbja\"> <div id=\"G\u017cejjer Faroe v Franza\"> <div id=\"Awstrija v G\u017cejjer Faroe\">", "<div id=\"Franza v Rumanija\"> <div id=\"Rumanija v Awstrija\">", "<div id=\"Serbja v Franza\">", "<div id=\"G\u017cejjer Faroe v Litwanja\"> <div id=\"Awstrija v Litwanja\">", "<div id=\"Serbja v Rumanija\">", "<div id=\"Franza v G\u017cejjer Faroe\"> <div id=\"Litwanja v Serbja\">", "<div id=\"Rumanija v G\u017cejjer Faroe\">", "<div id=\"Franza v Awstrija\">", "F'dan il-grupp \u0121ew skorjati 81 gowl fi 30 log\u0127ba, b'medja ta' 2.7 gowls kull log\u0127ba."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13012", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13012", "title": "Kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010 (UEFA) - Grupp 8", "text": ["Kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010 (UEFA) - Grupp 8", "Grupp 8 ta\u017c-\u017bona Ewropea tal-kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010 kien grupp ta' kwalifikazzjoni tal-UEFA g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010.", "Il-grupp kien jikkonsisti mir-rebbie\u0127a tat-Tazza tad-Dinja 2006 l-Italja, il-Bulgarija, ir-Repubblika tal-Irlanda, \u010aipru, il-\u0120eor\u0121ja u l-Montenegro.", "Il-grupp \u0121ie mirbu\u0127 mill-Italja, li b'hekk ikkwalifika awtomatikament g\u0127at-Tazza tad-Dinja.", "Ir-Repubblika tal-Irlanda, li spi\u010b\u010bat it-tieni fil-grupp, \u0127adet sehem fil-partiti ta' spare\u0121\u0121.", "<div id=\"\u0120eor\u0121ja v Repubblika tal-Irlanda\">", "<div id=\"Montenegro v Bulgarija\">", "<div id=\"\u010aipru v Italja\"> <div id=\"Montenegro v Repubblika tal-Irlanda\">", "<div id=\"Italja v \u0120eor\u0121ja\"> <div id=\"\u0120eor\u0121ja v \u010aipru\">", "<div id=\"Bulgarija v Italja\"> <div id=\"\u0120eor\u0121ja v Bulgarija\">", "<div id=\"Repubblika tal-Irlanda v \u010aipru\">", "<div id=\"Italja v Montenegro\"> <div id=\"Repubblika tal-Irlanda v \u0120eor\u0121ja\"> <div id=\"\u010aipru v \u0120eor\u0121ja\">", "<div id=\"Montenegro v Italja\">", "<div id=\"Repubblika tal-Irlanda V Bulgarija\"> <div id=\"Bulgarija v \u010aipru\">", "<div id=\"\u0120eor\u0121ja v Montenegro\">", "<div id=\"Italja v Repubblika tal-Irlanda\"> <div id=\"Bulgarija v Repubblika tal-Irlanda\">", "<div id=\"\u010aipru v Montenegro\"> <div id=\"Bulgarija v Montenegro\">", "<div id=\"\u0120eor\u0121ja v Italja\">", "<div id=\"\u010aipru v Repubblika tal-Irlanda\"> <div id=\"Italja v Bulgarija\">", "<div id=\"Montenegro v \u010aipru\"> <div id=\"\u010aipru v Bulgarija\">", "<div id=\"Montenegro v \u0120eor\u0121ja\">", "<div id=\"Repubblika tal-Irlanda v Italja\"> <div id=\"Bulgarija v \u0120eor\u0121ja\">", "<div id=\"Italja v \u010aipru\">", "<div id=\"Repubblika tal-Irlanda v Montenegro\">", "F'dan il-grupp \u0121ew skorjati 77 gowl fi 30 log\u0127ba, b'medja ta' 2.56 gowls kull log\u0127ba."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13013", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13013", "title": "\u010aili", "text": ["\u010aili", "I\u010b-\u010aili hi pajji\u017c fil-lbi\u010b estrem tal-Amerika t'Isfel.", "L-isem uffi\u010bjali tag\u0127ha huwa r-Repubblika ta\u010b-\u010aili u l-belt kapital hija Santiago.", "I\u010b-\u010aili tokkupa l-istrixxa tal-art twila u dejqa bejn l-O\u010bean Pa\u010bifiku u l-katina tal-Andi.", "Fit-tramuntana g\u0127andha fruntiera mal-Peru, fil-lvant mal-Bolivja u l-Ar\u0121entina u fin-nofsinhar fejn hemm l-istrett ta' Drake.", "I\u010b-\u010aili g\u0127andha wkoll xi g\u017cejjer fl-O\u010bean Pa\u010bifiku, l-ar\u010bipelagu Juan Fern\u00e1ndez Ar\u010bipelagu, Sala y G\u00f3mez G\u017cira u l-\u0120\u017cira tal-G\u0127id (li qieg\u0127da fil-Poline\u017cja).", "L-erja totali tal-pajji\u017c hi ta' 755,838.7 km2.", "Barra minn hekk, i\u010b-\u010aili g\u0127andha pretensjoni g\u0127as-sovranit\u00e0 fuq \u017cona ta' 1,250,257.6 km2 tal-Antartika, mag\u0127rufa b\u0127ala t-\"Territorju Antartiku \u010ailen\".", "Billi g\u0127andha territorji fl-Amerika t'Isfel, fl-O\u010beanja u l-Antartika, i\u010b-\u010aili tqis ru\u0127a b\u0127ala l-Pajji\u017c tat-Tliet Kontinenti."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13015", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13015", "title": "Kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010 (UEFA) - Grupp 9", "text": ["Kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2010 (UEFA) - Grupp 9", "Grupp 9 ta\u017c-\u017bona Ewropea tal-kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010 kien grupp ta' kwalifikazzjoni tal-UEFA g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010.", "Il-grupp jikkonsisti mill-Olanda, l-Iskozja, in-Norve\u0121ja, l-I\u017clanda u l-Ma\u010bedonja.", "Dan il-grupp kellu tim inqas mit-tmien gruppi l-o\u0127ra.", "Il-grupp \u0121ie mirbu\u0127 mill-Olanda, li b'hekk ikkwalifikat direttament g\u0127at-Tazza tad-Dinja.", "In-Norve\u0121ja, li spi\u010b\u010bat it-tieni, ma da\u0127litx g\u0127all-partiti ta' spare\u0121\u0121 min\u0127abba rekord e\u0127\u017cen mit-timijiet l-o\u0127ra li spi\u010b\u010baw it-tieni fil-grupp rispettiv tag\u0127hom.", "<div id = \"Ma\u010bedonja v Skozja\">", "<div id = \"Norve\u0121ja v I\u017clanda\"> <div id = \"I\u017clanda v Skozja\">", "<div id = \"Ma\u010bedonja v Olanda\"> <div id = \"Skozja v Norve\u0121ja\">", "<div id = \"Olanda v I\u017clanda\"> <div id = \"Norve\u0121ja v Olanda\">", "<div id = \"I\u017clanda v Ma\u010bedonja\"> <div id = \"Olanda v Skozja\"> <div id = \"Olanda v Ma\u010bedonja\">", "<div id = \"Skozja v I\u017clanda\"> <div id = \"Ma\u010bedonja v Norve\u0121ja\">", "<div id = \"I\u017clanda v Olanda\"> <div id = \"Ma\u010bedonja v I\u017clanda\">", "<div id = \"Olanda v Norve\u0121ja\"> <div id = \"Norve\u0121ja v Skozja\"> <div id = \"Skozja v Ma\u010bedonja\">", "<div id = \"I\u017clanda v Norve\u0121ja\"> <div id = \"Norve\u0121ja v Ma\u010bedonja\">", "<div id = \"Skozja v Olanda\">", "F'dan il-grupp \u0121ew skorjati 44 gowl f'20 log\u0127ba, b'medja ta' 2.2 gowl kull log\u0127ba."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13016", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13016", "title": "Entrena", "text": ["Entrena", "Entrena hija muni\u010bipalit\u00e0 f'La Rioja, fi Spanja.", "F'Di\u010bembru tal-2008, il-popolazzjoni kienet tg\u0127odd 1,448 ru\u0127."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13031", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13031", "title": "Ritchie De Laet", "text": ["Ritchie De Laet", "Richard \"Ritchie\" De Laet (Antwerp, 28 ta' Novembru 1988) hu plejer tal-futbol Bel\u0121jan li attwalment jilg\u0127ab mat-tim ta' Leicester City.", "De Laet ing\u0127aqad ma' Stoke City g\u0127al somma inizzjali ta' \u00a3100,000, nhar is-17 ta' Awwissu 2007, mill-klabb Bel\u0121jan ta' Royal Antwerp, fejn iffirma kuntratt ta' tliet snin.", "F'Ottubru tal-2008, ing\u0127aqad g\u0127al xahar ta\u0127t self mat-tim ta' Wrexham, fejn iddebutta fir-reb\u0127a ta' 2\u20130 fuq Lewes fil-Conference National.", "Matul i\u017c-\u017cmien tieg\u0127u mal-klabb g\u0127amel total ta' tliet dehriet, imma l-perjodu ta' self kellu jintemm qabel min\u0127abba li kellu jag\u0127mel operazzjoni fl-ernja.", "Nhar it-8 ta' Jannar 2009, De Laet iffirma kuntratt g\u0127al tliet snin ma' Manchester United.", "Is-somma ta' inga\u0121\u0121 im\u0127allsa minn Manchester United tiddependi mill-prestazzjonijiet ta' De Laet mal-klabb.", "Wara li ng\u0127aqad ma' United, De Laet beda jilg\u0127ab mat-tim tar-riservi.", "F'Marzu tal-2009, De Laet \u0121ie mni\u017c\u017cel fost il-\u0127ames plejers 'il fuq minn 18-il sena, li ntg\u0127a\u017clu f'isem it-tim ta' ta\u0127t it-tmintax-il sena ta' Manchester United biex jipparte\u010bipaw fit-Torneo Calcio Memorial Claudio Sassi-Sassuolo.", "Hu lag\u0127ab tlieta mill-\u0127ames partiti, u skorja \"penalty\" fir-reb\u0127a ta' 5\u20133 bl-g\u0127oti tal-penalties fuq Modena biex po\u0121\u0121a lir-\"Red Devils\" fil-finali, mirbu\u0127a 1\u20130 fuq Ajax.", "De Laet ing\u0127ata l-ewwel sej\u0127a mal-ewwel tim meta iddebutta fl-24 ta' Mejju 2009, fejn lag\u0127ab b\u0127ala difensur xellugi fl-a\u0127\u0127ar \u0121urnata tal-kampjonat tal-ista\u0121un 2008\u201309 kontra Hull City.", "Bl-opportunitajiet mal-klabb minn Manchester ikunu ftit, nhar is-17 ta' \u0120unju 2011, De Laet issie\u0127eb mat-tim promoss ta' Norwich City b'self g\u0127al sena.", "Mag\u0127om iddebutta fid-dro ta' 1\u20131 kontra Wigan Athletic.", "Nhar il-21 ta' Awwissu skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u g\u0127al Norwich kontra l-eks-klabb tieg\u0127u, Stoke City, fi dro ta' 1\u20131.", "Fit-18 ta' Jannar 2012, De Laet irritorna lura lejn United wara li l-perjodu ta' self tieg\u0127u \u0121ie m\u0127assar.", "Fl-14 ta' Mejju 2012, De Laet iffirma kuntratt ta' tliet snin ma' Leicester City.", "Hu skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u fl-1 ta' Jannar 2013, fir-reb\u0127a kbira ta' 6\u20131 fuq Huddersfield Town.", "Ftit \u0121ranet wara d-debutt bil-flokk ta' Manchester United, De Laet \u0121ie msejja\u0127 fl-iskwadra Bel\u0121jana g\u0127at-Tazza Kirin g\u0127all-pariti kontra \u010b-\u010aili u l-\u0120appun.", "Id-debutt tieg\u0127u wasal fid-29 ta' Mejju 2009 kontra \u010b-\u010aili."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13047", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13047", "title": "Tazza tal-Konfederazzjonijiet 2009", "text": ["Tazza tal-Konfederazzjonijiet 2009", "It-Tazza tal-Konfederazzjonijiet 2009 kienet it-tmien edizzjoni tat-Tazza tal-Konfederazzjonijiet, u saret fl-Afrika t'Isfel bejn l-14 u t-28 ta' \u0120unju 2009, b\u0127ala preludju g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010.", "It-tlug\u0127 tal-poloz saru fit-22 ta' Novembru 2008 fi\u010b-\u010aentru ta' Konvenzjoni ta' Sandton \u0121ewwa Johannesburg.", "I\u010b-\u010bampjins difensuri tat-titlu huma l-Bra\u017cil, li reb\u0127u dan it-turnew fl-2005.", "Huma rnexxielhom i\u017commu dan it-titlu meta fil-finali g\u0127amlu rimonta fuq l-iStati Uniti meta reb\u0127u 3\u20132.", "Erbat ibliet se jservu b\u0127ala stadji g\u0127at-Tazza tal-Konfederazzjonijiet 2009.", "Il-FIFA kienet g\u0127a\u017clet ukoll il-grawnd Nelson Mandela Bay ta' Port Elizabeth fost l-istadji, per\u00f2 min\u0127abba li x-xog\u0127lijiet g\u0127ar-ristruturazzjoni tal-istadju damu ma jitlestew sat-30 ta' Marzu 2009, dan l-istadju tne\u0127\u0127a mil-lista.", "Madanakollu, g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010 se jkunu fost l-istadji mag\u0127\u017cula.", "Ir-referis g\u0127all-partiti \u0121ew im\u0127abbra nhar il-5 ta' Mejju.", "\u017bew\u0121 timijiet ta' referis, immexxiha rispettivament minn Carlos Batres u Carlos Amarilla, irtiraw min\u0127abba problemi fi\u017ci\u010bi.", "Mill-istess konfederazzjoni instabu s-sostituti tag\u0127hom, li kienu Benito Archundia u Pablo Pozo."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13051", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13051", "title": "Giuseppe Rossi", "text": ["Giuseppe Rossi", "Giuseppe Rossi (Teaneck, 1 ta' Frar 1987) huwa futboler Taljan, attakkant ta' Fiorentina u tat-tim nazzjonali Taljan.", "Rossi twieled fl-Istati Uniti, pre\u010bi\u017cament f'Teanec minn \u0121enituri Taljani; missieru, Ferdinando Rossi, kien kow\u010b tal-futbol u kien jg\u0127allem it-Taljan u l-Ispanjol fl-iskola sekondarja ta' Clifton, filwaqt li ommu, Cleonilde Rossi, kienet ukoll g\u0127alliema tal-lingwi fi Clifton.", "Fis-sena 2000, ta' tlettax-il sena, il-klabb ta' Parma innota lil Rossi u \u0121abitu l-Italja fejn rawmitu fi \u0127dan is-settur \u0121ovanili tal-istess klabb.", "Fis-sajf tal-2004, ta' sbatax-il sena, \u0121ie akkwistat minn Manchester United.", "Wara li impressjona mat-tim tar-riservi, hu ddebutta mar-\"Red Devils\" b\u0127ala sostitut fl-10 ta' Novembru 2004, fil-partita valida g\u0127al-League Cup, kontra Crystal Palace.", "Fil-15 ta' Ottubru 2005, ta' tmintax-il sena, sab ix-xibka g\u0127all-ewwel darba fil-Premier League, meta inqas minn g\u0127axar minuti minn x'\u0127in da\u0127al b\u0127ala sostitut kontra Sunderland, skorja t-tielet gowl ta' United minn tmintax-il metru, biex tahom reb\u0127a ta' 3\u20131.", "Fit-tieni sta\u0121un tieg\u0127u f'Manchester, iddebutta wkoll fil-UEFA Champions League, fejn kiseb \u017cew\u0121 pre\u017cenzi, waqt li skorja tliet gowls fit-tazzi nazzjonali.", "B'hekk temm l-ista\u0121un tieg\u0127u b'4 gowls fi 12-il log\u0127ba.", "Fil-bidu tal-ista\u0121un 2006\u201307, Rossi ing\u0127ata b'self lil Newcastle United sal-1 ta' Jannar 2007, biex ikun jista' jikseb bi\u017c\u017cejjed esperjenza.", "L-uniku gowl bil-flokk iswed u abjad wasal fil-25 ta' Ottubru 2006, kontra Portsmouth fit-tielet rawnd tal-Carling Cup.", "Fis-17 ta' Jannar 2007 \u0121ie msellef lil Parma sal-a\u0127\u0127ar nofs tal-ista\u0121un.", "Skjerat mill-bidu fost l-ewwel \u0127dax, fil-partita debuttanti tieg\u0127u fil-21 ta' Jannar, hu skorja l-gowl li wassal lill-Parma biex jeg\u0127lbu lil Torino 1\u20130 u biex jirritoraw lura lejn ir-reb\u0127 wara nixfa ta' reb\u0127a li kienet tmur lura lejn l-10 partiti pre\u010bedenti.", "Fis-7 ta' April, fil-partita \u0121ewwa darhom kontra Livorno, hu skorja gowl fil-91 minuta li ta lill-Parma r-reb\u0127a, u re\u0121a' rrepeta dan fit-18 ta' April, meta b'permezz tal-ewwel doppjetta tieg\u0127u fis-Serie A, hu ta reb\u0127a prezzju\u017ca 'l-Parma kontra Fiorentina.", "Erbat ijiem wara, permezz ta' gowl fir-reb\u0127a ta' 4\u20133 li Parma g\u0127amlu fuq Palermo, din kienet tfisser l-ewwel reb\u0127a tal-klabb barra minn daru g\u0127al dak l-ista\u0121un.", "Il-prestazzjonijiet tieg\u0127u fid-dsatax-il partita li lag\u0127ab, li fihom skorja disa' gowls, wasslu 'l-Parma ta' Claudio Ranieri li jakkwistaw it-tnax-il post, meta salvaw mir-relegazzjoni fl-a\u0127\u0127ar \u0121urnata.", "Wara \u017c-\u017cmien ta' self ma' Parma, fi tmiem l-ista\u0121un \u0127afna klabbs Taljani xtaquh, per\u00f2 hu rritorna barra minn pajji\u017cu.", "Fil-fatt fl-2007, f'et\u00e0 ta' g\u0127oxrin sena, Manchester United \u010bediet g\u0127al offerta ta' 10 miljun ewro mill-klabb Spanjol ta' Villarreal.", "Madanakollu, fil-kuntratt ta' Rossi idda\u0127let klaw\u017cola li tippermetti lil Manchester United biex ikunu jistg\u0127u jixtruh fil-futur qarib.", "Fl-ewwel sta\u0121un tieg\u0127u fi Spanja sar plejer determinanti g\u0127as-\"Sottomarin isfar\": minkejja diversi problemi fi\u017ci\u010bi, hu rnexxielu jiskorja 11-il gowl f'27 partita fil-Liga, u kkontribwixxa g\u0127at-tieni post storiku fil-kampjonat li ta post awtomatiku fil-fa\u017ci tal-gruppi ta\u010b-Champions League.", "Fl-ista\u0121un su\u010b\u010bessiv, Rossi ibrilla fi\u010b-Champions League fejn skorja tliet gowls, waqt li kompla jikkonferma ru\u0127u fil-kampjonat, meta skorja 12-il gowl fi 30 partita.", "Rossi irrapre\u017centa lill-Italja fi kwa\u017ci kull livell \u0121ovanili, mit-tim ta' ta\u0127t is-16-il sena, sat-tim ta' ta\u0127t il-21 sena.", "Minkejja li fl-2006 \u0121ie mistieden mill-kow\u010b tat-tim nazzjonali tal-iStati Uniti, Bruce Arena, biex jie\u0127u sehem f'sessjoni ta' ta\u0127ri\u0121 mat-tim fi preparazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja, Rossi irrifjuta din l-offerta fejn stqarr ix-xewqa li jilg\u0127ab g\u0127all-Italja.", "Hu skorja erba' gowls fl-Olimpjadi tas-sajf 2008, biex sar l-aqwa skorer tat-turnew, minkejja li l-iskwadra Taljana waslet biss sal-kwarti tal-finali.", "Il-kow\u010b tat-tim nazzjonali Taljan Marcello Lippi, sejja\u0127 lil Rossi fost l-iskwadra tieg\u0127u f'Ottubru tal-2008, fejn iddebutta b\u0127ala sostitut fit-tieni taqsima fil-partita tal-11 ta' Ottubru kontra l-Bulgarija, partita valida mill-fa\u017ci ta' kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja 2010.", "L-ewwel gowl tieg\u0127u mal-\"Azzurri\" wasal kontra l-Irlanda ta' Fuq, f'partita ta' \u0127biberja li ntlag\u0127bet fis-6 ta' \u0120unju, 2009.", "Hu wkoll skorja \u017cew\u0121 gowls kontra l-iStati Uniti fl-ewwel partita tal-Italja fit-Tazza tal-Konfederazzjonijiet 2009 fil-15 ta' \u0120unju 2009, \u0121ewwa l-Afrika t'Isfel.", "Manchester United"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13062", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13062", "title": "Mohamed Soliman", "text": ["Mohamed Soliman", "Mohamed Soliman Homos (bl-G\u0127arbi: \u0645\u062d\u0645\u062f \u062d\u0645\u0635\u200e; 1 ta' Jannar 1979) huwa eks-plejer tal-futbol E\u0121izzjan, li qatta' l-bi\u010b\u010ba l-kbira tal-karriera tieg\u0127u ma'Ismaily.", "Hu reba\u0127, flimkien mat-tim nazzjonali E\u0121izzjan, l-edizzjoni tal-2008 tat-Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikana, minkejja li qatt ma ni\u017cel fil-grawnd matul il-kompetizzjoni.", "Fit-Tazza tal-Konfederazzjonijiet 2009, hu skorja permezz ta' daqqa ta' ras il-gowl tar-reb\u0127a kontra l-Italja, fir-reb\u0127a E\u0121izzjana bl-iskor ta' 1\u20130, fejn wara l-partita ng\u0127ata l-unur tal-Plejer tal-Partita wara l-prestazzjonijiet tajbin tieg\u0127u qalb in-nofs il-grawnd tal-E\u0121ittu."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13071", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13071", "title": "S\u00f8ren Kierkegaard", "text": ["S\u00f8ren Kierkegaard", "S\u00f8ren Aabye Kierkegaard (Kopen\u0127agen, 5 ta' Mejju 1813 \u2013 Kopen\u0127agen, 11 ta' Novembru 1855) kien wie\u0127ed mill-iktar filosfi importanti tas-Seklu 19 u kellu influwenza imponenti, artikulata u kontroversjali fuq il-\u0127sieb filosofiku tas-Seklu 20 u tas-Seklu 21."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13072", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13072", "title": "Grupp F tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006", "text": ["Grupp F tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006", "Grupp F tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006 li saret fil-\u0120ermanja, kien jikkonsisti minn erba' timijiet.", "Il-log\u0127ob minn dan il-grupp sar bejn it-12 ta' \u0120unju u t-22 ta' \u0120unju 2006.", "Il-Bra\u017cil reb\u0127u l-grupp, u avvanzaw g\u0127at-tieni taqsima tal-log\u0127ba, flimkien li mag\u0127hom ing\u0127aqdu l-Awstralja.", "Il-Kroazja u l-\u0120appun kellhom ibaxxu rashom hekk kif sfaw eliminati.", "Il-Bra\u017cil la\u0127qu l-fa\u017ci finali tat-Tazza tad-Dinja konxji li kienu fost il-favoriti netti li jer\u0121g\u0127u jakkwistaw t-Tazza tad-Dinja g\u0127at-tieni darba konsekuttiva, wara kampanja ta' kwalifikazzjoni mill-aqwa akkumpanjata minn sta\u0121un mill-aqwa g\u0127al Ronaldinho.", "Il-Kroazja, g\u0127as-su\u010b\u010bess li kellha fil-kompetizzjonijiet pre\u010bedenti u l-po\u017cizzjoni tag\u0127ha fil-qu\u010b\u010bata tal-klassifika tal-grupp ta' kwalifikazzjoni quddiem l-I\u017cvezja, kienet il-favorita li ssib post fit-tieni taqsima permezz tat-tieni post fil-grupp.", "Il-\u0120appun kienu dawk li kellhom ix-xewqa li jer\u0121g\u0127u jirrepetu l-istess passi li g\u0127amlu fl-edizzjoni pre\u010bedenti fejn f'dik is-sena kienu waslu sal-a\u0127\u0127ar taqsima, waqt li l-Awstralja kienet qed tag\u0127mel l-istorja meta re\u0121g\u0127et dehret f'din il-kompetizzjoni wara assenza ta' 32 sena.", "Fl-ewwel partita tal-Bra\u017cil, it-tim wera livell ta' prestazzjoni baxxa, bid-detenturi ta' dan it-titlu juru nuqqas ta' sforz bid-difi\u017ca Kroata jirnexxielha tannulla kwalunkwe avvanz mag\u0127mul minn Ronaldinho u Ronaldo.", "Minkejja li Kak\u00e1 \u0127are\u0121 bil-gowl rebbie\u0127 fl-44 minuta, \u0127afna kienu li ddubbitaw fuq il-prestazzjoni Bra\u017ciljana spe\u010bjalment fuq Ronaldo u l-prestazzjoni tieg\u0127u, b'\u0127afna jikkritaw bil-qawwi lill-plejer g\u0127an-nuqqas ta' impenn li wera.", "Il-partita bejn l-Awstralja u l-\u0120appun, rat lit-tim \u0120appuni\u017c jie\u0127u l-vanta\u0121\u0121 b'gowl kontroversjali ta' Shunsuke Nakamura fis-26 minuta, meta l-plejers Awstraljani pprotestaw li Naohiro Takahara tellef lill-gowler Mark Schwarzer milli jilqa' l-ballun.", "Madanakollu, doppjetta tas-soltu Tim Cahill u John Aloisi fit-tieni taqsima kienu bi\u017c\u017cejjed biex taw reb\u0127a lill-Awstraljani bl-iskor ta' 3\u20131.", "Dawn il-gowls kienu l-ewwel gowls tal-Awstralja fl-istorja tag\u0127hom fit-Tazza tad-Dinja.", "B'hekk is-\"Socceroos\" kisbu l-ewwel reb\u0127a fit-Tazza tad-Dinja.", "Konxji mill-b\u017conn li kellhom jiksbu xi punti kontra l-hekk mist\u0127oqq l-aqwa tim tal-grupp, l-Awstralja \u0127ar\u0121et b'sa\u0127\u0127itha kontra l-Bra\u017cil.", "Minkejja li l-Bra\u017cil kienu ta' aktar kwalit\u00e0 mit-tim O\u010bean, dan ma kienx rifless fuq il-grawnd.", "Madanakollu, in-nuqqas ta' esperjenza li l-Awstraljani kienu j\u0127addnu g\u0127al manifestazzjoni b\u0127al din swiethom qares f'dan il-konfront.", "Il-Bra\u017cil marru minn fuq grazzi g\u0127al doppjetta ta' Adriano u tas-sostitut Fred, biex \u0127ar\u0121u rebbie\u0127a 3\u20130 u assiguraw il-passa\u0121\u0121 g\u0127at-tieni taqsima.", "Il-Kroazja u l-\u0120appun, min-na\u0127a l-o\u0127ra, kellhom b\u017conn reb\u0127a biex i\u017commu l-aspirazzjonijiet tag\u0127hom g\u0127olja biex jil\u0127qu 'l-Awstralja.", "Madanakollu, din il-partita spi\u010b\u010bat f'pari deludenti ta' ming\u0127ajr gowls.", "Fl-a\u0127\u0127ar partita tal-grupp, il-\u0120appun lag\u0127bu kontra l-Bra\u017cil.", "Minkejja li fit-teorija l-\u0120appuni\u017ci xorta kienu g\u0127adhom fi\u010b-\u010bans li jikkwalifikaw, fil-verit\u00e0 kellha tkun wirja impekabbli biex jinnulifikaw l-isfida tal-Bra\u017cil.", "B'sorpri\u017ca, Keiji Tamada feta\u0127 l-iskor g\u0127all-\u0120appuni\u017ci fl-34 minuta.", "Il-Bra\u017cil, li kienu g\u0127adhom i\u017commu r-rekord ta' disa' partiti ming\u0127ajr telfa fil-fa\u017ci finali tal-kompetizzjoni (bl-a\u0127\u0127ar telfa tmur lura fil-finali tat-Tazza tad-Dinja 1998 kontra Franza), irrispondu g\u0127al dan il-gowl bla mistenni, meta l-\u0127afna kritikat Ronaldo sikket 'il kriti\u010bi tieg\u0127u billi skorja l-gowl tal-pari.", "Dan il-gowl fisser ukoll li Ronaldo \u0127a post 'il le\u0121\u0121endarju Pel\u00e9 fil-klassifika tal-aqwa skorers mat-tim nazzjonali Bra\u017ciljan f'dan it-turnew.", "Juninho Pernambucano u Gilberto tefg\u0127u lill-Bra\u017cil fil-vanta\u0121\u0121, u Ronaldo \u017cied ir-raba' u l-a\u0127\u0127ar gowl tal-konfront, b'dan il-gowl skorjat fil-81 minuta, jag\u0127mlu l-iktar skorer prolifiku fl-istorja ta' dan it-turnew fejn ugwalja r-rekord tal-\u0120ermani\u017c Gerd M\u00fcller.", "Il-partita l-o\u0127ra offriet aktar emozzjonijiet, bl-Awstralja u l-Kroazja ji\u0121\u0121ieldu g\u0127all-a\u0127\u0127ar post disponibbli g\u0127at-tieni taqsima.", "Bl-aqwa log\u0127ob ikun provdut mill-Balkani\u010bi, ma kinitx sorpri\u017ca li wara \u017cew\u0121 minuti Darijo Srna feta\u0127 l-iskor g\u0127all-Kroati.", "Craig Moore irnexxielu j\u0121ib parit\u00e0 fl-iskor wara 38 minuta.", "Fit-tieni taqsima, il-kaptan tal-Kroazja Niko Kova\u010d re\u0121a' po\u0121\u0121a fil-vanta\u0121\u0121 lit-tim tieg\u0127u, b'gowl li wasal fis-57 minuta.", "Hekk kif bdew jg\u0127addu l-minuti, il-partita bdiet issir aktar vjolenti bir-referi Ingli\u017c Graham Poll juri t-tieni karta safra (u b'hekk karta \u0127amra finali) lill-Kroat Dario \u0160imi\u0107 u lill-Awstraljan Brett Emerton fil-85 u fis-87 minuta, rispettivament.", "Hekk kif deher li kienu se tkun il-Kroazja li tkompli l-avventura f'din il-kompetizzjoni, Harry Kewell skorja g\u0127all-Awstralja u kiseb il-pari ta' 2\u20132.", "Fl-a\u0127\u0127ar istanti tal-partita, se\u0127\u0127 fatt stramb fejn fid-90 minuta Graham Poll wera t-tieni karta safra lil Josip \u0160imuni\u0107.", "Hekk kif kellu di\u0121\u00e0 karta safra li ng\u0127atatlu fil-61 minuta, skont ir-regoli tal-FIFA dan kellu j\u0127alli l-grawnd, imma r-referi ma weriex il-karta l-\u0127amra, u \u0160imuni\u0107 kompla jilg\u0127ab sa tliet minuti wara meta fl-a\u0127\u0127ar Poll wrielu t-tielet karta safra u finalment ing\u0127ata l-karta l-\u0127amra.", "B'ri\u017cultat ta' dan, il-FIFA issospendiet lil Graham Poll g\u0127all-kumplament tat-turnew.", "Finalment, il-partiti ntemmet bl-Awstraljani jil\u0127qu g\u0127all-ewwel darba fl-istorja tag\u0127hom il-fa\u017ci tal-a\u0127\u0127ar sittax."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13078", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13078", "title": "Timijiet parte\u010bipanti fit-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006", "text": ["Timijiet parte\u010bipanti fit-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006", "Dan l-artiklu jelenka t-timijiet nazzjonali tal-futbol ikkonfermati g\u0127at-Tazza tad-Dinja, ospitata fil-\u0120ermanja bejn id-9 ta' \u0120unju u d-9 ta' Lulju 2006.", "Qabel ma sejj\u0127u l-iskwadra definittiva, kienu diversi t-timijiet li semmew skwadra provi\u017corja ta' bejn 23 u 33 plejer, imma kull pajji\u017c parte\u010bipant kellu jibg\u0127at il-lista finali tal-plejers sal-15 ta' Mejju 2006.", "Sostituti g\u0127al plejers li jwe\u0121\u0121g\u0127u kien permess sa 24 sieg\u0127a qbael l-ewwel partita tat-tim fit-Tazza tad-Dinja.", "Plejers immarkatati b'(k) ing\u0127ataw il-faxxa ta' kaptan g\u0127at-tim nazzjonali tag\u0127hom.", "In-numru ta' pre\u017cenzi jg\u0127oddu sa qabel il-bidu tat-Tazza tad-Dinja, inklu\u017ci l-partiti ta' \u0127biberija li ntlag\u0127bu qabel il-bidu tat-turnew.", "L-informazzjoni fuq il-klabbs hi dik w\u017cata mill-FIFA.", "Plejers li din l-informazzjoni tag\u0127hom tbiddlet matul il-kors jew qabel it-turnew huma indikati permezz ta' noti.", "Kow\u010b: Luis Fernando Su\u00e1rez", "Kow\u010b: J\u00fcrgen Klinsmann", "Kow\u010b: Alexandre Guimar\u00e3es", "Kow\u010b: Pawe\u0142 Janas", "Kow\u010b: Sven-G\u00f6ran Eriksson", "Kow\u010b: An\u00edbal Ruiz", "Kow\u010b: Leo Beenhakker", "Kow\u010b: Lars Lagerb\u00e4ck", "Kow\u010b: Jos\u00e9 Pekerman", "Kow\u010b: Henri Michel", "Kow\u010b: Marco van Basten", "Kow\u010b: Ilija Petkovi\u0107", "Kow\u010b: Lu\u00eds Oliveira Gon\u00e7alves", "Kow\u010b: Branko Ivankovi\u0107", "Kow\u010b: Ricardo Lavolpe", "Kow\u010b: Luiz Felipe Scolari", "Kow\u010b: Karel Br\u00fcckner", "Kow\u010b: Ratomir Dujkovi\u0107", "Kow\u010b: Marcello Lippi", "Kow\u010b: Bruce Arena", "Kow\u010b: Guus Hiddink", "Kow\u010b: Carlos Alberto Parreira", "Kow\u010b: Zico", "Kow\u010b: Zlatko Kranj\u010dar", "Kow\u010b: Raymond Domenech", "Kow\u010b: Dick Advocaat", "Kow\u010b: Otto Pfister", "Kow\u010b: K\u00f6bi Kuhn", "Kow\u010b: Marcos Paquet\u00e1", "Kow\u010b: Luis Aragon\u00e9s", "Kow\u010b: Roger Lemerre", "Kow\u010b: Oleg Blokhin"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13084", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13084", "title": "Rinaxximent", "text": ["Rinaxximent", "Rinaxximent hija kelma li \u0121ejja mill-Fran\u010bi\u017c li tfisser Qawmien mill-\u0121did.Dan il perjodu tal-istorja beda mill-1340 u ntemm fil-1600.", "Ir-Rinaxximent kien it-tmiem tal-Medjuevu u l-bidu ta' \u017cmien aktar modern.", "Kien \u017cmien ta' tibdil kbir fil-\u0127sieb tal-bniedem li kellu effett fuq il-letteratura, pittura, skultura u kull aspett tal-\u0127ajja tal bniedem.Il-bniedem kien qisu twieled mill \u0121did.", "Il-bniedem kien meqjus xi ha\u0121a ha\u017cina u xog\u0127lu f'din id-dinja kien li jsalva ru\u0127u.", "Kull \u0127a\u0121a li tfixklu milli jag\u0127mel dan kienet \u0127a\u017cina.", "I\u010b-\u010bentru ta' kollox kien Alla.", "Kull ma kellu x'jaqsam mal-bniedem kien ikrah u \u0127a\u017cin.", "Fil Medjuevu l'\u0127ajja kienet tikkon\u010bentra biss fur ir-reli\u0121jon.", "E\u017cempju ta' din kienet il-pittura.", "Din biss b'su\u0121\u0121etti reli\u0121ju\u017ci li turi l-kobor ta' Alla.", "Fdak il-perjodu kittieba Taljani Francesco Petrarca u Giovanni Boccacio bdew jinteressaw ru\u0127hom u jistudjaw il-letteratura tal-Gre\u010bja tal-qedem.", "Fl-istess \u0127in \u0127afna studjuzi Griegi telqu minn Kostantinopli g\u0127ax be\u017cg\u0127u minn inva\u017cjoni Torka.", "Dawn l-istudju\u017ci \u0121abu mag\u0127hom hafna kitbiet tal-Gre\u010bja antika.", "Bis-sa\u0127\u0127a ta' hekk fl-Italja qam interess kbir fil-kultura Griega hekk imsej\u0127a klassika."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13115", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13115", "title": "Romanti\u010bi\u017cmu", "text": ["Romanti\u010bi\u017cmu", "Ir-Romanti\u010bi\u017cmu kien moviment artistiku, letterarju, intellettwali u li \u0121ie \u017cviluppat fil-\u0120ermanja fit-tmiem tas-seklu tmintax u mbag\u0127ad nfirex madwar l-Ewropa.", "Ir-Romanti\u010bi\u017cmu kiseb qawwa matul ir-Rivoluzzjoni Industrijali.", "Ir-Romanti\u010bi\u017cmu kienet dik ir-reazzjoni fejn l-idejat kienu kontra l-Illumini\u017cmu u li fosthom kienu ji\u0121u minn filosfi tas-seklu tmintax.", "Fis-sens ba\u017ciku, it-terminu \"romanti\u010bi\u017cmu\" \u0121ie u\u017cat biex jirreferi g\u0127al \u010berti artisti, poeti, kittieba, mu\u017ci\u010bisti, kif ukoll politi\u010bi, filosofi\u010bi u \u0127assieba so\u010bjali tad-tard tas-seklu tmintax sal-bidu tan-nofs ta seklu dsatax.", "Ir-Romanti\u010bi\u017cmu rawwem kuxjenza ossessiva dwar is-sbu\u0127ija tan-Natura u l-misteri tag\u0127ha.", "In-Natura tinbidel f'dinja animata fejn kull element u kull \u0127lejqa huma mog\u0127nija b' sensibbilt\u00e0 li t\u0127oss u ta\u0127seb.", "Ir-Romanti\u010bi\u017cmu wettaq l-emozzjoni u l-esperjenzi sensorji filwaqt li \u010ba\u0127ad ir-ra\u0121uni u l-intellett.", "Ir-ra\u0121uni ma tistax tasal biex tag\u0127ti tifsira xierqa lil kulma jin\u0127ass f'ru\u0127 il-bniedem; g\u0127alhekk is-superjorit\u00e0 tas-sentiment.", "Ir-Romanti\u010bi\u017cmu donnu qed jg\u0127id: \"Jien in\u0127oss, allura ne\u017cisti.\"", "Ir-Romanti\u010bi\u017cmu enfasizza l-burdati estremi u t-taqbidiet interjuri tal-bniedem.", "G\u0127alhekk jispikkaw sentimenti qawwija ta' m\u0127abba u mibeg\u0127da, \u0127lewwa u rabja, hena u niket, qlubija u bi\u017ca', tama u disperazzjoni.", "Barra li fittex is-sabi\u0127 u l-veru fl-img\u0127oddi, igglorifika l-passat ta\u0127t lenti nostal\u0121ika.", "Ir-Romanti\u010bi\u017cmu:", "Ir-Romanti\u010bi\u017cmu jimplika l-libert\u00e0 ta' l-ispirtu:", "\u0126afna stori\u010bi intellettwali raw ir-Romanti\u010bi\u017cmu b\u0127ala moviment li serva b\u0127ala muftie\u0127 fil-Kontro-Illumini\u017cmu, li kienet ir-reazzjoni kontra \u017c-\u017bmien l-Illumini\u017cmu."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13116", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13116", "title": "Dinosawru", "text": ["Dinosawru", "Is-Dinosawru huma tas-superorni Dinosauria."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13117", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13117", "title": "Antonio Valencia", "text": ["Antonio Valencia", "Luis Antonio Valencia Mosquera (Lago Agrio, 4 ta' Awwissu 1985) hu plejer tal-futbol Ekwadorjan li attwalment jinsab jilg\u0127ab mat-tim ta' Manchester United u t-tim nazzjonali tal-Ekwador.", "Valencia beda l-karriera tieg\u0127u ma' El Nacional, u fl-2005 ittrasferixxa g\u0127al mat-tim Spanjol ta' Villarreal.", "Madankollu, hu \u0121ie msellef lil Recreativo de Huelva g\u0127al parti sostanzjali tal-ista\u0121un 2005\u201306.", "Fit-3 ta' Awwissu 2006, Valencia ing\u0127aqad mal-klabb tal-Premier League Ingli\u017c Wigan Athletic g\u0127al sena ta\u0127t self.", "Il-kow\u010b Paul Jewell ikkumenta fuq Valencia: \"Antonio hu xi \u0127a\u0121a \u0121dida g\u0127al Wigan.", "B\u0127al \u0127afna Sudamerikani, hu j\u0127addan \u0127afna kapa\u010bitajiet u din jikkombinaha ma' pass mg\u0127a\u0121\u0121el u \u0127idma bla qatig\u0127 fuq il-grawnd.", "Hu lag\u0127ab fl-Ewropa g\u0127al sta\u0121un, u jien konvint li hu g\u0127andu l-attributi ne\u010bessarji biex jag\u0127mel su\u010b\u010bess fil-Premiership.\"", "Id-debutt tieg\u0127u wasal fid-19 ta' Awwissu 2006, fit-telfa ta' 2\u20131 kontra Newcastle United, u skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u fil-21 ta' Ottubru 2006 kontra Manchester City.", "Il-perjodu ta' self \u0121ie esti\u017c g\u0127as-sena segwenti, u fit-18 ta' Frar 2008 issi\u0121illa permanentament il-passa\u0121\u0121 tieg\u0127u mal-klabb Ingli\u017c, fejn iffirma kuntratt ta' tliet snin u nofs.", "Il-forma e\u010b\u010bellenti laqtet l-g\u0127ajn ta' klabbs importanti matul is-suq tat-trasferimenti tas-sajf 2008, fosthom Manchester United u Liverpool, fejn finalment ittrasferixxa fl-ista\u0121un segwenti ma' Manchester United, g\u0127al kuntratt ta' erba' snin.", "L-ewwel dehra internazzjonali ta' Valencia mat-tim nazzjonali tal-Ekwador kienet f'partita valida g\u0127all-kwalifikazzjoni g\u0127at-Tazza tad-Dinja kontra l-Paragwaj fis-27 ta' Marzu 2005, fejn skorja doppjetta fir-reb\u0127a Ekwadorjana bl-iskor ta' 5\u20132.", "Hu lag\u0127ab f'isem l-Ekwador fil-fa\u017ci finali tat-Tazza tad-Dinja 2006 li saret fil-\u0120ermanja, u kien nominat fit-tim ideali tal-FIFA, lista li tirrikonoxxi l-aqwa plejers g\u0127al kull po\u017cizzjoni matul it-Tazza tad-Dinja.", "Hu kien nominat ukoll b\u0127ala wie\u0127ed mis-sitt kandidati g\u0127all-unur ta' L-Aqwa Plejer \u017bag\u0127\u017cug\u0127.", "Lukas Podolski kien ir-rebbie\u0127 eventwali, anke jekk ir-ri\u017cultati uffi\u010bjali tas-sonda\u0121\u0121 imwassal mis-sit tat-Tazza tad-Dinja 2006 urew lil Valencia fil-vanta\u0121\u0121.", "El Nacional"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13124", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13124", "title": "Danny Simpson", "text": ["Danny Simpson", "Daniel Peter \"Danny\" Simpson (Salford, 4 ta' Jannar 1987) hu plejer tal-futbol Ingli\u017c li attwalment jilg\u0127ab b\u0127ala difensur lemini mat-tim ta' Queens Park Rangers.", "Imwieled f'Salford, Greater Manchester, Simpson lag\u0127ab g\u0127al Parkwydnn JFC f'Eccles b\u0127ala \u017cag\u0127\u017cug\u0127 qabel ma ng\u0127aqad ma' Manchester United.", "Simpson iddebutta mat-tim tal-kbar tal-United, f'log\u0127ba ta' \u0127biberija kontra t-tim mill-Afrika t'Isfel Kaizer Chiefs, fit-18 ta' Lulju 2006, partita li r-\"Reds\" reb\u0127uha 1\u20130.", "Simpson qatta' l-ewwel nofs tal-ista\u0121un 2006\u201307 ta\u0127t self mal-klabb Olandi\u017c ta' Royal Antwerp u rritorna lejn Manchester United f'Jannar tal-2007.", "Su\u010b\u010bessivament, flimkien ma' sie\u0127bu Jonny Evans, Simpson \u0121ie msellef lill-klabb ta' Sunderland.", "Simpson iffirma kuntratt \u0121did ma' Manchester United f'Settembru tal-2007 li se j\u017commu mal-klabb sal-2010.", "Id-debutt kompetittiv tieg\u0127u g\u0127al United wasal fis-26 ta' Settembru 2007 fit-telfa ta' 2\u20130 kontra Coventry City fil-Carling Cup, waqt li nhar is-6 ta' Ottubru 2007 wasal id-debutt fil-kampjonat Ingli\u017c meta da\u0127al fit-30 minuta g\u0127all-imwe\u0121\u0121a' John O'Shea kontra Wigan Athletic.", "Kien hu li qassam g\u0127all-gowl ta' Wayne Rooney, li ssi\u0121illa r-reb\u0127a ta' 4\u20130.", "Fl-Ewropa, l-ewwel apparenza tieg\u0127u waslet fit-23 ta' Ottubru 2007, meta da\u0127al b\u0127ala sostitut fit-80 minuta g\u0127al Ryan Giggs kontra Dynamo Kyiv.", "Nhar il-21 ta' Marzu 2008, Simpson iffirma qbil ta' self ma' Ipswich Town.", "B'Gary Neville qrib li jirritorna lura fl-iskwadra, il-kow\u010b ta' United Alex Ferguson idde\u010bieda li kien fl-a\u0127jar ta' Simpson li jikseb aktar opportunitajiet mal-ewwel tim, xi \u0127a\u0121a aktarx diffi\u010bli f'Old Trafford b'Gary Neville u Wes Brown quddiem Simpson fl-g\u0127a\u017cla tal-iskwadra.", "Fl-4 ta' Awwissu 2008, Simpson ing\u0127aqad ma' Blackburn Rovers g\u0127al perjodu ta' sena ta\u0127t self.", "Simpson lag\u0127ab l-ewwel log\u0127ba tieg\u0127u ma' Blackburn fis-27 ta' Awwissu 2008, fit-Tieni Rawnd tal-League Cup kontra Grimsby Town.", "Id-debutt tieg\u0127u fil-Premier League wasal tliet \u0121img\u0127at wara, fit-13 ta' Settembru 2008, fit-telfa \u0121ewwa darhom ta' 4\u20130 kontra Arsenal.", "Fl-14 ta' Awwissu 2009, Simpson ing\u0127aqad ma' Newcastle United fuq ba\u017ci ta' self sa Jannar tal-2010.", "L-ewwel log\u0127ba tieg\u0127u kienet ir-reb\u0127a ta' 1\u20130 fuq Sheffield Wednesday, u skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u kontra Peterborough United fis-7 ta' Novembru 2009.", "Wara l-perjodu ta' self kien g\u0127adda, Newcastle United g\u0127amlu offerta sabiex i\u017commu lil Simpson fuq ba\u017ci permanenti.", "Somma mhux mag\u0127rufa, b'rapporti jg\u0127idu li hi madwar \u00a3750,000, \u0121iet maqbula bejn i\u017c-\u017cew\u0121 na\u0127at u Simpson iffirma kuntratt ta' tliet snin u nofs fl-20 ta' Jannar 2010.", "Hu kien figura importanti fil-promozzjoni ta' Newcastle lura g\u0127all-Premier League.", "Lejn tmiem l-ista\u0121un we\u0121\u0121a' l-g\u0127aksa u kellu jitlef l-ewwel xahar tal-ista\u0121un il-\u0121did.", "Hu rritorna fir-reb\u0127a ta' 2\u20131 kontra West Ham United, fejn \u0127a post James Perch fid-difi\u017ca.", "Il-prestazzjonijiet konvin\u010benti tieg\u0127u wassluh biex ikompli j\u017comm postu fl-iskwadra.", "Fi tmiem l-ista\u0121un 2012\u201313, hu \u0121ie rilaxxat minn Newcastle United.", "Wara li t\u0127alla jitlaq minn Newcastle United, Simpson iffirma kuntratt ta' tliet snin ma' Queens Park Rangers.", "Sunderland"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13126", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13126", "title": "Darron Gibson", "text": ["Darron Gibson", "Darron Thomas Daniel Gibson (Derry, 25 ta' Ottubru 1987) hu plejer tal-futbol Irlandi\u017c li attwalment jilg\u0127ab ma' Manchester United, wara li qatta' perjodi ma' Royal Antwerp u Wolves.", "Gibson ing\u0127aqad ma' Manchester United fl-2004.", "Id-debutt mat-tim tal-kbar wasal fil-partita mil-League Cup kontra Barnet tas-26 ta' Ottubru 2005, fejn kien da\u0127al b\u0127ala sostitut g\u0127al Lee Martin.", "Matul l-ista\u0121un 2005\u201306 hu kien figura prominenti fit-tim tar-Riservi ta' Manchester United fejn g\u0127enhom jirb\u0127u t-Tripletta.", "Hu g\u0127amel total ta' dsatax-il dehra, b'\u017cew\u0121 gowls.", "F'Mejju tal-2006 hu reba\u0127 l-Unur Jimmy Murphy b\u0127ala l-plejer \u017cag\u0127\u017cug\u0127 tas-sena u lag\u0127ab regularment g\u0127at-tim tal-kbar ta' United matul il-log\u0127ob tal-\u0127biberija waqt l-ista\u0121un tas-sajf.", "Flimkien ma' Dong Fangzhuo, Jonny Evans, Fraizer Campbell u Danny Simpson, hu kien wie\u0127ed fost id-diversi plejers ta' United li qattg\u0127u l-ista\u0121un 2005\u201306 ta\u0127t self ma' Royal Antwerp.", "F'Ottubru tal-2007, hu \u0121ie msellef g\u0127al darba o\u0127ra, din id-darba ma' Wolverhampton Wanderers.", "Id-debutt fil-Premier League wasal fil-15 ta' Novembru 2008, fejn deher b\u0127ala sostitut fit-tieni taqsima tal-partita kontra Stoke City, qabel ma deher g\u0127all-ewwel darba fil-UEFA Champions League g\u0127axart ijiem wara, b\u0127ala sostitut g\u0127al Darren Fletcher kontra Villarreal.", "Fl-4 ta' Jannar 2009, Gibson sab l-ewwel gowl tieg\u0127u mal-klabb, bil-gowl ikun l-a\u0127\u0127ar wie\u0127ed tar-reb\u0127a ta' 3\u20130 fuq Southampton fit-Tielet Rawnd tal-FA Cup.", "Hu skorja ie\u0127or fil-\u0126ames Rawnd tal-kompetizzjoni, fejn skorja t-tieni gowl ta' United fir-reb\u0127a barra minn darhom ta' 4\u20131 kontra Derby County fil-15 ta' Frar 2009.", "Il-prestazzjoni tieg\u0127u f'din il-partita \u0121iet regalata bl-unur tal-Plejer tal-Partita.", "Fl-1 ta' Marzu 2009, Gibson beda f'nofs il-grawnd mal-veteran Paul Scholes kontra Tottenham Hotspur fil-finali tal-Football League 2009 f'Wembley Stadium, fejn lag\u0127ab id-90 minuta, qabel ma postu \u0127adu Ryan Giggs g\u0127all-bidu tal-\u0127in supplementari.", "United reb\u0127u 4\u20131 bil-penalties, fejn din kienet it-tieni midalja g\u0127al Gibson wara dik tat-Tazza tad-Dinja tal-Klabbs mirbu\u0127a f'Di\u010bembru 2008.", "L-ewwel gowl tieg\u0127u fil-kampjonat wasal fl-24 ta' Mejju fl-a\u0127\u0127ar partita tal-ista\u0121un 2008\u201309 kontra Hull City.", "Minn fuq il-faxxa xellugija, Federico Macheda lag\u0127blu ballun u Gibson minn tarf il-kaxxa xuttja xutt minn madwar 20 metru li baqa' die\u0127el \u0121ox-xibka.", "Gibson kien fi\u010b-\u010bentru ta' disgwit bejn il-Federazzjoni tal-futbol Irlandi\u017ca u dik tal-Irlanda ta' Fuq fuq l-eli\u0121ibbilit\u00e0 ta' plejers li twieldu fl-Irlanda ta' Fuq biex jirrapre\u017centaw lir-Repubblika tal-Irlanda.", "Normalment, plejers li jkunu twieldu barra mit-territorju li jkunu jridu jirrapre\u017centaw iridu juru lill-FIFA li huma g\u0127andhom \"konnessjoni\" valida (atenati jew residenza) f'dak it-territorju.", "Madanakollu, l-unika po\u017cizzjoni kostituzzjonaali tal-Irlanda ta' Fuq, skont kif inhu spe\u010bifikat fil-Qbil tal-\u0120img\u0127a l-Kbira, i\u010b-\u010bittandinanza Irlandi\u017ca hi d-dritt ta' kull persuna mwieled fil-g\u017cira tal-Irlanda jekk iridu dan, u b'ri\u017cultat t'hekk Gibson kien ele\u0121ibbli li jilg\u0127ab g\u0127ar-Repubblika tal-Irlanda fuq livell internazzjonali.", "Gibson g\u0127all-bidu rrapre\u017centa lill-Irlanda ta' Fuq fil-livell ta' ta\u0127t is-sittax-il sena u kien inklu\u017c fl-iskwadri tal-Victory Shield.", "Madanakollu, hu \u0121ie mwaqqa mit-tim wara li attenda xi provi ma' Manchester United u sussegwentament idde\u010bieda li jibda jilg\u0127ab g\u0127all-Irlanda.", "Wara li lag\u0127ab fil-livell ta' ta\u0127t is-sbatax, id-dsatax u l-g\u0127oxrin sena, hu kien \u0121ie inklu\u017c g\u0127al diversi drabi fl-iskwadra tar-Repubblika tal-Irlanda g\u0127all-fa\u017ci ta' kwalifikazzjoni g\u0127all-Euro 2008, qabel ma finalment iddebutta fir-reb\u0127a ta' 4\u20130 kontra d-Danimarka.", "L-ewwel partita tieg\u0127u mal-ewwel \u0127dax mat-tim nazzjonali waslet fir-reb\u0127a ta' 1\u20130 kontra \u010aipru fil-15 ta' Ottubrui 2008.", "Manchester United"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13132", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13132", "title": "Vulcano", "text": ["Vulcano", "Vulcano (Sqalli: \"Vurcanu\") hija g\u017cira \u017cg\u0127ira vulkanika fil-Ba\u0127ar Tirren, madwar 25km Tramuntana ta' Sqallija u l-iktar wa\u0127da l-isfel mit-tmien Gzejjer Lipari.", "Hija 21 kilomentru kwadru, u titla' sa 499 metru minn wi\u010b\u010b il-ba\u0127ar, u g\u0127andha \u0127afna krateri vulkani\u010bi, wa\u0127da mill-erba' vulkani attivi li mhumiex ta\u0127t il-ba\u0127ar fl-Italja."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13135", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13135", "title": "UEFA Europa League", "text": ["UEFA Europa League", "Il-UEFA Europa League hi tieni l-ikbar kompetizzjoni Ewropea g\u0127all-klabbs tal-futbol wara l-UEFA Champions League.", "Din hi kompetizzjoni annwali g\u0127all-klabbs Ewropej organizzata mill-Unjoni Ewropea tal-Asso\u010bjazzjonijiet tal-Futbol (UEFA).", "Il-klabbs jikkwalifikaw g\u0127al din il-kompetizzjoni bba\u017cat skont il-prestazzjoni tag\u0127hom fil-kampjonat nazzjonali u t-tazzi nazzjonali.", "Pre\u010bedentament imsej\u0127a b\u0127ala t-\"Tazza UEFA\", il-kompetizzjoni, minn \u0120unju tal-2009, g\u0127all-ista\u0121un tal-futbol 2009\u201310 bdiet tissejja\u0127 \"Europa League\", wara li saret bidla fil-format.", "G\u0127al ra\u0121unijiet ta' \u017cammm ta' rekords min-na\u0127a tal-UEFA, l-Europa League u t-Tazza UEFA huma kkunsidrati b\u0127ala l-istess kompetizzjoni, bil-bdil fl-isem ikun sempli\u010bement bidla fit-titlu tal-marka.", "Il-kompetizzjoni bdiet fl-1971 u postha \u0127aditu t-Tazza tal-Fieri.", "G\u0127all-fini ta' rekords, il-UEFA tirrikonoxxi t-Tazza tal-Fieri b\u0127ala prede\u010bessur dirett tat-Tazza UEFA.", "Fl-1999, it-Tazza tat-Tazez Ewropej \u0121iet abolita u mwa\u0127\u0127da mat-Tazza UEFA.", "G\u0127all-kompetizzjoni tal-2005\u201306 \u0121iet mi\u017cjuda l-fa\u017ci tal-gruppi g\u0127al qabel l-istadju eliminatorju.", "Il-format il-\u0121did tal-2009 se jara t-twa\u0127\u0127id tat-Tazza Intertoto li se jipprodu\u010bi format aktar estensiv, b'fa\u017ci tal-gruppi ikbar u tibdil fil-kriterji ta' kwalifikazzjoni.", "Atl\u00e9tico Madrid ta' Spanja huma attwalment i\u010b-\u010bampjins renjanti tal-kompetizzjoni wara li fil-finali tat-12 ta' Mejju 2010 g\u0127elbu lill-Ingli\u017ci ta' Fulham, fl-ewwel edizzjoni ta\u0127t l-isem il-\u0121did tal-UEFA Europa League.", "It-Tazza UEFA intlag\u0127bet g\u0127all-ewwel darba fl-ista\u0121un 1971\u201372, bit-tim Ingli\u017c ta' Tottenham Hotspur ikun l-ewwel rebbie\u0127.", "Ir-regola ta' 'klabb wie\u0127ed g\u0127al kull belt', li ntirtet mit-Tazza tal-Fieri, \u0121iet abolita fl-1975.", "Il-klabb Ingli\u017c ta' Everton spi\u010b\u010ba r-raba' fil-kampjonat Ingli\u017c u b'hekk seta' jikkwalifika, imma \u010b\u010ba\u0127du minn din l-opportunit\u00e0 hekk kif ir-rivali lokali ta' Liverpool kienu wkoll ikkwalifikaw meta spi\u010b\u010baw it-tieni.", "Everton appellaw li r-regola kienet in\u0121usta u l-UEFA qablu li jdwaru din id-de\u010bi\u017cjoni.", "Il-kompetizzjoni kien tradizzjonalment miftu\u0127a g\u0127at-tieni klassifikati fil-kampjonati domesti\u010bi, imma l-kompetizzjoni fl-1999 \u0121iet mag\u0127quda mal-kompetizzjoni pre\u010bedenti tal-UEFA, it-Tazza tat-Tazez Ewropej.", "Minn dakinhar, ir-rebbie\u0127a tat-tazez nazzjonali da\u0127lu wkoll fit-Tazza UEFA.", "Barra minn hekk, il-klabbs eliminati fit-tielet rawnd ta' kwalifikazzjoni g\u0127all-UEFA Champions League u t-timijiet li jispi\u010b\u010baw fit-tielet post tal-fa\u017ci tal-gruppi jkomplu jikkompetu fit-Tazza UEFA.", "Ammessi f'din il-kompetizzjoni huma wkoll tliet rappre\u017centanti tal-Fair Play, \u0127dax-il rebbie\u0127 tat-Tazza Intertoto, u r-rebbie\u0127a ta' xi kompetizzjonijet tal-League Cup.", "Ir-rebbie\u0127a j\u017commu t-trofew g\u0127al sena qabel ma jer\u0121g\u0127u jag\u0127tuh lill-UEFA.", "Wara li jirritornawh lura, il-klabb jir\u010bievi replika tat-trofew ori\u0121inali fi skala ta' erba' kwinti.", "Ir-regoli jg\u0127idu wkoll li t-trofew ori\u0121inali jing\u0127ata lil kwalunkwe klabb li jirba\u0127 it-Tazza UEFA g\u0127al tliet darbiet wara xulxin jew \u0127ames darbiet fl-istorja, minkejja li mill-2008 din g\u0127adha ma se\u0127\u0127itx.", "Erba' timijiet reb\u0127u t-Tazza UEFA flimkien mal-kampjonat nazzjonali u t-tazza nazzjonali fl-istess sena, b'dawn ikunu IFK G\u00f6teborg fl-1982, Galatasaray fl-2000, Porto fl-2003 u CSKA Moscow fl-2005.", "Din il-kisba hi mag\u0127rufa b\u0127ala tripletta li Galatasaray biss irnexxielhom ikompluha bis-Supertazza Ewropea.", "Aktar minn hekk Ajax u Galatasaray huma l-uni\u010bi \u017cew\u0121 timijiet li reb\u0127u t-tazza ming\u0127ajr ma tilfu matul il-kompetizzjoni u kif ukoll Espanyol, li minkejja li spi\u010b\u010baw finalisti telleifa, waslu sal-finali ming\u0127ajr ma jsofru telfa.", "Mill-ista\u0121un 2009\u201310 'il quddiem, il-kompetizzjoni \u0121iet rinominata g\u0127al UEFA Europa League.", "Il-kompetizzjoni se titwa\u0127\u0127ad mat-Tazza Intertoto, kompetizzjoni tat-tielet livell tal-UEFA.", "It-trofew, li ji\u017cen 15-il kg, ming\u0127ajr il-mankijiet, huwa po\u0121\u0121ut fuq ba\u017ci ta' r\u0127ama safra.", "\u0120ie iddisinjat u ma\u0127dum mil-laboratorji Bertoni ta' Milan g\u0127all-finali tal-1972 g\u0127al spi\u017ca ta' 23,000 Ewro.", "It-trofew juri kif mill-ba\u017ci tal-ir\u0127ama jo\u0127or\u0121u grupp ta' plejers li jidhru li qed jisfidaw lil xulxin biex jil\u0127qu l-ballun.", "Fil-fatt, dawn isostnu t-tazza ottagonali li tirrafigura l-emblema tal-UEFA.", "Il-format attwali tal-kompetizzjoni \u0121ie adottat g\u0127all-ista\u0121un 2004\u201305.", "Il-bidla ma\u0121\u0121uri kienet l-introduzzjoni ta' fa\u017ci tal-gruppi u \u017cew\u0121 rawnds ta' kwalifika minflok wa\u0127da.", "Aktar tibdiliet saru g\u0127all-ista\u0121un 2006\u201307 min\u0127abba li saru tibdiliet fil-format tat-Tazza Intertoto.", "Mill-bidu tal-ista\u0121un 2009\u201310, il-UEFA idde\u010bidiet li tbiddel g\u0127al format ta' tnax-il grupp ta' erba' timijiet fit-tieni rawnd minflok il-format pre\u010bedenti ta' tmien gruppi u \u0127ames timijiet.", "Il-kompetizzjoni kienet tradizzjonalment turnew ta' eliminazzjoni diretta.", "Kull konfront kien jintlag\u0127ab fuq ba\u017ci ta' \u017cew\u0121 partiti, fosthom il-finali wkoll.", "Mill-1998, il-finali bdiet tintlag\u0127ab fuq partita wa\u0127da, imma l-konfronti l-o\u0127ra baqg\u0127u fuq \u017cew\u0121 partiti.", "Qabel l-ista\u0121un 2004\u201305, it-turnew kien jikkonsisti minn rawnd wie\u0127ed ta' kwalifikazzjoni, segwit minn serje ta' rawnds eliminatorji.", "Is-sittax-il tellief fit-tielet rawnd ta' kwalifika g\u0127a\u010b-Champions League kienu jid\u0127lu fl-ewwel rawnd; aktar tard fil-kors tat-turnew, mat-tim li jkunu salvaw fil-fa\u017cijiet su\u010b\u010bessivi jing\u0127aqdu mag\u0127hom it-timijiet li jkunu temmew il-fa\u017ci tal-gruppi ta\u010b-Champions League fit-tielet post.", "Qabel ir-riforma tal-2009, it-Tazza UEFA kienet tibda b'\u017cew\u0121 rawnds ta' kwalifika li jsiru f'Lulju u Awwissu.", "Parte\u010bipanti li jag\u0127mlu parti mill-asso\u010bjazzjonijiet klassifikati mit-18-il post 'l isfel jid\u0127lu fl-ewel rawnd, waqt li g\u0127at-tieni rawnd jipparte\u010bipaw timijiet mill-asso\u010bjazzjonijiet ta' bejn id-9 u t-18-il post. Barra minn hekk, tliet postijiet fl-ewwel rawnd kienu jkunu riservati g\u0127ar-rebbie\u0127a tal-Fair Play u \u0127dax-il post fit-tieni rawnd ikunu riservati g\u0127ar-rebbie\u0127a tat-Tazza Intertoto.", "Ir-rebbie\u0127a tar-rawnds ta' kwalifika jissie\u0127bu ma' timijiet mill-asso\u010bjazzjonijiet klassifikati mill-1 sat-13-il post. Barra minn hekk, it-telliefa tat-tielet rawnd ta' kwalifikazzjoni tal-UEFA Champions League jid\u0127lu wkoll f'din il-fa\u017ci, waqt li post ie\u0127or ji\u0121i riservat g\u0127a\u010b-\u010bampjins attwali tal-kompetizzjoni.", "F'dan l-istadju jkun hemm 80 tim.", "Wara l-ewwel rawnd, l-40 tim li jibqg\u0127u fil-kompetizzjoni ji\u0121u mqassmin fi tmien gruppi ta' \u0127amsa.", "B'differenza mill-fa\u017ci tal-gruppi tal-UEFA Champions League, il-fa\u017ci tal-gruppi tat-Tazza UEFA tintlag\u0127ab fuq format ta' kollha kontra kul\u0127add, fejn kull klabb jilg\u0127ab \u017cew\u0121 partiti \u0121ewwa daru u tnejn o\u0127ra barra minn daru.", "L-aqwa tliet timijiet ta' kull grupp jipprosegwu g\u0127ar-rawnd segwenti, fejn mag\u0127hom jing\u0127aqdu t-timijiet li jkunu kklassifikaw fit-tielet post fil-gruppi rispettivi tag\u0127hom fil-UEFA Champions League.", "Wara l-fa\u017ci tal-gruppi jkun hemm il-waqfa tax-xitwa.", "Minn dan il-punt, il-fa\u017ci eliminatorja tkompli b'konfronti abba\u017ci ta' \u017cew\u0121 partiti li jwasslu g\u0127all-finali, li tintlag\u0127ab fuq grawnd newtrali li jil\u0127aq il-kriterji tal-UEFA g\u0127al stadju ta' erba' stilel.", "Mill-ista\u0121un 2009\u20132010, il-kompetizzjoni \u0127adet isem \u0121did u ssemmiet b\u0127ala l-UEFA Europa League.", "Format \u0121did g\u0127all-UEFA Europa League se ji\u0121i introdott g\u0127al \u010biklu ta' tliet snin, li jibda mill-ista\u0121un 2009\u20132010.", "L-ikbar bidla se tkun fa\u017ci tal-gruppi bi tnax-il grupp ta' erba' timijiet, minflok tmien gruppi ta' \u0127amsa.", "Anke l-kwalifikazzjoni se titbiddel b'mod sinjifikanti.", "L-asso\u010bjazzjonijiet ikklassifikati bejn is-7 u d-9 post fil-koeffi\u010bjenti tal-UEFA jibg\u0127atu r-rebbie\u0127a tat-tazza nazzjonali u tliet timijiet o\u0127ra g\u0127all-kwalifika tal-UEFA Europa League, waqt li l-pajji\u017ci l-o\u0127ra jibg\u0127atu r-rebbie\u0127 tat-tazza nazzjonali u \u017cew\u0121 timijiet o\u0127ra, minbarra l-Liechtenstein, l-Andorra u San Marino li minflok se jibg\u0127atu biss r-rebbie\u0127 tat-tazza nazzjonali.", "\u0126afna drabi, it-timijiet l-o\u0127ra jkunu l-aqwa timijiet f'kull kampjonat domestiku wara dawk li jkunu kkwalifikaw g\u0127all-UEFA Champions League; madanakollu, Franza u l-Ingilterra jidhru li se jkomplu ju\u017caw post minnhom g\u0127ar-rebbie\u0127 tal-League Cup.", "Aktar minn hekk, tliet postijiet fl-ewwel mill-erba' rawnds ta' kwalifikazzjoni huma xorta riservati g\u0127ar-rebbie\u0127a tal-Fair Play.", "G\u0127all-ista\u0121un inwagurali 2009\u20132010 dawn il-postijiet se jmorru g\u0127al Rosenborg tan-Norve\u0121ja, Randers tad-Danimarka u Motherwell tal-iSkozja.", "\u0120eneralment, aktar mal-asso\u010bjazzjoni tkun g\u0127olja fil-koeffi\u010bjenti tal-UEFA, il-klabbs mill-istess asso\u010bjazzjoni jid\u0127lu f'fa\u017ci aktar tardiva tal-fa\u017ci ta' kwalifika, madanakollu kull tim minbarra \u010b-\u010bampjin kurrenti jrid jilg\u0127ab mill-inqas f'rawnd wie\u0127ed ta' kwalifika.", "Barra mit-timijiet imsemmija, 15-il tim ie\u0127or tellief fit-tieni rawnd ta' kwalifika g\u0127all-UEFA Champions League jid\u0127lu fir-raba' u l-a\u0127\u0127ar stadju ta' kwalifikazzjoni tal-UEFA Europa League, pre\u010bedentament mag\u0127rfuha b\u0127ala l-ewwel rawnd, u l-10 telliefa tat-tielet rawnd ta' kwalifika ta\u010b-Champions League jid\u0127lu direttament fil-fa\u017ci tal-gruppi tal-Europa League.", "It-12-il rebbie\u0127 u 12-il tim klassifikat fit-tieni post jippro\u010bedi g\u0127ar-rawnd eliminatorju, flimkien ma' tmien timijiet o\u0127ra li temmew l-impenji tag\u0127hom fil-fa\u017ci tal-gruppi ta\u010b-Champions League fit-tielet post. Il-finalista tellief tat-tazza domestika huwa xorta intitolat li jid\u0127ol g\u0127all-UEFA Europa League jekk ir-rebbie\u0127 tal-istess tazza jkun ikkwalifika g\u0127all-UEFA Champions League.", "G\u0127all-ewwel 25 sena tal-kompetizzjoni, il-finali kienet kontestata fuq \u017cew\u0121 partiti, li jintlag\u0127bu fil-grawnds rispettivi tat-timijiet.", "Fl-1998, it-tim Taljan ta' Internazionale g\u0127eleb lil Lazio fl-ewwel finali li saret fuq ba\u017ci ta' konfront wie\u0127ed fuq grawnd newtrali, fil-Parc des Princes ta' Pari\u0121i.", "Tottenham Hotspur reb\u0127u l-finali inawgurali tal-kompetizzjoni fl-1972 meta reb\u0127u lil Wolverhampton Wanderers bi skor aggregat ta' 3\u20132."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13146", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13146", "title": "Lordi", "text": ["Lordi", "Lordi huwa grupp mu\u017cikali Finlandi\u017c fuq mu\u017cika heavy metal.", "Il-membri tal-band huma Mr. Lordi, Amen, Mana, OX u Hella."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13154", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13154", "title": "Na\u0127la", "text": ["Na\u0127la", "In-na\u0127al huma insetti li jtiru u li ji\u0121u mill-qrib mi\u017c-\u017cna\u017can u n-nemel.", "Huma mag\u0127rufa g\u0127as-sehem tag\u0127hom fil-produzzjoni tal-g\u0127asel u x-xama' u g\u0127all-pollinazzjoni.", "In-na\u0127al jag\u0127mlu linja\u0121\u0121 monofiletiku fi \u0127dan is-superfamilja Apoidea, fil-pre\u017cent ikklassifikat bl-isem tat-takson bla livell Anthophila.", "Hemm kwa\u017ci 20,000 spe\u010bi mag\u0127rufa ta' na\u0127al f' disa' familji rikonoxxuti, g\u0127alkemm \u0127afna minnhom g\u0127adhom ma \u0121ewx deskritti u n-numru veru x'aktarx hu og\u0127la.", "Jinstabu fuq kull kontinent \u0127lief l-Antartika, f'kull \u0127abitat fuq il-pjaneta li fih ix-xtieli li jwarrdu ppolinati mill-insetti.", "In-na\u0127al huma adattati biex jieklu n-nettaru u l-pollin, l-ewwel wie\u0127ed l-i\u017cjed b\u0127ala sors ta' ener\u0121ija u t-tieni g\u0127al proteini u nutrijenti o\u0127ra li fih.", "\u0126afna mill-pollin jintu\u017ca b\u0127ala ikel g\u0127al-larvi.", "In-na\u0127al g\u0127andhom proboxxidi (\"ilsien\" kumpless) li jippermettilhom jiksbu n-nettaru mill-fjuri.", "G\u0127andhom antenni li kwa\u017ci f'kollha huma mag\u0127mulin minn 13-il segment fl-ir\u0121iel u 12 fin-nisa, kif inhu tipiku g\u0127as-superfamilja.", "In-na\u0127al kollha g\u0127andhom \u017cew\u0121 pari ta' \u0121wiena\u0127, il-par ta' wara i\u017cg\u0127ar minn ta' quddiem; fi ftit spe\u010bi, sess wie\u0127ed jew kasta g\u0127andu \u0121wiena\u0127 relattivament qosra u ghalhekk isibuha diffi\u010bli jew impossibli li jtiru, imma l-ebda minnhom ma huma bla \u0121wiena\u0127 .", "L-i\u017cg\u0127ar na\u0127la hi t- \"Trigona minimi\", na\u0127la bla xewka fejn il-\u0127addiema huma twal madwar 2.1 mm.", "L-ikbar na\u0127la fid-dinja hi \"Megachile Pluto\", na\u0127la li tiekol il-weraq fejn in-nisa jistg\u0127u jil\u0127qu t-tul ta' 39 mm.", "Il-membri tal-familja Halictidae, huma t-tip ta' na\u0127al l-iktar komuni fl-Emisferu tat-Tramuntana, imma huma \u017cg\u0127ar \u0127afna u spiss ja\u0127sbuhom \u017cna\u017can jew dubbien.", "L-ispe\u010bi tan-na\u0127la l-iktar mag\u0127rufa hi n-na\u0127la tal- g\u0127asel Ewropea, li, kif juri isimha, tag\u0127mel l-g\u0127asel, kif jag\u0127mlu ftit tipi o\u0127ra ta' na\u0127al.", "It-trobbija mill-bnedmin tan-na\u0127al ta' din l-ispe\u010bi tissejja\u0127 apikultura.", "In-na\u0127al huma ikel imfittex tal-g\u0127asfur \"Merops apiaster\", qerd in-na\u0127al.", "Predaturi komuni o\u0127ra huma l- g\u0127asafar \"Tyrannus\" u \"Mimidae\", i\u017c- \u017cna\u017can \"Philanthus\" u l-mazzarell.", "In-na\u0127al jistg\u0127u ikunu solitarji jew jg\u0127ixu f'diversi tipi ta' komunitajiet.", "L-iktar avvanzati minn dawn huma l-kolonji ewso\u010bjali li jinstabu fost in-na\u0127al tal-g\u0127asel, il-bombli u n-na\u0127al bla xewka.", "Ja\u0127sbu li diversi tipi ta' so\u010bjalit\u00e0 differenti evolvew fin-na\u0127al bosta drabi separatament.", "F'xi spe\u010bi, gruppi ta' na\u0127al nisa li jg\u0127ixu flimkien jistg\u0127u jkunu a\u0127wa, u fil-ka\u017c li x-xog\u0127ol jinqasam bejn il-grupp, dawn jitqisu semiso\u010bjali.", "Jekk barra li jaqsmu x-xog\u0127ol, il-grupp jikkonsisti minn omm u wliedha bniet, il-grupp jissejja\u0127 ewso\u010bjali.", "L-omm titqies b\u0127ala r-\"Re\u0121ina\" u wliedha huma \"\u0127addiema\".", "Dawn il-kasti jistg\u0127u jkunu biss alternattivi fl-im\u0121iba, u f'dan il-ka\u017c is-sistema titqies b\u0127ala \"primittivament ewso\u010bjali\" (b\u0127al \u0127afna \u017cna\u017can li jag\u0127mlu l-bejta tal-karta (Polistinae)), u jekk il-kasti jkunu morfolo\u0121ikament diskreti, allura s-sistema tkun \"ewso\u010bjali g\u0127all-a\u0127\u0127ar\".", "Hemm \u0127afna aktar spe\u010bi ta' na\u0127al li huma primittivament ewso\u010bjali milli ewso\u010bjali g\u0127all- a\u0127\u0127ar, imma dawn rari \u0121ew studjati.", "Il-bijolo\u0121ija tal-parti l-kbira ta' dawn l-ispe\u010bi hi ftit li xejn mag\u0127rufa .", "Il-ma\u0121\u0121oranza l-kbira tag\u0127om huma fil-familja Halictidae.", "Il-kolonji huma tipikament \u017cg\u0127ar, b'medja ta' tu\u017c\u017cana \u0127addiema jew inqas fihom.", "L-unika differenza fi\u017cika bejn ir-re\u0121ina u l-\u0127addiema, jekk hemm xi differenza, jkun id-daqs medju.", "Fil-parti l-kbira tal- ispe\u010bi, il-kolonja ddum \u0127ajja sta\u0121un wie\u0127ed, anki fit-tropi\u010bi, u n-nisa mg\u0127ammra biss (ir\u0121ejjen tal-futur) jibernaw (din l-ibernazzjoni tissejja\u0127 dijapaw\u017ca).", "Xi spe\u010bi g\u0127andhom sta\u0121un attiv twil u l-kolonji jil\u0127qu l-mijiet ta' na\u0127al.", "L-Ewglossini (Euglossini) jinkludu numru ta' spe\u010bi li huma primittivament ewso\u010bjali b'bijolo\u0121ija simili.", "\u010aerti spe\u010bi ta' Allodapini na\u0127al (qraba tan-na\u0127la Xylocopa) wkoll g\u0127andhom kolonji primittivament ewso\u010bjali, imma g\u0127andhom interazzjoni bejn in-na\u0127al adulti u l-frie\u0127 li qed ji\u017cviluppaw fuq livell mhux tas-soltu.", "Din tissejja\u0127 \"provi\u017cjoni progressiva\"; l-ikel tal-larva ji\u0121i fornut ftit ftit hija u ti\u017cviluppa.", "Din is-sistema ju\u017cawha wkoll in-na\u0127al tal-g\u0127asel u xi bombli.", "In-na\u0127al li huma ewso\u010bjali g\u0127all-a\u0127\u0127ar jg\u0127ixu f'kolonji.", "Kull kolonja jkollha re\u0121ina wa\u0127da, \u0127afna \u0127addiema u, f'\u010berti stadji fi\u010b-\u010biklu tal-kolonja, jkun fiha n-na\u0127al bg\u0127ula.", "Il-bejta li jipprovdu l-bnedmin g\u0127an-na\u0127al tissejja\u0127 \u0121arra jew kaxxa tan-na\u0127al.", "\u0120arra tan-na\u0127al tal-g\u0127asel jista' jkun fiha 40000 na\u0127la fl-aqwa tas-sena, fir-rebbieg\u0127a, i\u017cda s-soltu jkun fiha inqas.", "Il-bombli (\"Bombus terrestris\",\"B. pratorum\", et al.) huma ewso\u010bjali b'mod li jixbah bejn wie\u0127ed u ie\u0127or lill-Vespidae b\u0127all-bg\u0127ula ta\u017c-\u017cun\u017can.", "Ir-re\u0121ina tibda bejta we\u0127ida (mhux b\u0127all-ir\u0121ejjen tan-na\u0127al tal-g\u0127asel u n-na\u0127al ta' bla xewka li jibdew il-bejtiet minn fer\u0127a li jkun fiha g\u0127add kbir ta' \u0127addiema).", "Il-kolonji tal-bombli tipikament ikun fihom minn 50 sa 200 na\u0127la fl-aqwa tag\u0127hom li jkun minn nofs sa tmiem is-sajf.", "L-arkitettura tal-bejta hi sempli\u010bi, limitata mid-daqs tal-\u0127ofra tal-bejta (li tkun hemm minn qabel), u l-kolonji rari jkunu perenni.", "L-ir\u0121ejjen tal-bombli kultant fix-xitwa jistkennu fil-\u0121arer tan-na\u0127al tal-g\u0127asel, fejn kultant l-apikulturi isibuhom mejtin, nistg\u0127u nissoponu li jkunu qatluhom in-na\u0127al bix-xewka.", "Mhux mag\u0127ruf jekk xi w\u0127ud jibqg\u0127ux \u0127ajjin matul ix-xitwa f'dan l-ambjent.", "Il-bombli huma w\u0127ud mill-pollinaturi selva\u0121\u0121i l-aktar importanti, i\u017cda naqsu \u0127afna f'dawn l-a\u0127\u0127ar g\u0127exieren ta' snin.", "In-na\u0127al bla xewka jvarjaw \u0127afna fl- im\u0121iba tag\u0127hom, i\u017cda huma kollha ewso\u010bjali g\u0127all-a\u0127\u0127ar.", "Huma ju\u017caw il- ha\u017cna tal-massa, l- arkitettura tal-bejta tag\u0127hom hi kumplessa, u l-kolonji tag\u0127hom jibqg\u0127u minn sena g\u0127all-o\u0127ra.", "Il-veru na\u0127al tal-g\u0127asel (\u0121eneru \"Apis\") nistg\u0127u ng\u0127idu li g\u0127andhom l-aktar im\u0121iba so\u010bjali kumplessa fost in-na\u0127al.", "In-na\u0127la tal-g\u0127asel Ewropea, \"Apis mellifera\", hi l-ispe\u010bi tan-na\u0127al l-iktar mag\u0127rufa u wa\u0127da mill-i\u017cjed mag\u0127rufin fost l-insetti kollha.", "In-na\u0127al Afrikanizzati, mag\u0127rufa wkoll b\u0127ala n-na\u0127al qattiela, huma razza ibrida tal-\"Apis mellifera\" \u0121ejjin minn esperimenti minn Warwick Estevam Kerr biex idakkar in-na\u0127al Ewropej u Afrikani.", "Xi r\u0121ejjen \u0127arbulu mill-laboratorju tieg\u0127u fl-Amerika t'Isfel u infirxu madwar l-Ameriki.", "In-na\u0127al Afrikanizzati huma aktar aggressivi minn na\u0127al Ewropej.", "Il-parti l-kbira tan-na\u0127al l-o\u0127ra, fosthom xi spe\u010bi familjari b\u0127al \"Xylocopa virginica\", \"Megachile rotundata\", \"Osmia lignaria\" u \"Osmia cornifrons\" huma solitarji fis-sens li kull mara hi g\u0127ammiela, u tipikament tg\u0127ix f'bejta li tibni hi stess.", "F'dawn l-ispe\u010bi m'hemmx na\u0127al \"\u0127addiema\".", "In-na\u0127al solitarji tipikament la jipprodu\u010bu g\u0127asel u lanqas xama'.", "Huma immuni mill-Akarina u l-brieg\u0127ed tal-\"varroa\", i\u017cda g\u0127andhom parassiti, dud u mard spe\u010bjali g\u0127alihom.", "In-na\u0127al solitarji huma pollinaturi importanti, u l-pollin ji\u0121bruh biex ifornu l-bejta bl-ikel g\u0127all-frie\u0127 tag\u0127hom.", "Spiss i\u0127alltuh man-nettaru biex jag\u0127mlu ta\u0127lita qiesha soppa.", "Xi na\u0127al solitarji g\u0127andhom fuq \u0121isimhom tipi ta' strutturi avvanzati \u0127afna biex i\u0121orru l-pollin.", "It-trobbija ta' xi spe\u010bi ta' na\u0127al solitarji g\u0127all-pollinazzjoni kummer\u010bjali qieg\u0127da dejjem ti\u017cdied.", "In-na\u0127al solitarji huma spiss oligole\u0121i, fis-sens li ji\u0121bru l-pollin minn spe\u010bi/\u0121eneru ta' pjanti wie\u0127ed biss jew xi ftit (mhux b\u0127an-na\u0127al u l-bombli li huma \u0121eneralisti).", "Ma nafux b'na\u0127al li huma spe\u010bjalisti tan-nettaru; \u0127afna na\u0127al oligoletti\u010bi j\u017curu bosta pjanti g\u0127an-nettaru, i\u017cda m'hemmx na\u0127al li j\u017curu xitla wa\u0127da biss g\u0127an-nettaru filwaqt li ji\u0121bru l-pollin minn \u0127afna xtieli differenti.", "Fost in-na\u0127al li huma pollinaturi spe\u010bjalisti hemm ukoll spe\u010bi li ji\u0121bru \u017c-\u017cejt mill-fjuri minflok il-pollin, u l-ir\u0121iel tan-na\u0127al tal-orkidej, li ji\u0121bru materjali aromati\u010bi mill-orkidej (wie\u0127ed mill-ka\u017ci fejn in-na\u0127al ir\u0121iel huma pollinaturi effika\u010bi).", "Fi ftit ka\u017ci spe\u010bi wa\u0127da biss ta' na\u0127al tista' tippolinizza effika\u010bament spe\u010bi ta' xtieli, u xi pjanti huma fil-periklu mill-inqas in parti min\u0127abba li l-pollinaturi spe\u010bjali tag\u0127hom qeg\u0127din jinqerdu.", "Per\u00f2 in-na\u0127al oligoletti\u010bi g\u0127andhom tendenza mmarkata li jkunu asso\u010bjati ma' xtieli komuni u mifruxa li j\u017curuhom bosta pollinaturi (pere\u017cempju, hemm madwar 40 oligole\u0121i asso\u010bjati mal-Larrea tridentata fl-Istati Uniti, u l-istess tendenzi \u0121ew osservati fil-ward tax-xemx, Astri, e\u010b\u010b )", "In-na\u0127al solitarji jibnu l-bejtiet \u0121ol-vojt tal-qasab jew ta' zkuk \u017cg\u0127ar, toqob fl-injam, jew, l-i\u017cjed spiss, fil-\u0127ofor ta\u0127t l-art.", "Il-mara s-soltu to\u0127loq kompartiment ( \"\u010bellula\") b'bajda \u0121o fiha u xi ikel g\u0127al-larva, imbag\u0127ad tissi\u0121illha.", "Bejta jista' jkun fiha bosta \u010belluli.", "Meta l-bejta tkun fl-injam, \u0121eneralment l-a\u0127\u0127ar \u010belluli (dawk l-eqreb tad-da\u0127la) jkun fihom bajd li se jfaqsu r\u0121iel.", "L-adulti ma jie\u0127du l-ebda \u0127sieb ta' wliedhom wara li jbidu l-bajd u s-soltu jmutu wara li jkun bnew bejta wa\u0127da jew i\u017cjed.", "Il-ir\u0121iel tipikament ifaqqsu l-ewwel u jkunu lesti g\u0127at-tg\u0127ammir man-nisa meta jfaqqsu.", "Qieg\u0127ed isir popolari fost il-\u0121ardinara li jipprovdu kaxxetti g\u0127an-na\u0127al solitarji.", "In-na\u0127al solitarji jew ma jkollhomx xewka jew huma improbabbli \u0127afna li jag\u0127tu x-xewka (forsi biex jiddefendu ru\u0127om biss).", "Filwaqt li n-na\u0127al solitarji nisa jibnu l-bejtiet tag\u0127hom, xi spe\u010bi huma gregarji, u j\u0127obbu jibnu l-bejtiet qrib tal-o\u0127rajn tal-istess spe\u010bi, u dan jag\u0127ti l-impressjoni li huma so\u010bjali.", "Gruppi kbar ta' bejtiet ta' na\u0127al solitarji insej\u0127ulhom \"aggregazzjonijiet\", biex ma n\u0127altuhomx ma' \"kolonji\".", "F'xi spe\u010bi, bosta nisa jg\u0127ixu fl-istess bejta, imma kull wa\u0127da tibni \u010b-\u010belluli tag\u0127ha u tfornihom bl-ikel hi wa\u0127ida.", "Dan it-tip ta' grupp, li mhuwiex rari, jissejja\u0127 \"komunali\".", "Il-vanta\u0121\u0121 ewlieni jidher li hu, li meta hemm bosta nisa li ju\u017caw l-istess da\u0127la g\u0127all-bejta regolarment hu e\u0127fef li jiddefenduha mill-predaturi u l-parassiti.", "In-na\u0127al kleptoparassiti jinstabu f'bosta familji tan-na\u0127al, g\u0127alkemm l-isem teknikament japplika l-a\u0127jar g\u0127an-nomadini (Nomadinae), sottofamilja tal-apidi (apidae).", "In-nisa ta' dawn in-na\u0127al m'g\u0127andhomx it-tag\u0127mir g\u0127all-\u0121bir tal-pollin (l-iscopa) u ma jibnux il-bejta tag\u0127hom.", "Dawn tipikament jid\u0127lu fil-bejtiet ta' spe\u010bi li ji\u0121bru l-pollin, u jbidu l-bajd tag\u0127hom fi\u010b-\u010belluli tal-bejta li jkunu da\u0127lu fiha, lesti bil-provi\u017cjon tal-ikel.", "Meta l-larva tan-na\u0127la kleptoparassita tfaqqas, tiekol il-bo\u010b\u010ba tal-pollin u jekk in-na\u0127la kleptoparassita ma tkunx di\u0121\u00e0 g\u0127amlet hekk, toqtol il-larva u tikolha.", "Fi ftit ka\u017ci fejn l-ospiti huma spe\u010bi so\u010bjali, il-kleptoparassita tibqa' fil-bejta tal-ospiti u tbid \u0127afna bajd, kultant anki toqtol is-sultana ospiti u to\u0127dilha postha.", "\u0126afna na\u0127al kleptoparassiti jie\u0121u mill-qrib, u jixb\u0127u l-ospiti tag\u0127hom fid-dehra u d-daqs, (pere\u017cempju is-sotto\u0121eneru \"Psithyrus\" tal-\"Bombus\" li huma bombli parassiti li jinvadu l-bejtiet ta' spe\u010bi f'sotto\u0121eneri o\u0127ra tal-\"Bombus \").", "Din l-iskema komuni wasslet ghall-prin\u010bipju ekolo\u0121iku mag\u0127ruf b\u0127ala r-\"Regola ta' Emery\".", "Xi o\u0127rajn jid\u0127lu fil-bejta ta' na\u0127al ta' familji differenti, b\u0127at-\"Townsendiella\", apidi nomadina, li spe\u010bi minnhom hi kleptoparassita tad-Dasypodaidae \u0121eneru \"Hesperapis\", waqt li l-ispe\u010bi l-o\u0127ra fl-istess \u0121eneru jattakkaw in-na\u0127al halictidae.", "Erba' familji ta' na\u0127al (Andrenidae, Colletidae, Halictidae, u Apidae) fihom xi spe\u010bi li huma krepuskulari (dawn jistg\u0127u jkunu tat-tip vespertin jew matinali).", "Dawn in-na\u0127al g\u0127andhom ocelli kbar \u0127afna, li huma estremament sensittivi g\u0127ad-dawl u d-dlam, g\u0127alkemm mhumiex kapa\u010bi li jiffurmaw xbihat.", "\u0126afna huma pollinaturi ta' fjuri li huma wkoll krepuskulari, b\u0127all-primuli ta' filg\u0127axija, u xi w\u0127ud jg\u0127ixu fid-de\u017cert fejn binhar it-temperaturi huma g\u0127oljin \u0127afna.", "Fil ktieb tieg\u0127u tal-1934 bil-Fran\u010bi\u017c \"Le vol des insectes\", M. Magnan kiteb li hu u s-Sur Saint-Lague kienu applikaw l-ekwazzjonijiet tar-re\u017cistenza tal-arja g\u0127all-bombli u sabu li t-titjir tag\u0127hom ma setax ji\u0121i spjegat bil-kalkuli li jissoponu \u0121wiena\u0127 fissi, imma \"M'g\u0127andniex niskantaw li r-ri\u017cultati tal-kalkuli ma jaqblux mar-realt\u00e0\".", "Dan wassal g\u0127all-i\u017cbal komuni li n-na\u0127al \"jiksru l-li\u0121ijiet tat-teorija tat-teorija tal-aerodinamika \", imma fil-fatt sempli\u010biment ikkonferma li n-na\u0127al li ma ju\u017cawx \u0121wiena\u0127 fissi, u li t-titjir tag\u0127hom nistg\u0127u nispjegaw b'mekkani\u017cmu ie\u0127or, b\u0127al dak u\u017cat mill-elikotteri", "Fl-1996 Charlie Ellington tal-Universit\u00e0 ta' Cambridge University wera li l-vorti\u010bi ma\u0127luqa mill-\u0121wiena\u0127 ta' \u0127afna insetti flimkien mal-effetti mhux linjari huma importanti biex jipprovdu l-forza li terfa' l-insetti fl-ajru; il-vorti\u010bi u l-fenomeni mhux linjari huma mag\u0127rufin b\u0127ala oqsma tal-idrodinamika diffi\u010bli g\u0127all-a\u0127\u0127ar u g\u0127alhekk il-progress fil-fehim teoretiku tat-titjir tal-insetti miexi bilmod \u0127afna.", "Fl-2005, Michael Dickinson u l-kollegi tieg\u0127u f'Caltech studjaw it-titjir tan-na\u0127la tal-g\u0127asel tal-punent bl-g\u0127ajnuna ta\u010b-\u010binematografija ta' velo\u010bit\u00e0 g\u0127olja u mudell \u0121gant robotizzat ta' \u0121wejna\u0127 ta' na\u0127la.", "L-anali\u017ci tag\u0127hom uriet li kien hemm irfieg\u0127 bi\u017c\u017cejjed \u0121ej mill-\"kombinazzjoni mhux konvenzjonali ta' daqqiet qosra tal-\u0121wejna\u0127, tidwir mg\u0127a\u0121\u0121el tal-\u0121wejna\u0127 meta jdur u jaqleb id-direzzjoni, u frekwenza g\u0127olja \u0127afna tat-tperpir tal-\u0121wejna\u0127\".", "Il-frekwenza tat-tperpir tal-\u0121wejna\u0127 is-soltu ti\u017cdied meta jonqos id-daqs, i\u017cda billi t-tperpir tal-\u0121wejna\u0127 tan-na\u0127la ikopri qaws daqshekk \u017cg\u0127ir, hi tperper il-\u0121wejna\u0127 madwar 230 darba kull sekonda, b'rata aktar mg\u0127a\u0121\u0121la minn ta' dubbiena tal-frott (200 darba fis-sekonda) li hi 80 darba i\u017cg\u0127ar.", "Fl-2008 Barbara Shipman skopriet konnessjoni matematika bejn i\u017c-\u017cfin tan-na\u0127al u l-varjet\u00e0 bandiera .", "In-na\u0127al, b\u0127an-nemel, huma forma spe\u010bjalizzata ta' \u017cun\u017can.", "L-antenati tan-na\u0127al kienu \u017cna\u017can tal-familja Crabronidae, u g\u0127alhekk predaturi fuq insetti o\u0127ra.", "Il-bidla mill-insetti b\u0127ala ikel g\u0127all-pollin g\u0127andha mnejn irri\u017cultat mill-konsum ta' xi insetti li kienu j\u017curu l-fjuri u kienu parzjalment miksija bil-pollin meta intemg\u0127u lill-larvi ta\u017c-\u017cnazan.", "L-istess pro\u010bess evoluttiv \u0121ara wkoll fi \u0127dan il-familja ta\u017c-\u017cna\u017can \"vespoidea\", fejn il-grupp mag\u0127ruf b\u0127ala \"\u017cna\u017can tal-pollin\" evolvew huma wkoll minn antenati predatorji.", "L-eqdem fossili ta' na\u0127la li ma saritx bil-kompressjoni li konna nafu biha sa dal-a\u0127\u0127ar kienet \"Cretotrigona Prisca\", na\u0127la bla xewka, (\"Meliponini\") fl-ambra minn New Jersey mi\u017c-\u017cmien Kretatiku.", "Ri\u010bentament \u0121iet irrapportata sejba ta' fossili ta' na\u0127la tal-\u0121eneru \"Melittosphex \", li hi meqjusa b\u0127ala \"\"linja\u0121\u0121 estint ta' Apoidea, na\u0127la li ti\u0121bor il-pollin, o\u0127t in-na\u0127la ta' da\u017c-\u017cmien\"\", u \u0121ejja mill-bidu tal-perjodu Kretatiku (~ 100 miljun sena ilu).", "Il-karatteristi\u010bi derivati tal-morfolo\u0121ija tag\u0127ha (\"apomorfi\") jqeg\u0127duha \u010barament fi \u0127dan in-na\u0127al, i\u017cda baqg\u0127alha \u017cew\u0121 karatteristi\u010bi fir-ri\u0121lejn mhux modifikati li \u0121ejjin mill-antenati (\"ple\u017cjomorfi\") li juru li kienet fi stat tran\u017citorju.", "L-ewwel fjuri li qatt \u0121ew pollinati mill-annimali ippollinawhom insetti b\u0127al \u0127niefes, u allura l-pollinazzjoni mill-insetti bdiet qabel dehru n-na\u0127al.", "Il-\u0127a\u0121a \u0121dida hi li n-na\u0127al huma \"spe\u010bjalizzati\" b\u0127ala pollinaturi, b'modifikazzjonijiet fi\u017ci\u010bi u fl-im\u0121iba li spe\u010bifikament jg\u0127inu l-pollinazzjoni, u li \u0121eneralment huma aktar effi\u010bjenti f'dan ix-xog\u0127ol mill-insetti l-o\u0127ra kollha li jippollinaw b\u0127all-\u0127niefes, dubbien, friefet u \u017cna\u017can tal-pollin.", "Ja\u0127sbu li d-dehra tal-ispe\u010bjalisti fil-pollinazzjoni tal-fjuri \u0127e\u0121\u0121et ir-radjazzjoni adattiva tal-an\u0121jospermi u, warajhom tan-na\u0127al stess.", "Fost il-gruppi \u0127ajjin tan-na\u0127al, id-Dasypodaidae da\u017c-\u017cmien meqjusa b\u0127ala l-aktar na\u0127al \"primittivi\", u jag\u0127mlu \"takson o\u0127t\" tal-bqija tan-na\u0127al, kontra l-ipote\u017ci ta' qabel li n-na\u0127al tal-familja Colletidae hu l-grupp ba\u017cali tan-na\u0127al; il-colletidae g\u0127andhom \u0127alq qasir b\u0127al ta\u017c-\u017cna\u017can li \u0121ie minn evoluzzjoni konver\u0121enti u mhux xhieda ta' stat ple\u017cjomorfu.", "In-na\u0127al g\u0127andhom sehem importanti fil-pollinazzjoni tax-xtieli li jwarrdu u huma t-tip l-i\u017cjed numeru\u017c ta' pollinaturi fl-ekosistemi li fihom xtieli li jwarrdu.", "In-na\u0127al jew jintefg\u0127u fuq il-\u0121bir tan-nettaru jew fuq il-\u0121bir tal-pollin skont il-b\u017conn, spe\u010bjalment fl-ispe\u010bi so\u010bjali.", "In-na\u0127al li ji\u0121bru n-nettaru jistg\u0127u jag\u0127mlu xi pollinazzjoni, i\u017cda n-na\u0127al mitfug\u0127in fuq il-\u0121bir tal-pollin huma pollinaturi aktar effi\u010bjenti.", "Huwa stmat li terz tal-provvista tal-ikel tal-bniedem jiddependi fuq il-pollinazzjoni mill-insetti, li l-parti l-kbira minnha titwettaq min-na\u0127al, spe\u010bjalment min-na\u0127la domestikata, in-na\u0127la Ewropea tal-g\u0127asel.", "Il-pollinazzjoni bil-kuntratt saret i\u017cjed importanti mill-produzzjoni tal-g\u0127asel g\u0127all-kultivaturi f'bosta pajji\u017ci.", "Il-monokultura u t-tnaqqis enormi fin-numru tan-na\u0127al ta' \u0127afna spe\u010bi (kemm domesti\u010bi u kemm selva\u0121\u0121i) qieg\u0127ed i\u0121ieg\u0127el dejjem aktar il-kultivaturi tan-na\u0127al tal-g\u0127asel li jsiru migraturi biex hekk in-na\u0127al ikunu jistg\u0127u ji\u0121u kkon\u010bentrati f'postijiet fejn hemm l-i\u017cjed b\u017conn tal-pollinazzjoni skont l-ista\u0121un.", "\u0126afna na\u0127al huma muswafa u ikkargati bl-elettrostatika biex il-pollin je\u0127el mag\u0127hom a\u0127jar.", "In-na\u0127al nisa kultant jieqfu mit-tfittxija g\u0127all-ikel biex isorru l-pollin fl-i\"scopa\", li tinstab fuq ir-ri\u0121lejn f'\u0127afna na\u0127al, u fuq l-addome ventrali f'o\u0127rajn.", "Din \u0121iet immodifikata f'bor\u017ca g\u0127all-pollin fuq ri\u0121lejn fin-na\u0127al tal-g\u0127asel u l-qraba tag\u0127hom.", "\u0126afna na\u0127al huma opportunisti u ji\u0121bru l-pollin mill-pjanti li jsibu, filwaqt li o\u0127rajn huma oligoletti\u010bi u ji\u0121bru l-pollin minn tip wie\u0127ed biss jew ftit tipi ta' xtieli.", "Hemm numru \u017cg\u0127ir ta' pjanti li minflok il-pollin jipprodu\u010bu \u017cejt sustanzju\u017c fil-fjuri tag\u0127hom li ji\u0121bruh u ju\u017cawh in-na\u0127al oligolekti\u010bi.", "Hemm sottogrupp \u017cg\u0127ir ta' na\u0127al bla xewka, imsej\u0127in \"na\u0127al avultuni\" tal-\u0121eneru \"trigona\" li huma spe\u010bjalizzati biex jieklu l-karonja, il-la\u0127am ta' annimali mejtin, u dawn huma l-uni\u010bi na\u0127al li ma ju\u017cawx il-prodotti tal-pjanti b\u0127ala ikel.", "In-na\u0127al is-soltu l-pollin u n-nettaru jag\u0127qduhom flimkien sabiex jiffurmaw \"massa ta' provi\u017c\u017cjon\", li g\u0127andha l-konsistenza tal-g\u0127a\u0121ina, i\u017cda tista' tkun iebsa.", "Jag\u0127\u0121nuha f'diversi g\u0127amliet (tipikament f'forma ta' bo\u010bca), u ja\u0127\u017cnuha f'kamra \u017cg\u0127ira (\"\u010bellula\"), u jqeg\u0127du bajda fuqha.", "I\u010b-\u010bellula tipikament jissi\u0121illawha kif titqieg\u0127ed il-bajda, u l-adulti u l-larvi qatt ma jiltaqg\u0127u direttament (sistema li tissejja\u0127 \"provi\u017c\u017cjon bil-massa\").", "F'New Zealand xi xjenzjati skoprew li tliet \u0121eneri ta' na\u0127al indi\u0121eni evolvew biex saru jistg\u0127u jift\u0127u l-blanzuni tal-fjuri tal-viskju indi\u0121enu \"Peraxilla tetrapetala\".", "Il-blanzuni ma jistg\u0127ux jinfethu wa\u0127idhom i\u017cda j\u017curuhom xi g\u0127asafar b\u0127at-\"Tui\" (\"Prosthemadera novaeseelandiae\") u l-\"Korimako\" (\"Anthornis melanura\") li bil-munqar jobormu t-tarf tal-blanzuni lesti g\u0127all-ftu\u0127.", "Dan i\u0127oll mekkani\u017cmu li j\u0121ieg\u0127el il-petali jinfet\u0127u f'daqqa biex ikunu jistg\u0127u jintla\u0127qu l-g\u0127asel u l-pollin.", "Per\u00f2, meta kienu qeg\u0127din josservaw in-na\u0127al indi\u0121eni fil-provin\u010bja ta' Canterbury f'South Island, ix-xjenzati skantaw meta raw in-na\u0127al jigdmu t-truf tal-blanzuni, imbag\u0127ad jimbuttaw b'saqajhom u kultant jirnexxilhom jift\u0127u l-blanzuni biex ikun jistg\u0127u jil\u0127qu l-g\u0127asel u l-pollin, u hekk jg\u0127inu fil-pollinazzjoni tal-viskju li qieg\u0127ed jonqos f'New Zealand.", "Imkien ie\u0127or fid-dinja in-na\u0127al ma kellhom il-\u0127ila li jift\u0127u fjuri li jinfet\u0127u f'daqqa adattati g\u0127all-g\u0127asafar.", "Meta jmorru minn fjura g\u0127all-o\u0127ra n-na\u0127al jiltaqg\u0127u ma' \u0127afna perikli.", "Il-\u0127niefes \"Reduvidi\" (\"Reduviidae\") u l-brimb Tomisidi (\"Thomisidaes\") jista\u0127bew fil-fjuri biex jaqbdu n-na\u0127al aljenati.", "Na\u0127al o\u0127ra jikluhom l-g\u0127asafar huma u jtiru.", "L-insetti\u010bidi u\u017cati fuq xtieli li jwarrdu joqtlu \u0127afna na\u0127al, kemm avvelenati direttament u kemm bil-kontaminazzjoni tal-provvista tal-ikel tag\u0127hom.", "Sultana tan-na\u0127al tal-g\u0127asel tista' tbid 2000 bajda kull jum matul ir-rebbieg\u0127a qabel tibda t-tfittxija g\u0127all-ikel, i\u017cda trid wkoll tbid bejn 1000 u 1500 bajda kull jum matul l-ista\u0121un ta' tfittxija g\u0127all-ikel, l-aktar biex tpatti g\u0127al dawk in-na\u0127al li jmutu kuljum, li l-parti kbira minnhom huma \u0127addiema li jmutu bix-xju\u0127ija.", "Fost in-na\u0127al solitarji u primitivament so\u010bjali, per\u00f2, ir-riproduzzjoni matul \u0127ajja hi fost l-i\u017cjed baxxi mill-insetti kollha, billi s-soltu n-nisa ta' dawn l-ispe\u010bi jipprodu\u010bu inqas minn 25 ulied.", "Il-valur ta' popolazzjoni ta' na\u0127al tiddependi parzjalment mill-effi\u010bjenza individwali tan-na\u0127al, i\u017cda wkoll mill-popolazzjoni nnifsha.", "Pere\u017cempju filwaqt li l-bombli (\"Bombus\") huma madwar g\u0127axar darbiet aktar effi\u010bjenti b\u0127ala pollinaturi fuq il-cucurbitaceae, il-familja tal-qarg\u0127a, l-effi\u010bjenza totali ta' kolonja ta' na\u0127al tal-g\u0127asel hi \u0127afna og\u0127la min\u0127abba li jkun fiha numru \u0127afna akbar ta' insetti.", "Bl-istess mod kmieni fir-rebbieg\u0127a, il-popolazzjonijiet tal-bombli jkunu mag\u0127mulin minn xi ftit slaten biss u g\u0127alhekk mhumiex pollinaturi importanti tal-frott bikri.", "In-na\u0127al g\u0127andhom post prominenti fil-mitolo\u0121ija u ntu\u017caw mit-teori\u010bi tal-pulitka b\u0127ala mudell g\u0127as-so\u010bjet\u00e0 umana.", "Jidhru xbihat ta' komunitajiet ta' na\u0127al tal-g\u0127asel mill-qedem sa\u017c-\u017cmien ta' llum, fix-xog\u0127ol ta' Aristotli u Platun; f'Vir\u0121ilju u Seneca ; f'Era\u017cmu, Shakespeare u Tolstoj, kif ukoll fix-xog\u0127ol tat-teori\u010bi so\u010bjali b\u0127al Bernard Mandeville u Karl Marx .", "Minkejja x-xewka tan-na\u0127la tal-g\u0127asel li tista' twe\u0121\u0121a' sewwa u l-fama li g\u0127andhom l-insetti b\u0127ala tikazzjoni, in-na\u0127al \u0121eneralment g\u0127andhom isem tajjeb, x'aktarx min\u0127abba li huma utli b\u0127ala pollinaturi u produtturi tal-g\u0127asel, in-natura so\u010bjali tag\u0127hom, u l-fama tag\u0127hom g\u0127all-b\u017culija.", "In-na\u0127al huwa wie\u0127ed mill-ftit insetti li jidhru regolarment fir-reklami.", "G\u0127alkemm it-tingi\u017ca tan-na\u0127al tista' toqtol lil min ikun aller\u0121iku, kwa\u017ci l-ebda spe\u010bi tan-na\u0127al m'hi aggressiva jekk ma tkunx disturbata u \u0127afna huma bla xewka.", "Il-bnedmin spiss huma periklu ikbar g\u0127an-na\u0127al, billi n-na\u0127al jistg\u0127u ibatu jew imutu meta jiltag\u0127u ma' kimi\u010bi tossi\u010bi fl-ambjent."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13155", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13155", "title": "It-Tielet Divi\u017cjoni tal-Football League", "text": ["It-Tielet Divi\u017cjoni tal-Football League", "Mill-ista\u0121un 1992\u201393 sal-2003\u201304, it-Tielet Divi\u017cjoni tal-Football League kienet it-tielet l-og\u0127la divi\u017cjoni tal-Football League u r-raba' wa\u0127da fis-sistema kollha tal-futbol Ingli\u017c.", "Bil-\u0127olqien tal-Premier League qabel il-bidu tal-ista\u0121un 1992\u201393, wasslet biex ma tibqax iktar it-tielet divi\u017cjoni fis-sistema tal-kampjonat tal-futbol Ingli\u017c.", "It-Tielet Divi\u017cjoni \u0121ie imsemmiha b\u0127ala Football League Two qabel il-bidu tal-ista\u0121un 2004\u201305.", "Madanakollu, il-post li jikkorrispondi mat-Tielet Divi\u017cjoni ori\u0121inali hi l-Football League One."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13158", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13158", "title": "Leeds", "text": ["Leeds", "Leeds hija belt fil-Kontea ta' West Yorkshire fl-Ingilterra.", "Il-belt g\u0127andha popolazzjoni ta' 761,100.", "Leeds huwa \u010b-\u010bentru ewlieni g\u0127all-industriji finanzjarji.", "Il-belt hija l-akbar wa\u0127da f'Yorkshire."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13160", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13160", "title": "Jean Paul Farrugia", "text": ["Jean Paul Farrugia", "Jean Paul Farrugia (Piet\u00e0, 21 ta' Marzu 1992) hu plejer tal-futbol Malti li jilg\u0127ab mat-tim ta' FC Chiasso fi\u010b-Challenge League fl-I\u017cvizzera.", "Jean Paul ilu ma' Hibernians minn mindu iddebutta bil-flokk iswed u abjad fis-sena 2008.", "Jean Paul Farrugia twieled il-Piet\u00e0.", "Hu beda l-karriera tieg\u0127u ma\u017c-\u017cg\u0127a\u017cag\u0127 ta' Hibernians u seraq ix-xena tal-futbol Malti meta fl-et\u00e0 ta' 16-il sena sar l-i\u017cg\u0127ar plejer li qatt skorja fil-kampjonat Malti.", "L-ista\u0121un 2008\u201309 intemm b'mod mill-aktar po\u017cittiv, hekk kif reba\u0127 l-unur ta' \"L-Iktar Plejer Promettenti\" fil-Melita Malta Football Awards 2009 fl-istess sta\u0121un fejn Hibernians kisbu l-g\u0127axar titlu tal-kampjonat fl-istorja."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13173", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13173", "title": "\u0126a\u017c-\u017babbar", "text": ["\u0126a\u017c-\u017babbar", "\u0126a\u017c-\u017babbar jinsab fil-lvant ta' Malta.", "Ori\u0121inarjament kien jag\u0127mel ma\u017c-\u017bejtun sakemm inqata' g\u0127alih fl-1615 meta kellu popolazzjoni ta' 650 ru\u0127 joqg\u0127odu f' 150 dar.", "Fl-2006 il-popolazzjoni ta' \u0126a\u017c-\u017babbar kienet ta' 15,030.", "\u0120ie mg\u0127oti it-titlu ta' belt \"Gratiosa Citta Hompesch\" mill-Gran Mastru Hompesch g\u0127al kunjomu fl-14 ta' Settembru 1797.", "Hemm i\u017cjed minn ver\u017cjoni wa\u0127da minn fejn \u0121ej l-isem.", "Xi studju\u017ci jsostnu li l-isem tal-belt \u0121ej mill-kelma Maltija '\u017cabar'.", "Jing\u0127ad li bosta persuni jg\u0127ixu f'dawn l-in\u0127awi kienu jipprattikaw is-seng\u0127a ta\u017c-\u017cbir.", "Jista' jkun \u0121ej mill-kunjom Zabbar li llum spi\u010b\u010ba.", "Fil-fatt jissemma l-persuna\u0121\u0121 Orlando Zabbar li kien jg\u0127ix fl-assedju l-kbir u kien jg\u0127in fid-difi\u017ca tal-fortifikazzjonijiet.", "Hemm ukoll si\u0121ra li jisimha Sabbara u jing\u0127ad ukoll li \u0126a\u017c-\u017babbar hija korruzzjoni ta' \u0126as-Sabbar, l-isem -ra\u0127al b'referenza lejn il-Madonna tal-Grazzja b\u0127ala s-sabbara ta' kull min kien ji\u0121i jitlob fis-Santwarju tag\u0127ha.", "\u0126a\u017c-\u017babbar huwa wie\u0127ed mill-eqdem irkejjen li kienu abitati f'Malta.", "Xhieda ta' dan huwa l-ammont ta' fu\u0127\u0127ar pre-istoriku li nstab u anke post li aktarx kien jintu\u017ca b\u0127ala post ta' abitazzjoni.", "Dan hu i\u010b-\u010airku fin-na\u0127a tal-Bidni.", "E.B. Vella jikteb li fl-1932 instabu xi oqbra pre-istori\u010bi.", "Fdalijiet t' oqbra Feni\u010bi ukoll instabu f' \u0126a\u017c-\u017babbar.", "Matul is-snin \u0126a\u017c-\u017babbar kompla jikber biex fis-seklu sbatax inqata' mi\u017c-\u017bejtun u sar parro\u010b\u010ba.", "Aktar tard, lejn tmiem is-seklu 19, \u0126a\u017c-\u017babbar \u0121ie mog\u0127ni bit-titlu ta' belt mill-Gran Mastru Hompesch.", "\u0126a\u017c-\u017babbar ing\u0127ata t-titlu ta' \"Citta' Hompesch\".", "Il-\u0126akma Fran\u010bi\u017ca u l-Battalja ta' \u0126a\u017c-\u017babbar fil-5 t' Ottubru 1798", "Fit-12 ta' \u0120unju 1798 Malta g\u0127addiet ta\u0127t il-\u0127akma Fran\u010bi\u017ca.", "Dawn il-\u0127akkiema \u0121odda g\u0127alkemm kienu \u0127elsu lil Maltin minn \u0127akma tal-Ordni li kienet xebg\u0127ithom, ir-riformi li bdew jg\u0127amlu f' daqqa malajr \u0121g\u0127alithom jqumu kontra l-\u0127akkiema l-\u0121odda.", "Fit- 2 ta' Settembru 1798 is-suldati Fran\u010bi\u017ci telg\u0127u l-Imdina biex jbieg\u0127u bi rkant l-affarijiet tal-knejjes tal-Madonna tal-Karmnu fl-Imdina u tal-Fran\u0121iskani fir-Rabat.", "Il-Maltin kif raw hekk qamu kontra l-amministrazzjoni u okkupaw l-Imdina ix-xnieg\u0127a ta' rvell kontra l-\u0127akkiema \u0121riet ma Malta kollha.", "Il-Fran\u010bi\u017ci kif raw hekk okkupaw il-Kottonera, l-Furjana u l-Belt Valletta.", "I\u017c-\u017babbarin flimkien ma' nies minn Bormla qajmu rvell f' Bormla u biex jre\u0121\u0121ug\u0127hom lura \u0121abu rinforzi minn fuq il-bastiment Dego li kien fil-port.", "I\u017c-\u017babbarin qabel irtiraw g\u0127al barra s-swar tal-Kottonera \u0127adu xi 80 kartell porvli u xi barrin li kienu qeg\u0127ed jirg\u0127u ta\u0127t is-swar.", "Dawn tqassmu bejn il-battaljuni tal-ir\u0127ula.", "Min hemm i\u017c-\u017babbarin ippreparaw ru\u0127hom g\u0127all-battalja.", "Saret \u0121abra ta' armi, u il-koppla u l-kampnari tas-Santwarju inbidlu f'postijiet tal-g\u0127assa.", "Il-koppla l-antika serviet tajjeb g\u0127al dan l-g\u0127an g\u0127ax kienet mg\u0127amula doppja b'tara\u0121 bejn i\u017c-\u017cew\u0121 \u0127itan iwassal sal-lanterna.", "\u0120ie ukoll de\u010bi\u017c kodi\u010bi ta' bnadar u sinjali bil-fanali g\u0127al komunikazzjoni ma' r\u0127ula vi\u010bin.", "Dawn ingumbraw it-toroq prin\u010bipali li jg\u0127atu g\u0127al \u0126a\u017c-\u017babbar, u organizzaw ru\u0127hom bl-armi.", "Huma attakaw il-forti San Tumas ta\u0127t idejhom u g\u0127alhekk fet\u0127u l-port ta' Wied il-G\u0127ajn g\u0127at-tba\u0127\u0127ir.", "Id-dar tas-sajf tal-isqof Labini fi Triq San \u0120u\u017cepp inbidlet fi sptar t' emer\u0121enza.", "Il-Fran\u010bi\u017ci beda jonqoshom \u0127afna materjal g\u0127all-gwerra, u kienu jg\u0127amlu xi inkursjonijiet \u017cg\u0127ar barra s-swar, fejn kienu ja\u0127btu g\u0127al xi djar u rziezet abbandunati vi\u010bin is-swar biex jisirqu li jsibu spe\u010bjalment injam li kien jintu\u017ca g\u0127at-tisjir u biex jin\u0127all i\u010b-comb g\u0127all-azzarini.", "Dawn l-inkursjonijiet kienu jkunu akkumpanjati minn bumbardamenti qawwjija mill-kanuni ta' fuq is-swar.", "Xhieda ta dawn huma balal Fran\u010bi\u017ci li nsibu fil-Mu\u017cew tas-Santwarju li \u0121ew imne\u0127\u0127ija mill-koppla l-antika, u anke balla \u017cg\u0127ira li g\u0127adha mwa\u0127\u0127la sal-lum f'fa\u010b\u010bata ta' dar numru 6 fi Triq Bajada.", "Il-\u0120eneral Vobouis ma riedx jg\u0127amel attakki sorpri\u017ci fuq ir\u0127ula, biss wara pressjoni li saritlu \u010beda u ppjana attakk fuq \u0126a\u017c-\u017babbar g\u0127al-5 t' Ottubru 1798.", "Il-pjan kien li jokkupaw ir-ra\u0127al, u ja\u0127tfu ta\u0127t idejhom l-armi, l-munizzjon u l-ikel kollu li jsibu.", "Waqt dan l-attakk biex jiddevja l-g\u0127ajnuna li\u017c-\u017babbarin, ippjana attakki \u017cg\u0127ar fuq il-battaljuni Tas-Samra u tal-G\u0127arg\u0127ar.", "I\u017c-\u017babbarin lejliet l-attakk giehom suspett minn \u0127afna \u010baqliq ta' truppi li raw fuq is-swar u bg\u0127atu sinjali bid-dwal lil ir\u0127ula fil-qrib.", "Fil-5 t' Ottubru 1798, il-Fran\u010bi\u017ci \u0127ar\u0121u waqt bumbardament mis-swar tal-Kottonera.", "I\u017c-\u017babbarin kienu fasslu pjan li kul\u0127add jisakkar bil-familji \u0121od-djar waqt li ppreparaw \u0127afna \u0121ebel fuq il-bjut u armi g\u0127all-lest.", "Is-suldati Fran\u010bi\u017ci issorprendew ru\u0127hom \u0127afna meta da\u0127lu fir-ra\u0127al u sabuh vojt g\u0127al kollox.", "Baqg\u0127u mexjin lejn il fet\u0127a ta quddiem il-knisja li tg\u0127aqqad Triq il-Kbira ma Triq is-Santwarju.", "Hemmek bdew biex jwettqu l-pjan tag\u0127ahom imma sabu r-ra\u0127\u0127ala lesti g\u0127alihom minn fuq minn \u0121od-djar bl-azzarini u anke b' xi kanuni quddiem is-Santwarju kontrihom.", "Waqt il-\u0121lied mara rat li \u017cew\u0121ha kellu problema bl-azzarin.", "Hi da\u0127let fil-\u0121lieda u waqt li \u0127aditlu l-arma bil-\u0127sara tag\u0127tu azzarin ikkargat lest.", "Wara i\u017cjed minn 3 sig\u0127at \u0121lied il-Fran\u010bi\u017ci rtiraw wara l-linji tal-Kottonera b' 43 suldat mejjet u 382 feruti.", "I\u017c-\u017babbarin mir-re\u0121istri tal-mejtin fil-knisja jirri\u017culta li tilfu 6 u kellhom 32 feruti li jista' jg\u0127ati l-ka\u017c li xi whud minnhom mietu wara fir-ra\u0127al tag\u0127hom u b' hekk mhux irre\u0121istrati \u0126a\u017c-\u017babbar.", "Jumejn wara Vobouis bag\u0127at xi qassisin mill-Birgu ma xi pri\u0121unieri ji\u0121bru s-suldati mejtin biss il-pri\u0121unieri sabu ru\u0127hom \u0127ielsa u \u0127arbu, g\u0127alhekk bag\u0127at xi suldati minn tieg\u0127u biex iwettqu dan ix-xog\u0127ol.", "Wara din il-battalja l-Fran\u010bi\u017ci naqsilhom \u0127afna l-moral, u Vobouis idde\u010bieda li ma jer\u0121ax jattakka ra\u0127al ie\u0127or biex jokkupah.", "Ra r-riskju kbir li jitlef i\u017cjed suldati ta' \u0127ila mill-armata tieg\u0127u.", "Societa' Filarmonica Maria Mater Gratiae A.D. 1883", "G\u0127aqda Madonna tal-Grazzja Banda San Mikiel \u017babbar A.D. 1883", "Misra\u0127 il-Madonna Medjatri\u010bi, mag\u0127ruf ukoll b\u0127ala Pjazza Medjatri\u010bi hija wa\u0127da mill-pjazez ewlenin ta' \u0126a\u017c-\u017babbar.", "Din tinsab biswit is-Santwarju tal-Madonna tal-Grazzja.", "F'din il-pjazza jinstab bosta bini importanti fil-lokalita' ta' \u0126a\u017c-\u017babbar.", "\u0126dejn is-Santwarju nsibu l-Mu\u017cew tas-Santwarju li fih bosta esebiti b'rabta mal-qima tal-Maltin lejn il-Madonna tal-Grazzja.", "Ftit 'il bog\u0127od mid-da\u0127la g\u0127al dan il-mu\u017cew hemm il-bust ta' Mons. \u0120u\u017ceppi \u017barb li g\u0127al bosta snin kien il-kappillan ta' \u0126a\u017c-\u017babbar.", "Lil hinn mill-mu\u017cew insibu s-Sala Parrokkjali li tintu\u017ca biex jittellg\u0127u diversi rappre\u017centazzjonijiet.", "Fl-istess pjazza tinsab ukoll id-Dar Sagra Familja, dar immexxija mis-Sorijiet ta' San \u0120u\u017cepp tal-Apparizzjoni, fejn fiha jing\u0127ataw kemm tfal u \u017cg\u0127a\u017cag\u0127.", "Bieb ma' bieb mad-Dar Sagra Familja hemm il-Veritas Press, l-istamperija tal-M.U.S.E.U.M. Fi\u010b-\u010bentru ta' Pjazza Medjatri\u010bi hemm monument li jfakkar fi\u017c-\u017babbarin li tilfu \u0127ajjithom fit-Tieni Gwerra Dinjia.", "Monument ie\u0127or li jinsab f'din il-pjazza huwa l-Bust tal- Gran Mastru Hompesch.", "F' Misra\u0127 is-Sliem insibu l-ka\u017cin tal-G\u0127aqda Madonna tal-Grazzja, Banda San Mikiel u wkoll ir\u0127ama storika li turi l-isem bl-ingli\u017c ta kif kienet mg\u0127arufa l-pjazza qabel b\u0127ala Prince of Wales miktub bl-Ingli\u017c u bil-Malti.", "Hawnhekk insibu l-vara tal-Kun\u010bizzjoni li kienet fil-kantuniera wara l-vara tal-Madonna tal-Grazzji fi Triq is-Santwarju.", "Din il-vara i\u010b\u010baqilqet g\u0127al Misra\u0127 San \u0120akbu f' Awwissu tal-1833", "i) \"Bliet u Rhula Maltin\", Alfie Guillaumier, it-tieni edizzjoni 1972, Publikatur: Lux Press", "ii) \"\u017babbar - A Living History\", Editjat minn Dr. Miriam A. Sciberras, l-ewwel edizzjoni:2000, Publikatur: Union Press, ISBN 1871767156 (qoxra ratba) 1871767164 (qoxra iebsa)"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13186", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13186", "title": "YouTube", "text": ["YouTube", "YouTube huwa sit elettroniku fejn l-utenti jistg\u0127u jtellg\u0127u u jaqsmu flimkien vidjos.", "Fi Frar tal-2005 tliet eks-\u0127addiema ta' PayPal ing\u0127aqdu biex iffurmaw il-YouTube.", "F'Novembru tal-2006, YouTube, LLC inxtrat mill-Google Inc. g\u0127al $1.65 biljun, u attwalment topera b\u0127ala sussidjarja tal-Google.", "Il-kumpanija hija bba\u017cata f'San Bruno, \u0121ewwa Kalifornja, u tu\u017ca' t-teknolo\u0121ija Adobe Flash Video biex turi varjet\u00e0 kbira ta' kontenut vi\u017cwali prodott mill-utenti.", "\u0126afna mill-kontenut fuq il-YouTube ittella' minn individwi, imma xi korporazzjonijiet tal-istampa b\u0127as-CBS, il-BBC, il-UMG u organizzazzjonijiet o\u0127ra joffru \u010bertu materjal minn tag\u0127hom fuq dan is-sit, b\u0127ala parti mill-programm ta' s\u0127ubija tal-YouTube.", "Utenti li mhumiex re\u0121istrati jistg\u0127u jaraw il-vidjos, waqt li utenti re\u0121istrati jit\u0127allew itellg\u0127u numru bla limitu ta' vidjos.", "Vidjos li jista' jkun fihom kontenut offensiv jistg\u0127u jarawhom biss utenti fuq l-et\u00e0 ta' tmintax-il sena.", "Huwa projbit, skont it-termini tas-servizz tal-YouTube, li jittelg\u0127u vidjos li juru diffamazzjoni, pornografija, ksur tal-copyright, u materjal li jinkora\u0121\u0121ixxi kondotta kriminali.", "YouTube twaqqaf minn Chad Hurley, Steve Chen u Jawed Karim, li qabel kienu ja\u0127dmu flimkien ma' PayPal.", "Hurley studja d-disinn fl-Universit\u00e0 ta' Pennsylvania \u0121ewwa Indiana, filwaqt li Chen u Karim studjaw l-informatika flimkien \u0121ewwa l-Universit\u00e0 ta' Illinois \u0121ewwa Urbana-Champaign.", "Skont storja li ssemmiet diversi drabi fil-medja, Chad Hurley u Steve Chen \u017cviluppaw l-idea g\u0127all-YouTube matul l-ewwel xhur tal-2005, wara li kienu sabuha diffi\u010bli li jaqsmu xi vidjos li kienu \u0127adu matul festin fl-appartament ta' Chen f'San Francisco.", "Jawed Karim ma attendiex il-festin u \u010ba\u0127ad li \u0121ara hekk, u Chad Hurley ikkummenta li l-idea li l-YouTube twaqqaf wara festin \"kienet x'aktarx iktar imsa\u0127\u0127a b'ideat mis-suq li kienu qed ji\u0121ru biex jo\u0127olqu storja li kienet di\u0121estibbli.\"", "L-ewwel kwartieri \u0121enerali kienu jinsabu fuq pizzerija u ristorant \u0120appuni\u017c f'San Mateo, f'Kalifornja.", "L-isem tad-dominju codice_1 \u0121ie attivat fi Frar tal-2005, u l-websajt bdiet ti\u0121i \u017cviluppata fix-xhur segwenti.", "L-ewwel vidjo li ttella' fuq il-YouTube kien intitolat \"Me at the zoo\" (Jien fi\u017c-\u017cu), fejn juri lill-fundatur Jawed Karim fil-\u0121nien \u017coolo\u0121iku ta' San Diego.", "Il-vidjo ttella' fit-23 ta' April, 2005, u g\u0127adu jista' jintwera fuq is-sit.", "YouTube offrew lill-pubbliku ver\u017cjoni beta tas-sit f'Mejju tal-2005, sitt xhur qabel it-tnedija uffi\u010bjali tas-sit f'Novembru 2005.", "Is-sit mal-ewwel wera sinjali ta' popolarit\u00e0, u f'Lulju 2006 il-kumpanija \u0127abbret li 65,000 vidjos \u0121odda kienu qed jittellg\u0127u kuljum, u li s-sit kien qed jir\u010bievi mal-100 miljun vi\u017cta kuljum.", "Skont dati ppubblikati minn comScore, kumpanija li tkopri studji fuq l-iswieq, tarrfet kif il-YouTube hu l-aqwa fornitur ta' vidjos online \u0121ewwa l-Istati Uniti, fejn g\u0127andha f'idejha 43 fil-mija ta' dan is-suq u kif ukoll aktar minn sitt biljun vidjo li ntwerew matul Jannar 2009.", "Hu stmat li 20 sieg\u0127a ta' vidjos \u0121odda jittellg\u0127u kull minuta fuq is-sit, u li madwar tliet kwarti tal-materjal huwa minn barra l-Istati Uniti.", "F'Marzu tal-2008, l-ispi\u017ca tal-bandwith tal-YouTube kienet stmata li tammonta g\u0127al miljun dollaru Amerikan kuljum.", "Skont Alexa, YouTube huwa t-tielet l-aktar sit li j\u017curuh nies fuq l-internet, wara Yahoo! u Google.", "F'Ottubru 2006, Google Inc. \u0127abbet li xtrat lill-YouTube g\u0127al US$1.65 biljun fl-istokk tal-Google, u l-qbil \u0121ie ffinalizzat fit-13 ta' Novembru, 2006.", "Qabel il-bidu ta' YouTube fl-2005, kien hemm ftit metodi fa\u010bli li bihom l-utenti ordinarji kienu jistg\u0127u jtellg\u0127u vidjos fuq l-internet.", "Permezz ta' intefa\u010b\u010ba \u0127afifa biex tintu\u017ca, il-YouTube g\u0127amilha \u0127afifa g\u0127al kull min g\u0127andu konnessjoni tal-internet biex jibg\u0127at vidjo li miljun ta' nies jistg\u0127u jaraw f'temp ta' ftit minuti.", "Is-su\u0121\u0121etti vasti li ji\u0121u koperti fuq il-YouTube biddlu l-fenomenu tal-qsim tal-vidjos g\u0127all-wie\u0127ed mill-aktar komponenti importanti tal-kultura tal-internet.", "E\u017cempju tal-impatt so\u010bjali bikri tal-YouTube hu s-su\u010b\u010bess tal-vidjo \"The Bus Uncle\" fl-2006.", "Dan juri konver\u017cazzjoni s\u0127una bejn \u017cag\u0127\u017cug\u0127 u ra\u0121el ta' et\u00e0 iktar matura fuq karozza tal-linja \u0121ewwa \u0126ong Kong; dan spi\u010b\u010ba ji\u0121i diskuss \u0127afna fil-medja mondjali.", "Vidjo ie\u0127or tal-YouTube li kiseb kopertura estensiva huwa \"guitar\", li juri persuna jdoqq fuq kitarra elettrika parti minn \"Pachelbel's Canon\".", "L-isem tal-esebitur ma jing\u0127atax fil-vidjo, u wara li r\u010bieva miljun ta' vi\u017cti, in-\"New York Times\" xandret l-identit\u00e0 tal-kitarrista b\u0127ala Jeong-Hyun Lim, \u017cag\u0127\u017cug\u0127 ta' 23 sena mill-Korea t'Isfel li rrekordja dan il-vidjo fuq is-sodda tieg\u0127u.", "G\u0127al \u0127afna drabi l-YouTube safa kkritikat min\u0127abba li naqas li jassigura li l-kontenut tieg\u0127u jaderixxi mal-li\u0121i tal-copyright.", "Fil-mument fejn ikun se jittella' vidjo, l-utenti tal-YouTube jintwerew nota bil-messa\u0121\u0121 segwenti:", "Ittellax l-ebda programm televi\u017civi, vidjos mu\u017cikali, kun\u010berti mu\u017cikali jew reklami ming\u0127ajr il-permess sakemm dawn jikkonsistu ta' kontenut mo\u0127luq kompletament minnek stess.", "Il-pa\u0121na Su\u0121\u0121erimenti fuq il-copyright u l-Linji gwida tal-komunit\u00e0 jistg\u0127u jg\u0127inuk biex tiddetermina jekk il-vidjo tieg\u0127ek jivvjola l-copyright ta' xi \u0127addie\u0127or.", "Minkejja din l-avvertenza, xorta wa\u0127da hemm diversi vidjos ta' programmi tat-televi\u017cjoni, films u vidjos mu\u017cikali fuq il-YouTube.", "Il-YouTube ma ji\u010b\u010bekjawx x'vidjo ji\u0121i mtella' qabel ma jidher online, u hu f'idejn il-proprjetarji tal-copyright li jo\u0127or\u0121u stqarrijiet biex jitne\u0127\u0127ew dawn il-vidjos skont it-termini tad-Digital Millennium Copyright Act.", "Organizzazzjoni b\u0127al Viacom u l-Premier League Ingli\u017c fittxew g\u0127ad-danni lill-YouTube, fejn stqarrew li dawn tal-a\u0127\u0127ar g\u0127amlu ftit wisq biex jipprevjenu li ji\u0121u mtellg\u0127a materjal bil-copyright.", "Viacom talbet g\u0127al ri\u017car\u010biment ta' danni ta' biljun dollaru Amerikan wara li sabet iktar minn 150,000 vidjo mhux awtorizzat mill-materjal tag\u0127ha fuq il-YouTube, li ntwera g\u0127an-\"numru inkredibbli ta' 1.5 biljun darba\".", "Wara dan il-ka\u017c, il-YouTube introdu\u010ba sistema \u0121dida imsej\u0127a \"Video ID\" li ti\u010b\u010bekkja jekk il-vidjos li jittellg\u0127u jkunux jaqblu ma' databa\u017ci ta' kontenut bil-copyright bil-g\u0127an li jonqsu l-ka\u017cijiet ta' vjolazzjonijiet tal-copyright.", "F'Lulju tal-2008, Viacom reb\u0127et sentenza fil-qorti fejn talbet lill-YouTube biex jag\u0127ti d-dati dettaljati tal-abitudnijiet ta' kull utent li ra xi vidjo fuq dan is-sit.", "Dan il-ka\u017c wassal g\u0127al preokkupazzjonijiet li l-abitudnijiet ta' utenti individwali jistg\u0127u ji\u0121u identifikati permezz tal-kombinazzjoni tal-indirizz IP u l-ismijiet tal-kont tag\u0127hom.", "Din id-de\u010bi\u017cjoni \u0121iet ikkritika mill-Electronic Frontier Foundation, li stqarret kif is-sentenza tal-qorti \"tostakola d-drittijiet tal-privatezza\".", "Il-YouTube affa\u010b\u010bja wkoll kritika fuq il-kontenut offensiv ta' xi \u010berti vidjos.", "Minkejja li t-termini ta' servizz tal-YouTube jipprojbixxu li jittella' materjal li jista' ji\u0121i kkunsidrat b\u0127ala mhux xieraq, il-volum qawwi ta' vidjos li jittellg\u0127u jag\u0127milha diffi\u010bli biex il-YouTube ji\u010b\u010bekkjaw kull vidjo wie\u0127ed wie\u0127ed qabel ma jmur online.", "Su\u0121\u0121etti kontroversjali g\u0127all-vidjos kienu jinkludu n-negazzjoni tal-Olokawstu u d-Di\u017castru ta' Hillsborough, fejn 96 partitarju tal-futbol minn Liverpool mietu fl-1989, teoriji ta' konfoffi u reli\u0121jon.", "Huwa f'idejn l-utenti biex jimmarkaw il-kontenut tal-vidjos b\u0127ala mhux xieraq, u wara, impjegat tal-YouTube janalizza l-vidjo immarkat u f'dak l-istadju jidde\u010biedi jekk dak il-vidjo imurx kontra t-termini ta' servizz tas-sit jew le.", "Diversi pajji\u017ci imblukkaw l-a\u010b\u010bess g\u0127all-YouTube minn mindu twaqqaf dan is-sit, fosthom i\u010b-\u010aina, il-Marokk, u t-Tajlandja.", "B\u0127al issa, il-YouTube huwa imblukkat \u0121ewwa t-Turkija wara kontroversja fuq xi vidjos li dehru li kienu qed jinsulentaw lil Mustafa Kemal Atat\u00fcrk.", "Minkejja l-blokk, il-Prim Ministru Tork Recep Tayyip Erdo\u011fan stqarr mal-\u0121urnalisti li hu jista' jid\u0127ol fuq YouTube, min\u0127abba li s-sit hu xorta wa\u0127da disponibbli \u0121ewwa t-Turkija billi wie\u0127ed ju\u017ca' proxy miftu\u0127.", "Nhar it-3 ta' Di\u010bembru, 2006, l-Iran imblokka temporanjament 'il-YouTube, flimkien ma' xi siti o\u0127ra, wara li ddikjarawhom b\u0127ala vjolazzjoni tal-kodi\u010bi so\u010bjali u morali.", "Dan il-blokk se\u0127\u0127 wara ttella' vidjo li juri lil stilla tas-soap opera Iranjan jag\u0127mel is-sess.", "Il-blokk \u0121ie mne\u0127\u0127a ftit wara, imma re\u0121a' \u0121ie attivat wara l-elezzjoni presidenzjali 2009 tal-Iran.", "Fit-23 ta' Frar, 2008, il-Pakistan imblokka l-YouTube min\u0127abba \"materjal offensiv\" lejn it-twemmin I\u017clamiku li jinkludu d-dehra tal-karikaturi Dani\u017ci tal-profetta Mawmettu.", "Dan wassal g\u0127al kwa\u017ci blokk madwar id-dinja kollha tas-sit tal-YouTube g\u0127al madwar sag\u0127tejn, hekk kif l-imblokk Pakistani in\u010bidentalment spi\u010b\u010ba trasferit lejn pajji\u017ci o\u0127ra.", "Xi skejjel f'\u010berti pajji\u017ci imblukkaw lill-YouTube min\u0127abba li studenti tellg\u0127u vidjos li juru im\u0121ieba ta' ibbuljar, \u0121lied fl-iskejjel, im\u0121ieba razzista, u kontenut ie\u0127or inapproprjat.", "Ori\u0121inarjament, il-YouTube kien juri l-vidjos tieg\u0127u ta\u0127t format wie\u0127ed, per\u00f2 illum dawn jinsabu disponibbli ta\u0127t tliet formati prin\u010bipali, kif ukoll format ie\u0127or g\u0127all-mowbajls.", "Il-format ori\u0121inali, mag\u0127ruf b\u0127ala \"kwalit\u00e0 standard\", juri vidjos fir-ri\u017coluzzjoni ta' 320x240 pixels bl-u\u017cu ta' codec Sorenson Spark.", "Il-format tal-\"kwalit\u00e0 g\u0127olja\" g\u0127all-vidjos, introdott f'Marzu tal-2008, juri l-vidjos f'ri\u017coluzzjoni ta' 864x480 pixels.", "Dan il-format joffri titjib sinjifikanti fuq il-kwalit\u00e0 standard.", "F'Novembru tal-2008, \u0121ie mi\u017cjud sapport g\u0127all-vidjos b'definizzjoni g\u0127olja, waqt li fl-istess \u017cmien il-plejer tal-YouTube tbiddel minn rapport 4:3 g\u0127al wie\u0127ed ta' skrin kbir ta' 16:9.", "Fil-21 ta' Lulju 2009, l-in\u0121inier tas-softwer tal-YouTube Peter Bradshaw \u0127abbar li l-utenti tal-YouTube jistg\u0127u jibdew itellg\u0127u vidjos 3D.", "Wara li jittella' l-vidjo 3D u ji\u0121i ppro\u010bessat, l-utenti g\u0127andhom diversi g\u0127a\u017cliet minn fejn jag\u0127\u017clu fuq kif se jintwera l-vidjo.", "G\u0127al dawk l-utenti ming\u0127ajr nu\u010b\u010balijiet 3D dawn g\u0127andhom numru ta' opzjonijiet diversi kif jaraw il-vidjo.", "Nhar id-19 ta' \u0120unju, 2007, is-CEO tal-Google Eric E. Schmidt kien f'Pari\u0121i biex iniedi s-sistema \u0121dida ta' lokalizzazzjoni.", "L-interfa\u010b\u010ba s\u0127i\u0127a tal-websajt hi issa disponibbli f'ver\u017cjonijiet lokalizzati fi 22 pajji\u017c:"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13256", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13256", "title": "Din l-Art \u0126elwa", "text": ["Din l-Art \u0126elwa", "Din l-Art \u0126elwa, hi organizzazzjoni volontarja li m'g\u0127andhiex x'taqsam mal-gvern u ma tag\u0127milx profitt, li twaqqfet fl-1965 biex t\u0127ares il-patrimonju kulturali u l-ambjent naturali ta' Malta.", "Mit-twaqqif tag\u0127ha, Din l-Art \u0126elwa irrestawrat bosta siti kulturali ta' importanza storika u ambjentali.", "L-organizzazzjoni tippromwovi l-pre\u017cervazzjoni u l-\u0127arsien ta' bini u monumenti stori\u010bi, il-karattru tal-bliet u l-ir\u0127ula Maltin u postijiet ta' sbu\u0127ija naturali u ta' importanza.", "T\u0127e\u0121\u0121e\u0121 biex ji\u0121u rispettati l-li\u0121ijiet e\u017cistenti u biex isiru li\u0121ijiet \u0121odda g\u0127all-\u0127arsien tal-patrimonju Malti kemm fil-bini u kemm fin-natura.", "Din l-Art \u0126elwa tie\u0127u \u0127sieb dawn il-proprjetajiet f'Malta:", "Din l-Art \u0126elwa tie\u0127u \u0127sieb dawn il-proprjetajiet f'G\u0127awdex:", "Din l-Art \u0126elwa tie\u0127u \u0127sieb dawn il-proprjetajiet f'Kemmuna:"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13257", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13257", "title": "Torri tal-G\u0127allis", "text": ["Torri tal-G\u0127allis", "It-Torri tal-G\u0127allis hu fortizza \u017cg\u0127ira li l-Kavalieri ta' Malta bnew max-xatt fuq il-g\u017cira ta' Malta.", "L-g\u0127an ewlieni tieg\u0127u kien b\u0127ala torri tal-g\u0127assa b'\u0121warni\u0121jun ta' erbg\u0127a minn nies li kienu j\u0127addmu kanun tal-\u0127adid ta' tliet libbri.", "Inbena bejn l-1658 u l-1659.", "It-torri kien wie\u0127ed minn sensiela ta' tlettax-il torri ta' de Redin li mbnew matul is-saltna tal-Gran Mastru Martin de Redin biex ikun hemm komunikazzjoni bejn G\u0127awdex u l-ba\u017ci tal-Kavalieri fil-Port il-Kbir.", "Qieg\u0127ed il-fuq mix-xatt fil-Lvant ta' Ras il-G\u0127allis.", "Flimkien mat-Torri tal-Qawra, wie\u0127ed mit-torrijiet ta' Lascaris, jiddomina Da\u0127let is-Salina.", "It-torri dan l-a\u0127\u0127ar \u0121ie rrestawrat u issa qieg\u0127ed f'idejn Din l-Art \u0126elwa."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13264", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13264", "title": "UEFA Europa League 2009\u201310", "text": ["UEFA Europa League 2009\u201310", "Il-UEFA Europa League 2009\u201310 kienet l-ewwel sta\u0121un mill-UEFA Europa League, il-kompetizzjoni li pre\u010bedentament kienet mag\u0127rufha b\u0127ala t-Tazza UEFA, li kienet ilha ssir g\u0127al 39 sena.", "It-tim Spanjol ta' Atl\u00e9tico Madrid reb\u0127u din il-kompetizzjoni meta fil-finali g\u0127elbu lit-tim Ingli\u017c ta' Fulham \u2013 li kienu qed jilg\u0127abu l-ewwel finali Ewropea tag\u0127hom \u2013 \u0121ewwa l-HSH Nordbank Arena, il-grawnd tal-klabb ta' Hamburger SV, \u0121ewwa Amburgu, fil-\u0120ermanja.", "It-tlug\u0127 tal-poloz, li \u0121iet immexxiha mill-President tal-UEFA Michel Platini u s-Segretarju \u0120enerali David Taylor, g\u0127all-ewwel u t-tieni rawnds ta' kwalifika saru t-Tnejn, 22 ta' \u0120unju 2009 f'Nyon, l-I\u017cvizzera.", "L-ewwel sett ta' partiti saru fl-1 u fit-2 ta' Lulju, waqt li t-tieni legs tal-partiti ntlag\u0127bu fid-9 ta' Lulju 2009.", "L-ewwel sett ta' konfronti saru fis-16 ta' Lulju (tnejn minnhom jintlag\u0127bu fl-14 ta' Lulju), bit-tieni legs isirru fit-23 ta' Lulju 2009.", "I\u017c-\u017cew\u0121 legs bejn Bnei Yehuda u Dinaburg, u bejn Rapid Wien u Vllaznia jinsabu ta\u0127t inkjesta mill-UEFA u awtoritajiet \u0120ermani\u017ci fuq ka\u017cijiet ta' korruzzjoni.", "L-ewwel sett ta' partiti ntlag\u0127bu fit-30 ta' Lulju (wa\u0127da minnhom saret fit-28 ta' Lulju), u t-tieni sett ta' konfronti saru fis-6 ta' Awwissu 2009 (wa\u0127da minnhom saret fl-4 ta' Awwissu).", "L-ewwel leg bejn Fenerbah\u00e7e u Budapest Honv\u00e9d, u t-tieni leg bejn Interblock Ljubljana u Metalurh Donetsk attwalment jinsabu ta\u0127t inkjesta mill-UEFA u awtoritajiet \u0120ermani\u017ci fuq ka\u017cijiet ta' korruzzjoni.", "It-tlug\u0127 tal-poloz g\u0127ar-rawnd \u0121ew immexxiha mis-Segretarju \u0120enerali tal-UEFA David Taylor u d-Direttur tal-Kompetizzjonijiet tal-UEFA Giorgio Marchetti, u saru fis-7 ta' Awwissu 2009.", "G\u0127at-tlug\u0127 tal-poloz, il-klabbs kienu separati f'\u017cew\u0121 gruppi skont il-koeffi\u010bjent rispettiv tal-klabb.", "L-ewwel legs intlag\u0127bu fl-20 ta' Awwissu, u t-tieni sett ta' konfronti saru fis-27 ta' Awwissu 2009, minbarra l-konfront Shakhtar Donetsk kontra Sivasspor, li tmexxa g\u0127all-25 ta' Awwissu min\u0127abba l-parte\u010bipazzjoni ta' Shakhtar fis-Super Cup Ewropea 2009.", "It-tlugh\u0127 tal-poloz g\u0127all-fa\u017ci tal-gruppi saret \u0121ewwa l-Grimaldi Forum f'Monako nhar it-28 ta' Awwissu 2009.", "Total ta' 48 tim ittellg\u0127u fi tnax-il grupp ta' erbg\u0127a kull wie\u0127ed.", "It-timijiet inqasmu f'erba' urni, skont il-koeffi\u010bjent tal-klabb.", "Klabbs mill-istess urna jew mill-istess asso\u010bjazzjoni ma jistg\u0127ux ji\u0121u fl-istess grupp.", "F'kull grupp, kull tim jilg\u0127ab kontra t-timijiet l-o\u0127ra \u017cew\u0121 partit (wa\u0127da \u0121ewwa daru, u l-o\u0127ra barra minn daru).", "Il-\u0121ranet tal-partiti kienu s-17 ta' Settembru, l-1 ta' Ottubru, it-22 ta' Ottubru, il-5 ta' Novembru, it-2 u t-3 ta' Di\u010bembru, u s-16 u s-17 ta' Di\u010bembru 2009.", "It-timijiet li jispi\u010b\u010baw fl-ewwel \u017cew\u0121 timijiet javanzaw g\u0127all-fa\u017ci eliminatorja.", "Matul din il-fa\u017ci tal-kompetizzjoni, il-partiti kienu jinolvu \u0127ames uffi\u010b\u010bjali pre\u017centi fil-grupp - b'\u017cew\u0121 uffi\u010b\u010bjali \u017cejda sabiex jissorveljaw il-log\u0127ob fil-kaxxa tal-penalty b\u0127ala parti minn esperiment sanzjonat mill-FIFA.", "Skont l-Artiklu 7.05 tar-regolamenti tal-UEFA, jekk \u017cew\u0121 timijiet jew aktar jispi\u010b\u010baw bl-istess ammont ta' punti fi tmiem il-partiti tal-fa\u017ci tal-gruppi, il-kriterji segwenti ji\u0121u applikati biex ji\u0121i determinat il-klassifika finali:", "Fil-fa\u017ci eliminatorja, timijiet jilg\u0127abu \u017cew\u0121 partiti kontra xulxin (abba\u017ci ta' partiti \u0121ewwa u barra minn darhom), minbarra l-finali li tintlag\u0127ab f'konfront wie\u0127ed.", "It-tlug\u0127 tal-poloz g\u0127ar-rawnds ta' L-A\u0127\u0127ar 32 u L-A\u0127\u0127ar 16 saru fit-18 ta' Di\u010bembru, kondotti mis-Segretarju \u0120enerali tal-UEFA Gianni Infantino u d-Direttur tal-Kompetizzjonijiet tal-UEFA Giorgio Marchetti.", "Fir-rawnd ta' L-A\u0127\u0127ar Tlieta u G\u0127oxrin, ir-rebbie\u0127a tal-gruppi u l-aqwa erba' timijiet li kklassifikaw fit-tielet post fil-fa\u017ci tal-gruppi ta\u010b-Champions League, li kellhom jilg\u0127abu t-tieni leg \u0121ewwa darhom, ittellg\u0127u kontra t-tieni klassifikati tal-gruppi u l-erba' timijiet l-o\u0127ra li temmew l-avventura tag\u0127hom fi\u010b-Champions League fit-tielet post (fil-fa\u017ci tal-gruppi), bir-restrizzjoni li timijiet mill-istess grupp jew mill-istess asso\u010bjazzjoni ma jistg\u0127ux jilg\u0127abu kontra xulxin.", "Fir-rawnd ta' L-A\u0127\u0127ar Sittax, ma kien hemm l-ebda preferenzi, u timijiet mill-istess grupp jew mill-istess asso\u010bjazzjoni setg\u0127u \u0121ew kontra xulxin.", "Il-poloz g\u0127all-kwarti tal-finali, is-semifinali, u l-finali (biex ji\u0121i determinat it-tim \"\u0121ewwa daru\") ittellg\u0127u fid-19 ta' Marzu 2010, kondotti mid-Direttur tal-Kompetizzjonijiet tal-UEFA Giorgio Marchetti u l-ambaxxatur tal-finali ta' Amburgu, Uwe Seeler.", "L-istess b\u0127ar-rawnd ta' L-A\u0127\u0127ar Sittax, ma kien hemm l-ebda preferenzi, u timijiet mill-istess grupp jew mill-istess asso\u010bjazzjoni setg\u0127u \u0121ew kontra xulxin.", "L-ewwel legs intlag\u0127bu fit-18 ta' Frar (il-konfront \u0121ewwa darhom ta' Everton intlag\u0127ab fis-16 ta' Frar biex ji\u0121i evitat li jkun hemm partita fl-istess \u0121urnata ma' dik ta' Liverpool), u t-tieni legs \u0127adu posthom fil-25 ta' Frar 2010 (il-konfront \u0121ewwa darhom ta' Benfica intlag\u0127ab fit-23 ta' Frar biex ji\u0121i evitat li jkun hemm partita fl-istess \u0121urnata ma' dik ta' Sporting CP).", "L-ewwel legs intlag\u0127bu fil-11 ta' Marzu, u t-tieni sett ta' partiti saru fit-18 ta' Marzu 2010.", "L-ewwel legs intlag\u0127bu fl-1 ta' April, u t-tieni sett ta' partiti saru fit-8 ta' April 2010.", "L-ewwel legs intlag\u0127bu fit-22 ta' April, u t-tieni sett ta' partiti ntlag\u0127bu fid-29 ta' April 2010.", "Il-finali tal-edizzjoni 2009\u201310 tal-UEFA Europa League intlag\u0127bet \u0121ewwa l-HSH Nordbank Arena f'Amburgu, il-\u0120ermanja, fit-12 ta' Mejju 2010.", "Din kienet it-tieni darba li dan il-grawnd ospita finali tal-UEFA, bil-finali l-o\u0127ra tkun dik fl-1982.", "L-aqwa skorers tal-UEFA Europa League 2009\u201310 (esklu\u017ci r-rawnd preliminarju u dik tal-\"play-off\") huma dawn il-plejers segwenti:"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13283", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13283", "title": "Felix Mendelssohn", "text": ["Felix Mendelssohn", "Jakob Ludwig Felix Mendelssohn Bartholdy (Amburgu, 3 ta' Frar 1809 \u2013 Leipzig, 4 ta' Novembru 1847) kien kompo\u017citur u surmast tal-orkestra \u0120ermani\u017c.", "Nannuh kien il-filosfu Moses Mendelssohn.", "Felix Mendelssohn Bartholdy kien \u0121ej minn familja Lhudija tal-borge\u017cija, stmata u g\u0127anja.", "Nannuh, Moses Mendelssohn (1729-1786), kien filosfu famu\u017c tal-Aufkl\u00e4rung (Illumini\u017cmu), li permezz ta' ittra rjali, kiseb drittijiet \u010bivili g\u0127alih u g\u0127all-familja tieg\u0127u, li dak i\u017c-\u017cmien il-Lhud is-soltu ma setg\u0127ux igawdu.", "Dan ippermettielu jit\u0127allat, bi\u017c-\u017cwie\u0121, mal-komunit\u00e0 kummer\u010bjali.", "Missier Felix, kien bankier tat-tajjeb li kellu sehem fil-bank ta' \u0127uh il-kbir Joseph.", "Ommu, Lea Salomon kienet \u0121ejja minn familja ta' industrijalisti u \u0127uwa kien id-diplomatiku Jakob Salomon Bartholdy.", "Wara \u017c-\u017cwie\u0121 tag\u0127hom fl-1804 Abraham u Lea \u0127allew Berlin u marru joqog\u0127du Amburgu.", "Fl-1805 twieldet o\u0127t Felix, Fanny (wara l-1829 Fanny Hense), li kellha talent kbir g\u0127all-mu\u017cika.", "O\u0127tu l-o\u0127ra Rebecca (li fl-1831 i\u017c\u017cew\u0121et lill-matematiku Dirichlet) twieldet fl-1811 u \u0127uh Paul fl-1812.", "Ulied Abraham Mendelssohn kienu mrobbija b\u0127ala Nsara u fil-21 ta' Marzu 1816 Johann Jakob Stegemann, g\u0127ammidhom f'darhom b\u0127ala protestanti tal-knisja riformata.", "F'din l-okka\u017cjoni, Felix ing\u0127ata l-ismijiet Jacob u Ludwig.", "Barra minn hekk il-familja \u0127adet il-kunjom \"Nisrani\" Bartholdy fuq su\u0121\u0121eriment ta' \u0127u Lea, Jakob Salomon, li kien xtara proprjet\u00e0 b'dan l-isem u wara li tg\u0127ammed, kien addottah b\u0127ala kunjomu.", "Abraham u Lea Mendelssohn Bartholdy fl-1822, fl-a\u0127\u0127ar saru Nsara.", "Min\u0127abba l-okkupazzjoni ta' Amburgu mill-Fran\u010bi\u017ci fl-1811, il-familja marret Berlin, fejn kienet toqg\u0127od in-nanna, issa armla.", "Hawn Felix u Fanny kellhom l-ewwel lezzjonijiet tal-mu\u017cika minn ommhom stess.", "Din kienet fit-tradizzjoni ta' Bach billi zijitha, Sara Levy, kienet studjat ta\u0127t Carl Philipp Emanuel Bach u kienet patruna ta' Wilhelm Friedemann Bach.", "Wara, Felix u Fanny kellhom b\u0127ala g\u0127alliema Madame Bigot meta kienu g\u0127al xi \u017cmien Pari\u0121i fl-1816.", "Meta marru lura Berlin, kellhom lezzjonijiet fil-kompo\u017cizzjoni minn Carl Friedrich Zelter, fil-pjanu minn Louis Berger u fil-vjolin minn Carl Wilhelm Henning; g\u0127all-edukazzjoni \u0121enerali kellhom Karl Wilhelm Ludwig Heyse, missier il-kittieb Paul Heyse.", "Il-pubbliku ltaqa' g\u0127all-ewwel darba ma' Felix fl-24 ta' Ottubru 1818 meta kellu 9 snin u daqq il-parti tal-pjanu f'trio ta' Joseph W\u00f6lfl.", "F'April tas-sena ta' wara da\u0127al fl-Akkademja tal-kant ta' Berlin b\u0127ala contralto, fejn studja l-mu\u017cika antika tal-knisja ta\u0127t id-direzzjoni ta' Zelter.", "Is-sena ta' wara beda jikkomponi b'\u0127effa straordinarja.", "Dik is-sena kiteb kwa\u017ci sittin xog\u0127ol, fosthom kanzunetti, sonati g\u0127al pjanu, trio b'pjanu, sonata g\u0127al vjolin u pjanu, bi\u010b\u010biet g\u0127al orgni u anki bi\u010b\u010ba \u017cg\u0127ira drammatika fi tliet xeni.", "Fl-1821 \u0127oloq, biex insemmu xi ftit, \u0127ames sinfoniji g\u0127al orkestra tal-kordi, erba' motetti, is-singspiele ta' att wie\u0127ed \"Soldatenliebschaft\" u \"I\u017c-\u017cew\u0121 g\u0127alliema\" kif ukoll partijiet mis-singspiel \"Il-kummidjanti vja\u0121\u0121aturi\".", "Fl-1821, matul is-sittax-il jum li qatta' fil-belt ta' Weimar, Mendelssohn, ta' 12-il sena, flimkien ma' Zelter iltaqa' g\u0127all-ewwel darba ma' Goethe, Fl-istess sena sar jaf ukoll g\u0127all-ewwel darba lil Carl Maria von Weber f'Berlin, fejn kien qieg\u0127ed imexxi l-opra tieg\u0127u \"Freisch\u00fctz\".", "Fl-1822 f'Kassel iltaqa' ma' Ludwig Spohr.", "Matul dik is-sena kiteb, fost o\u0127rajn, l-opra \"I\u017c-\u017cew\u0121 neputijiet jew zijiet minn Boston\" u kun\u010bert g\u0127al pjanu.", "Il-familja Mendelssohn kellhom id-drawwa antika li l-\u0126add filg\u0127odu fil-kamra tal-pranzu jkollhom ensemble \u017cg\u0127ir biex jag\u0127ti kun\u010bert mu\u017cikali, u wara xi l-1822 kien ikun fih mu\u017ci\u010bisti professjonali mill-orkestra tal-qorti rjali.", "Felix kien dejjem imexxi l-orkestra hu u kiteb xog\u0127lijiet \u0121odda g\u0127al dawn l-okka\u017c\u017cjonijiet.", "Hu stess kien idoqq il-pjanu jew kien i\u0127allih g\u0127al o\u0127tu Fanny, waqt li o\u0127tu \u017c-\u017cg\u0127ira Rebecca kienet tkanta u \u0127uh Paul kien idoqq il-vjolin\u010bell.", "Meta g\u0127alaq \u0127mistax fl-1824, f'wa\u0127da minn dawn il-laqg\u0127at, \u0121iet rappre\u017centata g\u0127all-ewwel darba \"I\u017c-\u017cew\u0121 neputijiet\".", "Bejn it-3 u l-31 ta' Marzu tal-istess sena, ikkompona l-ewwel sinfonija tieg\u0127u, (op.", "11), fid-Do minuri, ftit wara il-kwartett bi pjanu fis-Si minuri (op.", "3) u s-sestett bi pjanu fir-Re ma\u0121\u0121uri (op.", "110).", "F'da\u017c-\u017cmien ukoll sar \u0127abib ta' Ignaz Moscheles, \u0127biberija li baqg\u0127et g\u0127al-\u0127ajtu kollha.", "Fl-1825, Abraham Mendelssohn \u0127a 'l ibnu Felix lura Pari\u0121i fejn iltaqa' mal-ikbar kompo\u017cituri drammati\u010bi ta' dak i\u017c-\u017cmien Gioachino Rossini u Giacomo Meyerbeer.", "Hemmhekk iltaqa' g\u0127all-ewwel darba ma' Luigi Cherubini li tant impressjona ru\u0127u bit-talent tieg\u0127u li \u0127ajru li jikkomponi Kyrie b'\u0127ames vu\u010bijiet bl-akkompanjament ta' orkestra s\u0127i\u0127a.", "Mill-ittri tieg\u0127u ta' dak il-perjodu, nafu li Felix ma' kienx japprezza l-mu\u017cika tal-iskola Fran\u010bi\u017ca, imma Pari\u0121i g\u0127amel xi ftit \u0127bieb li kien jiltaqa' mag\u0127hom minn \u017cmien g\u0127al \u017cmien.", "F'Mejju, Felix u missieru marru lura Berlin u qasmu l-vja\u0121\u0121 biex jer\u0121g\u0127u i\u017curu 'l Goethe, li fid-dar tieg\u0127u indaqq il-kwartett il-Kwartett fis-Si minuri, dedikat lil Goethe, li r\u010bieva applaws kbir.", "Fl-10 t'Awwissu tal-istess sena Felix lesta l-opra f'\u017cew\u0121 atti \"I\u017c-\u017cwie\u0121 ta' Camacho\".", "Ftit wara li marru lura minn Pari\u0121i, il-familja Mendelssohn marru joqg\u0127odu f'numru 3, Leipziger Stra\u00dfe (illum il-Kunsill Federali \u0120ermani\u017c), dar antika u spazju\u017ca li kien fiha kmamar g\u0127all-mu\u017cika sbie\u0127 \u0127afna u padiljun kbir fejn kienu ji\u0121u xi mijiet ta' nies g\u0127all-kun\u010berti ta' nhar ta' \u0126add.", "Fil-\u0127arifa tas-sena ta' wara indaqqet g\u0127all-ewwel darba l-ouverture \u0126olma ta' Lejl Sajfi.", "Il-partitura ta' din il-kompo\u017cizzjoni famu\u017ca fiha d-data \"Berlin, is-6 t'Awwissu 1826 \"; Mendelssohn dak i\u017c-\u017cmien kellu 16-il sena.", "Fil-pubbliku mexxa d-daqq ta' din l-ouverture g\u0127all-ewwel darba f'Stettin fi Frar tal-1827.", "Fl-istess \u017cmien kien jistudja fl-Universit\u00e0 ta' Berlin, fejn, fost o\u0127rajn kien jattendi l-lezzjonijiet ta' G.W.F. Hegel.", "Sadattant deher li l-opra \"I\u017c-\u017cwie\u0121 ta' Camacho\" setg\u0127et ti\u0121i mtella' fit-Teatru famu\u017c ta' Spontini.", "Il-librett, ibba\u017cat fuq episodju minn \"Don Quixote\" inkiteb minn Karl Klingemann, u Mendelssohn kellu idea \u010bara tal-umori\u017cmu spe\u010bjali li kien fih ir-rumanz.", "Ix-xog\u0127ol kellu l-provi malajr wara li l-kompo\u017citur kien \u0121ie lura minn Stettin u kellu l-premi\u00e8re fid-29 ta' April 1827.", "Deher li kien intlaqa' bl-entu\u017cja\u017cmu, imma min\u0127abba xi intri\u010b\u010bi ma ttellax darba o\u0127ra.", "Mendelssohn stess \u0127ass li l-opra (li issa kien ilu li kitibha 20 xahar) ma kinitx \u0127a tg\u0127in l-i\u017cvilupp artistiku tieg\u0127u u li l-vokazzjoni tieg\u0127u kienet fil-mu\u017cika strumentali.", "Qatt ma re\u0121a' ikkompona opra o\u0127ra.", "Mendelssohn waqqaf kor g\u0127all-istudju tax-xog\u0127ol korali ta' Johann Sebastian Bach (Il-kbir Thomaskantor kien kwa\u017ci mhux mag\u0127ruf mill-pubbliku).", "Fl-1823 nantu Babette Solomon, kienet irregalatlu kopja tal-Passjoni skont San Mattew.", "Fuq kollox, Mendelssohn sar japprezza x-xog\u0127ol ta' Bach mill-lezzjonijiet u l-provi ta\u0127t Zelter fl-Akkademja tal-Kant ta' Berlin.", "Fl-1829, flimkien ma' Eduard Devrient Mendelssohn, kontra r-re\u017cistenza fil-bidu ta' Zelte, tella' rappre\u017centazzjoni pubblika tal-Passjoni skont San Mattew, imqassra u redatta g\u0127al din l-okka\u017cjoni, ta\u0127t it-tmexxija tieg\u0127u bil-kor tal-Akkademja ta' 158 vu\u010bi.", "Din kienet l-ewwel ripre\u017ca tal-Passjoni ta' Bach minn mewtu.", "Zelter fl-Akkademja kien ipprova xi partijiet mill-Passjoni imma ssostna li ma kienx hemm lok g\u0127al rappre\u017centazzjoni s\u0127i\u0127a.", "Il-Passjoni kella tant su\u010b\u010bess li ttelg\u0127et darbtejn o\u0127ra, it-tielet darba ta\u0127t Zelter g\u0127ax Mendelssohn kien mar l-Ingilterra.", "Skont sejbiet ta' dan l-a\u0127\u0127ar, mill-analisi tal-partitura jidher li r-rappre\u017centazzjoni ma kinitx \"romantizzata wisq\".", "Per\u00f2 Mendelssohn irran\u0121a xi re\u010bitattivi, korali u arji biex ma jgerrixx dawk li kien jdoqqu u l-pubbliku.", "Barra minn hekk xi strumenti ma kinux g\u0127adhom jindaqqu: Mendelssohn stess daqq il-parti tal-Basso continuo fuq il-pjanu, minflok oboi d'amore intu\u017caw klarinetti u minflok oboi da caccia intu\u017caw vjolini.", "Devrient kanta l-parti ta' \u0120es\u00f9.", "Il-pjanu a coda ma\u0127dum minn Johann Christoph Oesterlein ta' Berlin li kien ta' Carl Friedrich Zelter u li minnu Felix Mendelssohn Bartholdy x'aktarx mexxa il-Passjoni skont San Mattew g\u0127adu fil-Mu\u017cew Mu\u017cikali tal-Akkademja tal-Kant ta' Berlin.", "F'April tal-1829 Mendelssohn ivvja\u0121\u0121a g\u0127all-ewwel darba lejn Londra fejn kien milqug\u0127 bl-entu\u017cja\u017cmu.", "Deher g\u0127all-ewwel darba quddiem udjenza Ingli\u017ca f'wie\u0127ed mill-kun\u010berti tal-Philharmonic Society fil-25 ta' Mejju meta mexxa s-sinfonija fid-Do minuri mill-pjanu.", "Fit-30 daqq bl-amment il-\"Konzertst\u00fcck\" ta' Weber, fil-25 ta' \u0120unju daqq fil-kun\u010bert g\u0127al pjanu fil-Mi bemoll ma\u0121\u0121uri (li kien g\u0127adu ma ndaqqx fl-Ingilterra) u g\u0127all-ewwel darba l-ouverture \"\u0126olma ta' lejl sajfi\".", "Fi triqtu lura d-dar \u0127alla warajh il-partitura tal-ouverture f'karozzin, imma Mendelssohn re\u0121a' kitibha kollha mill-memorja bla \u017cball.", "F'kun\u010bert ie\u0127or daqq il-kun\u010bert ta' Moscheles fil-Mi ma\u0121guri g\u0127al \u017cew\u0121 pjanijiet u orkestra.", "Meta temm l-ista\u0121un, Mendelssohn ivvja\u0121ga ma' Klingemann lejn l-iSkozja, fejn \u0121ie ispirat biex jikteb l-ouverture \"L-Ebridi\" u s-sinfonija \"Sko\u010b\u010bi\u017ca\".", "Fl-a\u0127har ta' Novembru mar lura Berlin.", "I\u017c-\u017cjara fl-Ingilterra kienet l-ewwel parti ta' programm estensiv ta' vja\u0121\u0121i, li missieru \u0127adu fuqu biex i\u017cur i\u010b-\u010bentri artisti\u010bi ewlenin tal-Ewropa.", "Wara li ma a\u010b\u010bettax l-offerta ta' professorjat f'Berlin, f'Mejju 1830 telaq darb'o\u0127ra lejn l-Italja, b'waqfa qasira ta' \u0121img\u0127atejn fit-triq f'Weimar g\u0127and Goethe u wara ftit waqfiet o\u0127ra wasal Ruma fl-1 ta' Novembru.", "Meta wasal M\u00fcnchen f'Ottubru tal-1831, fi triqtu lura, daqq il-kun\u010bert tieg\u0127u g\u0127al pjanu fis-Sol minuri li kien g\u0127adu kif ikkompona u ffirma kuntratt (li qatt ma wettaq) g\u0127al opra g\u0127at-teatru ta' M\u00fcnchen.", "Wara li waqaf Stuttgart, Frankfurt u D\u00fcsseldorf, wasal Pari\u0121i f'Di\u010bembru.", "Hawnhekk qatta' erba' xhur li matulhom \u0121edded il-\u0127biberiji li kien beda fl-1825 u sar jaf sewwa 'l Liszt u 'l Chopin.", "\u0126afna kompo\u017cizzjonijiet tieg\u0127u indaqqu fil-pubbliku, fosthom l-ouverture \"Sommernachtstraum\" (\u0126olma ta' lejl safi) fil-Konservatorju fid-19 ta' Frar 1832.", "Imma kellu xi di\u017cappunti wkoll, per e\u017cempju bis-sinfonija \"Ir-Riforma\".", "Il-vja\u0121\u0121 temm \u0127esrem billi qabditu l-kolera, per\u00f2 fieq malajr.", "Fit-23 ta' April 1832 mar g\u0127al darb'o\u0127ra Londra, fejn daqq darbtejn il-kun\u010bert tieg\u0127u fis-Sol bemoll mal-Philarmonic Society, daqq l-orgni fil-Kattidral \"St Paul's\" u ppublika l-ewwel volume ta' \"Lieder ohne Worte\" (G\u0127anjiet ming\u0127ajr kliem).", "F'Lulju mar lura Berlin u fix-xitwa semma' fil-pubbliku s-sinfonija \"Ir-Riforma\", il-kun\u010bert fis-Sol bemoll u \"Walpurgisnacht\" (Il-lejl ta' Walpurgis).", "Felix Mendelssohn ma xtaqx ja\u010b\u010betta po\u017cizzjoni fissa li kienet sa torbtu g\u0127as-snin li jmiss.", "Per\u00f2 min\u0127abba l-insistenza ta' missieru applika g\u0127all-po\u017cizzjoni ta' Direttur tal-Akkademja tal-Kant li saret vakanti bil-mewt ta' Zelter f'Berlin.", "Il-membri ma vvutawx g\u0127alih imma g\u0127al Carl Friedrich Rungenhagen li kien ilu \u0127afna Assistant Direttur.", "Skont \u0127abibu Eduard Devrient kien hemm ukoll ra\u0121unijiet anti-semiti\u010bi.", "Dan id-di\u017cappunt kellu sehem importanti fid-de\u010bi\u017c\u017cjoni tieg\u0127u li j\u0127alli Berlin g\u0127al xi snin, minkejja r-relazzjonijiet minn \u0121ewwa li kellha l-familja kollha mal-Akkademja u s-su\u010b\u010bess konsiderevoli li kellu bill-Passjoni skont San Mattew.", "Fir-rebbieg\u0127a tal-1833 \u017car Londra g\u0127at-tielet darba biex imexxi l-Philharmonic Society li fit-13 ta' Mejju kienet \u0127a ddoqq is-\"Sinfonija Taljana\" tieg\u0127u.", "Fis-26 tal-istess xahar, mexxa l-mu\u017cika fil-festa tal-mu\u017cika tar-Renu l-Baxx f'D\u00fcsseldorf b'tant su\u010b\u010bess li minnufih offrewlu l-post ta' direttur \u0121enerali tal-mu\u017cika tal-belt.", "L-impieg kien jikkonsisti fid-direzzjoni tal-mu\u017cika fil-knejjes ewlenin, it-teatru u \u017cew\u0121 swali o\u0127ra ta' gruppi mu\u017cikali.", "Qabel ma \u0127a f'idej\u0127 l-impennji tal-impieg il-\u0121did, mar Londra g\u0127al darb'o\u0127ra ma' missieru u wasal lura D\u00fcsseldorf fis-27 Settembru 1833.", "Kien f'dak i\u017c-\u017cmien li kkompona il-\"Vespergesang\" (Kant tal-G\u0127asar) li \u0127add ma kien jaf bih qabel mewtu.", "Ix-xog\u0127ol tieg\u0127u fil-knisja u fis-sala tal-kun\u010bert ta impressjoni tajba \u0127afna, imma r-relazzjonijiet tieg\u0127u mad-diretturi tat-teatru ma kinux mill-a\u0127jar.", "Forsi kien min\u0127abba dawn i\u010b-\u010birkostanzi li beda jitbieg\u0127ed mill-opra u jersaq aktar lejn il-mu\u017cika tal-knisja.", "F'dawn is-snin Mendelssohn kien imexxi l-kor C\u00e4cilien-Vereins (G\u0127aqda \u010ae\u010biljana) ta' Frankfurt.", "Kien obbligat g\u0127al bosta snin lejn dan il-kor u d-direttur tieg\u0127u Johann Nepomuk Schelble, u g\u0127alhekk \u0127ass li kellu jie\u0127u f'idejh il-provi u l-kun\u010berti ta' dan il-kor matul il-marda serja ta' Schelbles sakemm dan seta' jista' jkompli.", "Fuq talba tal-C\u00e4cilien-Vereins, ikkompona l-ouverture \"Il-\u0127rafa tas-sabi\u0127a Melusina\" u ppjana diversi xog\u0127lijiet importanti o\u0127ra.", "Fi Frankfurt Mendelssohn kellu l-oppurtunit\u00e0 li jiltaqa' personalment mal-kompo\u017citur importanti tal-opra Gioachino Rossini li kien d\u0127uli \u0127afna, li qag\u0127ad hemm g\u0127al ftit jiem.", "F'D\u00fcsseldorf g\u0127amel abbozz tal-famu\u017c oratorju \"Paulus,\" ibba\u017cat fuq il-\u0127ajja ta' San Pawl.", "\u0126ass li s-so\u0121\u0121orn tieg\u0127u hemm kien \"ta' pja\u010bir immens\" , u x'aktarx kien i\u017comm dan l-impieg g\u0127al \u0127afna snin kieku ma offrulux id-direzzjoni permanenti tal-orkestra tal-Gewandhaus ta' Leipzig, wa\u0127da mill-og\u0127la po\u017cizzjonijiet li wie\u0127ed seta' jikseb fid-dinja mu\u017cikali \u0120ermani\u017ca.", "F'Awissu tal-1835 Mendelssohn mar Leipzig u fl-4 Ottubru ta l-ewwel kun\u010bert fil-Gewandhaus li fih indaqqet l-ouverture \"Ba\u0127ar kalm u vja\u0121\u0121 hieni\", li da\u017c-\u017cmien, mqabbla mal-ouvertures l-o\u0127ra tieg\u0127u ma tantx intuha attenzjoni.", "Il-kun\u010berti ta' Mendelssohn fil-Gewandhaus intlaqg\u0127u b'\u0127afna b'entu\u017cja\u017cmu u b'rikonoxximent ing\u0127ata dottorat onorarju fil-filosofija fl-20 ta' Marzu 1836.", "Sadanittant, kien lesta l-ewwel oratorju (\"Paulus\") u ddiri\u0121ieh g\u0127all-ewwel darba fit-22 ta' Mejju 1836 fil-Festa tar-Renu l-Baxx f'D\u00fcsseldorf.", "Fis-16 ta' Marzu 1837 re\u0121a' mexxa l-oratorju f'Leipzig.", "Matul dan i\u017c-\u017cmien ipprova, b\u0127ala ammiratur kbir ta' Joseph Haydn, jippromwovi x-xog\u0127lijiet ta' Haydn, kif g\u0127amel per e\u017cempju, fit-22 Frar 1838 f'Leipzig b'su\u010b\u010bess kbir.", "Il-\u0121rajja importanti li tmiss fil-\u0127ajja ta' Mendelssohn kienet fit-28 ta' Marzu 1837 meta \u017c\u017cewwe\u0121 lil C\u00e9cile Charlotte Sophie Jeanrenaud (10 ta' Ottubru, 1817 \u2013 25 ta' Settembru, 1853), li kien iltaqa' mag\u0127ha Frankfurt qabel fis-sajf.", "\"C\u00e9cile kienet wa\u0127da minn dawk il-fenomeni feminili \u0127elwin, li l-effett tas-sens kwiet u tfuli tas-sempli\u010bi pre\u017cenza tag\u0127ha fuq kull bniedem hu li jikkalmah u jserr\u0127u .", "Kellha figura \u017cvelta, fattizzi ta' sbu\u0127ija li tolqtok ...", "\"(Philipp Eduard Devrient).", "Kellhom \u0127amest itfal: Carl Wolfgang, Paul, Marie, Felix u Lili.", "Il-\"honeymoon\" bilkemm kien g\u0127adda meta g\u0127al darb'o\u0127ra kellu jmur l-Ingilterra, fejn fl-20 ta' Settembru, mexxa \"Paulus\" fil-Festival ta' Birmingham.", "Matul dal-vja\u0121\u0121, daqq l-orgni f'Saint Paul's u f'Christchurch u b'hekk kellu influwenza profonda fuq l-organisti Ingli\u017ci.", "Hawn beda ja\u0127seb biex jikteb it-tieni oratorju \"Elias\".", "Fis-snin 1838 sal-1844, \u017cviluppa l-famu\u017c \"Kun\u010bert g\u0127al vjolin fil-Mi minuri\" g\u0127all-\u0127abibu, il-vjolinista Ferdinand David.", "Fl-1840 Mendelssohn ikkompona l-\"Innu ta' Tif\u0127ir\" u fl-1841, wara s-sitt vja\u0121\u0121 tieg\u0127u fl-Ingilterra, Friedrich Wilhelm IV sejja\u0127lu lura Berlin biex isir Maestro di Cappella.", "Ir-re Prussjan kellu l-pjan grandju\u017c li jag\u0127mel 'l Berlin il-belt kapitali tal-arti fil-pajji\u017ci li kienu jitkellmu l-\u0120ermani\u017c.", "It-tama ta' Mendelssohn kienet li jirriforma l-Akkademja Rjali tal-Arti u t-tmexxija tal-kor tal-katidral.", "Minkejja li in\u0127atar b\u0127ala Direttur \u0120eneral tal-Mu\u017cika tal-Prussja fil-\u0127arifa tal-1842, il-pjanijiet ambizzju\u017ci tieg\u0127u kienu opposti u re\u017cistiti minn \u0127afna n\u0127awi.", "G\u0127alhekk, ma waqafx mill-attivitajiet l-o\u0127ra u baqa' jag\u0127ti l-kun\u010berti fil-Gewandhaus.", "Fl-1842 mar l-Ingilterra g\u0127as-seba' darba flimkien ma' martu u hemm iddiri\u0121a is-sinfonija \"Sko\u010b\u010bi\u017ca\".", "Kompla fl-impieg sal-1845 u kkompona l-mu\u017cika ta' akkompanjament g\u0127al \"Antigone\", \"Oedipus Coloneus\", \"Athalie\" u l-mu\u017cika g\u0127al \"\u0126olma ta' lejl sajfi\".", "Fl-1843 Mendelssohn waqqaf konservatorju f'Leipzig - l-ewwel Akkademja tal-Mu\u017cika fil-\u0120ermanja - li nfeta\u0127 fit-3 ta' April fil-bini tal-Gewandhaus.", "Fl-istess sena n\u0127atar \u010bittadin onorarju tal-belt ta' Leipzig.", "Fl-1844 mexxa sitt kun\u010berti filarmoni\u010bi f'Londra u ddiri\u0121a wkoll il-\"\u0126olma ta' lejl Sajfi\".", "Mar lura Berlin f'Settembru, i\u017cda ma setax jikkonvin\u010bi r-re li j\u0127ollu mir-responsabbiltajiet ibsin li kellu.", "Wara \u017cjara qasira fi Frankfurt, f'Settembru tal-1845, Mendelssohn mar lura Leipzig, u re\u0121a' \u0127a l-impjieg li kellu qabel fl-Gewandhaus u kien jg\u0127allem regolarment fil-Konservatorju.", "Iddedika ru\u0127u prin\u010bipalment g\u0127at-tieni oratorju kbir tieg\u0127u, \"Elias\", li ndaqq g\u0127all-ewwel darba fis-26 Awissu 1846 fil-Festival ta' Birmingham.", "Ix-xog\u0127ol tieg\u0127u intlaqa' bl-entu\u017cja\u017cmu, u wara li mar lura Leipzig, kompla ja\u0127dem b\u0127as-soltu, imma kien jidher \u010bar li sa\u0127\u0127tu kienet marret g\u0127all-ag\u0127r serjament.", "Fl-1847 Mendelssohn ivva\u0121\u0121ja g\u0127all-g\u0127axar u l-a\u0127\u0127ar darba g\u0127all-Ingilterra biex imexxi \"Elias\" f'Exeter Hall, f'Manchester u f'Birmingham.", "Meta mar lura \u0127a xokk kbir bil-mewt ta' o\u0127tu Fanny fl-14 ta' Mejju.", "Imbag\u0127ad irrtira mill-\u0127ajja pubblika u g\u0127adda xi xhur vaganzi fl-I\u017cvizzera u n-Nofsinhar tal-\u0120ermanja.", "Fl-Leipzig fid-9 t'Ottubru tag\u0127tu l-ewwel puplesija.", "Wara t-tieni attakk fil-25 Ottubru u fit-3 ta' Novembru, intilef minn sensieh u miet fl-4 ta' Novembru fid-9 u 24 minuta ta' fil-g\u0127axija.", "G\u0127ex u miet fid-dar 12 K\u00f6nigsstra\u00dfe (illum Goldschmidtstra\u00dfe) f'Leipzig li issa hi mu\u017cew imsejja\u0127 Mendelssohn-Haus.", "Mendelssohn indifen fi\u010b-\u010aimiterju tat-Trinit\u00e0 f'Berlin-Kreuzberg, ma\u0121enb o\u0127tu Fanny u membri o\u0127ra tal-familja.", "Ix-xog\u0127lijiet tal-kompo\u017citur huma ddokumentati tajjeb f'\u017cew\u0121 katalgi.", "Hemm katalgu tal-1882 li jelenka 350 kompo\u017cizzjoni.", "Fis-26 Awissu 2009, direttorju xjentifiku \u0121did li fih 750 kompo\u017cizzjoni f'26 grupp \u0121ie ppubblikat mill-Mendelssohn-Forschungsstelle tal-Akkademja tax-Xjenzi tas-Sassonja.", "Din fih wkoll il-manuskritti u x-xog\u0127lijiet stampati ta' Mendelssohn Bartholdy.", "F'appendi\u010bi, id-direttorju jag\u0127ti xog\u0127lijiet li hemm dubju fuq l-awtur tag\u0127hom, u jsemmi l-adattamenti tieg\u0127u tax-xog\u0127lijiet barranin.", "Il-premju Felix Mendelssohn-Bartholdy, imsemmi g\u0127all-kompo\u017citur u organizzat mill-Fondazzjoni g\u0127all-Patrimonju Kulturali Prussjan f'Berlin huwa l-eqdem premju \u0120ermani\u017c g\u0127all-mu\u017cika klassika.", "Il-premju Mendelssohn ta' Leipzig twaqqaf fis-sena 2007 u jing\u0127ata mill-Fondazzjoni Felix Mendelssohn Bartholdy fil-Gewandhaus ta' Leipzig.", "Jing\u0127ata fi tliet kategoriji: mu\u017cika, arti vi\u017cwali u r-responsabbilt\u00e0 so\u010bjali.", "Din il-klassifikazzjoni tfakkar id-diversit\u00e0 kreattiva ta' Mendelssohn, it-talenti qawwijin diversi li kellu u x-xog\u0127ol tieg\u0127u bla g\u0127eda g\u0127all-progress so\u010bjali.", "Felix Mendelssohn Bartholdy, spikka mhux biss b\u0127ala mu\u017ci\u010bista u artista, i\u017cda g\u0127all-impatt so\u010bjali tieg\u0127u g\u0127al valuri esteti\u010bi u politi\u010bi g\u0127olja.", "Il-premju onorarju jing\u0127ata lill-individwi li juru l-aktar interess fil-\u0127idma u l-ispirtu ta' Mendelssohn bill-\u0127sieb li juri li l-\u0127idma tag\u0127hom hi appo\u0121\u0121ata u apprezzata.", "L-istatwa tal-bron\u017c li ti\u0121i ppre\u017centata mal-premju hi mmudellata fuq l-istatwa ta' Mendelssohn li tqeg\u0127det quddiem il-Gewandhaus ta' Leipzig fl-1993, ma\u0127luqa minn Jo Jastram u ma\u0127duma fil-funderija ta' Marc Krepp f'Berlin.", "Il-figura ti\u017cen 3,400 gramma.", "Il-Maestro Kurt Masur kien l-ewwel rebbie\u0127 fl-2007 fil-kategorija tal-Mu\u017cika.", "Kien l-g\u0127eluq it-80 sena tas-surmast, li kien ta servizz kbir minn kmieni f'\u017cog\u0127\u017citu g\u0127all-mu\u017cika u x-xog\u0127lijiet ta' Felix Mendelssohn Bartholdy u kien l-ewwel li rrekordja diski ta' \u0127afna mill-komposizzjonijiet ta' Mendelssohn.", "Fl-2008 il-premju Mendelssohn ing\u0127ata lill-vjolinista Anne-Sophie Mutter (Kategorija Mu\u017cika) u lill-filosfu Peter Sloterdijk (Kategorija Responsabbilt\u00e0 So\u010bjali).", "Fl-2009 il-premju Mendelssohn ing\u0127ata lill-kan\u010billier Helmut Schmidt (Kategorija Responsabbilt\u00e0 So\u010bjali), lill-attur u pittur Armin Mueller-Stahl (Kategorija Arti Vi\u017cwali) u lis-surmast tal-orkestra tal-Gewandhaus Riccardo Chailly (Kategorija Mu\u017cika).", "Wara mewtu Mendelssohn kien il-vittma tal-propaganda kontra l-Lhud.", "Bdiet minn Richard Wagner bil-librett tieg\u0127u \"Il-\u0120udai\u017cmu fil-mu\u017cika\", l-ewwel darba fl-1850, tliet snin wara l-mewt ta' Mendelssohn, u mbag\u0127ad g\u0127al darb'o\u0127ra fl-1869 meta re\u0121a' deher.", "Billi Wagner fi\u017c-\u017cmien tal-pubblikazzjoni tat-tieni darba kien di\u0121\u00e0 kompo\u017citur influwenti, il-fehmiet tieg\u0127u wasslu g\u0127al nuqqas ta' rispett g\u0127all-mu\u017cika ta' Mendelssohn fit-tieni nofs tas-seklu 19.", "Min\u0127abba Wagner l-e\u017cekuzzjoni tax-xog\u0127olijiet ta' Mendelssohn kienet ipprojbita g\u0127al kollox fit-Tielet Reich.", "Il-kompo\u017cituri \u0120ermani\u017c intalbu li jiktbu mu\u017cikz alternattiva g\u0127all-\"\u0126olma ta' lejl sajfi\"."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13285", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13285", "title": "Lingwa uffi\u010bjali", "text": ["Lingwa uffi\u010bjali", "Lingwa uffi\u010bjali hija lingwa li ting\u0127ata stat \u0121uridiku spe\u010bjali f'pajji\u017c, stat jew territorju partikolari.", "Il-lingwa uffi\u010bjali hija dik li tintu\u017ca fil-qorti, parlament u amministrazzjoni ta' dak il-pajji\u017c."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13295", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13295", "title": "Librerija ta' Klassijiet Ba\u017ci", "text": ["Librerija ta' Klassijiet Ba\u017ci", "Il-Librerija ta' Klassijiet Ba\u017ci jew BCL (bl-Ingli\u017c Base Class Library) hija librerija standard disponibbli g\u0127all-lingwi kollha li ju\u017caw l-IStruttura .NET li tinkludi l-BCL biex tkun tista' tenkapsula numru kbir ta' funzjonijiet komuni, b\u0127all-kitba u l-qari tal-fajls, grafika, interazzjoni mal-ba\u017cijiet tad-dejta, u manipulazzjoni tad-dokumenti XML, li tag\u0127mel xog\u0127ol il-programmatur aktar fa\u010bli.", "Hija usa' fl-iskop mill-liberiji standard tal-parti l-kbira tal-lingwi l-o\u0127ra, fosthom C++, u hija kumparabbli fl-iskop mal-libreriji standard tal-Java.", "Il-BCL xi kultant tissejja\u0127 b'mod \u017cbaljat b\u0127ala l-Librerija ta' Klassijiet tal-Istruttura (FCL) (bl-Ingli\u017c Framework Class Library), li l-BCL tag\u0127mel parti minnha.", "Hi tinkludi l-Microsoft.* namespaces fost l-o\u0127rajn.", "Il-BCL ti\u0121i riveduta ma kull ver\u017cjoni tal-Istruttura .NET.", "Xi w\u0127ud min-namespaces jistg\u0127u jew ma jistg\u0127ux ikunu ikkunsidrati b\u0127ala parti mill-BCL mill-Microsoft, imma kollha huma inklu\u017ci mal-implementazzjonijiet tal-Istruttura .NET tal-Microsoft.", "Dawn huma n-namespaces li huma standardizzati b\u0127ala parti mill-istandards tal-ECMA 335 u l-ISO/IEC 23271:2006."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13306", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13306", "title": "Premier League 2009\u201310", "text": ["Premier League 2009\u201310", "L-ista\u0121un 2009\u201310 tal-Premier League (mag\u0127ruf b\u0127ala l-Barclays Premier League min\u0127abba ra\u0121unijiet ta' sponsorizzazzjoni) kien it-tmintax-il sta\u0121un tal-Premier League minn meta \u0121ie stabbilit lura fl-1992.", "Total ta' 20 tim ikkompetew f'dan il-kampjonat, bit-tim ta' Chelsea jtemmu r-renju ta' tliet snin ta' Manchester United, biex reb\u0127u dan it-titlu, fi sta\u0121un li rahom jiskorjaw rekord ta' 103 gowls.", "L-ista\u0121un beda bil-partita bejn Chelsea u Hull City fil-15 ta' Awwissu 2009 li ntemmet b'reb\u0127a g\u0127al Chelsea bl-iskor ta' 2\u20131.", "Il-plejer ta' Hull, Stephen Hunt skorja l-ewwel gowl ta' dan l-ista\u0121un, f'partita li kienet timmarka wkoll id-debutt kompetittiv mal-klabb il-\u0121did tieg\u0127u.", "L-ista\u0121un spi\u010b\u010ba fid-9 ta' Mejju 2010.", "Fi Frar tal-2010, Portsmouth saru l-ewwel klabb membru tal-Premier League li mar f'amministrazzjoni.", "Huma tnaqqsulhom disa' punti, u xahrejn wara saru l-ewwel tim tal-ista\u0121un li \u0121ew relegati.", "Newcastle United, Middlesbrough u West Bromwich Albion \u0121ew relegati g\u0127all-Football League Championship wara li temmew l-impenji tag\u0127hom fl-ista\u0121un 2008\u201309 fost l-a\u0127\u0127ar tlieta.", "Il-klabb ta' Newcastle sofra l-ewwel relegazzjoni tieg\u0127u mill-Premier League minn mindu kiseb il-promozzjoni fl-1993.", "Middlesbrough irritornaw fi\u010b-Championship wara \u0127dax-il sena ta' militanza fl-aqwa serje Ingli\u017ca, waqt li West Bromwich \u017cammew post fil-Premier League g\u0127al sta\u0121un wie\u0127ed biss.", "It-tliet timijiet relegati \u0121ew sostitwiti mill-kampjuni tal-Football League 2008\u201309 Wolverhampton Wanderers, it-tieni klassifikati Birmingham City u r-rebbie\u0127a tal-finali tal-\"play-off\" Burnley.", "It-tim ta' Wolves qed jilg\u0127abu g\u0127all-ewwel darba fl-og\u0127la livell mill-ista\u0121un 2003\u201304, waqt li Burnley irritornaw fl-og\u0127la divi\u017cjoni Ingli\u017ca wara stennija ta' 33 sena.", "Birmingham City, min-na\u0127a l-o\u0127ra, biddlu il-po\u017cizzjoni tag\u0127hom bejn il-Premier League u \u010b-Championship g\u0127ar-raba' sta\u0121un konsekuttiva.", "Timijiet promossi mill-Football League Championship 2008\u201309", "L-unur tal-Plejer tas-Sena tal-Barclays intreba\u0127 minn Wayne Rooney ta' Manchester United.", "Harry Redknapp, 63 sena, ir\u010bieva l-unur tal-Kow\u010b tas-Sena g\u0127all-ewwel darba fil-karriera tieg\u0127u, wara li rnexxielu jwassal lit-tim ta' Tottenham Hotspur fi\u010b-Champions League.", "Redknapp sar ukoll l-ewwel wie\u0127ed li reba\u0127 dan l-unur u li ma reba\u0127x it-titlu nazzjonali, minn mindu George Burley kiseb dan l-unur fl-ista\u0121un 2000\u201301.", "L-attakkant ta' Chelsea Didier Drogba reba\u0127 i\u017c-\u017barbuna tad-Deheb, wara li skorja 29 gowl fi 32 dehra.", "Dan kien it-tieni unur personali g\u0127al dan il-plejer.", "Chelsea \u0121abru l-Unur ta' Mertu tal-Barclays Premier League talli kienu l-ewwel tim li skorja 100 gowl fi sta\u0121un tal-Premier League."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13309", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13309", "title": "Lady Gaga", "text": ["Lady Gaga", "Stefani Joanne Angelina Germanotta (New York, 28 ta' Marzu 1986), mag\u0127rufa a\u0127jar b\u0127ala Lady Gaga, hija kantanta Amerikana.", "Lady Gaga bdiet tesebixxi ru\u0127ha fix-xena tal-mu\u017cika rock ta' Lower East Side \u0121ewwa New York City u da\u0127let f'Tisch School of the Arts, wa\u0127da fost l-iskejjel ta\u0127t l-Universit\u00e0 ta' New York.", "Su\u010b\u010bessivament iffirmat ma' Streamline Records, kumpanija li kienet tifforma parti mill-Interscope Records.", "Fl-ewwel \u017cminijiet mal-Interscope, hi \u0127admet b\u0127ala liri\u010bista g\u0127al diversi kantanti stabbiliti u laqtet g\u0127ajn Akon li g\u0127araf l-kapa\u010bitajiet vokali tag\u0127ha, u iffirmaha mad-ditta diskografika tieg\u0127u, Kon Live Distribution.", "L-ewwel album tag\u0127ha, \"The Fame\", li \u0127are\u0121 fid-19 ta' Awwissu, 2008, wasal fl-ewwel post fir-Renju Unit, il-Kanada, l-Awstrija, il-\u0120ermanja u l-Irlanda, u mal-ewwel g\u0127axra f'numru ta' pajji\u017ci madwar id-dinja; fl-Istati Uniti, dan wasal fit-tieni post tal-klassifika \"Billboard 200\" u fl-ewwel post tal-klassifika Dance/Electronic Albums tal-istess \"Billboard\".", "L-ewwel \u017cew\u0121 kanzunetti tag\u0127ha, \"Just Dance\" u \"Poker Face\", miktuba u prodotti t-tnejn li huma minn RedOne, saru su\u010b\u010bess internazzjonali, fejn spi\u010b\u010baw fil-qu\u010b\u010bata tal-\"Billboard\" Hot 100 fl-Amerika u reb\u0127u unuri g\u0127all-Aqwa Album Elettroniku/Dance u l-Aqwa Rikording Dance.", "Mal-bidu tal-2009 bdiet l-ewwel tour tag\u0127ha, The Fame Ball Tour.", "Mar-raba' kwart tas-sena, kienet \u0127ar\u0121et it-tieni album tag\u0127ha bl-isem ta' \"The Fame Monster\", li kien jinkludu l-kanzunetta \"Bad Romance\", waqt li bdiet it-tieni tour tag\u0127ha, The Monster Ball Tour.", "L-ispirazzjoni g\u0127al Lady Gaga huma l-kantanti glam rock David Bowie u Queen, u kif ukoll il-mu\u017ci\u010bisti pop Madonna u Michael Jackson.", "Hi stqarret kif il-moda hi wkoll sors ta' ispirazzjoni g\u0127all-kitba u l-esebizzjonijiet tag\u0127ha.", "Sa Awwissu 2010, Gaga bieg\u0127et iktar minn 13-il miljun album u 51 miljun diska madwar id-dinja.", "Il-maga\u017cin \"Time\", f'Mejju tal-2010, po\u0121\u0121iet lil Gaga fil-lista tat-Time 100 tal-aktar persuni influwenti fid-dinja.", "F'\u0120unju tal-2010, Forbes ni\u017c\u017clet lil Gaga b\u0127ala r-raba' fil-lista tal-aktar \u010belebrit\u00e0 b'sa\u0127\u0127ithom u influwenti fid-dinja; hi wkoll tinsab fit-tieni post tal-aktar mu\u017ci\u010bista b'sa\u0127\u0127itha fid-dinja.", "Stefani Germanotta twieldet New York nhar it-28 ta' Marzu, 1986, l-ikbar tifla ta' Joseph Germanotta, imprenditur tal-internet Taljan Amerikan, u Cynthia Bissett.", "Hi tg\u0127allmet il-pjanu meta kellha erba' snin; ta' tlettax ikkomponiet l-ewwel ballata g\u0127all-pjanu u ta' erbatax bdiet tkanta f'serati fejn l-udjenza setg\u0127et tesebixxi ru\u0127ha quddiema il-mikrofonu.", "Fl-et\u00e0 ta' \u0127dax-il sena, Germanotta bdiet tattendi l-Kunvent tal-Qalb ta' \u0120es\u00f9, skola Kattolika privata f'Upper East Side \u0121o Manhattan, imma sostniet fuq kif hi mhix \u0121ejja minn xi sfond so\u010bjali sinjur, fejn stqarret li l-\u0121enituri \"[huma] t-tnejn \u0121ejjin minn familji ta' klassi baxxa, u g\u0127alhekk \u0127dimna g\u0127al kollox \u2014 ommi kienet ta\u0127dem mit-tmienja sat-tmienja 'l bog\u0127od mid-dar, fit-telekomunikazzjoni, u l-istess kien jag\u0127mel missieri.\"", "L-im\u0127abba li kellha g\u0127all-palk dehret fi\u017c-\u017cmien li kienet tattendi l-iskola sekondarja, fejn kienet ing\u0127atat l-irwol prin\u010bipali ta' Adelaide f<nowiki>'</nowiki>\"Guys and Dolls\" u ta' Philia f\"'A Funny Thing Happened on the Way to the Forum\".", "Hi stess tistqarr fuq kif il-\u0127ajja akkademika tag\u0127ha matul dan i\u017c-\u017cmien kienet wa\u0127da \"ta' dedikazzjoni, ta' studju, u ta' dixxiplina\" imma wkoll \"b'xi ftit ta' nuqqas ta' sigurt\u00e0\".", "Kif qalet f'intervista, \"Kienu jg\u0127adduni bi\u017c-\u017cmien min\u0127abba li jew kont inkun wisq provokattiva jew wisq e\u010b\u010bentrika, u g\u0127alhekk bdejt nillimita ru\u0127i xi ftit.", "Ma kontx in\u0127ossni nappartjeni g\u0127al tal-madwar, u \u0127assejtni qisni skerz.\"", "Studenta li kienet tattendi mag\u0127ha l-iskola sekondarja fakkret kif \"Hi kellha grupp ta' \u0127bieb; kienet studenta bil-g\u0127aqal.", "Kienet t\u0127obb \u0127afna s-subien, per\u00f2 l-kant kien in-numru wie\u0127ed.\"", "Ta' sbatax-il sena, e\u017cattament, nhar it-23 ta' Awwissu, 2003, Germanotta da\u0127let fit-Tisch School of the Arts tal-Universit\u00e0 ta' New York.", "Hemmhekk hi studjat il-mu\u017cika u tejjbet l-abbilitajiet tag\u0127ha b\u0127ala liri\u010bista fejn il-kitbiet tag\u0127ha kienu jduru madwar l-arti, ir-reli\u0121jon, il-problemi so\u010bjali u l-politika.", "Germanotta \u0127asset kif hi kienet iktar kreattiva minn bi\u010b\u010ba minn s\u0127abha tal-klassi.", "\"\u0120aladarba titg\u0127allem fuq kif g\u0127andek ta\u0127seb dwar l-arti, tista' tg\u0127allem lilek innifsek,\" stqarret.", "Mat-tieni semestru tat-tieni sena ta' studju hi \u0127alliet l-iskola sabiex tiffoka iktar fuq il-karriera mu\u017cikali tag\u0127ha.", "Missierha kien qabel li j\u0127allsilha l-kera g\u0127al sena, bil-patt u l-kundizzjoni li ter\u0121a' tid\u0127ol fit-Tisch jekk ma kienx se jirnexxielha.", "Lady Gaga g\u0127all-bidu iffirmat kuntratt ma' Def Jam, meta kellha dsatax-il sena, wara li d-diskografiku L. A. Reid kien semag\u0127ha tkanta fil-kuritur mill-uffi\u010b\u010bju tieg\u0127u.", "Madanakollu, il-kantanta \u010ba\u0127det li hi u Reid kienu qatt iltaqg\u0127u u l-kuntratt \u0121ie xolt wara biss tliet xhur.", "Madwar sena wara \u0121iet skoperta mid-diskografiku Vincent Herbert li taha kuntratt mal-Interscope Records f'Jannar tal-2008.", "Hi rnexxielha t\u0127alli 'l kul\u0127add impressjonat g\u0127all-widna lejn il-mleodija u g\u0127all-abilitajiet b\u0127ala kantawtri\u010bi, u bdiet ta\u0127dem b\u0127ala kantawtri\u010bi, fejn kitbet g\u0127all-Konvict Muzik, it-tikketta diskografika ta' Akon, u g\u0127al artisti b\u0127al Fergie, Pussycat Dolls, Britney Spears u New Kids on the Block.", "G\u0127al Britney Spears kitbet \"Quicksand\" u \"Amnesia\", li su\u010b\u010bessivament \u0121ew inklu\u017ci b\u0127ala \"bonus track\" fl-album \"Circus\".", "Fl-ewwel xhur tal-2007, Jimmy Iovine, il-president tal-Interscope Records, indunat bit-talent tag\u0127ha u fuq parir ta' Akon, li kien l-ewwel fost dawk li emmnu bit-talenti vokali tag\u0127ha, idde\u010bieda li jag\u0127tiha kuntratt diskografiku.", "G\u0127all-2007 kollu, Lady Gaga \u0127admet b'mod kostanti mal-\u0127abiba tag\u0127ha, DJ u ballerina Lady Starlight.", "I\u017c-\u017cew\u0121t i\u0127bieb bdew jesebixxu flimkien f'diversi kun\u010berti u manifestazzjonijiet lokali b\u0127al fil-Mercury Lounge u r-Rockwood Music Hall.", "L-esebizzjonijiet tag\u0127hom, ta\u0127t l-isem ta' \"The Ultimate Pop Burlesque Rock Show\", kienu jag\u0127tu \u0121ie\u0127 g\u0127all-varjet\u00e0 tas-snin sebg\u0127in.", "F'Awwissu 2007, it-tnejn li huma \u0121ew invitati biex jipparte\u010bipaw f'festival mu\u017cikali Lollapalooza, fejn issorprendu lill-udjenza pre\u017centi b'esibizzjoni deskritta b\u0127ala selva\u0121\u0121a.", "Grazzi g\u0127all-kollaborazzjoni ma' Akon, Gaga bdiet tibni l-materjal proprju tag\u0127ha, fejn \u0127admet bi s\u0127i\u0127 g\u0127all-ewwel album tag\u0127hom, vi\u010bin tim ta' produtturi b\u0127al RedOne u Rob Fusari.", "Wara li g\u0127all-bidu bdiet ti\u010b\u010bentra l-mu\u017cika tag\u0127ha fuq id-dance elettronika avant-garde, sabet it-triq mu\u017cikali tag\u0127ha meta bdiet tavvi\u010bina aktar g\u0127all-pop melodiku u g\u0127all-glam rock ta' David Bowie u l-grupp Queen;", "Nhar it-8 ta' April iddebuttat bil-kanzunetta \"Just Dance\", li la\u0127qet instantanjament it-tien post fil-klassifika dance tal-Istati Uniti u fl-ewwel post f'seba' pajji\u017ci \u2014 l-Awstralja, l-Irlanda, il-Kanada, l-Olanda, ir-Renju Unit u l-Istati Uniti.", "F'Awwissu tal-2008 ippubblikat l-album debuttanti tag\u0127ha, \"The Fame\", fejn fih g\u0127amlet analisi ta' kull aspett tal-fama u li wie\u0127ed isir famu\u017c.", "L-album ji\u0121bor fih diversi \u0121eneri mu\u017cikali, li jmorru mid-dance g\u0127all-elettropop.", "Fil-frattemp, Lady Gaga bdiet ta\u0127dem fil-pro\u0121ett kollettiv imsejja\u0127 \"Haus of Gaga\", fejn ikkollaboraw ma' Gaga fuq il-\u0127wejje\u0121 tag\u0127ha, ix-xenografija u sperimentazzjoni ta' tipi \u0121odda ta' \u0127sejjes.", "Fil-pro\u0121ett ipparte\u010bipaw stilisti u produtturi, li taw \u0127ajja g\u0127al tim kreattiv fuq mudell tal-\"Factory\" ta' Andy Warhol.", "It-tieni silta mu\u017cikali mill-album \"The Fame\", \"Poker Face\", \u0127ar\u0121et fit-23 ta' Settembru, 2008, u sparat fil-qu\u010b\u010bata ta' madwar g\u0127oxrin pajji\u017c, \u0127afna minnhom ikunu swieq mu\u017cikali kbar.", "\"Poker Face\" saret ukoll it-tieni kanzunetta konsekuttiva ta' gaga li waslet fl-ewwel post fil-Billboard Hot 100 f'April 2009.", "Su\u010b\u010bessivament, il-Haus of Gaga bdiet iddawwar l-attenzjoni tag\u0127ha lejn is-suq Amerikan b'Gaga tipparte\u010bipa fl-ewwel serje ta' kun\u010berti flimkien mal-kollegi tag\u0127ha fl-Interscope, New Kids on the Block, li kienu g\u0127adhom kif re\u0121g\u0127u ng\u0127aqdu.", "Hi dehret b\u0127ala arista mistiedna fil-kanzunetta \"Big Girl Now\" mill-album \u0121did tag\u0127hom, \"The Block\".", "L-album \"The Fame\" kompla jimpressjona fil-klassifiki mondjali, fejn la\u0127aq l-ewwel post fil-Kanada u l-Irlanda, u l-kanzunetti tieg\u0127u ma naqsux li jidhru wkoll fil-qu\u010b\u010batta ta' diversi klassifiki.", "Fl-2009 bdew l-ewwel rikonoxximenti tal-\u0127idmiet tag\u0127homa, bil-kanzunetta \"Just Dance\" ti\u0121i nominata b\u0127ala \"L-Aqwa Produzzjoni Dance\" fil-51 edizzjoni tal-Grammy Awards, li su\u010b\u010bessivament \u0121ie mirbu\u0127 minn \"Harder, Better, Faster, Stronger\" ta' Daft Punk.", "Fit-18 ta' April 2009, flimkien ma' Brandon Flowers tal-grupp The Killers, esebixxiet flimkien mal-Pet Shop Boys fuq il-palk tal-BRIT Awards 2009.", "Nhar it-3 ta' Frar 2009 \u0121iet ippubliakta t-tielet kanzunetta tal-album, \"Eh, Eh (Nothing Else I Can Say)\", li r\u010biviet \u0127afna rikonoxximenti fl-Awstralja, fi New Zealand u Franza, minkejja li ma rnexxilhiex t\u0127alli l-istess marka b\u0127ad-diski pre\u010bedenti.", "Xahar wara \u0127ar\u0121et ir-raba' kanzunetta, \"LoveGame\" li kisbet su\u010b\u010bess fl-Amerika.", "Il-vidjo ta' din il-kanzunetta, madanakollu, qajjem \u0127afna polemiki f'diversi pajji\u017c fejn \u0121ie \u010b\u010bensurat u sa\u0127ansitra, l-istazzjon televi\u017civ Awstraljan Network Ten irrifjuta li jdoqq dan il-vidjo min\u0127abba kontenut sesswalment espli\u010bitu.", "Nhar it-12 ta' Marzu 2009 ing\u0127ata l-bidu t-tour fl-Amerika ta' Fuq, \"The Fame Ball Tour\", prodott fuq il-mudell tal-kollettiv \"Haus of Gaga\", b'esebizzjonijiet multimedjali, fejn barra li dan it-tour kien jikkon\u010bentra fuq il-mu\u017cika, ta importanza lill-moda u t-teknolo\u0121ija.", "Is-sett ta' kun\u010berti kienu jinvolvi tapep differenti, minn Los Angeles, San Diego, San Francisco u diversi postijiet o\u0127ra.", "Barra minnhekk, biex tippromwovi s-cd tag\u0127ha, esebixxiet f'diversi programmi televi\u017ci kemm dawk Amerikani kif ukoll dawk barranin."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13331", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13331", "title": "Unuri tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol", "text": ["Unuri tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol", "Fi tmiem ta' kull edizzjoni tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol, diversi unuri ji\u0121u mog\u0127tija lil plejers u timijiet li jkunu ddistingwixxew ru\u0127hom f'dan it-turnew, ibba\u017cat fuq diversi aspetti tal-log\u0127ba.", "Attwalment hemm sitt unuri:", "Barra minn hekk, mill-1990 beda ji\u0121i formulat it-tim ideali fi tmiem kull edizzjoni.", "Din il-lista hi mag\u0127rufha b\u0127ala l-All-Star Team.", "L-unur tal-Ballun tad-Deheb huwa ppre\u017centat lill-aqwa plejer f'kull fa\u017ci finali tat-Tazza tad-Dinja, b'lista ta' nominati tkun formulata mill-kumitat tekniku tal-FIFA qabel ma r-rebbie\u0127 ji\u0121i de\u010bi\u017c minn votazzjoni mir-rappre\u017centanti tal-istampa.", "Dawk li jispi\u010b\u010baw fit-tieni u t-tielet post jir\u010bievu l-\"Ballun tal-Fidda\" u l-\"Ballun tal-Bron\u017c\" rispettivament.", "Dan l-unur ing\u0127ata g\u0127all-ewwel darba fl-edizzjoni tal-1982.", "I\u017c-\u017barbuna tad-Deheb ting\u0127ata lill-aqwa skorer tat-Tazza tad-Dinja.", "Dan l-unur \u0121ie introdott fit-Tazza tad-Dinja 1930.", "Fl-edizzjoni tal-1994 li saret \u0121ewwa l-Istati Uniti rat i\u017c-\u017cieda ta\u017c-\u017cew\u0121 unuri o\u0127ra: i\u017c-\"\u017barbuna tal-Fidda\" u \u017c-\"\u017barbuna tal-Bron\u017c\" li bdew jing\u0127ataw lit-tieni u t-tielet l-aqwa skorers fit-turnew, rispettivament.", "Mill-1994, jekk ikun hemm iktar minn plejer wie\u0127ed bl-istess numru ta' gowls, l-ispare\u0121\u0121 ji\u0121i de\u010bi\u017c billi jing\u0127add in-numru ta' assists li saru (bil-Grupp tal-Istudju Tekniku tal-FIFA jidde\u010biedi jekk inhux assist jew le).", "Jekk xorta wa\u0127da jkun hemm aktar minn tim wie\u0127ed, ikun l-iktar plejer li lag\u0127ab l-inqas numru ta' minuti li jie\u0127u l-vanta\u0121\u0121 fuq il-plejer jew plejers l-o\u0127ra fil-kwistjoni.", "Il-Premju Yashin hu g\u0127all-aqwa gowlkiper li \u0121ie msemmi \"ad unur\" il-gowlkiper le\u0121\u0121endarju Lev Yashin tal-Unjoni Sovjetika.", "Il-Grupp tal-Istudju Tekniku tal-FIFA jirrikonoxxi l-aqwa gowlkiper tat-turnew ibba\u017cat skont il-prestazzjoni tal-plejer matul il-kompetizzjoni.", "Minkejja li l-gowlkipers g\u0127andhom dan l-unur spe\u010bifiku, huma huma xorta wa\u0127da ele\u0121ibbli g\u0127all-Ballun tad-Deheb, kif irnexxielu jag\u0127mel Oliver Kahn fl-2002.", "Minkejja li l-Premju Yashin beda jing\u0127ata g\u0127all-ewwel darba mill-1994, kull Tim \"All-Star\" tat-Tazza tad-Dinja qabel l-1998 kien jinkludi gowlkiper wie\u0127ed.", "L-ewwel unur g\u0127al Premju tal-Ingwanta tad-Deheb ing\u0127ata fl-2010.", "L-unur ta' L-Aqwa Plejer \u017bag\u0127\u017cug\u0127 (mag\u0127ruf a\u0127jar b\u0127ala \"L-Aqwa Plejer \u017bag\u0127\u017cug\u0127 Gillette\" g\u0127al ra\u0121unijiet ta' sponsorizzazzjoni) ing\u0127ata g\u0127all-ewwel darba fl-edizzjoni tal-2006 tat-Tazza tad-Dinja \u0121ewwa l-\u0120ermanja u ng\u0127ata lill-\u0120ermani\u017c Lukas Podolski.", "Dan l-unur jing\u0127ata lill-aqwa plejer matul it-turnew li ma jaqbi\u017cx il-21 sena.", "L-elezzjoni ssir fuq is-sit uffi\u010bjali tat-Tazza tad-Dinja tal-FIFA bl-g\u0127ajnuna tal-Grupp tal-Istudju Tekniku tal-FIFA.", "Barra minn hekk il-FIFA, fl-okka\u017cjoni tal-ewwel premjazzjoni ta' dan l-unur, organizzat sonda\u0121\u0121 permezz tal-internet biex tag\u0127\u017cel l-aqwa plejer \u017cag\u0127\u017cug\u0127 ta' bejn l-edizzjonijiet tal-1958 u l-2002, li \u0121ie mirbu\u0127 minn Pel\u00e9.", "L-ewwel unur g\u0127al L-Aqwa Plejer \u017bag\u0127\u017cug\u0127 ing\u0127ata fl-2006.", "It-Trofew tal-FIFA Fair Play jing\u0127ata lit-tim bl-aqwa rekord ta' log\u0127ob rett matul it-Tazza tad-Dinja.", "Huma biss dawk it-timijiet li jikkwalifikaw g\u0127at-tieni rawnd li huma ele\u0121ibbli g\u0127al dan il-premju.", "Ir-rebbie\u0127a ta' dan l-unur jiksbu t-Trofew FIFA Fair Play, diploma, midalja g\u0127al kull plejer u diri\u0121ent, u $50,000 biex bihom ji\u0121u akkwistati tag\u0127mir sportiv g\u0127all-i\u017cvilupp tas-settur \u0121ovanili.", "L-ewwel premjazzjoni ta' dan l-unur saret fl-edizzjoni tal-1978.", "L-unur tal-FIFA g\u0127al L-Aqwa Tim Divertenti hu premju su\u0121\u0121ettiv li ji\u0121i attribwit lill-iskwadra li turi l-appro\u010b\u010b l-aktar attiv u po\u017cittiv g\u0127all-partita u li jirnexxielha tiddeverti lill-pubbliku.", "Dan l-unur ji\u0121i organizzat permezz tal-parte\u010bipazzjoni tal-pubbliku f'sonda\u0121\u0121.", "It-Tim \"All-Star\" (mag\u0127ruf a\u0127jar b\u0127ala \"MasterCard All-Star Team\") huwa tim tal-aqwa 23 plejer, mag\u0127\u017cula mill-Grupp tal-Istudju Tekniku tal-FIFA, matul il-fa\u017ci finali tat-Tazza tad-Dinja.", "In-numru ta' plejers \u0121ie mi\u017cjud minn 11 g\u0127al 16 fl-edizzjoni tal-1998, u aktar tard g\u0127al 23 (il-ver\u017cjoni attwali).", "Qabel l-1998, il-\u0121urnalisti u l-esperti (prin\u010biparjament Ewropej u Sud-Amerikani) kienu jag\u0127\u017clu \"It-Tim tal-\u0126olm\" tag\u0127hom bi plejers minn kull po\u017cizzjoni."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13342", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13342", "title": "Grupp \u0120 tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006", "text": ["Grupp \u0120 tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006", "Grupp \u0120 tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006 li saret fil-\u0120ermanja, kien jikkonsisti minn erba' timijiet.", "Il-log\u0127ob minn dan il-grupp kien bejn l-13 ta' \u0120unju 2006 u t-23 ta' \u0120unju.", "L-I\u017cvizzera rnexxieha tirba\u0127 l-grupp, u jsegwiha g\u0127at-tieni rawnd kien hemm it-tim nazzjonali Fran\u010bi\u017c li spi\u010b\u010ba fit-tieni post. It-telfa fl-a\u0127\u0127ar partita tal-grupp wasslet biex il-Korea t'Isfel ti\u0121i eliminata flimkien mat-Togo.", "Grupp \u0120 kien \u0121ie ikkunsidrat minn diversi esperti b\u0127ala grupp normali ming\u0127ajr kandidati partikulari.", "Madanakollu, l-erba' timijiet kienu lkoll qed jimmiraw lejn diversi objettivi.", "Waqt li Franza kienet qed tipprova t\u0127assar il-prestazzjoni \u0127a\u017cina fit-Tazza tad-Dinja 2002 meta \u0121ew eliminati fl-ewwel rawnd, il-Korea t'Isfel kienet qed tfittex biex i\u0121\u0121ib po\u017cizzjoni o\u0127ra tajba wara r-raba' post fl-edizzjoni pre\u010bedenti li saret \u0121ewwa pajji\u017chom.", "Aktar minn hekk, l-I\u017cvizzera mmarkat ir-ritorn tag\u0127ha fit-Tazza tad-Dinja wara assenza ta' 12-il sena f'dak li kellu jkun l-ewwel test g\u0127all-kow\u010b K\u00f6bi Kuhn u l-pro\u0121ett tieg\u0127u g\u0127all-parte\u010bipazzjoni tas-selezzjoni tieg\u0127u fil-Kampjonati Ewropej tal-2008 li kellhom isiru \u0121ewwa pajji\u017cu.", "It-Togo, min-na\u0127a l-o\u0127ra, kienu qed jag\u0127mlu l-ewwel dehra tag\u0127hom f'din il-kompetizzjoni.", "Fl-ewwel sett ta' partiti, it-Togo b'sorpri\u017ca marru fil-vanta\u0121\u0121 kontra l-Korea t'Isfel, imma su\u010b\u010bessivament l-A\u017cjati\u010bi qalbu l-iskor g\u0127al 2\u20131 favurihom.", "Fil-konfront l-ie\u0127or, Franza u l-I\u017cvizzera spi\u010b\u010baw f'pari ta' ming\u0127ajr gowls, b'dan ir-ri\u017cultat ikun it-tielet ri\u017cultat ta' pari mill-a\u0127\u0127ar tliet partiti bejn dawn i\u017c-\u017cew\u0121 timijiet, hekk kif dawn i\u017c-\u017cew\u0121 timijiet Ewropej kienu di\u0121\u00e0 affrontaw lil xulxin fil-fa\u017ci ta' kwalifika.", "Wara l-ewwel ri\u017cultati, l-erba' timijiet ippruvaw jiksbu vanta\u0121\u0121 fir-rawnd li jmiss ta' partiti.", "L-I\u017cvizzera g\u0127elbet lit-Togo 2\u20130 biex temmet l-avventura tat-tim Afrikan fl-ewwel pre\u017cenza f'kompetizzjoni massima.", "Franza lag\u0127bu kontra l-Korea t'Isfel fejn fil-minuti bikrin marru fil-vanta\u0121\u0121 grazzi g\u0127al gowl ta' Thierry Henry.", "Dan kien l-ewwel gowl g\u0127an-nazzjonal Fran\u010bi\u017c minn meta g\u0127ollew it-Tazza tad-Dinja fl-1998 hekk kif temmew is-serje ta' partiti ming\u0127ajr reb\u0127a li kkaraterizzaw l-edizzjoni pre\u010bedenti.", "Madanakollu, fl-a\u0127\u0127ar 9 minuti, Park Ji-Sung sab il-gowl tal-1\u20131.", "Fl-a\u0127\u0127ar \u017cew\u0121 partiti, tliet timijiet kienu g\u0127adhom qed ji\u0121\u0121ieldu g\u0127al post fir-rawnd ta' L-A\u0127\u0127ar Sittax.", "Franza kienet fi \u017cvanta\u0121\u0121 min\u0127abba li jekk kienu jirb\u0127u b'iktar minn \u017cew\u0121 gowls vanta\u0121\u0121 u l-I\u017cvizzera u l-Korea t'Isfel kienu jaqsmu l-punti bejniethom, il-Fran\u010bi\u017ci kienu jispi\u010b\u010baw eliminati g\u0127at-tieni darba konsekuttiva fil-fa\u017ci tal-gruppi.", "L-I\u017cvizzera u l-Korea kienu mhux biss qeg\u0127din ji\u0121\u0121ieldu g\u0127all-progress fil-kompetizzjoni i\u017cda wkoll g\u0127all-ewwel post fil-grupp biex b'hekk jaffrontaw lit-tim ikklassifikat fi Grupp H.", "Finalment, ir-reb\u0127a ta' 2\u20130 tal-I\u017cvizzera fuq il-Koreani, flimkien mar-reb\u0127a tal-\"Les Blues\" fuq it-Togo, wasslet g\u0127all-progress g\u0127ar-rawnd li jmiss lit-timijiet Ewropej u l-eliminazzjoni tat-Togo u l-Korea t'Isfel."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13346", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13346", "title": "Finali tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006", "text": ["Finali tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006", "Il-finali tat-Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2006 kienet partita futbol li saret fid-9 ta' Lulju 2006 \u0121ewwa l-Olympiastadion, \u0121ewwa l-belt kapitali \u0120ermani\u017ca Berlin, fejn f'dan il-konfront \u0121ie determinat ir-rebbie\u0127 tat-Tazza tad-Dinja 2006.", "L-Italja g\u0127elbu lil Franza wara l-g\u0127oti tal-penalties wara li partita ntemmiet 1\u20131 wara l-\u0127in supplementari.", "Zinedine Zidane \u0121ie mke\u010b\u010bi fl-a\u0127\u0127ar partita professjonali tieg\u0127u, wara li ta daqqa ta' ras fuq sider Marco Materazzi.", "Il-finali bdiet bi\u017c-\u017cew\u0121 na\u0127at jiskorjaw fl-ewwel 20 minuta.", "Zinedine Zidane feta\u0127 l-iskor billi kkonverta penalty kontroversjali fis-7 minuta, li \u0127abat mal-lasta l-mimduda u qabe\u017c il-linja tal-gowl.", "Marco Materazzi kiseb il-gowl tal-pari fid-19-il minuta minn corner ta' Andrea Pirlo.", "I\u017c-\u017cew\u0121 timijiet ilkoll \u0127olqu azzjonijiet fejn setg\u0127u jmorru fil-vantan\u0121\u0121: Luca Toni ra l-konklu\u017cjoni tieg\u0127u tistampa mal-lasta l-mimduda fil-35 minuta g\u0127all-Italja, waqt li aktar tard ra l-gowl tieg\u0127u permezz ta' daqqa ta' ras tieg\u0127u ji\u0121i m\u0127assar min\u0127abba offside, waqt li Franza \u0121ew im\u010ba\u0127\u0127da mill-possibilit\u00e0 tat-tieni penalty wara li Florent Malouda waqa' fil-kaxxa minn intervent ta' Gianluca Zambrotta.", "Franza dehru l-aktar tim perikolu\u017c bin-numru ikbar ta' konklu\u017cjonijiet lejn il-lasta avversarja.", "L-iskor baqa' l-istess sa tmiem id-90 minuta regolamentari.", "Fin-nofs sieg\u0127a ta' \u0127in supplementari, bir-ri\u017cultat ikun g\u0127adu 1\u20131, il-gowlkiper Taljan Gianluigi Buffon g\u0127amel salvata\u0121\u0121 fundamentali hekk kif xellef id-daqqa' ta' ras ta' Zidane g\u0127al fuq il-lasta.", "Wara li kienet intemmet azzjoni fuq in-na\u0127a Fran\u010bi\u017ca, hekk kif Zidane u d-difensur Taljan Marco Materazzi kienu qeg\u0127din jirritornaw lura lejn il-po\u017cizzjoni tag\u0127hom, kien hemm skambju qasir ta' xi kliem wara li Materazzi deher i\u017comm il-flokk ta' Zidane fl-azzjoni pre\u010bedenti.", "Meta Zidane deher jitbieg\u0127ed minn Materazzi, il-plejer Fran\u010bi\u017c waqaf, dar lura u f'salt wie\u0127ed ta daqqa ta' ras fuq sider Materazzi, fejn b'konsegwenza dan waqa' mal-art.", "Minkejja li l-partita \u0121iet imwaqqfa, ir-referi Horacio Elizondo deher li ma kienx induna b'dan l-in\u010bident.", "Skont ir-rapporti tal-uffi\u010b\u010bjali g\u0127al din il-partita, ir-raba' uffi\u010bjali Luis Medina Cantalejo informa lil Elizondo fuq l-in\u010bident.", "Wara li kkonsulta 'l-assistenti, Elizondo wera karta \u0127amra lil Zidane fil-110 minuti.", "Din kienet l-14-il tke\u010b\u010bija fil-karriera ta' Zidane, u ng\u0127aqad mal-plejer tal-Kamerun Rigobert Song b\u0127ala l-uniku plejer li qatt \u0121ie mke\u010b\u010bi f'\u017cew\u0121 kampjonati separati tat-Tazza tad-Dinja.", "Hu sar ukoll ir-raba' plejer li \u0121ie mke\u010b\u010bi f'finali tat-Tazza tad-Dinja, u l-ewwel wie\u0127ed fil-\u0127in supplementari.", "Fl-10 ta 'Lulju 2006, minkejja il-\u0121est vjolenti u l-insult lejn ir-referee Jorge Larrionda matul is-semi-finali mal-Portugall, Zidane kien elett \"l-a\u0127jar plejer tad-Dinja\".", "Wara li l-evidenza vi\u017cwali kienet issu\u0121\u0121eriet li Materazzi verbalment ipprovoka lil Zidane, tliet gazzetti Brittani\u010bi \u0127atru xi professjonisti fil-qari tax-xufftejn biex jiddeterminaw x'qal Materazzi, bit-\"The Times\", \"The Sun\" u d-\"Daily Star\" allegaw li Materazzi kien qal lil Zidane \"\"iben qa\u0127ba terrorista\"\".", "Fl-2008, \"The Sun\" u d-\"Daily Star\" g\u0127amlu apolo\u0121ija pubblika lil Materazzi.", "\"The Times\" g\u0127ad trid twassal l-apolo\u0121iji tag\u0127ha.", "Zidane spjega kif kienu l-insulti \u0127orox fuq missieru li wassluh biex ja\u0121ixxi kif a\u0121ixxa.", "Materazzi ammetta li insulta lil Zidane, imma argumenta li l-a\u0121ir ta' Zidane kien wie\u0127ed arroganti u li r-rimarki kienu infudati.", "Materazzi insista wkoll li hu ma nsultax lil omm Zidane (li kienet marida dak i\u017c-\u017cmien), fejn stqarr: \"\"Jien ma tkellimtx fuq ommu, lanqas.", "Jien tlift lil ommi meta kelli \u0127mistax-il sena, u anke illum insir emozzjonat kull darba li nitkellem fuqha.\"\"", "Zidane apolo\u0121izza ta' dan li g\u0127amel per\u00f2 \u017cied li ma kienx dispja\u010but ta' dak li g\u0127amel, min\u0127abba li \u0127ass li dan seta' jpatti g\u0127all-azzjonijiet ta' Materazzi.", "Xahrejn wara, Materazzi offra l-ver\u017cjoni tieg\u0127u ta' dak li \u0121ara, fejn stqarr kif wara li \u0121ibed il-flokk ta' Zidane, Zidane qallu, \"\"Jekk trid il-flokk tieg\u0127i, nag\u0127tihulek wara\"\", u hu rrisponda 'l Zidane li hu jippreferi minflok lil o\u0127tu, minkejja li ma kienx jaf li Zidane kellu o\u0127tu, skont kif qal fl-intervista.", "Sena wara l-in\u010bident, Materazzi ikkonferma li l-kliem pre\u010bi\u017ci tieg\u0127u lil Zidane kienu \"\"Preferisco la puttana di tua sorella\"\" (\"Nippreferi l-qa\u0127ba ta' o\u0127tok\").", "Wara l-finali, il-president Fran\u010bi\u017c Jacques Chirac fa\u0127\u0127ar lil Zidane b\u0127ala \"\"ra\u0121el tal-qalb u konvinzjoni\"\".", "Chirac \u017cied aktar tard li ra li l-offi\u017ca ma kinitx a\u010b\u010bettabbli, imma fehem li Zidane kien \u0121ie pprovokat.", "Madanakollu, il-gazzetta Fran\u010bi\u017ca \"Le Figaro\" iddeskriviet id-daqqa' ta' ras b\u0127ala \"odju\u017ca\" u \"ina\u010b\u010bettabbli\".", "Minkejja din l-g\u0127ag\u0127a kollha, l-isponsors ta' Zidane \u0127abbru li xorta wa\u0127da se j\u017commu l-kuntatti mal-plejer.", "Dan l-in\u010bident kiseb popolarit\u00e0 estensiva fuq l-internet u l-kultura popolari.", "Minbarra l-\u0127afna vidjos satiri\u010bi, kanzunetta bit-titlu \"Coup de Boule\" (\"Daqqa ta' ras\") waslet sal-qu\u010b\u010bata tal-klassifiki mu\u017cikali Fran\u010bi\u017ci.", "Fid-dawl tal-istqarrijiet ta' Zidane, il-FIFA fet\u0127et pro\u010beduri dixxiplinarji biex tinvestiga l-in\u010bident.", "Il-FIFA affermat li kienet le\u010bita d-de\u010bi\u017cjoni ta' Elizondo li jitke\u010b\u010ba Zidane, fejn \u010ba\u0127det allegazzjonijiet li Cantalejo kien ibba\u017ca d-de\u010bi\u017cjoni tieg\u0127u fuq tra\u017cmissjoni vi\u017civa qabel ma \u0127a d-de\u010bi\u017cjoni finali tieg\u0127u.", "Il-FIFA immultat lil Materazzi 5,000 frank \u017bvizzeru u sospensjoni g\u0127al \u017cew\u0121 partiti, waqt li Zidane ir\u010bieva sospensjoni ta' tliet partiti u multa ta' 7,500 frank \u017bvizzeru.", "Min\u0127abba li Zidane kien di\u0121\u00e0 irtira, hu offra b'volontarjat li jservi tliet ijiem ta' servizz komunitarju g\u0127an-nom tal-FIFA.", "Hekk kif il-\u0127in barrani ma ra l-ebda gowl ie\u0127or, il-partita kellha ti\u0121i de\u010bi\u017ca bl-g\u0127oti tal-penalties, bl-Italja jo\u0127or\u0121u 5\u20133 rebbie\u0127a.", "David Trezeguet ta' Franza, l-istess plejer li kien skorja l-gowl tad-deheb drammatiku kontra l-Italja fil-Kampjonati Ewropej 2000, kien l-uniku plejer li ma skurjax mill-penalty, hekk kif il-konklu\u017cjoni tieg\u0127u stampat mal-lasta l-mimduda."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13357", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13357", "title": "LOST (Serje televi\u017civa)", "text": ["LOST (Serje televi\u017civa)", "Lost huwa serje Amerikana.", "Din issegwi l-\u0127ajja ta' grupp ta' nies li salvaw wara li l-ajruplan li kien qed itir bejn Sydney, l-Awstralja, u Los Angeles, l-Istati Uniti, ikkraxja xi mkien fil-Pa\u010bifiku tan-Nofsinhar u spi\u010b\u010ba fuq g\u017cira tropikali u misterjuza.", "Fl-ewwel sta\u0121un, kull episodju juri l-\u0127ajja ta' xi \u0127add min-nies ta' fuq il-gzira i\u017cda dan jinbidel aktar 'il quddiem.", "L-ewwel episodju xxandar fit-22 ta' Settembru, 2004, u minn dakinhar ixxandru sitt sta\u0121uni s\u0127a\u0127.", "Min\u0127abba l-kast kbir li hemm b\u017conn u l-ispi\u017ca tal-iffilmjar primarjament fil-post Oahu fil-\u0126awajj, is-serje hija wa\u0127da mill-aktar g\u0127aljin fit-televi\u017cjoni.", "Din \u0121iet ma\u0127luqa minn Damon Lindelof, JJ Abrams u Jeffrey Lieber u hija prodotta mill-ABC Studios, Bad Robot Productions u Grass Skirt Productions.", "Il-mu\u017cika hija miktuba minn Michael Giacchino.", "Il-produtturi e\u017cekuttivi attwali huma Lindelof, Abrams, Bryan Burk, Jack Bender, Edward Kitsis, Adam Horowitz u Carlton Cuse.", "Fl-ewwel sena ta' LOST kull episodju kien ji\u0121i segwit minn madwar 16-il miljun persuna.", "Reba\u0127 bosta premjijiet b\u0127all-Emmy Award for Outstanding Drama Series 2005, Best American Import at the British Academy Television Awards 2005, il-Golden Globe for Best Drama fl-2006 u l-iScreen Actors Guild Award for Outstanding Ensemble in a Drama Series.", "Din is-serje g\u0127andha \u0127afna fans fid-dinja kollha.", "Lost se jispi\u010b\u010ba fis-sitt sta\u0121un meta l-121 u l-a\u0127\u0127ar episodju jintwera f'Mejju tal-2010.", "Dan l-ista\u0121un se jikkonsisti fi tmintax-il episodju."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13359", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13359", "title": "Francesco Masini", "text": ["Francesco Masini", "Francesco Masini (1894-1964) hu avukat u politiku G\u0127awdxi, u eks-membru tal-Parlament Malti.", "Masini hu il-fundatur tal-Partit G\u0127awdxi.", "Kien elett u serva fil-Parlament Malti bejn l-1947 u l-1950, (meta l-Assemblea Le\u0121i\u017clattiva \u0121iet xolta), flimkien ma' membri o\u0127rajn b\u0127al Joseph Cefai.", "Dr. Masini kien ukoll kap tad-delegazzjoni li permezz tad-diskussjonijiet mal-Isqof \u0120u\u017ceppi Pace wasslet g\u0127all-g\u0127oti tal-Istatwa ta' Santa Marija mis-So\u010bjeta' Filarmonika Leone lill-Katidral ta' G\u0127awdex.", "Fil-Belt Kapitali ta' G\u0127awdex, Victoria, hemm triq iddededikata g\u0127al Dr. Masini.", "Bint Masini irceviet \"\u0120ie\u0127 il-Parro\u010b\u010ba tal-Katidral\" f'isem il-mejjet missierha."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13360", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13360", "title": "Fontana (G\u0127awdex)", "text": ["Fontana (G\u0127awdex)", "Il-Fontana hu ra\u0127al \u017cg\u0127ir f'G\u0127awdex b'popolazzjoni ta' madwar 850 ru\u0127.", "Ir-ra\u0127al ori\u0121ina l-ewwel b\u0127ala subburg tal-belt Victoria, mibni madwar it-triq li tghaddi mir-Rabat g\u0127ax-Xlendi.", "Il-Fontana hu rreferit ukoll b\u0127ala \"it-Triq tal-G\u0127ajn\" b'referenza g\u0127all-G\u0127ajn li tinsab fl-istess lokal, imsej\u0127a b\u0127ala \"l-G\u0127ajn il-Kbira\".", "L-isem uffi\u010b\u010bjali \"Fontana\" \u0121ej mit-Taljan, u jfisser \"g\u0127ajn\".", "Ir-ra\u0127al kien minn dejjem mag\u0127ruf g\u0127all-g\u0127elieqi fertili u abbundanti li jinsabu fih.", "Dan ji\u0121i mill-fatt li qrib dan ir-ra\u0127al tinsab wa\u0127da mill-uni\u010bi sorsi ta' ilma \u0121ieri naturali f'G\u0127awdex.", "San-nofs tas-seklu 20, il-Fontana kien prin\u010biparjament ra\u0127al tas-sajjieda li kienu ja\u0127dmu fix-Xlendi, tant li l-knisja parrokkjali tar-ra\u0127al t\u0127allset mill-flus ta' dawn l-istess sajjieda.", "Barra minn hekk il-patrun sekondarju tar-ra\u0127al hu Sant'Indrija, li hu ukoll il-patrun tas-sajjieda.", "Ir-Ra\u0127al tal-Fontana hu mmexxi mill-Kunsill Lokali Fontana li hu mag\u0127mul minn:", "Fir-ra\u0127al tal-Fontana, wie\u0127ed isib plejgrawnd u \u0121nien pubbli\u010bi, kif ukoll \u010bentru \u010biviku li pre\u017centament g\u0127adu qed jinbena.", "Il-Patrun Prin\u010bipali tar-ra\u0127al hi l-Qalb Divina ta' \u0120es\u00f9.", "Il-festa ssir kull tieni jew tielet \u0127add ta' \u0120unju, u hi aktar ibba\u017cata fuq i\u010b-\u010belebrazzjonijiet u funzjonijiet reli\u0121ju\u017ci.", "Il-Banda \u010aittadina 'La Stella' tal-Belt Victoria normalment tie\u0127u \u0127sieb u ddoqq fil-festa, bil-qofol tag\u0127ha tkun il-pur\u010bissjoni bl-istatwa tal-Qalb ta' \u0120es\u00f9 ma\u0127duma fl-1923."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13361", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13361", "title": "Munxar", "text": ["Munxar", "Il-Munxar hu ra\u0127al G\u0127awdxi li jinsab fin-nofsinhar tal-g\u017cira, qrib ir-ra\u0127al ta' Sannat, b'popolazzjoni ta' madwar 1,019 -il ru\u0127.", "L-isem \"Munxar\" \u0121ej minn tip ta' serrieq, bis-snien tieg\u0127u jidhru fl-arma tal-lokal.", "Il-Munxar hu l-aktar mag\u0127ruf g\u0127all-bajja tax-Xlendi, wa\u0127da mill-attrazzjonijiet turisti\u010bi l-aktar popolari ta' G\u0127awdex, li sa nofs is-seklu 20 kienet g\u0127adha biss post tas-sajjieda.", "Il-Knisja Parrokkjali tal-Munxar hi ddedikata lill-Appostlu San Pawl, protettur ta' Malta u G\u0127awdex, kif ukoll tal-istess ra\u0127al tal-Munxar.", "Il-parro\u010b\u010ba tal-Munxar hi l-a\u0127\u0127ar wa\u0127da li \u0121iet stabbilita.", "Dan sar fl-1957 mill-Isqof \u0120u\u017ceppi Pace.", "Il-Kunsill Lokali tal-Munxar g\u0127andu f'idejh it-tmexxija u l-Amministrazzjoni komunali tal-lokal.", "Il-membri tal-Kunsill huma:", "Il-Kappillan tal-Munxar huwa: Fr.Micheal Said.", "Il-lokalita' tal-Munxar fiha diversi fa\u010bilitajiet g\u0127ar-residenti fosthom plejgrawnd u park, kif ukoll diversi pjazez bil-bankijiet fejn wie\u0127ed jista' joqg\u0127od bilqieg\u0127dha.", "Barra minn hekk, il-parro\u010b\u010ba g\u0127andha ukoll i\u010b-\u010aentru Parrokkjali tag\u0127ha.", "Il-Patrun tar-Ra\u0127al tal-Munxar hu San Pawl Appostlu, bil-festa tieg\u0127u issir nahar l-10 ta' Frar, fit-tifkira tan-Nawfra\u0121ju tieg\u0127u Malta.", "I\u017cda l-festa tar-ra\u0127al issir kull a\u0127\u0127ar \u0126add ta' Mejju, u b'hekk tifta\u0127 l'hekk imsejja\u0127 \"Sta\u0121un tal-Festi f'G\u0127awdex\""], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13363", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13363", "title": "Ker\u010bem", "text": ["Ker\u010bem", "Ker\u010bem, jew Ta' Ker\u010bem hi lokalita G\u0127awdxija b'popolazzjoni ta' madwar 1,665 ru\u0127, u tinkludi fiha bosta postijiet naturali fosthom il-wied tal-Lunzjata, l-g\u0127oljiet Tal-Mixta, G\u0127ar Ilma, kif ukoll l-G\u0127adira ta' San Raflu li tibqa' twassal sal-irdum tax-Xlendi.", "Studju\u017ci u Arkeologi jsostnu li l-post fejn illum hemm dan ir-ra\u0127al kien abitat sa\u0127ansitra mill-fa\u017ci ta' G\u0127ar Dalam (5000-4500 QK) Sejbiet arkeolo\u0121i\u010bi f'dan ir-ra\u0127al jikkonsistu ukoll f'\u010bimiterju Nisrani antik, imsejja\u0127 \"i\u010b-\u010aimiterju ta' G\u0127ar Gerduf\", imsemmi ukoll fil-Ktieb ta' \u0120an Piet Agius De Soldanis.", "Ri\u010bentament instabu oqbra ma\u0127suba li huma mill-Fa\u017ci Tarxien(3000-2500 QK), u li g\u0127adhom fil-fa\u017ci ta' skavar", "Ir-ra\u0127al beda jespandi u ji\u017cviluppa f'komunita' fil-Perjodu tal-Medju Evu, madwar kappella ddedikata lil Papa San Girgor il-Kbir, li hu wie\u0127ed mill-Patruni tar-ra\u0127al flimkien mal-Madonna tas-Sokkors.", "Fl-1885, ir-ra\u0127al ta' Ker\u010bem sar uffi\u010b\u010bjalment parro\u010b\u010ba mill-Isqof Pietru Pace.", "Ir-ra\u0127al ta' Ker\u010bem g\u0127andu ukoll is-subborg tieg\u0127u imsejja\u0127 \"Santa Lu\u010bija\" mibni ukoll madwar knisja \u017cg\u0127ira iddedikata lill-qaddisa Santa Lu\u010bija Ver\u0121ni u Martri.", "Dan il-post hu kkaratteri\u017c\u017cat mill-pa\u010bi u s-serenita' li wie\u0127ed g\u0127adu jista' jsib sal-lum.", "Fost in-nies l-aktar importanti mir-ra\u0127al ta' Ker\u010bem hemm Madre Margerita Debrincat (fundatri\u010bi tal-Kongregazzjoni tas-Sorijiet Frangiskani tal-Qalb ta' Ges\u00f9), l-Avukat Anton Calleja (Membru tal-Assemblea Le\u0121i\u017clattiva), u l-Kavallier Peter Paul Grech (Ghalliem u Assistent Direttur tal-Edukazzjoni)", "Il-Lokal ta' Ker\u010bem jaqa' ta\u0127t ir-responsabbilita' tal-Kunsill Lokali Ker\u010bem.", "Il-kunsill pre\u017centi \u0121ie ffurmat fl-2015 u hu mag\u0127mul minn:", "Ta' Ker\u010bem igawdi minn bosta fa\u010bilitajiet komunali fosthom \u0121nien pjuttost kbir imsemmi g\u0127al \u010aensu Sciberras, inawgurat fl-okka\u017cjoni tal-Millenju il-Kbir.", "Ir-ra\u0127al g\u0127andu ukoll tim tal-futbol, bl-isem ta' Ker\u010bem Ajax FC, liema tim jittrenja fi grawnd b'terf artifi\u010bjali li jinsab fl-istess ra\u0127al.", "Fir-Rahal ta'Kercem insibu ukoll l-Ghaqda Muzikali San Girgor www.bandasangirgor.org.", "Il-Parro\u010b\u010ba ta' Ker\u010bem hi l-unika parro\u010b\u010ba G\u0127awdxija li g\u0127andha kopatrona\u0121\u0121, ji\u0121ifieri g\u0127andha \u017cew\u0121 patruni prin\u010bipali.", "Sal-1885, San Girgor kien il-patrun prin\u010bipali tar-ra\u0127al sakemm nahar is-17 ta' Awwissu 1885, il-knisja \u0121iet ko-iddedikata lill-Ver\u0121ni Marija tas-Sokkors.", "G\u0127alkemm ir-ra\u0127al ji\u010b\u010belebra \u017cew\u0121 festi bl-istess importanza (dik ta' San Girgor nahar it-12 ta' Marzu, kif ukoll dik tal-Madonna tas-Sokkors kull tieni \u0126add ta' Lulju), dik tas-Sokkors hi meqjusa il-aktar prin\u010bipali f'terminu ta' popolarita'.", "L-armar tal-festa qieghed f'idejn l-Ghaqda ta l-Armar Madonna tas-Sokkors ta Kercem. www.festakercem.com"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13365", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13365", "title": "Xlendi", "text": ["Xlendi", "Ix-Xlendi huwa villa\u0121\u0121 tas-sajjieda fl-Lbi\u010b tal-G\u017cira G\u0127awdxija.", "L-isem Xlendi probabilment \u0121ejja mill-kelma \"xelandion\", li kienet tip ta' dg\u0127ajsa Bi\u017cantina li kienet tankra f' dan il-port.", "Dan ir-ra\u0127al huwa imdawwar bl-ir\u0127ula tal-Munxar, Ker\u010bem u Fontana (G\u0127awdex).", "Ix-Xlendi jaqa ta\u0127t l-amministrazzjoni tal-kunsill lokali tal-Munxar, g\u0127alkemm ix-Xlendi g\u0127andu il-mottu u l-arma tieg\u0127u.", "Ix-Xlendi huwa famu\u017c kemm g\u0127al bajja biex fiha jg\u0127umu, il-blat fejn it-turisti jistg\u0127u jixxemxu u in-natura g\u0127al mixjiet.", "Fis-27 ta' Marzu 2010, saret elezzjoni biex jinta\u017clu 5 persuni, biex mill-1 ta' Lulju, jing\u0127aqdu b\u0127ala kunsill u jkunu responsabbli mill-finanzi tax-Xlendi.", "Ic-\"Ic-Chair-person\" elett huwa Godwin Azzopardi.", "Kunsilliera l-o\u0127ra huma: Borg Vincent, Busuttil Mark, Buttigieg Joselle, Michele Fenech Adami.", "Anthony Grech huwa is-Segretarju Ezekuttiv ta' dan il-Kumitat.", "L-oqbra ta' \u017cmien Puni\u010bi-Bi\u017cantini li instabu fl-1923 u 1965, jinsabu fil-Ponta ta' San Xmun (ta\u0127t Triq San Xmun) u o\u0127rajn fil-Wied tax-Xlendi e\u017cattament fil-\u0121ebla imsej\u0127a \"il-Fekruna\".", "Ir-Rumani kienu jaraw il-port tax-Xlendi b\u0127ala protezzjoni g\u0127al imriekeb tag\u0127hom billi l-irdum li jdawru ix-Xlendi kienu jilqg\u0127u ir-ri\u0127.", "Barra minn hekk, f'nofs il-bokka tal-bajja hemm sikka illi bosta mriekeb kienu jolqtug\u0127a u jg\u0127irqu.", "Dawn \u0127allew bosta anfori fil-qieg\u0127 tal-ba\u0127ar u dawn jattiraw bosta bug\u0127addasa lejn ix-Xlendi.", "It-Torri li jg\u0127asses il-\u0127alq tal-bajja \u0121ie mibni mill-Gran Mastru Lascaris fid-28 ta' \u0120unju 1650.", "Dan \u0121ie mibni biex i\u0127ares il-bajja minn kuntrabandu u \u017cbarki ta' Torok u Pirati.", "It-Torri tax-Xlendi kien ukoll importanti g\u0127al Armata Ingli\u017ca, tant u hekk illi kellu l-isem ta' \"Tower B\".", "Dan kien importanti g\u0127al g\u0127assa ta' ebda \u017cbark u dg\u0127ajjes ta' l-g\u0127adu.", "Tilef l-importanza mad-d\u0127ul ta' l-ajruplani fil-militar.", "It-Torri g\u0127adu kif kien \u0127lief li g\u0127adda minn xi restawr.", "Issa \u0121ie kemmxejn abbandunat u jinsab fi stat \u0127a\u017cin \u0127afna u il-Kunsill Lokali qed jippjana restawr fuq il-\u0127itan ta' barra tat-Torri.", "Hija xi \u0127a\u0121a kemmxejn straba illi fl-1600 ix-Xlendi kellha 4 kappelli.", "Dawn kienu:", "Dawn il-Kappelli imsemmiha fuq kollha \u0121ew profonati bejn l-1650ijiet u 1680ijiet.", "Il-Komunita' ta' Sajjieda li inbniet aktar tard fl-1800ijiet \u0127asset in-nuqqas ta' kappella u bnew statwa ta' Sant' Indrija fil-port sakemm inbniet il-kappella iddedikata lil Madonna tal-Karmnu.", "Il-Kappella inbniet fl-1868 u \u0121iet iddedikata fl-1974.", "Kull sena, fl-ewwel \u0126add ta' Settembru, ti\u0121i i\u010b\u010belebrata il-festa lil patrun.", "Fil-wara nofsinhar, ikun hemm log\u0127ob tal-ba\u0127ar fil-bajja fosthom il-\"\u0120ostra\" li huwa arblu ta' l-injam ji\u017cloq li jitwa\u0127\u0127al fil-blat \u0127iere\u0121 lejn il-ba\u0127ar.", "Filg\u0127axija ikun hemm pur\u010bissjoni bl-istatwa tal-Madonna tal-Karmnu madwar ix-Xlendi.", "Fl-1955, fil-blat ta' wara il-kappella tax-Xlendi, \u0121iet im\u0127affra mit\u0127na.", "Kellhom jibnu mina twila 30 metru, g\u0127olja 2.5 metru u wiesg\u0127a 3 metri u li tie\u0127u g\u0127al kamra kbira fejn hemm il-magni b\u017connju\u017ci.", "Il-Kamra hija maqsuma fi tlett sulari u fuq wara hemm silo li ji\u0121bor elf tunnelata ta' qam\u0127.", "The mill kienet mbnija meta kienet qed toqrob il-Gwerra Bierda u b'hekk imbniet b'tali mod illi bomba nukleari ma ittellifx.", "Din il-Mit\u0127na qatt ma intu\u017cat.", "Il-Villa\u0121\u0121 tax-Xlendi g\u0127andu topografija sabi\u0127a b'irdum fil-gnub g\u0127oljin u wied fuq wara li j\u0121orr l-ilma tax-Xitra minn ta' Ker\u010bem, Munxar, Fontana u ir-Rabat (G\u0127awdex g\u0127al \u0121ol-ba\u0127ar.", "Waqt ir-Renju Ingli\u017c f' Malta, ix-Xlendi kellu bajja kbira ramlija li ma\u017c-\u017cmien naqas \u0127afna bil-mew\u0121, l-ilma tal-wied u ukoll b'interferazzjoni tal-bniedem u issa g\u0127ad baqa xi ftit \u010bag\u0127aq.", "Il-Bajja hija ukoll mag\u0127rufa g\u0127al blat fuq in-na\u0127a tal-lemin, biex jixxemxu u anke g\u0127al g\u0127adds.", "Il-Kantra huwa wied li jinsab fuq il-lemin tal-bajja ma\u0121enb it-Torri tax-Xlendi.", "L-isem \u0121ej mill-kelma Spanjola-Si\u010biljana \"Alcantara\".", "Dan huwa min\u0127abba il-forma tal-wied u tal-\u0127alq tal-wied stess.", "Mill-entrata tal-wied wie\u0127ed jista' jara forma ta' qaws.", "Bosta ba\u0127\u0127ar kienu jib\u017cg\u0127u mill-Kantra min\u0127abba illi il-Profeta David kien kiteb \"Ib\u017cg\u0127u mill-qaws\".", "F'dan il-wied hemm bosta tipi ta' flora u fauna rari u indi\u0121ena min\u0127abba illi ma tant jersqu nies fil-wied.", "Biex wie\u0127ed jmur it-Torri tax-Xlendi jista' jg\u0127addi minn fuq pont fuq il-wied tal-Kantra mibni mill-Kavallieri wara li inbena it-Torri.", "Fix-Xlendi insibu bosta g\u0127erien, kbar u \u017cg\u0127ar fuq il-\u0121nub tal-bajja.", "L-aktar mifg\u0127uma huma:", "G\u0127ar ta' Karolina huwa g\u0127ar fuq in-na\u0127a tax-Xellug tal-Bajja.", "Darba kienet propjeta ta' Karolina Cauchi, sinjura mir-Rabat, bint tan-Nutar Nicolo Cauchi.", "Aktar tard, Karolina, waqqfet is-Sorijiet Agostinjani f' G\u0127awdex u tat l-art tag\u0127ha kollha lilhom, fosthom dan l-g\u0127ar.", "Is-sorijiet bdew fis-sajf joqg\u0127odu ix-Xlendi u imorru jg\u0127umu f' dan l-g\u0127ar \u010bar u maqtug\u0127 min-nies.", "L-G\u0127ar ta'Santa Katerina ta' Siena tinsab 'l barra mill-bajja fuq in-na\u0127a tax-Xellug.", "Hija mifg\u0127uma \u0127afna g\u0127al-ba\u0127ar kristall li ikun hemm.", "Fl-1600ijiet in-nies kienu jg\u0127ixu madwar l-g\u0127ar u l-kappella li kienet e\u017catt fuq l-g\u0127ar.", "G\u0127alhekk l-isem ta' l-g\u0127ar \u0121ej mill-kappella.", "Fil-partijiet mhux developati tax-Xlendi, jg\u0127ixu \u0127afna tipi ta' flora u fauna fejn fosthom hemm dawk rari.", "Nistg\u0127u insemmu il-Qabru, Widnet il-Ba\u0127ar u il Gawwi.", "Illum ix-Xlendi huwa wie\u0127ed mill-postijiet l-aktar developati u jag\u0127mlu \u0127sara kbira lil bijodiversita' ta\u017c-\u017cona.", "Karolina Cauchi twieldet l-Isla fil-25 ta' Di\u010bembru 1824, l-unika wild tan-Nutar Nicolo Cauchi mir-Rabat G\u0127awdex.", "Karolina \u0121iet imrobbijja tajjeb \u0127afna u tg\u0127allmet tikteb bit-Taljan.", "L-ewwel komunita Dumnikana \u0121iet mo\u0127luqa minn Karolina u kienet tikkonsisti f'9 nisa.", "Hija tat l-art kollu tag\u0127ha lis-Sorijiet u fis-sjuf kienu jistri\u0127u ix-Xlendi fid-dar mibnija minn Karolina.", "Il-Kongregazzjoni kibret \u0127afna.", "Missier Karolina, In-Nutar Nicolo, ing\u0127ata xi art mill-Patrijiet Karmelitani ta' L-Imdina biex fuqa jibni kappella iddedikata lil Madonna tal-Karmnu.", "Lady Constance Strickland ippruvat kemm setg\u0127et biex tirrestawra it-Torri tax-Xlendi f' sentejn fl-1956 meta it-Torri kien g\u0127oddu \u0127a jaqa'.", "I\u017cda wara ir-restawr fl-1979 hemm dokumenti Governali illi re\u0121a waqa' fi stat \u0127a\u017cin.", "Toni Portelli kien famu\u017c g\u0127al \u0127ajja sempli\u010bi imma nistg\u0127u ng\u0127idu ta' qlig\u0127 tieg\u0127u fix-Xlendi.", "Kellu \u0127anut \u017cg\u0127ir fuq il-port fejn kien ibig\u0127 xi ftit soft drinks, biskuttini u xi ikel g\u0127an-nies u sajjieda tax-Xlendi.", "Barra minn hemm kien famu\u017c g\u0127all-istuffat tal-fenek tant illi xi Maltin kienu imorru jieklu g\u0127andu.", "Kien ukoll imur bin-nag\u0127a\u0121 fuq l-irdum tax-Xlendi.", "Ganni kien il-pulu\u017cija tax-Xlendi g\u0127al \u0127afna snin.", "Kien meqjus serju \u0127afna f' xog\u0127lu, tant illi kien jg\u0127asses lejl u nhar u anke waqt tempesti kbar biex jara illi ma jkun n\u0121arr \u0127add mal-kurrent tal-wied.", "Ir-Rettur kien jitolbu jifta\u0127lu il-bieb tal-Knisja kmieni filg\u0127odu u jdoqq ukoll il-qniepel.", "Din il-Familja kellha erja kbira ta' g\u0127elieqi li fihom kienu ja\u0127dmu il-\u0121urnata kollha u tant kellhom xog\u0127ol illi kienu jitolbu lil nies o\u0127ra biex jg\u0127inuhom.", "Barra minn hekk kellhom 6 baqriet li kienet rarita' fil-g\u017cejjer tag\u0127na f' dak i\u017c-\u017cmien.", "L-g\u0127elejjel u il-\u0127alib kien jinbih fix-Xlendi u i\u017c-\u017cejjed jinbig\u0127 ta' Ker\u010bem."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13369", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13369", "title": "Microsoft", "text": ["Microsoft", "Microsoft hija kumpanija multinazzjonali Amerikana li timmanufattura u tipproggramma s-softwer tal-kompjuters.", "Il-kumpanija hi bba\u017cata f'Redmond, fl-istat ta' Washington, u hi l-aktar mag\u0127rufa g\u0127as-sistema operattiva tag\u0127ha Microsoft Windows u s-set ta' softwer tal-Microsoft Office.", "Il-kumpanija l-ewwel bdiet tipprodu\u010bi softwer g\u0127al servers u kompjuters kbar, i\u017cda lejn in-nofs tat-tmeninijiet bdiet tintrodu\u010bi softwer g\u0127al kompjuters privati u domesti\u010bi.", "Barra minn softwer, Microsoft g\u0127andha bosta assi jew kontroll s\u0127i\u0127 f'kumpaniji o\u0127ra b\u0127al MSNBC (stazzjon tat-televi\u017cjoni), il-portal tal-internet MSN, u o\u0127rajn.", "Matul i\u017c-\u017cmien, Microsoft kienet ikkritikata ferm, sa\u0127ansitra minn gvernijiet u kummisjonijiet Ewropej fuq il-monopolju tag\u0127ha, u n-nuqqas ta' kompetittivit\u00e0 tag\u0127ha."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13370", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13370", "title": "Commonwealth tan-Nazzjonijiet", "text": ["Commonwealth tan-Nazzjonijiet", "Il-Commonwealth tan-Nazzjonijiet, jew il-Commonwealth, hi organi\u017c\u017ca\u017cjoni ta' \u0127amsa u tletin pajji\u017c indipendenti, li \u0127afna minnhom kienu jiffurmaw parti mill-Imperu Ingli\u017c.", "Dawn il-pajji\u017ci jikkollaboraw flimkien u ja\u0127dmu sabiex, fost o\u0127rajn jippromwovu d-demokrazija, id-drittijiet tal-bniedem, l-iggovernar tajjeb, il-liberta tal-persuna umana, il-kummer\u010b \u0127ieles, u l-pa\u010bi fid-dinja.", "L-Organi\u017c\u017ca\u017cjoni taf il-bidu tag\u0127ha bl-Istatut ta' Westminster tal-1931, liema statut jg\u0127id li l-pajji\u017ci membri tal-Commonwealth huma indaqs u g\u0127andhom ilkoll l-istess importanza.", "Il-Commonwealth g\u0127andha l-kap tag\u0127ha, kariga \u010berimonjali u li hi pre\u017centament okkupata mill-Maesta Tag\u0127a ir-Re\u0121ina Eli\u017cabetta II tal-Ingilterra.", "Barra minn hekk, ir-Re\u0121ina hi ukoll il-Monarka ta' sittax -il pajji\u017c membru tal-Commonwealth.", "Lejn l-a\u0127\u0127ar tas-seklu dsatax, bosta pajji\u017ci li kienu jiffurmaw parti mill-Imperu Ingli\u017c bdew isiru aktar indipendenti.", "F'dan il-perjodu, kienu qieg\u0127din isiru bosta laqg\u0127at bejn Prim Ministri Brittani\u010bi u Kolonjali, liema laqg\u0127at wasslu sabiex ji\u0121u \u017cviluppati \"Konferenzi Imperjali\".", "F'dawn il-konferenzi, l-indipendenza tal-kolonji kienet a\u010b\u010bettata minn kull\u0127add, u dan issa\u0127\u0127a\u0127 bid-Dikjarazzjoni ta' Balfour fl-1926, li kienet tg\u0127id li l-Ingilterra u d-dominji tag\u0127ha kienu \"ugwali fl-istatus, u bl-ebda mod inferjuri minn xulxin f'kull aspett, intern jew estern, g\u0127alkemm maqg\u0127qudin bir-rispett lejn il-kuruna u l-g\u0127aqda \u0127ielsa b\u0127ala Membri tal-Commonwealth tan-Nazzjonijiet\"", "Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, dak li kien l-Imperu Ingli\u017c spi\u010b\u010ba biss erbatax -il pajji\u017c barra r-Renju Unit, l-aktar min\u0127abba l-qawmien ta' movimenti favur l-indipendenza mill-Ingilterra.", "Pero', \u0127afna minn dawn il-pajji\u017ci xorta baqg\u0127u membri tal-Commonwealth.", "Il-pajji\u017ci li g\u0127a\u017clu li ma jid\u0127lux fil-Commonwealth huma l-E\u0121ittu, l-Iraq, it-Trans\u0121ordan, il-Palestina, is-Sudan, is-Somalja, il-Kuwajt, il-Bahrain, l-Oman, il-Qatar, l-Emirati G\u0127arab Mag\u0127quda, Burma u Aden.", "Fl-1948, ir-Repubblika tal-Irlanda ma baqg\u0127etx tirrikonoxxi lir-Re\u0121ina tal-Ingilterra b\u0127ala l-Kap tal-Istat tag\u0127ha, u g\u0127alekk telqet mill-Commonwealth.", "Dan wassal g\u0127al di\u017cgwid bejn il-pajji\u017ci l-o\u0127ra membri tal-Commonwealth, l-aktar l-Indja li kienet se ssir repubblika fl-1950.", "Dan id-di\u017cgwid issolva f'April 1949, fejn permezz tad-Dikjarazzjoni ta' Londra, l-Indja qablet li tkompli tag\u0127raf lir-Re\u0121ina tal-Ingilterra b\u0127ala Kap tal-Commonwealth.", "Bosta pajji\u017ci o\u0127ra mxew fuq il-passi tal-Indja, u bosta jg\u0127idu li din id-Dikjarazzjoni wasslet g\u0127all-Commonwealth tallum."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13372", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13372", "title": "\u0120or\u0121 Pisani", "text": ["\u0120or\u0121 Pisani", "\u0120or\u0121 Pisani (Ir-Rabat, G\u0127awdex, 6 ta' Mejju 1909 - 24 ta' Frar 1999) kien kittieb Malti.", "\u0120or\u0121 Pisani jibqa' mag\u0127ruf l-aktar g\u0127all-importanza li jag\u0127ti lil G\u0127awdex b\u0127ala post sabi\u0127 u mimli sliem.", "Waqt li jitkellem dwar bosta problemi so\u010bjali u umani, l-a\u0127jar xog\u0127lijiet tieg\u0127u huma mnebb\u0127a mill-imqades u mill-imkejjen tal-qedem.", "Aktarx g\u0127alhekk li \u0120u\u017c\u00e8 Chetcuti jsejja\u0127lu \"l-poeta tal-istorja\" g\u0127ax g\u0127add \u0121mielu ta' poe\u017ciji li kiteb g\u0127andhom tema preistorika b\u0127al \u0126a\u0121ar Qim, Il-\u0120gantija t'G\u0127awdex u G\u0127ar Dalam.", "Imma kien mag\u0127ruf ukoll b\u0127ala l-poeta ta\u017c-\u017cg\u0127o\u017cija, kif kiteb il-Prof.", "\u0120u\u017c\u00e8 Aquilina fl-1945 fil-prefazju tal-ktieb ta' Pisani, \"Il-G\u0127id ta\u017c-\u017bg\u0127o\u017cija\": \"Tne\u0127\u0127i... l-waqtiet suwed ta' qtig\u0127 il-qalb jew disperazzjoni, l-akbar motiv tal-poe\u017cija ta' Pisani tibqa' \u017c-\u017cg\u0127o\u017cija qalbiena li t\u0127ares 'il quddiem mimlija \u0127e\u0121\u0121a u mg\u0127a\u0121\u0121la fit-ti\u0121rija tal-\u0127ajja.\"", "\u0120or\u0121 Pisani twieled ir-Rabat, minn Pawlu, negozjant tal-inbid Ghawdxi, u Tere\u017ca mwielda Calleja, Maltija, li kienet tg\u0127ix G\u0127awdex flimkien mal-familja tag\u0127ha.", "G\u0127ex it-tfulija tieg\u0127u f'dar kbira fi Triq it-Ti\u0121rija, illum mag\u0127rufa b\u0127ala Triq ir-Repubblika, li tista' tg\u0127id hi l-arterja prin\u010bipali tal-g\u017cira.", "\u010aensu Tabone li sar President tar-Repubblika ta' Malta, kien ku\u0121inuh u kien joqg\u0127od bieb ma bieb mieg\u0127u.", "Attenda l-iskola primarja tal-Gvern, imbag\u0127ad da\u0127al il-Li\u010beo t'G\u0127awdex.", "Fl-adoloxxenza, Pisani \u0127ass is-sej\u0127a reli\u0121ju\u017ca u beda n-novizzjat mal-Patrijiet Fran\u0121iskani Kapu\u010b\u010bini.", "Fl-Ordni Fran\u0121iskan, Pisani kellu l-isem ta' Fra Alipju.", "Hemmek huwa g\u0127amel studji avvanzati fil-letteratura klassika u t-teolo\u0121ija.", "Kien f'dan i\u017c-\u017cmien li beda jikteb poe\u017ciji bil-Malti fir-rivista tal-Fran\u0121iskani Kapu\u010b\u010bini \"L-Immakulata\".", "I\u017cda dan ma' kienx l-ewwel attentat g\u0127all-kitba tal-poe\u017cija ta' Pisani.", "Huwa stess jistqarr li l-ewwel attentat ta' poe\u017cija tieg\u0127u kienet \"sunett\" tal-festa fl-okka\u017cjoni tal-festa tal-Assunta.", "Kien ghamillu inkora\u0121\u0121iment sabiex jikteb, Monsinjur Luigi Vella, rumanzier, poeta, teologu u kittieb G\u0127awdxi.", "Wara li \u0127alla l-kunvent, Pisani beda l-karriera tieg\u0127u ta' g\u0127alliem.", "F'dan i\u017c-\u017cmien ikkolabora ma' E.B. Vella fid-Dipartiment tal-Edukazzjoni biex jin\u0121abar materjal didattiku ghall-kotba tat-tg\u0127alim tal-Malti \"\u0120abra ta' Ward\" li gew stampati fl-1930.", "Pisani n\u0127atar l-ewwel surmast tal-Malti fil-Li\u010beo t'G\u0127awdex fl-1935.", "Kien f'dan l-istess \u017cmien li \u0120or\u0121 Pisani introdu\u010ba l-istudju tal-Malti fis-Seminarju t'G\u0127awdex u fl-1936 introdu\u010ba t-tag\u0127lim tal-Malti lill-g\u0127alliema G\u0127awdxin tal-iskejjel primarji.", "Fl-1935 in\u0127atar l-ewwel surmast tal-Malti fil-Li\u010beo.", "Fl-1940 da\u0127al ja\u0127dem b\u0127ala traduttur u aktar tard b\u0127ala ko-editur tal-Information Service Bulletin bil-Malti fl-Uffi\u010b\u010bju tal-Informazzjoni, il-Belt Valletta.", "Fl-istess \u017cmien g\u0127allem it-Taljan u l-Malti fl-iskola sekondarja tal-Bniet, fil-Belt u lill-istudenti bniet tas-Sacred Heart f'San \u0120iljan.", "\u0120or\u0121 Pisani sar Assistent Uffi\u010bjal tal-Informazzjoni g\u0127al G\u0127awdex fl-1942, u \u0127mistax-il sena wara la\u0127aq Uffi\u010bjal g\u0127ar-Relazzjonijiet Pubbli\u010bi.", "Fl-1957 sar l-ewwel Uffi\u010bjal g\u0127all-Informazzjoni.", "Fl-4 ta' Novembru 1963 Pisani \u017c\u017cewwe\u0121 lil Mary Rose Formosa u kellhom tifel wie\u0127ed.", "Pisani baqa' fis-servizz mal-gvern sa \u0120unju 1972.", "\u0120or\u0121 Pisani miet ta' disg\u0127in sena wara \u0127ajja twila mimlija attivit\u00e0 fil-\u0127ajja kulturali G\u0127awdxija.", "Pisani miss bosta ferg\u0127at tal-letteratura:", "Wara mewtu, fis-sena 2000, il-Professur Oliver Friggieri \u0127are\u0121 antolo\u0121ija mill-kotba kollha ta' Pisani bl-isem \"\u0120or\u0121 Pisani - Poe\u017ciji\".", "Pisani reba\u0127 g\u0127add ta' premjijiet letterarji, fosthom dawk imnedija mill-G\u0127aqda tal-Malti g\u0127al-\"Le\u0127en il-Malti\" u l-\"Pronostku Malti\" fl-ewwel snin tat-tletinijiet.", "Fl-1977 \u0127a l-ewwel post fil-\"Malta Literary Award\" g\u0127ar-rumanz \"Beraq u Qawsalli\" u sitt snin wara t-tieni post bir-rumanz \"\u017berniq fuq l-G\u0127oljiet\".", "Ing\u0127ata l-premju \"Citt\u00e0 di Valletta\" fl-1983 u f'g\u0127eluq it-tmenin sena tieg\u0127u l-Akkademja tal-Malti tatu \u0121ieh f'lejla mu\u017ciko-letterarja.", "Fl-2001, twaqqaf monument bl-istatwa ta' \u0120or\u0121 Pisani fi Triq Putirjal, ir-Rabat, Ghawdex.", "L-istatwa tal-bron\u017c hija x-xog\u0127ol tal-iskultur Alfred Camilleri Cauchi."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13374", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13374", "title": "Jimi Hendrix", "text": ["Jimi Hendrix", "James Marshall \"Jimi\" Hendrix (27 ta' Novembru 1942 \u2013 18 ta' Settembru 1970) kien kantant, kitarrista u liri\u010bista Amerikan.", "Hu hu kkunsidrat fost l-ikbar kitarristi ta' kull \u017cmien."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13386", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13386", "title": "Karl Shuker", "text": ["Karl Shuker", "Karl P. N. Shuker (t. 1959) huwa zoologu, kripto-zoologu u awtur Brittaniku li jg\u0127ix fil-West Midlands, l-Ingilterra.", "Huwa ja\u0127dem b\u0127ala konsulent zoolo\u0121ikali, konsulent tal-media u kittieb awtorevoli tal-kripto-zoolo\u0121ija.", "Shuker kiseb B.Sc fiz-zoolo\u0121ija mill-Universit\u00e0 ta' Leeds u \u0121ab id-dottorat fiz-zoolo\u0121ija u l-fizjolo\u0121ija komparattiva mill-Universit\u00e0 ta' Birmingham.", "Huwa membru ta' \u0127afna so\u010bjetajiet xjentifi\u010bi.", "Shuker huwa wie\u0127ed mill-kriptologi l-aktar mag\u0127rufa fid-dinja.", "Kiteb diversi artikli u ppubblika erbatax-il ktieb.", "Shuker kien l-ewwel kripto-zoologu li \u0121ibed l-attenzjoni dwar numru konsiderevoli ta' kriptidi li sa dakinhar ma kinux mag\u0127rufin.", "Minbarra l-pubblikazzjonijiet tieg\u0127u, Shuker jikkorrispondi regolarment fil-\"Fortean Times\", huwa l-editur spe\u010bjali u korrispondent dwar il-kripto-zoolo\u0121ija g\u0127al \"Strange Magazine\", u korrispondent regolari g\u0127al \"Fate\" u pubblikazzjonijiet o\u0127rajn simili.", "Barra minn dan, huwa konsulent zoolo\u0121iku g\u0127ar-rekords dinjija tal-Guinness.", "Ikkontribwixxa b\u0127ala konsulent g\u0127al diversi serje televi\u017civi wkoll, b\u0127al \"Into the Unknown\" tad-Discovery TV.", "Spe\u010bi \u0121dida ta' Loricifera, \"Pliciloricus shukeri\", issemmiet g\u0127alih fl-2005."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13389", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13389", "title": "Malta fil-Festival tal-Eurovision ta\u017c-\u017bg\u0127ar", "text": ["Malta fil-Festival tal-Eurovision ta\u017c-\u017bg\u0127ar", "Malta ilha tie\u0127u sehem fil-Festival tal-Eurovision tat-Tfal sa mill-ewwel edizzjoni tal-2003.", "Minn dakinhar, Malta baqg\u0127et tibg\u0127at ir-rapre\u017centanti tag\u0127ha ming\u0127ajr l-ebda waqfien.", "Ir-rapre\u017centant Malti jing\u0127a\u017cel kull sena permezz tal-Festival tal-Kanzunetta Maltija g\u0127all-Eurosong tat-Tfal, organi\u017cat mill-PBS.", "L-aqwa post li kisbet Malta f'din il-kompetizzjoni kien fl-2008, meta Daniel Testa \u0121ie fir-raba' post, filwaqt li l-ag\u0127ar po\u017cizzjoni waslet fl-2005 meta Thea & Friends spi\u010b\u010baw fl-a\u0127\u0127ar post.", "Malta \"tat\" l-aktar numru ta' punti lil:", "Malta \"ir\u010beviet\" l-aktar numru ta' punti minn:", "!", "Post !", "Pajji\u017c !", "Punti"], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13393", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13393", "title": "Lista ta' pajji\u017ci membri tal-Commonwealth tan-Nazzjonijiet", "text": ["Lista ta' pajji\u017ci membri tal-Commonwealth tan-Nazzjonijiet", "Il-Commonwealth tan-Nazzjonijiet hi organizzazzjoni ta' stati sovrani, li \u0127afna minnhom kienu jiffurmaw parti mill-Imperu Ingli\u017c.", "Dawn il-pajji\u017ci jikkollaboraw flimkien u ja\u0127dmu sabiex, fost o\u0127rajn, jippromwovu d-demokrazija, id-drittijiet tal-bniedem, it-tmexxija tajjeb, il-libert\u00e0 tal-persuna umana, il-kummer\u010b \u0127ieles, u l-pa\u010bi fid-dinja.", "L-Organizzazzjoni taf il-bidu tag\u0127ha bl-Istatut ta' Westminster tal-1931, liema statut jg\u0127id li l-pajji\u017ci membri tal-Commonwealth huma indaqs u g\u0127andhom ilkoll l-istess importanza.", "Il-Commonwealth g\u0127andha b\u0127ala l-kap tag\u0127ha, kariga \u010berimonjali u li hi pre\u017centament okkupata mill-Re\u0121ina Eli\u017cabetta II tal-Ingilterra.", "Barra minn hekk, ir-Re\u0121ina hi ukoll il-Monarka ta' sittax-il pajji\u017c membru tal-Commonwealth.", "Pre\u017centament hemm 53 pajji\u017c membru, li b'kollox jag\u0127mlu mal-1.9 billjun ru\u0127."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13420", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13420", "title": "The Fame", "text": ["The Fame", "The Fame hu l-ewwel album tal-artista Amerikana Lady Gaga.", "Dan \u0127are\u0121 ta\u0127t id-ditta Interscope Records nhar id-19 ta' Awwissu, 2008.", "It-tema prin\u010bipali wara l-kanzunetti ta' dan l-album hija fuq kif kul\u0127add jista' j\u0127ossu famu\u017c b\u0127al xi \u010belebrit\u00e0.", "G\u0127al dan l-album Gaga \u0127admet ma' diversi produtturi fosthom RedOne, Martin Kierszenbaum, u Rob Fusari.", "L-ispirazzjoni g\u0127al dawn il-kanzunetti hi \u0121ejja mill-ammirazzjoni u l-im\u0127abba li Gaga t\u0127oss lejn il-fama in \u0121enerali, u titkellem fuq l-intri\u010b\u010bi tal-\u0127ajja ta' sinjuri u famu\u017ci, kif tidher f'g\u0127ajnejha.", "L-album ir\u010bieva kritika po\u017cittiva, bi kriti\u010bi jqabblu l-abbilitajiet vokali ta' Gaga ma' dawk ta' Gwen Stefani.", "L-album wasal sal-ewwel post f'pajji\u017ci b\u0127ar-Renju Unit, il-Kanada, l-Awstrija, il-\u0120ermanja, l-I\u017cvizzera u l-Irlanda.", "\u0120ewwa l-Istati Uniti l-album tela' sat-tieni post fil-\"Billboard\" 200 u fil-qu\u010b\u010bata tal-klassifika Dance/Electronic Albums tal-istess \"Billboard\".", "Madwar id-dinja, l-album bieg\u0127 iktar minn 12-il miljun kopja.", "L-ewwel \u017cew\u0121 kanzunetti minn \"The Fame\", \"Just Dance\" u \"Poker Face\", kienu t-tnejn su\u010b\u010bess internazzjonali, b'\"Just Dance\" tkun fl-ewwel post tal-klassifiki mu\u017cikali f'sitt pajji\u017ci, fosthom fil-\"Billboard\" Hot 100 \u0121ewwa l-Istati Uniti.", "\"Poker Face\" irnexxielha wkoll tmur fl-ewwel post fi kwa\u017ci kull suq mu\u017cikali, u g\u0127al Gaga din kienet it-tieni darba in fila li kellha kanzunetta fl-ewwel post tal-klassifika Hot 100.", "Gaga ippromwoviet dan l-album billi kantat f'numru ta' esebizzjonijiet, fosthom fil-famu\u017c tour The Fame Ball Tour.", "Nhar it-2 ta' Di\u010bembru, 2009, \"The Fame\" \u0121ie nominat g\u0127al sitt Grammy Awards u b'\"Poker Face\" reb\u0127et il-premju ta' Best Dance Recording.", "Barra minn hekk, fit-52 edizzjoni tal-Grammy Awards, l-album \u0121ie nominat g\u0127all-Album of the Year u reba\u0127 il-premju tal-Best Electronic/Dance Album."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13421", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13421", "title": "Introduzzjoni g\u0127all-\u0121enetika", "text": ["Introduzzjoni g\u0127all-\u0121enetika", "Il-\u0121enetika tistudja kif organi\u017cmi \u0127ajjin jirtu karatteristi\u010bi mill-antenati tag\u0127hom; pere\u017cempju, l-ulied sikwit jixb\u0127u 'l-\u0121enituri tag\u0127hom.", "Il-\u0121enetika tipprova tiddentifika liema karatteristi\u010bi jintirtu, u tispjega kif dawn il-karatteristi\u010bi jg\u0127addu minn \u0121enerazzjoni g\u0127all-o\u0127ra.", "Xi karatteristi\u010bi g\u0127andhom x'jaqsmu mad-dehra fi\u017cika ta' organi\u017cmu; pere\u017cempju, il-lewn tal-g\u0127ajnejn ta' bniedem, it-tul jew il-pi\u017c tieg\u0127u.", "Hemm \u0127afna tipi o\u0127ra ta' karatteristi\u010bi, u dawn jinfirxu minn aspetti ta' m\u0121iba sa re\u017cistenza g\u0127all-mard.", "Il-karatteristi\u010bi sikwit jintirtu, pere\u017cempju nies twal u rqaq aktarx ikollhom tfal twal u rqaq.", "Xi karatteristi\u010bi o\u0127ra ji\u0121u mill-interazzjoni bejn karatteristi\u010bi li jintirtu u l-ambjent.", "Pere\u017cempju tifel jista' jiret it-tendenza li jkun twil, hemm jekk ma jkunx hemm ikel bi\u017c\u017cejjed disponibbli u ma jkollux sustanzi bi\u017c\u017cejjed, it-tifel xorta jibqa' qasir.", "Il-mod kif il-\u0121enetika u l-ambjent jintrea\u0121ixxu biex jipprodu\u010bu karatteristika jista' jkun ikkomplikat: pere\u017cempju, il-probabbilt\u00e0 li xi \u0127add imut bil-cancer jew mard tal-qalb tidher li tiddependi fuq l-istorja familjali kif ukoll fuq l-istil ta' \u0127ajja tieg\u0127u.", "L-informazzjoni \u0121enetika tkun merfug\u0127a f'molekula twila msej\u0127a ADN li ti\u0121i ikkupjata u tintiret minn \u0121enerazzjoni g\u0127al o\u0127ra.", "Il-karatteristi\u010bi jintrefg\u0127u fl-ADN b\u0127ala istruzzjonijiet g\u0127all-bini u t\u0127addim ta' organi\u017cmu.", "Dawn l-istruzzjonijiet qeg\u0127din f'sezzjonijiet tal-ADN msej\u0127a \u0121eni.", "L-ADN hi mag\u0127mula minn sensiela ta' unitajiet sempli\u010bi, u l-ordni ta' dawn l-unitajiet tispelli l-istruzzjonijiet fil-kodi\u010bi \u0121enetiku b\u0127alma l-ordni tal-ittri tispelli l-kliem.", "L-organi\u017cmu \"jaqra\" s-sensiela ta' dawn l-unitajiet u jiddekodifika l-istruzzjoni.", "Mhux il-\u0121eni kollha g\u0127al \u010berta istruzzjoni huma e\u017catt l-istess.", "Forom differenti ta' tip ta' \u0121ene jissej\u0127u alleli ta' dik il-\u0121ene.", "B\u0127ala e\u017cempju, allele wa\u0127da ta' \u0121ene g\u0127al lewn ix-xag\u0127ar tista' terfa' fiha l-istruzzjoni biex tipprodu\u010bi \u0127afna kulur fix-xag\u0127ar iswed, waqt li allele o\u0127ra tista' tag\u0127ti ver\u017cjoni mgerfxa ta' din l-istruzzjoni, u hekk l-ebda kulur ma ji\u0121i prodott u x-xag\u0127ar ji\u0121i abjad.", "Il-mutazzjonijiet huma \u0121rajjiet ka\u017cwali li jbiddlu s-sensiela f'\u0121ene u hekk jo\u0127olqu allele.", "Mutazzjoni tista' tipprodu\u010bi karatteristika \u0121dida, pere\u017cempju tibdel allele g\u0127ax-xag\u0127ar iswed f'allele g\u0127ax-xag\u0127ar abjad.", "Il-fe\u0121\u0121 ta' karatteristi\u010bi \u0121odda hu importanti fl-evoluzzjoni.", "Il-\u0121eni jintirtu b\u0127ala unitajiet, bil-\u0121enituri jqassmu l-\u0121eni tag\u0127hom lil uliedhom.", "Dan il-pro\u010bess qisu b\u0127al meta jkollna \u017cew\u0121 idejn karti tal-log\u0127ob, in\u0127awduhom u ner\u0121g\u0127u inqassmuhom.", "Il-bnedmin g\u0127andhom \u017cew\u0121 kopji ta' kull \u0121ene tag\u0127hom (ji\u0121ifieri \u017cew\u0121 alleli) u meta jirriprodu\u010bu jag\u0127mlu kopji tal-\u0121eni tag\u0127hom fil-bajd u l-isperma, imma jqeg\u0127du kopja wa\u0127da biss ta' kull tip ta' \u0121ene.", "Bajda mbag\u0127ad ting\u0127aqad mal-isperma biex tag\u0127ti l-wild tag\u0127hom sett \u0121did ta' \u0121eni.", "Dan il-wild ikollu l-istess numru ta' \u0121eni b\u0127all-\u0121enituri tieg\u0127u imma g\u0127al kull \u0121ene, wa\u0127da mi\u017c-\u017cew\u0121 kopji tieg\u0127u ti\u0121i mill-missier u l-o\u0127ra mill-omm.", "L-effet tat-ta\u0127lit jiddependi mit-tipi (l-alleli) tal-\u0121ene li tkun interessat fihom.", "Jekk il-missier ikollu \u017cew\u0121 allelli li jispe\u010bifikaw g\u0127ajnejn \u0127odor, u l-omm ikollha \u017cew\u0121 alleli li jispe\u010bifikaw g\u0127ajnejn suwed, uliedhom kollha \u0127a jkollhom \u017cew\u0121 alleli li jag\u0127tu istruzzjonijiet differenti, wa\u0127da g\u0127al g\u0127ajnen \u0127odor u wa\u0127da g\u0127al g\u0127ajnejn suwed.", "Il-lewn ta' g\u0127ajnejn f'dawn l-ulied jiddependi kif dawn l-alleli ja\u0127dmu flimkien.", "Jekk allele wa\u0127da tirba\u0127 fuq l-istruzzjonijiet tal-o\u0127ra, tissejja\u0127 allele \"dominanti\", u l-allele li titlef tissejja\u0127 allele \"re\u010bessiva\".", "Fil-ka\u017c ta' tifla b'alleli \u0127adra u o\u0127ra sewda, l-iswed hu dominanti u tispi\u010bca b'g\u0127ajnejn suwed.", "Madankollu, l-allele tal-g\u0127ajnejn \u0127odor g\u0127adha hemm fit-tifla b'g\u0127ajnejha suwed.", "Hemm differenza bejn dak li naraw fil-wi\u010b\u010b (is-sett ta' karatteristi\u010bi osservabbli ta' organi\u017cmu, imsejja\u0127 il-fenotip) u s-sett ta' \u0121eni li hemm f' dan l-organi\u017cmu (il-\u0121enotip).", "F'dan l-e\u017cempju nistg\u0127u insej\u0127u l-allele sewda \"S\" u l-allele \u0127adra \"\u0127\".", "(Is-soltu nuru l-alleli dominanti b'ittri majuskoli u dawk re\u010bessivi b'ittri minuskoli.)", "It-tifla b'g\u0127ajnejha suwed g\u0127andha l-\"fenotip ta' g\u0127ajnejn suwed\" imma l-\u0121enotip tag\u0127ha hu S\u0127, b'kopja wa\u0127da tal-allele S u o\u0127ra tal-allele \u0127.", "Issa ejjew nimma\u0121inaw li din it-tifla ssir mara u jkollha t-tfal minn ra\u0121el li g\u0127andu wkoll il-\u0121enotip S\u0127.", "Il-bajd tag\u0127ha \u0127a jkunu ta\u0127lita ta' \u017cew\u0121 tipi, tip wie\u0127ed ikun fih l-allele S u l-ie\u0127or l-allele \u0127.", "Bl-istess mod ir-ra\u0121el \u0127a jipprodu\u010bi \u017cew\u0121 tipi ta' sperma, li jkun fihom wa\u0127da biss mill-alleli.", "Issa meta l-alleli jit\u0127alltu fl-ulied dawn g\u0127andhom i\u010b-\u010bans ta' g\u0127ajnejn suwed jew \u0127odor, billi jista' jkollhom il-\u0121enotip SS = g\u0127ajnejn suwed, S\u0127 = g\u0127ajnejn suwed, jew \u0127\u0127 = g\u0127ajnejn \u0127odor.", "Mela, f'din il-\u0121enerazzjoni, hemm i\u010b-\u010bans li tidher l-allele re\u010bessiva fil-fenotip tat-tfal - x'u\u0127ud minnhom jista' jkollhom g\u0127ajnejn \u0127odor b\u0127al nannuhom.", "\u0126afna karatteristi\u010bi jintirtu b'mod i\u017cjed ikkomplikat minn fl-e\u017cempju ta' hawn fuq.", "Dan jista' ji\u0121ri meta jkun hemm bosta \u0121eni mda\u0127hlin fil-pro\u010bess, kull wa\u0127da tikkontribwixxi parti \u017cg\u0127ira g\u0127ar-ri\u017cultat finali.", "In-nies twal aktarx ikkollhom tfal twal billi t-tfal tag\u0127hom jir\u010bievu pakkett ta' \u0127afna alleli li kull wa\u0127da minnhom tikkontribwixxi ftit g\u0127al kemm jitwalu.", "Per\u00f2, m'hemmx gruppi \u010bari ta' \"nies qsar\" u \"nies twal\", b\u0127al ma hemm gruppi ta' nies b'g\u0127ajnejhom suwed u b'g\u0127ajnejhom \u0127odor.", "Dan hu hekk peress li hemm \u0127afna \u0121eni involuti; dan jag\u0127mel il-karatteristika varjabbli \u0127afna u n-nies b'\u0127afna tulijiet differenti.", "L-eredit\u00e0 tista' tkun kkomplikata wkoll meta l-karatteristika tiddependi fuq l-interazzjoni bejn il-\u0121enetika u l-ambjent.", "Spiss ji\u0121ri hekk, pere\u017cempju, jekk tifel ma jikolx ikel nutrijenti bi\u017c\u017cejjed, dan mhux \u0127a jbiddillu lewn g\u0127ajnejh, imma jista' j\u017commu milli jitwal.", "Xi mard hu ereditarju u jintiret fil-familji; xi mard ie\u0127or b\u0127al infezzjonijiet ji\u0121i mill-ambjent u xi ie\u0127or ji\u0121i minn kumbinazzjoni ta' fatturi ereditarji u ambjentali.", "Il-mard ikkaw\u017cat minn allele wa\u0127da ta' \u0121ene u li jintiret fil-familji jissejja\u0127 mard \u0121enetiku.", "Fost dan il-mard hemm il-marda ta' Huntington, il-fibro\u017ci \u010bistika u d-distrofija muskolari ta' Duchenne.", "Il-fibro\u017ci \u010bistika, pere\u017cempju hi kkaw\u017c\u00e0ta minn mutazzjoni ta' \u0121ene wa\u0127da msej\u0127a \"CFTR\" u tintiret b\u0127ala karatteristika re\u010bessiva.", "Hemm mard ie\u0127or li hu influwenzat mill-\u0121enetika, imma f'dan il-ka\u017c, l-alleli li persuna tie\u0127u mill-\u0121enituri tag\u0127ha jbiddlu biss ir-riskju li tie\u0127u l-marda.", "Il-parti l-kbira ta' dan il-mard jintiret b'mod kompless, billi jinvolvi bosta \u0121eni jew billi l-\u0121eni kif ukoll l-ambjent huma importanti.", "Biex nie\u0127du e\u017cempju, ir-riskju ta' cancer tas-sider hu 50 darba og\u0127la fil-familji tal-og\u0127la riskju, komparat mal-familji tal-inqas riskju.", "X'aktarx hemm din il-varjazzjoni min\u0127abba n-numru kbir ta' alleli.", "Kull wa\u0127da minnhom tbiddel ir-riskju xi ftit.", "Bosta mill-\u0121eni li g\u0127andhom x'jaqsmu \u0121ew identifikati, b\u0127al \"BRCA1\" u \"BRCA2\", imma mhux kollha.", "Madankollu, minkejja li parti mir-riskju hu \u0121enetiku, il-\u0127xuna, ix-xorb ta' \u0127afna alko\u0127ol, in-nuqqas ta' e\u017cer\u010bizzju, kollha j\u017cidu r-riskju ta' dan il-cancer.", "Ir-riskju li jkollha mara g\u0127all-cancer tas-sider hu mela r-ri\u017cultat ta' g\u0127add kbir ta' alleli u l-ambjent tag\u0127ha, u allura hu diffi\u010bli \u0127afna li nbassruh.", "Il-funzjoni tal-\u0121eni hi li tipprovdi l-informazzjoni me\u0127tie\u0121a biex tag\u0127mel molekuli msej\u0127in proteini fi\u010b-\u010belluli.", "I\u010b-\u010belluli huma l-i\u017cg\u0127ar partijiet indipendenti tal-organi\u017cmi: il-\u0121isem tal-bniedem fih xi 100 trilljun \u010bellula, waqt li organi\u017cmi \u010bkejknin \u0127afna b\u0127all-batterji huma \u010bellula wa\u0127da biss.", "\u010aellula qisha minjatura ta' fabrika komplessa \u0127afna li tista' tag\u0127mel il-partijiet kollha me\u0127tiega biss tipprodu\u010bi kopja tag\u0127ha stess, li ji\u0121ri meta \u010b-\u010belluli jinqasmu.", "Fi\u010b-\u010belluli x-xog\u0127ol jinqassam b'mod sempli\u010bi \u0127afna \u2013 il-\u0121eni jag\u0127tu l-ordnijiet u proteini jobduhom, b\u0127al jibnu kopja \u0121dida ta' \u010bellula jew isewwu l-\u0127sara.", "Kull tip ta' proteina hi spe\u010bjalista u tag\u0127mel xog\u0127ol wie\u0127ed biss, u allura jekk \u010bellula jkollha b\u017con xi \u0127a\u0121a \u0121dida, trid tag\u0127mel proteina \u0121dida biex tag\u0127mel dan ix-xog\u0127ol.", "Bl-istess mod, jekk \u010bellula tkun trid tag\u0127mel xi \u0127a\u0121a i\u017cjed bl-g\u0127a\u0121la jew i\u017cjed bil-mod minn qabel, trid tag\u0127mel i\u017cjed jew inqas mill-proteini risponsabbli.", "Il-\u0121eni jg\u0127idu li\u010b-\u010belluli x'jag\u0127mlu billi jg\u0127idulhom liema proteini jag\u0127mlu u kemm.", "Il-proteini huma mag\u0127mula minn katina ta' 20 tip differenti ta' amminoa\u010bti.", "Din il-katina tintewa f'forma kompatta, qisha kobba \u0127abel im\u0127abbla.", "Il-forma tal-proteina tiddeterminaha s-sensiela ta' amminoa\u010bti matul il-katina u hi din li tidde\u010biedi x'tag\u0127mel il-proteina pere\u017cempju, xi proteini g\u0127andhom \u0127ofor fil-wi\u010bc tag\u0127hom li jaqblu e\u017catt ma' molekula o\u0127ra, li j\u0127allu l-proteina taqbad sewwa ma' din il-molekula.", "Xi proteini o\u0127ra huma enzimi, li qishom magni \u010bkejknin li jistg\u0127u ibbiddlu molekuli o\u0127ra.", "L-informazzjoni fl-ADN hi ma\u0127\u017cuna fis-sensiela ta' unitajiet li jirrepetu matul il-katina tal-ADN.", "Dawn l-unitajiet huma erba' tipi ta' nukleotidi (A,T,G and C) u s-sensiela ta' nukleotidi ta\u0127\u017cen l-informazzjoni f'alfabet imsejja\u0127 il-kodi\u010bi \u0121enetika.", "Meta \u0121ene jinqara minn \u010bellula is-sensiela tal-ADN ti\u0121i ikkupjata f'molekula simili \u0127afna msej\u0127a ARN (Dan il-pro\u010bess insej\u0127ulu traskrizzjoni).", "It-traskrizzjoni hi kkontrollata minn sniesel o\u0127ra tal-ADN (b\u0127al promuturi), li juru lil \u010bellula fejn huma l-\u0121eni, u jikkrontrollaw kemm il-darba ji\u0121u kkupjati.", "Il-kopja tal-ARN mag\u0127mula minn \u0121ene imbag\u0127ad tg\u0127addi minn struttura msej\u0127a ribo\u017coma, li tittradu\u010bi s-sensiela tal-nukleotidi fl-ARN fis-sensiela korretta ta' amminoa\u010bti u tg\u0127aqqad dawn l-amminoa\u010bti flimkien biex jag\u0127mlu katina kompluta ta' proteina.", "Il-proteina l-\u0121dida mbag\u0127ad tintewa fil-forma attiva tag\u0127ha.", "Il-pro\u010bess li bih l-informazzjoni tmur mill-lingwa tal-ADN g\u0127al-lingwa tal-amminoa\u010bti jissejja\u0127 traduzzjoni.", "Jekk is-sensiela tan-nukleotidi f'\u0121ene tinbidel, tista' tinbidel ukoll is-sensiela ta' amminoa\u010bti fil-proteina li tipprodu\u010bi \u2013 jekk titne\u0127ha parti mill-\u0121ene, il-proteina li ti\u0121i prodotta tkun iqsar u jista' jkun li ma ta\u0127dimx iktar.", "Din hi r-ra\u0121uni g\u0127aliex alleli differenti ta' \u0121ene jista' jkollhom effetti differenti fuq l-organi\u017cmu.", "B\u0127ala e\u017cempju nistg\u0127u nie\u0127du l-kulur tax-xag\u0127ar li jiddependi minn kemm minn sustanza skura msej\u0127a melanina imur fix-xag\u0127ar huwa hu jikber.", "Jekk persuna jkollha sett normali tal-\u0121eni li g\u0127andhom x'jaqsmu mal-produzzjoni tal-melanina, din tag\u0127mel il-proteini me\u0127tie\u0121a kollha u tkabbar xag\u0127ar skur.", "Per\u00f2, jekk l-alleli g\u0127al \u010berta proteina g\u0127andhom sniesel differenti u jipprodu\u010bu proteini li ma ja\u0127dmux sewwa, u l-ebda melanina ma ti\u0121i prodotta u x-xag\u0127ar ji\u0121i abjad.", "Din il-kundizzjoni tissejja\u0127 albini\u017cmu u l-persuna b'din il-kundizzjoni tissejja\u0127 albina.", "Il-\u0121eni ji\u0121u kkupjati kull darba li \u010bellula tinqasam f'\u017cew\u0121 \u010belluli \u0121odda.", "Il-pro\u010bess li jikkopja l-ADN jissejja\u0127 replikazzjoni tal-ADN.", "Permezz ta' pro\u010bess simili li l-ulied jirtu l-\u0121eni mill-\u0121enituri tag\u0127hom, meta kopja mill-omm tit\u0127allat ma' kopja mill-missier.", "L-ADN jista' ji\u0121i kkuppjat fa\u010bilment u e\u017cattament g\u0127aliex kull bi\u010b\u010ba mill-ADN tista' tiddiri\u0121i l-\u0127olqien ta' kopja \u0121dida tal-informazzjoni tag\u0127ha.", "Dan g\u0127aliex l-ADN hu mag\u0127mul minn \u017cew\u0121 \u0127jut li jaqblu flimkien b\u0127a\u017c-\u017cewg na\u0127at ta' \u017cipp.", "In-nukleotidi qeg\u0127din bejniethom, b\u0127as-snien ta\u017c-\u017cipp u jaqblu par par biex i\u017commu \u017c-\u017cew\u0121 filamenti flimkien.", "Importanti l-fatt li l-erba' tipi ta' nukleotidi g\u0127andhom forom differenti, u g\u0127alhekk biex il-filamenti jag\u0127lqu sewwa, in-nukleotide A tid ti\u0121i fa\u010b\u010bata tal- nukleotide T, u G fa\u010b\u010bata ta' C. Dan il-qbil e\u017catt bejn il-pari jissejja\u0127 ti\u017cwi\u0121 tal-ba\u017ci.", "Meta l-ADN ji\u0121i kkupjat, i\u017c-\u017cew\u0121 filamenti tal-ADN il-qadim jin\u0121ibdu 'l bog\u0127od minn xulxin mill-enzimi li jimxu matul kull wa\u0127da minnhomm u jqabblu pari ta' unitajiet ta' nukleotidi \u0121odda u ji\u017c\u017cippjaw il-filamenti flimkien.", "Dan jipprodu\u010bi \u017cew\u0121 bi\u010b\u010biet \u0121odda tal-ADN, fejn kull wa\u0127da fiha filament wie\u0127ed mill-ADN qadim u wie\u0127ed mill-filamenti \u0121odda.", "Dan il-pro\u010bess mhux perfett u xi minn daqqiet il-proteini jag\u0127mlu \u017cball u jpo\u0121\u0121u nukleotide \u0127a\u017cina fil-filament li jkunu qeg\u0127din jibnu.", "Hekk isse\u0127\u0127 bidla fis-sensiela ta' dik il-\u0121ene.", "Dawn il-idliet fis-sensiela tal-ADN jissej\u0127u mutazzjonijiet.", "Il-mutazzjonijiet jipprodu\u010bu alleli \u0121odda tal-\u0121eni.", "Xi drabi dawn il-bidliet iwaqqfu l-\u0121ene milli ta\u0127dem sewwa, b\u0127all-\u0121eni tal-melanina li ddiskutejna hawn fuq.", "F'ka\u017ci o\u0127ra dawn il-mutazzjoniet jistg\u0127u ibbidlu dak li tag\u0127mel il-\u0121ene jew anzi i\u0127alluha tag\u0127mel xog\u0127lha ftit a\u0127jar minn qabel.", "Dawn il-mutazzjonijiet u l-effet tag\u0127hom fuq il-karatteristi\u010bi tal-organi\u017cmi huma wa\u0127da mill-kaw\u017ci tal-evoluzzjoni.", "Popolazzjoni ta' organi\u017cmi tevolvi meta karatteristika li tintiret issir iktar komuni jew inqas komuni ma\u017c-\u017cmien.", "Pere\u017cempju, il-\u0121rieden kollha li jg\u0127ixu fuq g\u017cira nqisuhom popolazzjoni tal-\u0121rieden.", "Jekk matul ftit \u0121enerazzjonijiet, il-\u0121rieden bojod tbiddlu milli jkunu rari, g\u0127alli jkunu l-parti l-kbira ta' din il-popolazzjoni, allura il-kulur tas-suf ta' dawn il-\u0121rieden ikun qieg\u0127ed jevolvi.", "Fit-termini tal-\u0121enetika, din tissejja\u0127 bidla fil-frekwenza tal-alleli\u2014b\u0127al \u017cieda fil-frekwenza tal-allele tas-suf abjad.", "L-alleli jsiru iktar jew inqas kommuni jew b'a\u010b\u010bident (f'pro\u010bess imsejja\u0127 tkarkir \u0121enetiku), jew permezz tal-g\u0127a\u017cla naturali.", "Fl-g\u0127a\u017cla naturali, jekk allele tag\u0127mel i\u017cjed probabbli li organi\u017cmu jibqa' \u0127aj u jirrirodu\u010bi, ma\u017c-\u017cmien din l-allele issir i\u017cjed komuni.", "Imma jekk allele tkun ta' \u0127sara, l-g\u0127a\u017cla naturali tag\u0127milha inqas kommuni.", "Pere\u017cempju, jekk il-\u0121\u017cira qieg\u0127da ssir i\u017cjed kies\u0127a kull sena u miksija bis-sil\u0121 g\u0127all-parti l-kbira tas-sena, allura l-allele tas-suf abjad issir i\u017cjed utli g\u0127all-\u0121rieden, billi tag\u0127milhom i\u017cjed diffi\u010bli li jarawhom il-redaturi kontra s-sil\u0121.", "Inqas mill-\u0121rieden bojod jin\u0127atfu mill-predaturi, u g\u0127alhekk ma\u017c-\u017cmien il-\u0121rieden bojod jirb\u0127u l-\u0121rieden bis-suf skur.", "L-alleli tas-suf abjad isiru i\u017cjed komuni, u l-alleli tas-suf skur isiru i\u017cjed rari.", "Il-mutazzjonijiet jo\u0127olqu alleli \u0121odda.", "Dawn l-alleli g\u0127andhom sniesel \u0121odda tal-ADN u jistg\u0127u jipprodu\u010bu proteini bi prorjetajiet \u0121odda.", "Allura anki fuq g\u017cira ippopolata g\u0127al kollox minn \u0121rieden suwed, jistg\u0127u ji\u0121ru mutazzjonijiet li jo\u0127olqu xi alleli tas-suf abjad.", "Il-kombinazzjoni ta' mutazzjonijiet li jo\u0127olqu alleli \u0121odda ka\u017cwalment, u l-g\u0127a\u017cla naturali li tag\u0127\u017cel dawk li huma utli, i\u0121\u0121ib l-adattament.", "Dan ji\u0121ri meta organi\u017cmi jinbidlu b'mod li jg\u0127inhom jibqg\u0127u \u0127ajjin u jirriprodu\u010bu.", "Billi l-karatteristi\u010bi \u0121ejjin mill-\u0121eni f'\u010bellula, meta n\u017cidu bi\u010b\u010ba ADN \u0121dida f'\u010bellula nistg\u0127u nipprodu\u010bu karatteristika \u0121dida.", "Hekk ta\u0127dem l-in\u0121inerija \u0121enetika.", "Pere\u017cempju, ix-xtieli jistg\u0127u jing\u0127ataw \u0121ene minnn \u0127uta tal Artiku biex jipprodu\u010bu proteina kontra l-\u0121lata fil-weraq tag\u0127hom.", "Din tista' tipprote\u0121ihom mill-\u0127sara bil-\u0121lata.", "Hemm \u0121eni o\u0127ra li jistg\u0127u ji\u0121i mda\u0127\u0127la fix-xtieli fosthom insetti\u010bida naturali mill-batterji \"Bacillus thuringiensis\".", "Dan l-insetti\u010bida joqtol l-insetti li jiklu x-xtieli, imma ma jag\u0127milx \u0127sara lin-nies.", "F'dawn ix-xtieli il-\u0121eni l-\u0121odda jitqeg\u0127du fix-xitla qabel tikber, u hekk il-\u0121eni jkunu f'kull parti tax-xitla, i\u017c-\u017cerrieg\u0127a nklu\u017ci.", "Ulied ix-xitla mbag\u0127ad jirtu l-\u0121eni l-\u0121odda, \u0127aga li t\u0127asseb \u0127afna nies min\u0127abba t-tixrid ta' karatteristi\u010bi \u0121odda fix-xtieli salva\u0121\u0121i.", "It-tip ta' teknolo\u0121ija w\u017cata fl-in\u0121inerija \u0121enetika qieg\u0127da ti\u0121i \u017cviluppata wkoll biex tikkura n-nies li jbatu b'mard \u0121enetiku permezz ta' teknika medika sperimentali msej\u0127a terapija \u0121enika.", "Per\u00f2 hawn il-\u0121ene l-\u0121dida titqieg\u0127ed wara l-persuna tkun kibret u mardet, u allura l-\u0121ene l-\u0121dida ma tintiritx minn uliedha.", "It-terapija \u0121enika ta\u0127dem billi tipprova tissostitwixi l-allele li hi l-kaw\u017ca tal-marda b'allele li ta\u0127dem sewwa."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13423", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13423", "title": "Pornografija", "text": ["Pornografija", "Il-Pornografija, kollokjalment \"Porn\", (mill-Grieg \u03c0\u03bf\u03c1\u03bd\u03bf\u03b3\u03c1\u03b1\u03c6\u03b9\u03b1, litteralment \"kitba dwar il-prostituti\") hija r-raffigurazzjoni ta' su\u0121\u0121etti sesswali espli\u010biti g\u0127al skopijiet ta' e\u010bitament sesswali.", "F'dawn l-a\u0127\u0127ar g\u0127exieren ta' snin, l-industrija tal-produzzjoni u konsumazzjoni ta' pornografija uriet tkabbir sostanzjali; dan minhabba l-u\u017cu iktar ta' spiss ta' vidjos (VCR), id-'DVD' ul-Internet, kif ukoll permezz tal-bdil f'xi attitudnijiet so\u010bjali, li saru jippermettu u jittolleraw iktar xbihat ta' natura sesswali.", "Il-protagonisti fil-pornografija huma mag\u0127rufin b\u0127ala atturi pornografi\u010bi, i\u017cda t-titlu iktar mag\u0127ruf ta' \"Stilel tal-Porn\", jew a\u0127jar \"\"Pornstars\"\" jintu\u017ca spiss ukoll.", "Dawn l-atturi huma meqjusa bhala differenti fil-kwalitajiet mill-atturi tal-films tas-soltu.", "Bl-Internet, saret \u0127afna iktar popolari il-pornografija amatorjali, ji\u0121ifieri mhux professjonali, u issa hija \u0121eneralment mqassma b'xejn.", "Ir-rappre\u017centazzjoni tal-atti sesswali hija qadima daqs il-bidu ta\u010b-\u010bivilizazzjoni (u tista' tinstab mpen\u0121ija fuq diversi strutturi qodma), i\u017cda l-kun\u010bett tal-pornografija kif inhu mag\u0127ruf illum ma kienx je\u017cisti qabel l-era tar-Re\u0121ina Vitorja tal-Ingilterra.", "Qabel dak i\u017c-\u017cmien, minkejja li xi atti tas-sess kienu regolati u stipulati bil-li\u0121ijiet, il-\u0127ars lejn o\u0121\u0121etti jew stampili juruhom ma kinitx.", "F'xi ka\u017cijiet, kotba spe\u010bifi\u010bi, tnaqqix jew kollezzjonijiet ta' stampi kienu \u010b\u010bensurati jew kontra l-li\u0121i, i\u017cda ir-rutina li to\u0127loq li\u0121ijiet li jag\u0127mlu restrizzjonijiet fuq ir-rapre\u017centazzjoni ta' materjal sesswalment espli\u010bitu in \u0121enerali kienet idea Vittorjana.", "Meta t\u0127affir estensiv sar fuq Pompej fl-1860, \u0127afna mill-arti erotika ta' \u017cmien ir-Rumani instabet.", "Din l-iskoperta ixxukkjat lil Vittorjani li kienu jaraw lilhom infushom b\u0127ala l-werrieta intellettwali tal-Imperu Ruman.", "Ma kienux jafu kif japprezzaw ir-rappre\u017centazzjonijiet krudi tas-sesswalita', u \u0127admu bla mittiefsa biex ja\u0127buhom minn kul\u0127add \u0127lief il-kittieba u dutturi ta' klassi so\u010bjali g\u0127olja.", "L-o\u0121\u0121etti li setg\u0127u ji\u0121u m\u010baqalqa issakkru fil-Mu\u017cew Sigriet ta' Napli, l-Italja, mentri dawk li ma setg\u0127ux ji\u0121u m\u010baqalqa tg\u0127attew u \u0121ew isseparati sabiex ma jikkorrompux is-sensittivita' tan-nisa, tfal u l-klassi so\u010bjali tal-\u0127addiema.", "Mhux wisq wara, l-ewwel li\u0121i dinjija li \u0127adet \u0127sieb il-kriminalizazzjoni tal-pornografija issawret mill-Parlmament tar-Renju Unit fl-1857 fl-\"Obscene Publications Act\" (l-Att tal-Publikazzjonijiet Oxxeni).", "L-attitudni Vittorjana li l-pornografija kienet biss g\u0127al dawk il-ftit mag\u0127\u017cula tidher sew fil-kelmiet tal-\"Hicklin Test\" f'ka\u017c tal-qorti fl-1868, meta il-qorti tistaqsi, \"jekk it-tendenza tal-ka\u017c meqjus bhala oxxenit\u00e0 huwiex sabiex jiddepremi u jikkorompi dawk li mo\u0127\u0127hom huma miftu\u0127a g\u0127al influwenzi immorali ta' dan it-tip.\"", "Minkejja is-soppressjoni tag\u0127hom, rapre\u017centazzjonijiet ta' stampi eroti\u010bi kienu komuni \u0127afna tul l-istorja tad-dinja.", "Il-pornografija ti\u0121i f'diversi forom differenti.", "L-ewwel nett issib id-differenza bejn \"Softcore\" li huwa materjal e\u0127fef fejn il-\u0121enitali ma jidhrux, u \"Hardcore\", materjal ferm iktar espli\u010bitu, li jistg\u0127u anke jwasslu sa estremi.", "Hemm diversi stili, b\u0127al pere\u017cempju skond l-orjentazzjoni sesswali, (Eterosesswali, Bisesswali jew Omosesswali), jew bir-razza (Bjondi, Suwed, A\u017cjati\u010bi, e\u010b\u010b.), fost \u0127afna o\u0127rajn.", "Illum te\u017cisti industrija s\u0127i\u0127a tal-Pornografija, fejn ji\u0121i prodott materjal pornografiku g\u0127al skopijiet kummer\u010bjali.", "G\u0127alkemm ri\u010berka federali fl-Istati Uniti fl-1970, kienet irrappurtat li l-valur totali tal-pornografija \"Hardcore\" huwa ta' $10 miljun, fl-1998 ri\u010berka minn Forrester Research sabet li d-d\u0127ul mill-kontenut g\u0127all-kbar kien bejn $750 miljun u biljun dollaru.", "Huwa ferm diffi\u010bli tistipula figura e\u017catta spe\u010bjalment min\u0127abba l-fatt li \u0127afna mi\u010b-\u010baqlieq fis-suq tal-pornografija jsir fuq l-idejn, fi-Suq l-Iswed (li ma jidhirx).", "L-Industrija Pornografika tal-lum \u0127ar\u0121et xi atturi famu\u017ci b\u0127al Gianna Michaels, Nikki Benz, Shyla Stylez, Peter North u Shawn Rees (mag\u0127ruf a\u0127jar b\u0127ala il-\"MILF Hunter\") u sa\u0127ansitra le\u0121\u0121endi b\u0127al Rocco Siffredi u Jenna Jameson, li hija meqjusa b\u0127ala r-Re\u0121ina tal-Porn.", "Maltin ta' nota kienu t-tewmin Mary u Madeleine Collinson, li kienu l-ewwel tewmin li dehru fuq il-maga\u017cin popolari \"Playboy\", kif ukoll Edwige Fenech, li kienet \u0127adet sehem f'divesi kummiedji eroti\u010bi taljani."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13424", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13424", "title": "Cagliari", "text": ["Cagliari", "Kaljari (Taljan: Cagliari, Sardinjan: Casteddu) hija belt Taljana fil-g\u017cira ta' Sardinja.", "Hija Provin\u010bja kif ukoll il-Kapitali tar-Re\u0121jun ta' Sardinja.", "Il-popolazzjoni tal-belt tg\u0127odd madwar 160,000, u l-metropoli tg\u0127odd madwar 400,000."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13425", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13425", "title": "Ruma", "text": ["Ruma", "Ruma (:\"Roma\" ) hija belt u \"komun\" spe\u010bjali (imsemmi \"Roma Capitale\") fl-Italja.", "Ruma hija l-belt kapitali tal-Italja u tar-re\u0121jun Lazjo.", "B'2.9 miljun re\u017cident f'1,285 km2 (496.1 mi kw), hija l-aktar belt popolata tal-pajji\u017c u r-raba' l-aktar popolata fl-Unjoni Ewropea mill-popolazzjoni \u0121ewwa l-konfini tal-belt.", "Il-Belt Metropolitana ta' Ruma g\u0127andha popolazzjoni ta' 4.3 miljun ru\u0127.", "Il-belt tinsab fil-parti \u010bentrali tal-punent tal-Peni\u017cola Taljana, tul ix-xtut tax-xmara Tevere.", "Il-Belt tal-Vatikan hija pajji\u017c indipendenti \u0121ewwa l-konfini tal-belt ta' Ruma, l-uniku e\u017cempju e\u017cistenti ta' pajji\u017c \u0121ewwa belt: g\u0127al din ir-ra\u0121uni, Ruma ti\u0121i spiss definita b\u0127ala l-kapitali ta\u017c-\u017cew\u0121 stati.", "L-Istorja ta' Ruma tmur lura g\u0127al aktar minn elfejn sena.", "Filwaqt li l-mitolo\u0121ija Rumana tg\u0127id li Ruma twaqqfet madwar is-sena 753 QK, il-post ilu abitat minn \u0127afna qabel, u g\u0127alhekk il-belt hija wa\u0127da mill-eqdem siti kontinwament okkupati fl-Ewropa.", "Il-Popolazzjoni bikrija tal-belt ori\u0121inat minn ta\u0127lita ta' Latini, Etruskani u Sabini.", "Wara, il-belt su\u010b\u010bessivament saret il-kapitali tar-Renju Ruman, tar-Repubblika Rumana u tal-Imperu Ruman, u hija meqjusa b\u0127ala wa\u0127da mill-postijiet tat-twelid ta\u010b-\u010bivilt\u00e0 tal-Punent u minn xi nies l-ewwel metropoli li qatt kien hemm.", "Hija mag\u0127rufa b\u0127ala \"Roma Aeterna\" (Il-Belt Eterna) u \"Caput Mundi\" (Kapitali tad-Dinja), \u017cew\u0121 kun\u010betti \u010bentrali fil-kultura antika Rumana.", "Wara l-waqg\u0127a tal-Imperu tal-Punent, li mmarka l-bidu tal-Medjuevu, Ruma bdiet taqa' bilmod ta\u0127t il-kontroll politiku tal-Papat, li kien stabbilit fil-belt mill-ewwel seklu AD sas-seklu 8, meta sar il-belt kapitali tal-Istati Papali, li damu sal-1870.", "Mir-Rinaxximent, kwa\u017ci l-Papiet kollha ta' wara Nikola V (1422\u201355), g\u0127al erba' mitt sena segwew b'mod koerenti programm arkitettoniku u urbanistiku li g\u0127amlu l-belt \u010bentru artistiku u kulturali dinji.", "Min\u0127abba dan, Ruma saret l-ewwel wa\u0127da mi\u010b-\u010bentri ma\u0121\u0121uri ewlenin tar-Rinaxximent Taljan, u wara, saret il-post tal-\u0127olqien tal-istil Barokk u tan-neoklassi\u010bi\u017cmu.", "Artisti famu\u017ci, pitturi, skulturi u periti, g\u0127amlu Ruma \u010b-\u010bentru tal-attivit\u00e0 tag\u0127hom, waqt li \u0127olqu kapolavuri madwar il-belt.", "Fl-1871, Ruma saret il-kapitali tar-Renju tal-Italja, u fl-1946, tar-Repubblika Taljana.", "Ruma g\u0127andha l-istatus ta' belt globali.", "Fl-2014, Ruma \u0121iet klassifikata l-erbatax l-aktar belt mi\u017cjura fid-dinja, it-tielet l-aktar fl-Unjoni Ewropea, u l-aktar attrazzjoni turistika popolari fl-Italja.", "I\u010b-\u010bentru storiku tal-belt huwa elenkat mill-UNESCO b\u0127ala Sit ta' Wirt Dinji.", "Il-monumenti u l-mu\u017cewijiet b\u0127all-Mu\u017cewijiet tal-Vatikan u l-Kolossew, huma fost l-aktar destinazzjonijiet li j\u017curuhom nies turisti\u010bi fid-dinja, i\u017c-\u017cew\u0121 postijiet jir\u010bievu miljuni ta' turisti kull sena.", "Ruma ospitat l-Olimpjadi tas-sajf 1960 u s-sede tan-Nazzjonijiet Uniti, l-Organizazzjoni tal-Ikel u l-Agrikoltura.", "Skont il-le\u0121\u0121enda tar-Rumani Antiki stess ta' kif twaqqfet il-belt, l-isem \"Roma\" \u0121ej mill-fundatur u l-re, Romulus.", "Madankollu, jista' jkun li l-isem Romulus kien fil-fatt \u0121ej minn Ruma stess.", "Kmieni fis-seklu 4, kien hemm diversi teoriji pproposti dwar l-ori\u0121ini tal-isem Roma.", "\u0120ew proposti bosta ipote\u017cijiet li ffukaw fuq l-g\u0127eruq lingwisti\u010bi in\u010berti tal-isem.:", "Hemm evidenza arkeolo\u0121ika ta' okkupazzjoni umana ta\u017c-\u017cona ta' Ruma minn madwar 14,000 sena ilu, imma s-saff dens ta' skart mi\u017c-\u017cminijiet ta' wara, joskura is-siti Palaeoliti\u010bi u Neoliti\u010bi.", "Il-pre\u017cenza ta' g\u0127odda tal-\u0121ebel u armi tal-fu\u0127\u0127ar u \u0121ebel tafferma l-pre\u017cenza umana g\u0127al madwar 10,000 sena.", "Diversi skavi, ikkonfermaw il-fehma li Ruma kibret minn insedjamenti pastorali fl-G\u0127olja Palatina fejn il-quddiem kellu jkun hemm il-Forum Ruman.", "Filwaqt li xi arkeolo\u0121i jsostnu li Ruma kienet tabil\u0127aqq imwaqqfa fin-nofs tas-seklu 8 QK (id-data tradizzjonali), din id-data hija su\u0121\u0121ett kontroversjali.", "Madankollu, il-qawwa tal-\u0127rafa li kul\u0127add jaf dwar il-fondazzjoni le\u0121\u0121endarja ta' Ruma, g\u0127andha t-tendenza li tiddifletti l-attenzjoni mill-veri ori\u0121ini tag\u0127ha li huma \u0127afna aktar antikiti.", "L-istejjer tradizzjonali li waslulna mir-Rumani tal-qedem stess, jispjegaw l-istorja bikrija tal-belt f'termini ta' le\u0121\u0121endi.", "L-aktar mag\u0127rufa dawn il-miti, u forsi l-aktar famu\u017ca mill-miti Rumani, hija l-istorja ta' Romulus u Remus, it-trabi tewmin li reddg\u0127ithom lupa.", "Huma dde\u010bidew li jibnu belt, i\u017cda wara \u0121lieda, Romulus qatel lil \u0127uh u l-belt \u0127adet ismu.", "Skond l-annalisti Rumani, dan sar fil-21 ta' April 753 QK.", "Din il-le\u0121\u0121enda trid ti\u0121i rrikon\u010biljata ma' tradizzjoni o\u0127ra ta' storja li suppost \u0121rat qabel, li fiha r-refu\u0121jat Trojan Aeneas, \u0127arab mill-Italja u waqqaf ir-razza tar-Rumani permezz ta' ibnu Iulus, l-isem tad-dinastija \u0120ulju-Klawdja.", "Dan twettaq mill-poeta Ruman Vir\u0121ilju fl-ewwel seklu QK.", "Wara l-fondazzjoni le\u0121\u0121endarja minn Romulus, Ruma kienet iggvernata g\u0127al perjodu ta' 244 sena minn sistema monarkika, l-ewwel minn sovrani ta' nisel Latin u Sabin, u wara minn reijiet Etruski.", "It-tradizzjoni issemmi seba' Reijiet: Romulus, Numa Pompilius, Tullus Hostilius, Ancus Marcius, Tarquinius Priscus, Servius Tullius u Tarquinius Superbus.", "Fis-sena 509 QK, ir-Rumani ke\u010b\u010bew l-a\u0127\u0127ar re mill-belt u stabbilew repubblika Oligarkika.", "Imbag\u0127ad, Ruma bdiet perjodu kkaratterizzat b'\u0121lied intern bejn il-patrizji (l-aristokrati\u010bi) u l-plebej (proprjetarji \u017cg\u0127ar), u b'gwerer kontinwi kontra l-popolazzjonijiet tal-Italja \u010bentrali: l-Etruski, il-Latini, il-Volxi u l-Ekwi.", "Wara li saret il-\u0127akkiema ta' Latium, Ruma mexxiet diversi gwerrer (kontra l-Galli, Oxi-Sanniti u l-kolonja Griega ta' Taranto, alleati ma' Pirru, ir-Re tal-Epiru) li rri\u017cultaw fil-konkwista tal-peni\u017cola Taljana, mi\u017c-\u017cona \u010bentrali sal-Magna Graecia.", "Matul it-tielet u t-tieni seklu QK \u0121iet stabbilita l-e\u0121emonija Rumana mal-Mediterran u l-Lvant,permezz tat-tliet gwerer Puni\u010bi (264-146 QK), kontra l-belt ta' Karta\u0121ni u tliet gwerrer o\u0127ra kontra l-Ma\u010bedonja (212-168 QK).", "Imbag\u0127ad, Ruma stabbilit l-ewwel provin\u010bji Rumani: Sqallija, Korsika u Sardinja, Spanja Rumana, il-Ma\u010bedonja, il-Gre\u010bja (Akaja) u l-Afrika.", "Mill-bidu tas-seklu 2 QK, kien hemm kontest g\u0127all-poter bejn \u017cew\u0121 gruppi ta' aristokrati\u010bi: l-ottimati, li jirrappre\u017centaw il-parti konservattiva tas-Senat, u l-populares, li kienu jiddependu mill-g\u0127ajnuna tal-plebej (klassi baxxa urbana) biex jiksbu l-poter.", "Fl-istess perjodu, il-falliment tal-bdiewa \u017c-\u017cg\u0127ar u l-istabbiliment ta' oqsma li jimpjegaw l-iskjavi, ipprovokaw il-migrazzjoni ta' g\u0127add kbir ta' nies lejn il-belt.", "G\u0127all-gwerra kontinwa kienet me\u0127tie\u0121a armata professjonali, u din kienet aktar leali lejn il-\u0121enerali tag\u0127ha milli lejn ir-repubblika.", "Min\u0127abba dan, fit-tieni nofs tas-seklu 2 u matul l-ewwel seklu QK, kien hemm kunflitti kemm barra l-belt u internament: wara t-tentattiv fallut tar-riforma so\u010bjali tal-populares Tiberju u Gajju Grakku, u l-gwerra kontra l-Jugurtha, kien hemm l-ewwel gwerra \u010bivili bejn Gajju Marju u Sulla.", "Wara kien hemm ir-rewwixta l-kbira tal-iskjavi ta\u0127t Spartaku u wara, l-istabbiliment tal-ewwel triumvirat b'\u010aesri, Pompew u Krassu.", "Il-konkwista ta' Gallja g\u0127amlet lil \u010aesri qawwi u popolari immens, u dan wassal g\u0127at-tieni gwerra \u010bivili kontra s-Senat u Pompew.", "Wara r-reb\u0127a tieg\u0127u, \u010aesri \u0127atar ru\u0127u dittatur g\u0127al \u0127ajtu.", "L-assassinju tieg\u0127u wassal g\u0127at-tieni triumvirat bejn Ottovjanu (neputi u werriet ta' \u010aesri), Marku Antonju u Lepidu, u g\u0127al gwerra \u010bivili o\u0127ra bejn Ottavjanu u Antonju.", "Fis-sena 27 QK, sar \"princeps civitatis\" u kiseb it-titlu ta' Augustus, b'hekk sar il-fundatur tal-prin\u010bipat, diarkija bejn il-\"princeps\" u s-senat.", "Ruma \u0121iet stabbilita b\u0127ala imperu de facto li la\u0127aq l-akbar espansjoni fit-tieni seklu ta\u0127t l-Imperatur Trajjanu, Ruma \u0121iet ikkonfermata b\u0127ala caput Mundi, (kapitali tad-dinja), espressjoni li kienet di\u0121\u00e0 ng\u0127atat fil-perjodu Repubblikan.", "Matul l-ewwel \u017cew\u0121 sekli tieg\u0127u, l-imperu kellu b\u0127ala mexxejja l-imperaturi tad-dinastija \u0120ulju-Klawdjana, id-dinastija Flavjana (Flavjanu bena l-amfiteatru bl-istess isem, mag\u0127rufa b\u0127ala l-Kolossew) u d-dinastija Antonina.", "Dan i\u017c-\u017cmien kien ikkaratterizzat ukoll bil-firxa tal-Kristjane\u017cmu, ippriedkat minn \u0120es\u00f9 Kristu fil-\u0120udea fl-ewwel nofs tal-ewwel seklu (ta\u0127t Tiberju) u ppopolarizzat mill-appostli mal-imperu u lil hinn minnhu.", "L-epoka Antonina hija meqjusa b\u0127ala l-apo\u0121ew tal-Imperu, li territorju tieg\u0127u kien jil\u0127aq mill-O\u010bean Atlantiku g\u0127all-Ewfrate u mill-Brittanja sal-E\u0121ittu.", "Fit-tielet seklu, fit-tmiem tad-dinastija Antonina, fi \u017cmien id-dinastija tas-Severi, il-\"principatus\" \u0121ie sostitwit minn gvern militari, li ftit ta\u017c-\u017cmien wara kien segwit minn perjodu destabilizzanti ta' anarkija militari mag\u0127ruf b\u0127ala l-Kri\u017ci tat-Tielet Seklu.", "Fl-istess \u017cmien l-ekonomija marret lura, l-inflazzjoni \u017cdiedet u l-g\u0127edewwa stori\u010bi ta' Ruma, it-tribujiet \u0120ermani\u010bi fil-Punent u l-Imperu Persjan fil-Lvant, \u017cammew pressjoni kontinwa fuq il-fruntieri.", "L-Imperatur Dijoklezjanu (284) pprova jsolvi l-problemi ekonomi\u010bi u militari billi jintrodu\u010bi d-dominat (monarkija assoluta fejn l-imperatur kien deifikat), u impona l-kontroll tal-prezzijiet u dde\u010bentralizza l-amministrazzjoni.", "L-imperatur qasam l-imperu fi tnax-il djo\u010besi.", "Hu kien jiggverna, ta\u0127t it-titolu ta' \"Augustus\", in-nofs tal-lvant (bir-residenza tieg\u0127u f'Nicomedia) u \u0127atar lil Maximian b\u0127ala \"Augustus tal-Punent\" biex jiggverna n-nofs tal-Punent, u l-belt kapitali tmexxiet lejn Mediolanum.", "Is-su\u010b\u010bessjoni kienet regolata bil-\u0127olqien tat-Tetrarka: fil-fatt kull \"Augustus\", kellu ja\u0127tar imperatur \u017cg\u0127ir, bit-titlu ta' \"\u010aesri\", biex jiggverna parti mit-territorju Ruman f'isem \"Augustus\" u li fl-a\u0127\u0127ar kellu jil\u0127aq l-imperatur il-\u0121did.", "Wara l-abdikazzjoni ta' Diocletian u Maximian fit-305 u l-kunflitti dinastiki \u0127afna, din is-sistema kkollassat, u l-mexxej il-\u0121did, Kostantinu, i\u010b\u010bentralizzata l-poter mill-\u0121did u, bl-Editt ta' Milan fit-313, ta' il-libert\u00e0 ta' qima g\u0127all-Insara, u b'hekk rahan ru\u0127u li jag\u0127ti stabbilt\u00e0 g\u0127ar-reli\u0121jon \u0121did.", "Huwa bena diversi knejjes, ta' l-poter \u010bivili ta' Ruma lil Papa Silvestru I u fil-Lvant waqqaf il-belt kapitali l-\u0121dida; Kostantinopli.", "Il-Kristjane\u017cmu sar ir-reli\u0121jon uffi\u010bjali tal-imperu, grazzi g\u0127all-editt ma\u0127ru\u0121 fit-380 minn Theodosius, li kien l-a\u0127\u0127ar imperatur tal-imperu unifikat: fil-fatt, wara mewtu, it-tfal tieg\u0127u, Arcadius u Honorius, qasmu l-imperu f'\u017cewg partijiet; l-imperu tal-Punent u l-imperu tal-Lvant.", "Il-kapitali tal-Imperu Ruman tal-Punent saret Ravenna.", "Ruma kienet tilfet ir-rwol \u010bentrali tag\u0127ha fl-amministrazzjoni tal-imperu, b'hekk \u0121iet imke\u010b\u010bija fl-410 mill-Vi\u017cigoti, immexxija minn Alaric I, i\u017cda wkoll \u0121ew imsebb\u0127a mill-kostruzzjoni tal-bini sagru mill-Papiet (bil-kollaborazzjoni tal-imperatur).", "Il-Belt, fqira u spopolata, sofriet sakke\u0121\u0121i \u0121odda fl-455, minn \u0120enseriku, re tal-Vandali.", "L-imperatur dg\u0127ajjef tal-\u0127ames seklu ma setg\u0127ax iwwaqqaf id-dikompo\u017cizzjoni, sakemm id-depo\u017cizzjoni ta' Romulus Augustus fit-22 ta' Awwissu 476, li mmarka t-tmiem tal-Imperu Ruman tal-Punent u, g\u0127al \u0127afna stori\u010bi, kien il-bidu tal-Medju Evu.", "L-Isqof ta' Ruma, imsejja\u0127 il-Papa, kien importanti mill-jiem bikrija tal-Kristjane\u017cmu min\u0127abba l-martirju ta\u017c-\u017cew\u0121 appostli, Pietru u Pawlu.", "L-Isqfijiet ta' Ruma dehru wkoll (u g\u0127adhom jidhru b\u0127ala Kattoli\u010bi) b\u0127ala s-su\u010b\u010bessuri ta' Pietru; li kien l-ewwel Isqof ta' Ruma.", "B'hekk il-belt saret ta' importanza akbar b\u0127ala \u010b-\u010bentru tal-Knisja Kattolika.", "Wara l-waqg\u0127a tal-Imperu Ruman tal-Punent fl-476 AD, Ruma kienet l-ewwel ta\u0127t il-kontroll ta' Odoacer u mbag\u0127ad saret parti mir-Renju Ostrogotiku qabel ma rritornat lejn il-kontroll Ruman tal-Lvant wara l-Gwerra Gotika, li qerdet il-belt.", "Il-popolazzjoni tal-belt naqset aktar minn miljun fil-210 AD g\u0127al 500,000 fil-273 u 35,000 wara l-Gwerra Gotika, li naqset gruppi ta' bini abitat b'intervall fost oqsma kbar ta' fdalijiet, ve\u0121etazzjonijiet, vinji u \u0121onna tas-swieq.", "Wara l-inva\u017cjoni tal-Langobardi fl-Italja, il-belt baqg\u0127et nominalment Bi\u017cantina, i\u017cda fir-realt\u00e0 l-Papiet segwew il-politika tal-ekwilibriju bejn il-Bi\u017cantini, il-Franki u l-Langobardi.", "Fis-729, ir-Re tal-Langobardi Liutprand, ta' donazzjoni lill-knisja il-belt ta' Sutri li tinsab fi tramuntana ta' Latium, b'hekk beda l-poter temporali tal-knisja.", "Fis-756, Pepin il-Qasir, wara li g\u0127eleb lill-Langobardi, ta' il-\u0121uri\u017cdizzjoni temporali lill-Papa fuq id-Dukat Ruman u l-Esarkat ta' Ravenna, b'hekk in\u0127olqu l-Istati Papali.", "Wara dan il-perjodu, it-tliet poteri pruvaw immexxu l-belt: il-papa, in-nobbli, flimkien mal-kapijiet tal-milizzji, l-im\u0127allfin, is-Senat u l-poplu; u r-re tal-Franki, patricius u l-Imperatur.", "Dawn it-tliet partiti (teokratiku, repubbliku u imperjali) kienu karatteristi\u010bi tal-\u0127ajja Rumana matul il-Medju Evu kollu.", "Fil-lejl tal-Milied tas-sena 800, Charlemagne kien inkurunat f'Ruma b\u0127ala imperatur tal-Imperu Qaddis Ruman mill-Papa Leo III: f'dik l-okka\u017cjoni, il-belt ospitat g\u0127all-ewwel darba \u017c-\u017cew\u0121 setg\u0127at li ssaraw il-poter universali li kellu jkun kostanti g\u0127all-Medju Evu.", "Fit-846, l-G\u0127arab Musulmani da\u0127lu fi \u0127dan il-belt ming\u0127ajr su\u010b\u010bess, imma rnexxielhom jisirqu affarijiet mill-ba\u017ciliki ta' San Pietru u San Pawl.", "Wara t-tmiem tal-poter Karolingjan, Ruma waqg\u0127et b\u0127ala pri\u017ca g\u0127all-anarkija fewdali: diversi familji nobbli komplew il-\u0121lieda kontra l-Papa u l-imperatur.", "Dawn kienu \u017c-\u017cminjiet ta' Theodora u bintha Marozia, sefturi u ommijiet ta' diversi papiet, u ta' Crescentius, li kien e\u017cempju ta' qawwa fewdali, kif ukoll i\u0121\u0121ieled kontra l-Imperaturi Otto II u III.", "L-iskandli ta' dan il-perjodu, imbuttaw il-papa li jirriforma ru\u0127hu: l-elezzjoni tal-Papa kienet riservata g\u0127all-kardinali, u riforma tal-kleru kien attentat.", "Il-forza ta' wara dan it-ti\u0121did, kien il-monk Ildebrando da Soana, li darba kien elett papa ta\u0127t l-isem ta' Gregorju VII, huwa sar involut fil-Kontroversja tal-Investitura kontra l-Imperatur Henry IV.", "Sussegwentement, Ruma kienet ma\u0127ruqa minn Normani ta' Robert Guiscard, dan kien da\u0127al fil-belt bl-appo\u0121\u0121 tal-Papa, li kien assedjat fil-Castel S. Angelo.", "Matul dan il-perjodu, il-belt kienet immexxija b'mod awtonomu minn \"senatore\" jew \"patrizio\": fis-seklu 12.", "Din l-amministrazzjoni, li hija normali fil-bliet Taljani, evolviet f'komun, forma \u0121dida ta' organizzazzjoni so\u010bjali, espressjoni ta' klassijiet sinjuri \u0121odda.", "Il-Papa Lucius II kien di\u0121\u00e0 lest biex ji\u0121\u0121ieled kontra l-komun Ruman, u wara, il-\u0121lieda tkompliet mis-su\u010b\u010bessur tieg\u0127u, li kien il-Papa Eugene III: imbag\u0127ad, il-komun kien alleat man-nobbli, li kien appo\u0121\u0121atat minn Arnaldo da Brescia, monk li kien riformatur so\u010bjali u reli\u0121ju\u017c.", "Wara l-mewt tal-Papa, Arnaldo ittie\u0127ed pri\u0121unier minn Adrianus IV, b'hekk immarka t-tmiem awtonomu tal-komun.", "Taht il-Papa Innocent III, li mmarka r-renju tal-apo\u0121ew tal-papi\u017cmu, il-komun illikwida is-senat, u \u0121ie sostitwit minn \"Senatore\", dan kien su\u0121\u0121ett g\u0127all-Papa.", "F'dan il-perjodu l-papiet kellhom rwol ta' importanza sekulari fl-Ewropa tal-Punent, huma spiss kienu ja\u0121ixxu b\u0127ala arbitri bejn il-monarki Kristjani u je\u017cer\u010bitaw il-poteri addizzjonali tal-politi\u010bi.", "Fl-1266 Charles t'Anjou, li kien sejjer fin-nofsinhar g\u0127all-\u0121lieda kontra l-Hohenstaufen f'isem il-Papa, \u0121ie ma\u0127tur Senatur.", "Charles stabilixxa s-Sapienza, l-universit\u00e0 ta' Ruma.", "F'dak il-perjodu, il-Papa miet, u l-kardinali, \u0121ew ikkonvokati f'Viterbo, u ma setg\u0127ux jaqblu dwar is-su\u010b\u010bessur tieg\u0127u: il-poplu tal-belt kien irrabjat dwar dan, b'hekk kisser is-saqaf tal-bini li ltaqg\u0127u fih, u spi\u010b\u010ba l-\u0127abs sakemm kien innominat il-Papa l-\u0121did: f'dan il-mument se\u0127 il-marka tat-twelid tal-konklav.", "F'dan il-perjodu, il-belt kienet ukoll g\u0127ebet minn \u0121liedit kontinwi fost il-familji nobbli: l-Annibaldi, il-Caetani, il-Colonna, l-Orsini, u l-Conti, huma kellhom il-fortizzi tag\u0127hom mibnija fuq l-edifi\u010bji Rumani tal-qedem, u \u0121\u0121ieldu kontra xulxin biex jikkontrollaw il-papa.", "Il-Papa Bonifacju VIII, imwieled f'Caetani, kien l-a\u0127\u0127ar Papa li \u0121\u0121ieled g\u0127ad-dominju universali tal-Knisja: huwa pproklama kru\u010bjata kontra l-Colonna, u fl-1300 hu sejja\u0127 g\u0127all-ewwel Jubilee tal-Kristjane\u017cmu, li laqqa l-miljuni ta' pellegrini f'Ruma.", "Madankollu, it-tamiet tieg\u0127u kienu ddeklinati kontra r-re Fran\u010bi\u017c Filippu, li \u0127adu pri\u0121unier f'Anagni, b'hekk ikkaw\u017cat il-mewt tieg\u0127u.", "Wara dan, Papa \u0121did g\u0127all-Fran\u010bi\u017ci kien elett, u l-post tieg\u0127u kien rilokat fil-qosor \u0121ewwa Avignon (1309\u20131377).", "Matul dan il-perjodu l-belt kienet traskurata, sakemm il-poter waqa' f'idejn ir-ra\u0121el plebjan, Cola di Rienzo.", "Idealist u dilettant ta' Ruma tal-qedem, Cola \u0127olom dwar it-twelied il-\u0121did tal-Imperu Ruman: wara li kiseb il-poter bit-titlu ta' \"Tribuno\", ir-riformi tieg\u0127u \u0121ew mi\u010b\u0127uda mill-poplu.", "Wara li kien im\u0121ieg\u0127el li ja\u0127rab, Cola seta' \u0121ie lura fost il-firxa tal-kardinal Albornoz, fir-rwol responsabbli tar-restawr tal-poter tal-knisja Taljana.", "Hu kiseb il-poter lura g\u0127al \u017cmien qasir u kien i\u0121\u0121udikat mill-poplu, u Albornoz seta' jie\u0127u f'idejh il-pussess tal-belt, fl-1377 ta\u0127t Gregorju XI, huwa re\u0121a sar is-sede tal-papa.", "Meta rritorna l-Papa f'Ruma f'dik is-sena, in\u0127oloq ix-Xi\u017cma tal-punent (1377\u20131418), u matul l-erbg\u0127in sena ta' wara, il-belt kienet pri\u017ca tal-\u0121lied li g\u0127eb il-knisja.", "Fl-1418, il-Kunsill ta' Konstanz issetilja x-xi\u017cma tal-punent, u l-papa Ruman, Martin V, kien elett.", "Dan \u0121ab seklu ta' pa\u010bi intern lejn Ruma, li mmarka il-bidu tar-Rinaxximent.", "Il-Papiet tal-ewwel nofs tas-seklu 16, minn Nikola V, il-fundatur tal-Librerija Vatikana, g\u0127al Piju II, umanist u litterat, minn Sistu IV, papa gwerrier, g\u0127al Alessandru VI, immorali u nepotist, minn \u0120ulju II, suldat u patrun, g\u0127al Leo X, li ta' ismu g\u0127al dan il-perjodu (\"is-seklu ta' Leo X\"), dawn kollha ddedikaw l-ener\u0121ija tag\u0127hom g\u0127as-sbu\u0127ija tal-Belt Eternali, g\u0127all-qawwa tal-istokk tag\u0127hom, u g\u0127all-patro\u010binju tal-arti.", "Matul dawn is-snin, i\u010b-\u010bentru tar-Rinaxximent Taljan mexa minn Ruma g\u0127al Firenze.", "Xog\u0127lijiet majestu\u017ci, b\u0127all-Ba\u017cilika ta' San Pietru, il-Kappella Sistina u l-\"Ponte Sisto\" (l-ewwel pont li nbena madwar it-Tiber, g\u0127alkemm fuq ba\u017ci Ruman) \u0121ew ma\u0127luqa.", "Biex twettaq dan, il-Papiet kienu nvoluti fl-aqwa artisti ta\u017c-\u017cmien, inklu\u017ci Mikelan\u0121lu, Perugino, Raphael, Ghirlandaio, Luca Signorelli, Botticelli, u Cosimo Rosselli.", "Il-perjodu kien ukoll infamu\u017c g\u0127all-korruzzjoni papali, b'\u0127afna Papiet li kienu missirijiet, u f'involvimenti fin-nepoti\u017cmu u s-simonija.", "Il-korruzzjoni tal-Papiet u l-ispejje\u017c enormi g\u0127all-pro\u0121etti tal-bini tag\u0127hom wassal f'parti ta' Riformazzjoni u, min-na\u0127a, il-Kontro-Riformazzjoni.", "Papiet b\u0127al Alessandru VI, kien mag\u0127ruf sew g\u0127ad-dekadenza tieg\u0127u, partijiet selva\u0121\u0121i, vakanti \u017cejda u l-\u0127ajja immorali.", "Madankollu, ta\u0127t dawn il-papiet sinjuri u vakanti, Ruma \u0121iet trasformata f'\u010bentru ta' arti, poe\u017ciji, mu\u017cika, letteratura, edukazzjoni u kultura.", "Ruma saret kapa\u010bi biex tikkompeti ma' bliet Ewropej ewlenin ta\u017c-\u017cmien f'termini ta' \u0121id, arti, tag\u0127lim u arkitettura.", "Il-perjodu tar-Rinaxximent biddel wi\u010b\u010b Ruma drammatikament, b'xog\u0127olijet b\u0127al tal-Piet\u00e0 minn Mikelan\u0121lu u l-affreski tal-Appartament Borgia, dawn kienu mag\u0127mula matul ir-renju ta' Innocent.", "Ruma la\u0127qet l-og\u0127la punt ta' sbu\u0127ija ta\u0127t il-Papa \u0120ulju II (1503\u20131513) u s-su\u010b\u010bessuri tieg\u0127u Leo X u Klement VII, \u017cew\u0121 membri tal-familja Medici."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13426", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13426", "title": "Mosta", "text": ["Mosta", "Il-Mosta hija lokalit\u00e0 fi\u010b-\u010bentru ta' Malta.", "Il-Mosta minn ra\u0127al kiber biex issa \u0127a d-daqs ta' belt Maltija, jg\u0127odd it-18,249 \u010bittadin Mosti.", "Dan jag\u0127mel il-Mosta t-tieni l-akbar lokalit\u00e0 f'Malta.", "Il-qaddisa patruna tal-Mosta hija Santa Marija Assunta, li ti\u0121i \u010b\u010belebrata fil-15 t'Awwissu.", "Iddedikata lil Santa Marija, fil-Mosta wie\u0127ed isib it-tielet l-akbar koppla fid-dinja, mag\u0127rufa a\u0127jar b\u0127ala r-Rotunda.", "Il-Mosta tinsab fuq pjanura u hija mdawra b'art agrikola fertili.", "Fost l-ir\u0127ula \u0121irien hemm \u0126al Lija, Burmarrad, ir-Rabat u n-Naxxar.", "Il-Mosta tinsab fuq ir-rotta prin\u010bipali li minn il-Belt Valletta tag\u0127ti g\u0127a\u010b-\u010airkewwa u kuljum jg\u0127addi minnha ammont kbir ta' traffiku li jkun qed jaqsam il-g\u017cira min-na\u0127a g\u0127all-o\u0127ra.", "Il-Mosta tinsab 9 km 'l bog\u0127od mill-Belt Valletta.", "Il-Mosta g\u0127addejja minn \u017cvilupp bla waqfien, bini \u0121did qed jittella' kuljum u l-komunit\u00e0 kummer\u010bjali hija attiva u qed tikber.", "Il-popolazzjoni hija ta' madwar 18,000 abitant u hija wa\u0127da mill-og\u0127la fil-g\u017cejjer Maltin u ng\u0127atat imbuttatura f'dawn l-a\u0127\u0127ar g\u0127exieren ta' snin bl-istabbiliment ta' oqsma tad-djar \u0121odda (Santa Margerita, Tal-Blata l-G\u0127olja, Ta' Mlit, I\u017c-\u017bokrija).", "Il-motto tal-Mosta \"Spes Alit Ruricolam\" jag\u0127ti xhieda lill-img\u0127oddi rurali tal-lokalit\u00e0.", "Fil-fatt, il-motto ifisser \"It-tama ssa\u0127\u0127a\u0127 lill-bidwi\".", "I\u017cda llum, l-urbanizzazzjoni mxiet 'il quddiem u l-attivitajiet agrikoli tal-Mostin u l-art agrikola naqsu b'mod konsiderevoli filwaqt li l-erja mibnija issa xterdet g\u0127al dawk li qabel kienu l-in\u0127awi rurali ta' barra tar-ra\u0127al \u017cg\u0127ir tal-Mosta, li issa saret belt sinifikanti u mimlija \u0127ajja.", "Hekk kif fl-ibliet u l-villa\u0121\u0121i l-o\u0127ra kollha fil-g\u017cejjer Maltin, ir-Reli\u0121jon Kattolika hija \u0127ajja u attiva \u0127afna.", "B'hekk il-festa titulari tal-Mosta li hija dik ta' Santa Marija jew ta' Marija Assunta, hija l-qu\u010b\u010bata fi\u010b-\u010belebrazzjonijiet lokali reli\u0121ju\u017ci u popolari fejn il-Mostin jin\u0121abru quddiem ir-Rotunda f'manifestazzjoni ta' fer\u0127 u briju.", "B\u0127all-ma\u0121\u0121oranza kbira ta' l-ibliet u l-villa\u0121\u0121i madwar id-dinja, il-Mosta wkoll g\u0127andha l-istemma araldika tag\u0127ha.", "Dan is-simbolu jirrifletti t-twemmin u l-assi tal-Mosta li jidhru fil-partijiet varji ta' l-istemma.", "It-tarka tal-fidda g\u0127andha salib a\u0127mar li fi\u010b-\u010bentru tieg\u0127u hemm \u010birku tad-deheb li fih hemm stilla b'\u0127ames ponot kulur is-sema.", "Is-salib a\u0127mar jissimbolizza l-fidi Kattolika li minn dejjem kienet predominanti fil-\u0127ajja u t-twemmin tan-nies lokali.", "I\u010b-\u010birku jirrappre\u017centa r-Rotunda, il-knisja parrokkjali tal-Mosta, l-g\u0127eliem prin\u010bipali tal-lokalit\u00e0 u l-bini li ma kul\u0127add hija l-i\u017cjed famu\u017ca, Maltin kif ukoll barranin.", "L-istilla blu huwa s-simbolu tal-Madonna, qaddisa patruna tal-belt, li l-festa tag\u0127ha ti\u0121i \u010belebrata fil-15 ta' Awwissu.", "L-isem 'il-Mosta' g\u0127andu \u017cew\u0121 g\u0127eruq plaw\u017cibbli i\u017cda g\u0127ad ma \u0121iex stabbilit liema minn dawn huwa dak korrett.", "L-ewwel ver\u017cjoni joffriha l-arkitett famu\u017c George Grognet de Vasse li ddisinja il-famusa Rotunda tal-Mosta.", "Skont dan l-arkitett 'il-Mosta' \u0121ejja mill-kelma 'mistur' jew mo\u0127bi u tirreferi g\u0127as-sit fejn tinsab din il-belt.", "Peress li din il-pjanura hija mdawra b'g\u0127oljiet, il-Mosta donna mo\u0127bija u ma tidhirx.", "It-tieni ipote\u017ci tiffoka fuq il-kelma G\u0127arbija 'musta' li tfisser \u010bentrali jew fin-nofs.", "Skont din il-ver\u017cjoni g\u0127aldaqstant l-isem \u0121ej mill-po\u017cizzjoni tas-sit fi\u010b-\u010bentru tal-g\u017cira ta' Malta.", "G\u0127alkemm jista' hemm xi dubji dwar minn liema minn dawn it-tnejn huwa \u0121ej isem il-belt, m'hemm l-ebda dubji dwar kemm g\u0127andha \u017c-\u017cmien il-lokalit\u00e0 tal-Mosta.", "Bla ebda dubju hija wa\u0127da mill-eqdem kolonizzazzjonijiet tal-g\u017cejjer.", "Insibu evidenza ta' dan tista' f'sejbiet arkeolo\u0121i\u010bi li jag\u0127tu xhieda ta' abitazzjoni sa mi\u017c-\u017cmien preistoriku.", "L-Istorja tal-Mosta kienet imlewna b'episodji ta' kemm fer\u0127 kif ukoll tbatija.", "Kienet wa\u0127da mill-kolonizzazjonijiet milquta minn kunflitti b\u0127al attakki korsari fil-Medjuevu u fi \u017bminijiet Moderni Bikrin kif jag\u0127tu testimonjanza \u010bertu stejjer qodma tal-poplu b\u0127al 'l-G\u0127arusa tal-Mosta'.", "Fit-Tieni Gwerra Dinjija il-lokalit\u00e0 esperjenzat attakki o\u0127rajn u anke il-kopla tal-Mosta kienet \u0121iet milquta minn bomba \u0120ermani\u017ca.", "Le\u0121\u0121enda marbuta mal-Mosta hija dik ta' Wied Speranza.", "Jing\u0127ad li meta Malta \u0121iet attakkata mit-Torok, Marija kienet \u0127ar\u0121et in-nag\u0127a\u0121 g\u0127al dawra.", "X'\u0127in rathom \u0121ejjin g\u0127alijha hi telqet ti\u0121ri u sta\u0127biet \u0121o g\u0127ar.", "Hi bdiet titlob lil Madonna tal-Isperanza u f'dak il-waqt kien hemm brimba u bdiet tag\u0127amel g\u0127anqbuta fid-da\u0127la tal-g\u0127ar.", "Meta \u0121ew il-Torok, ma \u0127arsux fl-g\u0127ar g\u0127ax kienu \u017cguri li ma' kien da\u0127al \u0127add dan g\u0127ax kieku kienet tqatta l-g\u0127anqbuta.", "La l-Madonna tal-Isperanza salvatilha \u0127ajjietha, Marija \u0121abet il-permessi u bniet knisja fuq l-g\u0127ar.", "B\u0127al ma gara f'diversi bliet u ir\u0127ula f'Malta meta l-popolazzjoni tal-Mosta bdiet tikber sewwa bdiet tin\u0127ass il-\u0127tie\u0121a li titkabbar il-knisja jew li tinbena wa\u0127da ikbar.", "Fil-bidu inqala' nuqqas ta' ftehim fuq il-lok li kellha tinbena fih il-knisja l-\u0121dida.", "Kienu diversi l-opinjonijiet i\u017cda l-iktar wa\u0127da li kellha nies jaqblu mag\u0127ha kienet li tinbena knisja ikbar minflok il-qadimha.", "G\u0127alkemm \u0127afna nies kienu jaqblu li kellha tinbena knisja \u0121dida i\u017cda kien hemm numru ta' nies li riedu jsalvaw il-knisja l-qadima u li jinstab lok \u0121did biex tinbena l-knisja l-\u0121dida.", "I\u017cda dawk li riedu i\u017commu l-post e\u017cistenti kienu \u0127afna iktar numeru\u017ci u kien g\u0127alhekk li \u0121ie de\u010bi\u017c li l-knisja kellha tinbena fuq l-istess post tal-qadima.", "Intaghzlet il-pjanta tal-perit \u0120or\u0121 Grongnet de Vasse li kien propona li jibni knisja kbira u tonda madwar il-knisja il-qadima u meta titlesta tin\u0127att il-knisja l-qadima.", "Il-pjanta ta' Grongnet kienet tikkonsisti fi knisja ispirata minn fuq il-Pantheon ta' Ruma.", "Fil-bidu inqala \u0127afna inkwiet u kella tin\u0127atar kummisjoni ta' periti biex jaraw jekk il-knisja kinitx se tkun mibnija sewwa.", "Din il-kummissjoni qatata li l-pjanti kienu tajbin u li x-xog\u0127ol seta jinbeda.", "Fit 30 ta' Mejju 1833 il-Vigarju \u0120enerali l-Kanonku Arcidjsknu Dun Salv Lanzon qieg\u0127ed u bierek l-ewwel \u0121ebla ta' din il-knisja tant mistenija.", "Wara 27 sena ji\u0121ifieri fl-1860 il-knisja kienet lesta mill-bini.", "Il-Knisja hija ta' qisien impressjonanti u fiha dijametru minn \u0121ewwa ta' 118 il-pied filwaqt li fil-fond tal-kappelli d-dijametru u 152 pied.", "Dan jag\u0127milha l-ikbar koppla ta' Malta.", "L-g\u0127oli tal-koppla mill-art huwa ta' 180 pied.", "Fuq nett naraw il-lanterna tal-koppla li tlestiet fis-sena 1889 biex b'hekk il-knisja kollha kienet kompluta.", "Il-Knisja hija sabi\u0127a ferm minn barra kif ukoll minn \u0121ewwa.", "Mad-dawra l-knisja fiha 8 artali u \u017cew\u0121 sagristiji li g\u0127andha huma mill-isba\u0127 u l-koppla hija ddedkorata b'disinn tassew sabi\u0127 u ori\u0121inali.", "Il-kwadru ewlieni li juri it-tlug\u0127 is-sema ta' Marija Santissima huwa xog\u0127ol il-Pittura Pasqale Buhagiar li pittru fl-1678.", "\u0120u\u017ceppi Hyzler kien irrestawrah fl-1827.", "Dan kien \u0121ie inkurunat fl-1975 mill-Ar\u010bisqof Mikiel Gonzi fuq digriet tal-Papa Pawlu VI.", "F'din il-knisja nsibu bosta xog\u0127lijiet o\u0127ra tajbin ferm b\u0127all-kwadru li juri lil qaddisin San Bastjan, San Rokku u Santa Rosalija li qabel kien fil-knisja l-qadima.", "Dan il-kwadru kien \u0127allas Dun \u0120wann Maria Galea u tpitter minn Erardi.", "Kwadru ie\u0127or huwa dak li juri \u017c-\u017cwie\u0121 tal-Madonna li kien tpitter f'Ruma fl-1859 min \u0120u\u017ceppi Bonnici ta\u0127t id-direzzjoni ta' Minardi.", "Il-kwadru li juri l-mewt ta' San \u0120u\u017cepp huwa xog\u0127ol ta' Salvu Barbara u \u0127admu fl-1861.", "Il-Kwadru li juri l-\u0127arba lejn l-E\u0121ittu huwa xog\u0127ol ta' Bonnici li \u0127admu fl-1866.", "Ta' Erardi nsibu l-kwadru tal-Madonna tal-Konsolazzjoni li kien fil-knisja l-qadima u kien tpitter fis-sena 1670.", "\u0120u\u017ceppi \u010aali pitter il-kwadri tal-Madonna tar-Ru\u017carju, il-mewt ta' Santu Wistin, San Duminku jipprietka, il-vi\u017cjoni ta' Santa Monika u dak ta' Santa Katerina ta' Avignone.", "I\u017cda \u0120u\u017ceppi \u010aali f'din il-knisja \u017cgur li jibqa' jissemma g\u0127all-pittura ta' xeni mill-isba\u0127 tal-\u0127ajja ta' \u0120es\u00f9 li jinsabu mad-dawra tal-Koppla.", "Ta\u0127t kull wa\u0127da minn dawn il-pitturi pitter diversi profeti mill-iskrittura.", "Il-kwadru tal-konver\u017cjoni ta' San Pawl flimkien ma' dawk li juru il-martirju ta' San Pawl u dan il-qaddis ifejjaq lil misier San Publju huwma kolla xog\u0127ol ta'Barbara.", "Ignajzu Cortis pitter il-kwadri li juru l-Agunijja u d-Difna ta' \u0120es\u00f9 fil-1869.", "Ma' dawn insibu bosta kwadri o\u0127rajn sbie\u0127 ferm li jkomplu j\u017cejnu din il-knisja majestuza.", "Ori\u0121inalment il-vara titulari kienet xog\u0127ol ta' l-iskultur Mosti Salvu Dimech u kien \u0127adimha f'l-injam fis-sena 1868.", "Fis-sena 1948 \u010aensu Apap irrinova mill-\u0121did u l-intervent kien tant kbir li illum nistg\u0127u ng\u0127idu li l-vara titulari tal-Mosta hija fil-fatt ta' \u010aensu Apap.", "Insibu ukoll il-vara tal-Madonna tar-Ru\u017carju qabel ma' saret il-vara titulari din l-vara kienet tintu\u017ca fil-festa titulari ta' Santa Marija.", "San \u0120u\u017cepp hija vara o\u0127ra li insibu f'din il-knisja din flimkien ma' dik tad-Duluri kienu in\u0121iebu minn Marsilja fi Franza.", "Hawn insibu ukoll sett vari mill-isba\u0127 tal-\u0120img\u0127a il-Kbira.", "\u0126afna minn dawn il-vari \u0127ar\u0121u minn ta\u0127t idejn b\u0127al Karlu Darmanin.", "Fl-1924 sar il-monument il-\u0121did il-korp ta' Kristu mejjet u l-angli n\u0127admu mill-G\u0127awdxi, Wistin Camilleri.", "L-urna \u0121iet skulturata minn Antonio Agius mill-Birgu.", "F'din il-knisja nsibu kustoditi l-fdalijiet qaddisa ta' San Pa\u010bifiku li kien in\u0121ieb fil-Mosta mill-Kappillan tal-Mosta Dun Salv Saver Bonnici.", "Fit-30 ta' Awissu 1787 l-Isqof Labini \u0127are\u0121 digriet li bih ta l-permess biex dan seta jin\u0127are\u0121 g\u0127all-qima tal-pubbliku.", "Fl-1913 f'din il-knisja kien sar il-Kungress Ewkaristiku Internazzjonai li kien \u0121ie organizzat f'pajji\u017cna.", "Fid-9 ta' April 1942 kien sar fuq Malta wie\u0127ed mill-g\u0127ar attaki mill-ajru li qatt se\u0127\u0127 matul il-gwerra.", "Kien fl-4.40 minuta ta' wara nofsinar meta ajruplan ta' l-g\u0127adu xe\u0127et numru ta' bombi fuq il-Mosta wa\u0127da minnhom \u0121iet fuq il-knisja u taqbet il-koppla.", "Bid-daqqa \u0127abtet mall-\u0127ajt u baqg\u0127et sejra g\u0127al nofs il-knisja fejn spi\u010b\u010bat ma' l-art ming\u0127ajr ma laqtet lil \u0127add min-nies li dak il-\u0127in kienu qeg\u0127din fil-knisja.", "B'xorti tajba din il-bomba minkejja li \u0127abtet kemm-il darba baqg\u0127et ma sploditx u l-Madonna riedet li ma jmut \u0127add u lanqas tinqered il-knisja.", "Kien g\u0127alhekk naturali dak li \u0121ara nhar l-G\u0127id tal-Assunta tal-2015, meta l-Ar\u010bipriet Dun Albert Buhagiar g\u0127amel it-talba formali lil Mons. Ar\u010bisqof biex dan s-Santwarju jing\u0127ata t-titlu ta' Ba\u017cilika Minuri.", "Wara snin ta' \u0127idma, il-\u0127olma ta' \u0127afna Mostin se\u0127\u0127et!", "Kien propju nhar id-29 ta' Lulju 2018, fi \u017cmien l-Ar\u010bipriet Dun Sebastjan Caruana, li Mons. Charles Jude Scicluna, Ar\u010bisqof ta' Malta g\u0127olla 'l dan t-tempju g\u0127ad-dinjit\u00e0 ta' Ba\u017cilika Minuri.", "Dan se\u0127\u0127 b'digriet pontifi\u010bju tal-Papa Fran\u0121isku li j\u0121ib d-data tal-31 ta' Mejju 2018.", "L-arma tal-Mosta turi salib \u0127amrani fuq sfond tal-fidda \u2013 simbolu tal-fidi nisranija, stilla bajda fin-nofs \u2013 simbolu tal-Madonna patruna tag\u0127na u \u010b-\u010birku isfar li jfisser ir-Rotunda.", "Jg\u0127alaq kollox huwa il-Motto tal-Mosta \"Spes Alit Ruricolam\" - It-tama tg\u0127ajjex lil bidwi.", "Dan ifakkarna li l-Mosta kien ra\u0127al li niesu kienu jg\u0127ixu mir-raba'."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13439", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13439", "title": "Thomas Vermaelen", "text": ["Thomas Vermaelen", "Thomas Vermaelen (Kapellen, 14 ta' Novembru 1985) huwa plejer tal-futbol Bel\u0121jan li attwalment jinsab jilg\u0127ab mat-tim ta' Barcelona b\u0127ala difensur.", "Il-karriera professjonali tieg\u0127u bdiet mal-klabb Olandi\u017c ta' Ajax qabel ma f'\u0120unju 2009 ing\u0127aqad mal-Arsenal.", "Vermaelen beda l-karriera tieg\u0127u \u0121ewwa pajji\u017cu mat-tim ta' Germinal Ekeren, li aktar tard tbiddel l-isem tal-klabb g\u0127al Germinal Beerschot wara l-fu\u017cjoni.", "Fis-sena 2000 ing\u0127aqad mal-akkademja tal-klabb Olandi\u017c ta' Ajax.", "Id-debutt mal-ewwel tim wasal fil-15 ta' Frar 2004, fir-reb\u0127a barra minn darhom ta' 2\u20130 kontra Volendam.", "Madanakollu din kienet l-uniku partita tieg\u0127u g\u0127al dak l-ista\u0121un, sta\u0121un li ra lil Ajax ji\u0121u nkurnati \u010bampjins Olandi\u017ci.", "G\u0127all-ista\u0121un 2004\u201305 \u0121ie msellef lil RKC Waalwijk, fejn g\u0127amel tlettax-il dehra u skorja \u017cew\u0121 gowls.", "Ir-ritorn tieg\u0127u ma' Ajax, \u017cblokka l-opportunitajiet mal-ewwel tim fejn mal-klabb reba\u0127 it-Tazza Olandi\u017ca.", "Il-prestazzjonijiet tieg\u0127u wassluh g\u0127al sej\u0127a mat-tim nazzjonali Bel\u0121jan.", "Ajax reb\u0127u l-Johan Cruijff Schaal u Tazza Olandi\u017ca o\u0127ra fl-ista\u0121un ta' wara u fl-2007, re\u0121g\u0127u reb\u0127u g\u0127at-tieni sena konsekuttiva t-Tazza Super Olandi\u017ca.", "Bit-tluq ta' Klaas-Jan Huntelaar, Vermaelen kiseb il-faxxa ta' kaptan g\u0127all-ista\u0121un 2008\u201309.", "Vermaelen iffirma mal-klabb Ingli\u017c ta' Arsenal nhar id-19 ta' \u0120unju 2009, g\u0127al somma inizzjali ta' \u20ac10 miljum, li tista' titla' sa' \u20ac12-il miljun skont l-in\u010bentivi.", "Fl-ewwel partita tieg\u0127u fil-kampjonat Ingli\u017c kontra Everton fil-15 ta' Awwissu 2009 hu skorja l-ewwel gowl tieg\u0127u b'permezz ta' daqqa ta' ras minn frikik ta' Robin Van Persie.", "Nhar is-16 ta' Settembru 2009, Vermaelen sab ix-xibka g\u0127all-ewwel darba fi\u010b-Champions League mal-Arsenal\u2014gowl tal-pari kontroversjali kontra l-klabb Bel\u0121jan ta' Standard Li\u00e8ge.", "Arsenal reb\u0127u dan il-konfront 3\u20132.", "Nhar id-19 ta' Settembru 2009, Vermaelen skorja doppjetta fir-reb\u0127a ta' 4\u20130 kontra Wigan Athletic \u0121ewwa l-Emirates, u ta' dan ing\u0127ata l-unur tal-Plejer tal-Partita.", "Fi tmiem l-ewwel sta\u0121un tieg\u0127u \u0121ewwa l-Ingilterra hu \u0121ie mag\u0127\u017cul fit-Tim tas-Sena tal-PFA."], "category": "wikipedia, article"}
{"id": "13443", "url": "https://mt.wikipedia.org/wiki?curid=13443", "title": "Margaritu ta' Brindisi", "text": ["Margaritu ta' Brindisi", "Margaritu ta' Brindisi, jew Margaritun (Brindisi, madwar 1145 \u2013 1197 jew 1200), kien ammirall tar-Renju Normann ta' Sqallija u l-ewwel konti ta' Malta.", "Margaritu ssu\u010b\u010bieda l-ammiralli \u0120or\u0121 ta' Antijokja u Maione ta' Bari fit-tmexxija tal-flotta Normanna fir-renji ta' Guliermu II ta' Sqallija (1166-1189) u Tankredi ta' Sqallija (1189\u20131194).", "X'aktarx beda l-karriera tieg\u0127u b\u0127ala pirata Grieg u forsi veru li ismu Margaritus hi l-forma Latina tal-kelma Griega \"Megareites\" (= ta' Megara).", "G\u0127a\u017cel il-belt ta' Brindisi min\u0127abba l-port tag\u0127ha, e\u010b\u010bezjonali g\u0127all-kobor, sigurt\u00e0 u l-po\u017cizzjoni \u0121eografika tajba tieg\u0127u.", "Kien jg\u0127ix u j\u017comm il-parti l-kbira tal-flotta hemm.", "In-nies ta' \u017cmienu kellhom rispett kbir g\u0127all-kwalitajiet li kellu tant li kienu jsej\u0127ulu \"Rex maris\" jew \"Novus Neptunus\"; l-g\u0127edewwa tieg\u0127u kienu jib\u017cg\u0127u \u0127afna minnu u ma kinux iqisuh \u0127lief ar\u010bipirata.", "Margaritu jidher g\u0127all-ewwel darba ma' \u0121enb Tankredi, dak i\u017c-\u017cmien konti ta' Lecce u f'ras il-flotta fil-\u0121lieda mmexxija minn Guliermu II kontra l-Bi\u017cantini.", "Madwar l-1185 okkupa l-g\u017cejjer Jonji u wara assalta l-g\u017cira ta' Patmos.", "Fil-\u0127arifa tal-1186 mexxa l-flotta Normanna kontra \u010aipru (fejn il-gvernatur, I\u017caqq Komnenu kien irbella kontra Bi\u017canzju) u f'attakk bla ra\u017can qabad 70 galeja tal-imperatur Bi\u017cantin, I\u017caqq II An\u0121lu li sofra l-ikbar telfa navali tal-imperu tal-Orjent bid-deportazzjoni g\u0127al Sqallija tal-\u0121enerali Bi\u017cantini.", "Wara Margaritu n\u0127atar konti ta' Zakintos, \u010aefalonja u Itaka.", "Fil-\u0127arifa tal-1187, ir-re Guliermu II bag\u0127tu l-Art Imqaddsa wara li Saladin kien irrikonkwista \u0120erusalemm.", "Margaritu, b'60 frejgata u 200 kavalier, g\u0127ases ix-xtajtatiet tal-Palestina il-\u0127in kollu u ma \u0127alliex lil Saladin li jokkupa l-portijiet l-o\u0127ra tal-kru\u010bjati.", "Fl-a\u0127har fl-Lulju tal-1188 ni\u017cel Tripli, u \u0121ieg\u0127el lil Saladin li jirtira, u ke\u010b\u010ba s-sara\u010bini anki minn Marqab, Latakja u Tiru.", "Meta miet Guliermu (Novembru tal-1189) Margaritu mar lura Sqallija u appo\u0121\u0121a bil-qawwa lil Tankredi fil-\u0121lieda g\u0127at-tron.", "Xorta wa\u0127da, is-sena ta' wara kellu j\u0127alli l-port ta' Messina min\u0127abba l-attakk minn Rikkardu Qalb ta' Ljun li g\u0127amel \u0127erba mill-belt (4 ta' Ottobru 1190).", "Margaritu dejjem iddefenda l-interessi ta' Tankredi fuq kollox fil-konfronti tieg\u0127u mar-re tal-\u0120ermanja Enriku VI, li kien i\u017c\u017cewwe\u0121 iz-zija ta' Tankredi, Costanza d'Altavilla u dehrlu li kellu dritt g\u0127ar-renju ta' Sqallija.", "Meta Enriku VI assedja 'l Napli fis-sajf tal-1191, Margaritu mar ji\u0121ri jiddefendi l-belt, attakka l-frejgati Pi\u017canin u \u0127eles il-port.", "Sadattant f'Salerno Costanza ttie\u0127det pri\u0121uniera u n\u0121iebet Messina.", "Forsi kien f'din l-okka\u017c\u017cjoni ta' su\u010b\u010bess kbir li Tankredi \u0127atar 'l Margaritu l-ewwel konti ta' Malta (1192).", "It-titlu tal-konteja ta' Malta kien i\u0121ib mieg\u0127u \u0121id enormi u sehem inportanti, daqs tal-portijiet ta' Brindisi u Messina, fl-infrastruttura tat-t\u0127ejjija tal-frejgati tar-re, l-ankra\u0121\u0121 u l-impieg tal-ba\u0127rin.", "Imma meta miet Tankredi (20 ta' Frar 1194) sar i\u017cjed fa\u010bli g\u0127al Enriku VI biex jikseb il-konkwista tar-renju.", "Markuvaldu ta' Annweiler, f'ras il-flotta ta' frejgati Pi\u017canin, \u0120enovi\u017ci, u Ingli\u017ci, l-ewwel \u0121ieg\u0127el 'l Napli u Messina j\u010bedu u mbag\u0127ad assedja 'l Palermo, li Margaritu ddefenda bl-a\u0127rax sal-20 ta' Novembru.", "Fil-patti tar-re\u017ca, Margaritu kiseb li konkwistaturi ma jg\u0127amlux \u0127erba minn Palermo u li ji\u0121i rispettati l-\u0127ajjiet Sibilla ta' Acerra, l-armla ta' Tankredi, u uliedha.", "Per\u00f2, erbag\u0127t ijem wara l-inkurunazzjoni ta' Enriku VI (fil-Milied tal-1194), Sibilla u uliedha ma' nobbli o\u0127ra tal-qorti Normanna (li fosthom kien hemm Margaritu), \u0121ew akku\u017cati b'rewwixta kontra Enriku, intefg\u0127u il-\u0127abs u ntbag\u0127tu l-\u0120ermanja.", "Xi stori\u010bi jsostnu li Margaritu miet il-\u0120ermania fl-1197, wara li \u0121ie mag\u0127ma u emaskulat.", "O\u0127rajn isostnu li ta' min jemminha l-istorja fil-Kronaka ta' Ru\u0121\u0121ier ta' Hoveden, li skontha fis-sena 1200, Margaritu, kwa\u017ci g\u0127ama, qieg\u0127ed ru\u0127u fis-servizz tar-re ta' Franza, Filippu II, u waqt li kien sejjer Brindisi fejn kien \u0121abar flotta, miet Ruma maqtul minn qaddej tieg\u0127u.", "I\u017c\u017cewwe\u0121 lil Matina, bint ille\u0121ittma ta' Guliermu I ta' Sqallija.", "Mag\u0127ha kellu tnejn jew tlett itfal:", "Nafu li Margaritu kellu dar Messina li n\u0127arqet matul il-\u0127erba li g\u0127amel mill-belt Rikkardu Qalb ta' Ljun fl-1190.", "G\u0127andna \u0127afna dokumenti tas-seklu 13 fuq dar o\u0127ra lussu\u017ca fuq il-port ta' Brindisi (imsej\u0127a \"Domus Margariti\", li kien fiha \u0127afna kmamar u \"balneum\", ji\u0121ifieri banjijiet termali privati).", "L-ewwel Federiku II tal-Imqaddes Imperu Ruman ta lill-Kavalieri Tewtoni\u010bi (1215), imbag\u0127ad (1229) l-imperatur hadha lura u g\u0127amilha s-sedi taz-Zekka Imperjali.", "Wara li z-Zekka \u0121iet trasferita minn Brindisi g\u0127al Napli, Karlu t'An\u0121\u00f9 ta d-\"Domus Margariti\" lill-fran\u0121iskani ta' Brindisi biex jibnu l-kunvent tag\u0127hom hemm (1284).", "Margaritu g\u0127amel donazzjonijiet importanti: tnejn lill-knisja ta' San Nikola ta' Peratico (Colobraro) (1192 u 1194), wa\u0127da lill-monasteru tas-San Salvatur ta' Messina (1193) u o\u0127rajn lill-knisja tal-premostratensi ta' Santa Marija ta' Parvo Ponte fi Brindisi."], "category": "wikipedia, article"}