Jienâvuoigâdvuotâ - kii uážžu jienâstiđ
Mij kolgâp viggâđ toos, et finnip Kuáláduv sämiradio pisovâžžân.
Lii stuorrâ kunnee munjin ovdâstiđ Ruotâ sämitige já ettâđ muáddi sääni tääl ko Sämitigge Suomâbeln lehâstuvvoo.
Majemui aaigij čuávdus sämmilij vuoigâdvuođâi oovdedmân láá uuccâm motomijn pirrâduvâin oovdânpyehtimáin sierâ sämijuávhoid jieijâs laavâid teikâ aasâtmáin sierâ sämijuávhui vuoigâdvuođâid já ärbivuovijd vuástáluvâi nubijdis.
Ruotâ sämitigge tuáivut luho Suomâ sämitiigán ton keežild, et forgâ tot värree uđđâ parlamentviäsun Anarist.
Varriistâllâm tyehin puáhtá leđe meid pyerrinanneem, mon puáhtá kevttiđ vyeimipolitiik koskâuámmin-uv.
Loopâst tuáivuttâm Suomâ sämitiigán, stiivrân já ovdâskoodán luho já ruokkâdvuođâ pargoost, mast tij oovdetvetteđ Säämi aalmug hiäđuid Suomâ täsivääldist.
Sämikielâ já -kulttuur iävá siäilu, jis iä lah sämmiliih máttáátteijeeh já peivitipšopargoviehâ.
Sämmiliih láá toi ulmui maajeeldpuátteeh, kiäh asâiduttii Tave-Fennoskandia tállân jieŋâpaje maŋa paijeel 10 000 ihheed tassaaš.
Puávtáh jienâstiđ muuneeld kost peri munejienâstemsaajeest päikkienâmist tâi olgoenâmijn.
1993) lii sämmilâš jyeigee, lávloo já musijkkár. Länsman rávásmij Ucjuuvâst. Suu enni lii sämmilâš musijkkár Ulla Pirttijärvi-Länsman.
Tággáár ääigi viekkiistâlloo meiddei mii vuoigâlâšvuođâtobdo: et juáháš kuáddá ovdâsvástádâs ton mield ko pasta já et mij ep tääl snielâhist, pic turvâstep puátteevuođâ.
Sääni sijdâ lii sääni algâpuáttim mield koskâvuođâst sáánán sieidi, mii meerhâš palvâlem čuosâttâhhân leijee keeđgi teikâ källee.
- syemmilâš taampah, moh láá olgoenâmijn munejienâstemääigi.
Koolgâp killáđ ain-uv olgoštem, munekáádu, vajesaavâ já pilhe.
Proojeekt válduruttâdeijee lii EU Interreg Tave-ohjelm já pargo vuáválâš olášuttem várás Suomâ Sämitigge ocá 1 meriáigásâš anarâškielâ kielâpargee, 1 meriáigásâš nuorttâsämikielâ kielâpargee já 1 meriáigásâš tavesämikielâ kielâpargee ááigán 1.8.2015 - 30.4.2018.
Sämikielah láá ohtsis love, tain kulmâ sárnojeh Suomâ sämikuávluin.
- rähtiđ ohtsii já noonâ raajijd rasdaldittee tyejiniävu sämmilâšohtsâšpargo várás vijđásubboht-uv.
Já nuuvt te sun pajanij já purâdij já tastmaŋa juuđij pyeccei kulen miätá siijdâ já huámmášitij sijjân, et sij lijjii vájáldittâm purâdiđ.
Sun kiäččá jyehi saajeest, mutâ ij sun pyevti kavnâđ Tuámmmás.
Tave-Skandinavia sämiaalmug nálásuš vuossâmuin Jieŋâmeerâ rido aalmugijn já vuáđusämikielâ sárnoo aalmugist.
Škovlâpárnááh lavluu kiđđâlavluid, ige siijdâ kákkuliitijn lamaš vuojâčalmegin.
Rääji ij kuittâg siäilum vyeimist uáli kuhháá, peic Kustaa Vaasa 1600-lovvoost (1673 já 1695) adelem aassâmplakateh lopâttii rääji já algâttii uđâsaassâm sämmilij aassâmkuávluid.
- Rähis usteveh, sun eeđâi, mij ferttip tääl vaandârdškyettiđ.
Mutâ jieht lâi uáli koolmâs!
Mutâ oovtâst pyehtip cevziđ tain aštuin.
Mutâ mij koolgâp huolâttiđ tast, ete ep vääldi maali väldikulttuur ahevis vuovijn epke pyevti sämikulttuur siisâ ärbivyevi, mii olgoošt teikâ kaađâšt nuubijd.
Aalmugpeeivi kalga mušteđ meid ránnjáeennâm sämmilijd já algâaalmugijd pirrâ maailm.
Puávtáh jienâstiđ tuše oovtâ iävtukkâs, kote lii merkkejum jieijâd kieldâ iävtukkâslistoi kuálusân.
Haddekištonaavcâ pyeredem ij pyevtigin merhâšiđ tuše vuáittujyehimnaavcâ pyeredem.
Rääji vuáđudui sämisiijdâi já syemmilâš pitejái raajijd.
Tääl sun kulá tom pyereest.
Sämisiärváduv aktiivlâš toimâ jođettij säämi parlament vuáđđudmân 1970-lovvoost.
Sämi kielâlaavâ keežild Aanaar kieldâ já Sämitige virgáliih teevstah jurgâluvvojeh puoh kuulmâ sämikielân, meiddei anarâškielân.
Motomeh staatâ virgealmaah já kieldâ njunošvirgealmaah já pargeeh iä kuittâg lah vaaljâtoháliih.
Peenuv lii uáli moovtâ tääl.
Maaŋgâs jurdâččeh vissásávt nubenáál, et ihe 2015 lii puáhtám fárustis tuše ennuv murrâš.
Ulmen lii blogijn adeliđ sämikieláid nanosub kevttimdoomeen tiettuu foorumin.
Lâibâ paatahhee talle syemmilâš teikkâ riijkânpuáttee, lii virgeomâhái pargon muštâliđ ávusmielâlávt tavoin já toi čuávumušâin.
Kyevti tâi maaŋgâ väljejeijeeseervist lii vuoigâdvuotâ hammiđ ohtsâšlisto.
Taat vuoigâdvuotâ jotkui ive 1852 räjitoppâmân räi.
Sämitigge raahtij laavâ olášuumeest ive 2007 vuáđučielgiittâs Säämi kielâlaavâ olášume iivijn 2004-2007.
Syntaks lii stuárráámus hástu tiätumaašinjurgâlmist, mut njuolgâdusâi peht puáhtá mutteđ saanij jiešvuođâid tego sajehäämi já lovo, já puáhtá meiddei mottoom muudon mutteđ sänioornig.
Sämitige tooimân puáhtá uápásmuđ nettičujottâsâst www.samediggi.fi.
AHR: Tanja Sanila lii nuorttâlij ovdâolmooš, vaidâlmeh hilgojii
- Oro labdasmin skerreid še, nieidâš jurdâččij, mut jiem mušte, mii tot lii.
Ive 2012 kieldâvaaljâin päikkikieldâ miärášuvá tađe mield, mii kieldâid lii merkkejum jienâsteijee päikkikieldân aalmugtiätuvuáhádâhân 7.9.2012 tme 24.
Gájanas nettisijđo Solju nettisijđo VILDÁ nettisijđo
- Vuoi, lâi pyeri pááikán peessâđ, eeđâi šieđâlum iäljáris kutkâ, mut mun kale jiem uáinám mánudáá, jiem piäiváá jiemge vaarijd.
Ko pesâvetteđ tái sevŋis viäskárij ulguubel, te pesâvetteđ uáiniđ, et maailmist kávnoo eenâb ko mii jieččân kuđhâmiehtâ.
- Lasetiäđuid vaaljâin addel kieldâ kuávdášvaaljâlävdikodde.
Uđđâsumos DNA-tutkâmuš mield Fennoskandia tááláá puásui ij lah tuoddârkoddeest lojodum šlaajâ peic aaibâs jieijâs šlaajâ.
Tot vuod addel máhđulâšvuođâid merhâšittee paargon Tave-Euroop torvolâšvuođâ já stäđisvuođâ oovdedmân.
Mii olgopolitiik uáinust kuávdáást láá ohtâvuođah Ruotân já Ruošân, taveriijkâlašvuotâ já ohtsâšpargo nuuvt Euroop unionist ko meiddei Nato-enâmijgijn.
Palhâšume puáhtá mieđettiđ om. kirjálâš, njálmálâš tâi eres áánsuin, moh sajaduveh vijđáht jieškote-uv toimâsuorgijd.
Táárbu mield puávtáh tärhistiđ päikkikieldâtiäđu maistraatist.
Suomâ sämmilijd puáhtá návt kielâlávt jyehiđ kuulmâ juávkun: tavesämmiláid, aanaarsämmiláid já nuorttâsämmiláid.
Halijdâm älgiđ puorij uđđâsijguin, tastko taid lii váddásub uáiniđ.
Ucebijd meccivalje-elleid pivdii lasseen tuurhâi tiet.
Mun oskom kuittâg-uv nanosávt, et puohâi syemmilij mielâid ij kiäsut puoh robdâmus jurdâččem.
Syemmilii já sämmilii aassâm rääjjin lâi nk.
Tääl kolgâvetteđ meiddei kejâdiđ, mii tobbeen olgon uáinoo.
Tuáivuttâm luho Suomâ sämitige lekkâmáid já taan vaaljâpajan.
Tain kulttuurijn láá pááccám motomeh tiivtâpitáh já eđâlduvah.
- jienâvuoigâdvuođâliih, kiäh láá vuáđudâm väljejeijeeseervi.
Komovuođâst láá miljardeh tääsnih, main ohtâ lii Piäiváš.
Te sun kulá jienâ, tot puátá stuorrâ puáris muorâ tyehin.
Rijjâtátulâšpargo patâreijei pyerrin teikkâ aldemui išedem tain aaibâs táválijn aašijn, kal toh movtijditteh; išeuážžoid, išedeijeid, já toh láá ävkkin mijjân puohháid!
Ruotâbeln mij ep lah olláám nuuvt kuhás.
Sämmilijn algâaalmugin lii vuoigâdvuotâ toollâđ já ovdediđ kielâs já kulttuuris sehe toos kullee ärbivuáválâš iäláttâsâidis.
Mij lep Ruotâbeln huámášâm, et Suomâ haldâttâsân tave-eennâmlâš sämisopâmuš toovvât čuolmâid, mast mij lep huolâst.
Mist láá ennuu ohtsiih hástuseh já sämitigij kooskâ lii šiev ohtsâšpargo Säämi parlamentaarlâš rääđi pehti.
Sämikielâ sárnum kieldui maaŋgâin ohtâvuođâin.
Mottoom uccâ tuuváást paijeen siijdâst, vyevdiroobdâst, vazâččij uccâ nieidâš já smietâi já smietâi.
Analyytlii kielâpaargân váttoo kyevtkielâlâš tekstâčuágáldâh, mast láá 10 miljovn säännid teikâ eenâb, sämikieláid čuuvtij eenâb.
Suomâst sarnum aanaar- já nuorttâsämikielâ luokittâllojeh uáli uhkevuálásâš kiellân.
Motomijn lii terroristtuávááš já motomeh taheh eres paa.
Sämikielâ kevttimist virgeomâháin lii asâttum jiejâs laahâ.
Eromâšávt taam ääšist ferttee rooččâđ, jis kielâin kalga leđe puátteevuotâ.
Pusuipargo- já tyejitááiđu lep máttááttâm meiddei syemmiláid já mii tärhis kielâ lii luávnejum vijđáht Suomâkielân já ton kuávlukieláid.
"Muštâl munjin kost sun lii!", sun iätá iännásis.
Mijhân poođijm siämmáá kiäinu, epke mij uáinám maiden.
Čällee toimâsaje lii säämi kulttuurkuávdáá Sajosist.
Lep finnim noonâ kulttuuräärbi, sämmilii identiteet já siärvuslâšvuođâ.
Kieldah västideh ovdâmerkkân párnái peivitipšo, vuáđumáttááttâs, aheulmui palvâlusâi já tiervâsvuođâhuolâttâs orniimist.
Mut kutkâpáárnáš ij vájálduttâm, maid sun lâi uáinám, já syele sun muštâlij etes párnáid:
Áámmát- já reesuurskuávdáá pargon lii oovtâst sämitiggijn ohtsâštaveeennâmlâš kielâoovtâstpargo nanodem já ovdedem, sämikielâ nanodem já ovdedem nuuvt, et jieškoteuv kielâjuávhu ohtâgâslâš táárbuh, hástuseh já naavcah váldojeh vuotân, sehe sämikielâ virkosmittem já turvim puátteevuođâst.
Tutkâmseervi toimâ vuálgá joton blogičalluigijn,maid čäälih sämikielâi já sämikulttuur totkeeh.
Halijdâm oppeet muštottiđ, et siärvádâhlâš čavosvuotâ lii mii pyeremus nahcâkäldee.
Jis tuu naavcah lihâdiđ tâi toimâđ láá rájášum tommittáá, et jieh peesâ merettes vaigâdvuođâittáá jienâstemsajan, te puávtáh jienâstiđ pääihist munejienâstemääigi.
Almostit jieijâd tieđâlii čalluu mii siijđoin.
Talle ko lijjii finnim puoh lojesumos kuudijd kiddâ te taid kevttii hokâttâsellen já návt šoddâdii puásuisiijdâid já algii eelliđ toiguin pirrâ ive já jotteeđ siämmáánáál ko sämmiliih tááláá ääigi taheh.
- Toh kale láá tuššesaavah, iäráseh ettii.
Vääldi ohtâvuođâ mijjân já muštâl tärhibeht.
Suomâst sárnuh kuulmâ sämikielâ: tavesämi-, anarâš- já nuorttâlâškielâ, moh láá puoh uhkevuálásiih.
Maaŋgah säminuorah mäccih päikkikuávlun škovlim maŋa já ovtâstiteh tom, maid láá oppâm, ärbivuáválijd sämi-iäláttâssáid, pyevtitteh uđđâ tiäđu sämisiärvádâhân, uđđâ kulttuursiskáldâs tutkâmpuátusijd, škuávlejeh uđđâ sämisuhâpuolvâ já lääččih sämikulttuurân jotkuuvâšvuođâ.
Vuossâmužžân uđâsaassâm juuvsâi Iänuduv já Aanaar.
Palhâšume puáhtá jyehiđ maaŋgâi vyeittei kooskâ.
Pyehtip leđe iloliih tast, mii mist lii já lii pyeri mušteđ ubâ algâaalmugsiärváduv já mii ohtsii äärbi.
Sämikulttuur iälá já táibá ohtsâškode puáhtám nubâstussáid.
Persovnlâš jienâvuoigâdvuođâ kyeskee koččâmâššáid västid maistraat.
Já nuuvt suoi suáituškuođijn pirrâ siijdâ já muštâláin, et sij láá vájáldittám, et juovlah láá forgâ.
Taan ääigi sämikuálvu ulguubeln ässee sämiaalmug meeri lii šoddâm 165%.
Mij puoh sämmiliih lep taištâlâm jieččân saje mailmaist - já tääl pyehtip čiävlán ilodiđ pargostâm já sämiskulttuur jotkum peeleest.
Anarâškielâgin ij lah spiekâstâh taas: oovtâ tááhust čäällimdomeneh láá uccáá já nube tááhust čälleeh illá kávnojeh.
Iävtukkâsah láá kuálusist juohum piäláduvâi já ohtsâšlistoi mield.
Sämmilij algâaalmugsajattâh lii nanodum Suomâ vuáđulaavâst.
Lep finnim kuullâđ, ete sämikielâ jáámá, juáigusärbivyehi láppoo já ete sämmiliih suddâluveh syemmilâškulttuurân.
Algâaalmugeh pirrâ maailm kärttih kámppádâllâđ siämmái čuolmâiguin já hástusijguin ko mij-uv.
Tuše suulân vááijuv peeli Suomâ sämmilijn sárnu sämikielâ eenikiellân.
Mii juávhust láá pajanâm čepis totkeeh já ohtsâškodáliih vaigutteijeeh.
Tot tiäduttij sämmilij vuoigâdvuođâid luánduvaarijd já kielân já meridij ohtsâšsämmilâš Sämirääđi vuáđđudmist.
- Juovlahhân láá, juovlahhân láá, nieidâš lii ceggim juovlâjivekieddee!
Tuotâ, tot lii puáhtám uáinusân, mut lii-uv nuuvt, et hyene já paa käldee lii lamaš jo oovdiš, puáđu tuše lii tääl lekkâsmin?
Uárji- já maadârido vuotânväldihánnáá ubâ tááláá Suomâ kuávlu lâi sämmilâš aassâmkuávlu.
Sämmiliih vuobdii tuurhâid ain Koskâ-Euroop räi jo viehâ tooláá.
Tego jiešmeidlist cokkâneijee tullâ ij lah, veik viijđásub kelduuh tääbbin oinuustâlleh-uv.
1500-lovo loppâbeln räi sämmiliih ellii masa áinon jieijâs kuávluin.
Jienâstemkoopist uážžu leđe häävild tuše ohtâ olmooš.
Säämi kielârääđi koskâvuođâst väljee sämitigge ovdâsteijes meid säämi parlamentaarlâš rääđi vuálásâžžân tuáimee säämi kielâlävdikoodán.
Lii pyeri, et pargomarkkânij savâstâllâmohtâvuotâ siäilu.
Uđâsaassâm ääigi tááláá Suomâ já Taažâ taveuásih luhhii Tuárnus já Kiemâ Laapijd.
KOLLEKIELÂ - Tave-eennâmlâš säämi kielâpalhaâšume juáhhoo kuuđâd keerdi 2014 sämmilâšaašijn västideijee ministerij ja sämitigij saavâjođetteijei kuáhtáámist Helsigist.
Uđđâsumos arkeologâlâš-biologilâš tutkâmuš ij tuárju taam uáinu.
Laavâ ulmen lii tähidiđ sämmiláid vuoigâdvuođâ vuoigâdvuođâlâš áášán já šiev haaldâšmân kielâst peerusthánnáá sehe tot, et sämmilij kielâlâš vuoigâdvuođah olášuttojeh nuhtán, et toid taarbâš sierâ keessiđ.
Já loopâst puohah siijdâst korŋuu maailm stuárráámuu šaavân, mon siijdâ šnikkár lâi ráhtám ton puudâ ko iäráseh hervâttii já rahtii juovlâid, já nuuvt te puohah lavguu oovtâst.
Talle sämmiliih asâiduttii sii kuávluid ohtuunis.
Puávtáh jienâstiđ jo-uv vaaljâpeeivi pasepeeivi 28.10.2012 tâi ovdil vaaljâpeeivi munejienâstmist.
Åland eennâmkode kuávlust iä lah kieldâvaaljah ive 2012.
Sij vazzii maŋgâ peeivi purâhánnáá, já loopâst sij puosâškuottii puohah, ferttejii viäluttâllâđ já suáittiđ tuáhtárân, mut ij sun puáhtám puáttiđ, ko sun še lâi vájáldittám purâdiđ, nuuvt et sun lâi siämmáá illávaje ko iäráseh.
Keessiv 2002 sämikielâ meridui väldiđ mieldi EU komissio tuođâlávt uhkevuálásâš kielâi ohjelmân.
Mij ferttip siäiluttiđ jieškote-uv sämikulttuur sierânâsjiešvuođâid, sämikielâid já kulttuur vuáđu.
Ep lah kuittâg immuuneh.
Puásuisämmilâšperruu pärnin já sämmilâšpuásuituálu já -kulttuur totken tiäđám, et ulguupiälásiih totkeeh iä lah finnim tutkâmušâinis ain tuotâvuođâ västideijee kove sämikulttuur vijđes kulttuurlâš tiätuvuáháduvâst já puásuituálukulttuurist - sij iä lah iberdâm mii kulttuurlâš koodijd olmânáál.
Ekonomia uáinust mij lep uáinám hiäjus iivijd, mut šiev iveh iä val tiettuu.
Lam jieš puáris uápu juuriist, tallaa laavâ mield puáldimputtâl leggistem viistán, mast sattii leđe ulmuuh, nomâttui koddempuáldimin, já siämmáánáál mun ain uáinám.
Já nuuvt te ulmuuh liäibuškuottii já mälistskuottii já steikkiiškuottii, motomeh vuod čorgejii tuve, já iäráseh vest heŋgâstii putes lasâliijnijd já motomeh monnii miäcán uuccâđ juovlâmuorâ já motomeh kiessii pápárân juovlâskeeŋkâid, maid sij lijjii ráhtám ovdilgo vájálditškuottii, já iäráseh heŋguu juovlâtaasnijd lassáid.
Sämmilij toovláš oskoldâh vuáđudui eres tave oskolduvâi náál luándupalvâlmân já oskoldâh lâi šamanistlâš.
OA algâaalmugij julgáštus mana čuuvtij kukkeláá ko ILO-sopâmuš nr 169 já iävtuttâs tave-eennâmlâš sämisopâmuššân.
- Mun pajedim čolmijdân, tego Vuorâs lâi ravvim, sun västidij.
Tave-Suomâ haldâttâhriehti tulkkui nuuvt, et nuorttâlâšlaavâst ij lah miäruštâllum tárkká tot, mon viijđáht já pyereest ovdâolmooš kalga mättiđ nuorttâlâškielâ.
Uási paattâr eđe, uási ocá pyereeb, kuohtuuh luánduliih já olmoošliih motiveh.
Iäláttâsah láá lamaš uáli luándunálásiih já puoh amnâseh finnejii luándust.
Suoi kuohtuuh lává iloliih já moonnâv táálun, lii äigi puurrâđ maidnii já juuhâđ váhá čääsi!
Lep finnim riges kielâ, luándust jotteem tááiđu, ärbivuáválijd iäláttâsâid, kietâtyejiärbivyevi já luándukoskâvuođâ - taah láá ain viehâ tergâdis tááiđuh.
Syennjilsiijdâliih soijii Čevetjäävri kuávlun, piäcámsiijdâliih Čaarmâjäävri-Njellim kuávlun sehe paččveiliih Kiđđâjävri-Mustola kuávlun.
Jieškote-uv iävtukkâsâst lii jieijâs nummeer.
Sämmiliih cevzih ain, jis kavnâp vyeimi nubbe nubijnân já toollâp kiddâ sämiaalmug siärvuslâšvuođâst, sämmilii identiteetist já kulttuuräärbist.
Oovdeb suhâpuolvah láá lááccám sämmiláid iävtuid cevziđ nubástuvvee ohtsâškoddeest.
Suoi iävá puáhtám sierâdiđ talle olgon.
Virge tevdimist lii kuuđâ mánuppaje keččâlemäigi.
Lii arvâlum, et tááláin vädisvuođâin, nuuvt almolii ekonomia vááijuvvuođâst ko ovtâskâs sektor haddekištonaavcâin tuon "juvsâhánnáá hiäđu" merhâšume lii maaŋgâid prooseentohtâduvâid.
Áárvust oonnum täsivääldi president, veikkâ čuávdus ij lah valagin kavnum, uđđâ sämitigge lii västidâm koččomân já usâškuáttâm uđđâ ovdâjurduuttis čuávdimmaallijd eennâmvuogâdvuođâkoččâmâšân já puáhtá jieijâs iävtuttâs stáátâvááldán já almolâšvuotân vala taam kiiđâ ääigi.
Raajij mield meid uđâsaassâm kiävrui 1800-lovvoost já staatah algii tiäđulii politiik vievâst nanodiđ válduaalmug hiäđuid já suddâluttiđ sämmilijd válduaalmugân.
Sämmilij siärvádâhvuáháduv vuáđu lii sijdâ, mii lii iäláttâs hárjuttem ohtâdâh sehe siärvuslâš já kuávlulâš haldâttâhohtâdâh.
Páiháliih sämiseervih láá šoddâm kaavpugsämisiärváduvâi kuáhtámsaijeen já vyehhin torjuđ sämikulttuur já kielâ siäilum kaavpugist.
- Tiäđuh kieldâvaaljâi iävtukkâsâin láá riehtiministeriö vaaljâsiijđoin roovvâdmáánu aalgâ räi já tiäđuh munejienâstemsoojijn porgemáánu pelimuddoost.
Sij orostii toos, purâdii já jorgettii vuod mievtâ kulij.
- Lii vuod miinii, maid mij lep vájáldittâm, eeđâi nieidâš jiečânis, já tot oro labdasmin uccâ kuosâžân, mut jiem mušte, et mii tot lii.
Säämi parlamentaarlâš rääđi oovdâst sämiaalmug ohtsijd jurdâččemvuovijd já uáinuid tain aašijn, moh kyeskih sämmilijd nuuvt Suomâst, Ruošâst, Ruotâst já Taažâst.
Mij eellip val kuhháá viälgás, veik nubástuseh láá tohhum.
Tot vääri olá poolvâi paajaabel, já tondiet väričohheest lii ain muotâ.
- tust lii lamaš päikkikieldâ Suomâst oovtmanolávt ucemustáá kyevti ive ääigi ovdil 7.9.2012.
Kyevti tâi maaŋgâ piäláduvâst lii vuoigâdvuotâ hammiđ vaaljâlito.
Eromâšávt škovlâlájádâs puáttim jođettij sämikielâ sajattuv hiäjuusmân.
Laahâ kuáská puohâid Suomâst sarnum sämikielâid: tavesämikielâ, aanaarsämikielâ já nuorttâsämikielâ.
- "Kuus tij áiguvetteđ, kuus tij áiguvetteđ?" čuorvuu toh cissááh, moh čokkájii puhelinšraaŋgâi alne.
Maistraat vuolgât majemustáá 4.10.2012 almottâs jienâvuoigâdvuođâst ađai almottâskoortâ jyehi jienâvuoigâdvuođâlâžân, kiän čujottâs lii tiäđust.
Mij tiettip pyeremustáá sämikulttuur, ton luándu já áárvuid,
Sämmilij meddâlvarrim sämikuávlust toovvât stuorrâ hástus sämikielâlijd palvâlussáid já máttááttâsân, sämikielâ já -kulttuur puátteevuotân sehe sämi-iäláttâsâi háárjutmân.
Kieldâvaaljâin pyehtih jienâstiđ já riemmâđ iävtukkâssân Suomâ aalmugjesâneh sehe tiätu iävtuiguin kieldâst ässee eres enâmij aalmugjesâneh.
Sämikielâlâš TV-vuolgâttâsah Taažâst, Ruotâst já Suomâst láá teháliih sämikielâ já kulttuur ovdánmân já uáinusân pyehtimân.
Jis ij ličij tii mávsulâš pargo, sämikielâ puátteevuotâ ličij čappâdub ko tääl.
Muotâ šiälgui tego silbâ já puoh lâi hirmâd muččâd.
Ohtsâškodálâš tooimâin peerusthánnáá puoh sämikielah kuleh Unesco aalmugijkoskâsâš luokittâs mield uhkevuálásâš kieláid.
Tave-Suomâ haldâttâhriehti addel tuorâstuv peiviv virgálii miärádäs ovdâulmuu vaaljâst tohhum vaidâlmijn.
Jyehim tohhui tállán muuneeld, mut pyeri ij kuássin kullum.
Kieldâ alemus merideijee orgaan lii ässei valjim váldustivrâ.
Táálááh sämmiliih láá keđgiääigi aalmug maajeeldpuáttei uási, mii sajadui sämikuávlun tállân jieŋâpaje maŋa.
Mist lii meiddei tuoivâ, et mij forgâ finnip sierânâs tave-eennâmlâš sämmilâšsopâmuš.
Globalisaatio, šoŋŋâdâhnubástus já arktâlii kuávlu väldi- já suáldátpolitiik pyehtih sämmiláid aaibâs uđđâlágán toimâpirrâs.
Suomâ já Ruotâ lává Nato eromâš kyeimih.
Tergâdis oskolduv uási lâi uhrelaahjij adelem sieidáid, sieidih, main uskuu, ete imeleh ääsih.
Sämitiggeest lii ovdâsvástádâs tast, et kiddejuvvoo huámášume kielâaašij ovdánmân.
Ärbivuáváliih iäláttâsah láá mii tuuvdâjyelgih ij tuše tai pyehtim ekonomâlii puáttus, purrâmuš teikâ tiiŋgâi tiet.
Ep pyevti meid vájáldittiđ Ruošâ sämmilijd, kiäh irâtteh hoittáđ poccuidis ruukij teddust.
Sämmilâš taaiđâ iälá eellimvuáimálii paajees.
Arkeologih láá ovdil tulkkum, ete kodetähtikávnuseh láá muštâlâm pivdokultturist, mutâ uđđâsumos tutkâmpuátusij čuovâst toh pyehtih muštâliđ meid puásuituálukulttuurist.
Ive 2012 loopâ räi lijjii eenikiellânis sämikielâ aalmugtiätuvuáhádâhân almottâm 1900 olmožid.
Talle iše keelijd tuše vááinu tiet puátteid.
- jieh lah vááijuvváldálâš ađai hovdimvuálásâš.
3. Merkkii jienâstemliipun ton iävtukkâs nummeer, kiäm jienâstâh.
Sämikielâlâš máttááttâs algâttui vuáđuškoovlâin já vuossâmuš säämi kielâlaahâ tuhhiittui ive 1992.
Tuámásist lii uccâ pennâgâš, tot meid lii tääl muorâkäärdist.
Siijdâin lijjii rääjih já siijdâi rääjih lijjii maŋeláá vuáđđun ko sämmilij aassâmkuávloid vuáđudii kieldâid.
Tiätumaašinjurgâlem háástuh - Orjâlâškielâst anarâškielân.
Puhelinkuávdáá nissoonkyevtis kaččâláin laasâ kuuvl keččâđ, kuus cissááh kirdelii, já talle suoi huámmášáin juovlâjivekieddee lippustáágust.
Kaavpuglum lii vaikuttâm puoh sämisiärváduvváid já sehe Taažâ ete Ruotâ uáivikaavpugkuávluin tego Suomâst-uv lii stuorrâ sämisiärvádâh.
Sist paijeel 60 prosenttid äässih juo päikkikuávlus ulguubeln, mii aasât sämikielâlâš máttááttâsân, palvâlussáid já tiäđujyehimân uđđâ vátámušâid.
Eres molsoiähtu mist ij lah lamaš.
Tääbbin láá vuáđudum uđđâ säämi iäláttâsah, ovtâstum luándulávt mađhâšem já eres iäláttâsah uássin maaŋgâpiälásâš sämikulttuur.
- Mij še vyelgip, mij še vyelgip, lavluu cissááh já kirdelii siämmáá ääigi puhelinšraaŋgâin nuuvt et puhelinkuávdáá nisonijn peeljih čuoijii.
Nuuvt et sij lijjii jieškote-uvlágáneh, mut tuš oovtâ tááhust sij lijjii siämmáámuđusiih.
Puáhtá-uv juksum hiätu vuáđuduđ toos, mii ij lah kuássin rievti mield juksumgin?
Asâttâsvuáđustâslâš tohálâšvuođâvátámâššân lii pargo vaattâm škovlim já lasseen váttoo sämikielâ táiđu.
Sämmilij jiešhaaldâšmân kullee pargoid hoittáá sämmilij vaaljâiguin väljejum parlament, Sämitigge.
Mutâ kissá lii táálust, kissá uáđá.
Sii asâiduttii II maailmsuáđi maŋa Aanaar kieldâ nuorttâkuávloid.
Kielârääđi addel oovtâst sämikielâ toimâttuvváin vaaljâpojijmield muštâlus sämikielâ kielâlâš vuoigâdvuođâi olášuumeest já ovdánmist.
Algâaalmug kriteereh vuáđudeh aalmugijkoskâsâš pargoseervi, ILO, sopâmušân nummeer 169.
Mun jurdám, et Ruotâ uáiviminister Löfven eeđâi tehálumos, ko sun kuvvij, et "mij lep naiveh".
Oppâmateriaal rähtim lii jotelumos já hälbimus jurgâlmáin.
Tiibet tábáhtusah tuođâšteh, et julgáštus lii tehálâš.
Sämitige vaaljâi ohtâvuođâst noreh lovottuv sämmilij meereest sämikuávlu kieldâin, sämikuávlu ulguubeln já olgoenâmijn.
Ij kihheen uážu vástádâs, ko sárnu pennuiguin!
Tuoh koveh iä val ohtâsijd vajalijd, šoŋŋâdâhnubástus já terrorism, čuávdi, mut toh láá pyerebeh ko mielâkoveh.
Sämmilii ohtsâškode tuuvdâriggeeh, kiäh sirdeh ärbivuovijdis suhâpuolvâst nuubán, annojeh.
Ettim tijmáá sahâvuárustân, et Suomâ háárjut aktiivlâš stáđásmittempolitiik.
Sierâ sämikulttuurijn láá lamaš sierâlágán váldupurrâmuškäldeidis já aassâmhamijdis, main vaikuttii piirâs, luándu reesuursvuáđu sehe kulttuur täävih já ärbivyevih.
Julgáštus kenigit staatâid tuhhiittiđ, et sämmiliih omâsteh ärbivuáválâš eennâmkuávluid já luánduvaarijd.
Tääbbin Anarist Anarâškielâ servi já Saami Nuett lává ráhtám mávsulii pargo ucebij sämikielâi iäláskitmân, máttátmân já oovdedmân.
Seervâ juovlâááptu Yle Säämi Juovlâtiervuođah-vuolgâttâsân!
Säämi parlamentaarlâš rääđist lii šoddâm raajijd rastaldittee säämi poolitlâš orgaan, mast láá šiev toimâmmáhđulâšvuođah.
Taan ohjelm myensterin váldoo ive 2009 - 2010 tievâsmittemškovliittâs1, mon ääigi 17 pargoeellim äššitobded máttááttâllii kielâ já valdii tom anon jieijâs pargokiellân škovliittâs maŋa.
Taveriijkâlâš uđđâseh pääcih meiddei oinuuhánnáá juovlâpoosij ääigi.
Maaŋgah päärnih monâttii sämikielâ tááiđu škovlâpaaihijn.
Pivdep-uv täsivääldi president movtijditteđ ain-uv staatârääđi čuávdiđ oovtâst sämitiggijn eennâmvuogâdvuođâkoččâmâš já väldiđ meddâl iästuid ILO 169-sopâmuš ratifistmist.
Vâi sämmiliih pyehtih cevziđ, kalga juurdâ sämmilijn oovtâ aalmugin siäiluđ ijge koolgâ rähtiđ muuvrâid sierâ sämijuávhui kooskân.
Stuárráámus uási sämikielâ já sämikielâlâš máttááttâsâst, sämikielâlâš tiäđusirdemist, kirjálâšvuođâst, musikkist já puohâin almostittum sämikielâlâš materiaalist lii tavesämikielâlâš.
Kielârääđi já sämikielâ toimâttuv pargon lii säämi kielâlaavâ ovdedem já kocceem lasseen pyerediđ sämikielâ sajattuv já luptiđ sämikielâ status ohtsâškoddeest.
Huolâstuttee nuorttâlâškielâ tile uáivilist lii tot, ete nuorâb suhâpuolvâ ij lah máttám nuorttâlâškielâ eenikielân.
Uážuh jienâstiđ kieldâvaaljâin, jis lah Suomâ tâi monnii eres Euroop unionân kullee eennâm, Island tâi Taažâ aalmugjeessân já tiävdáh čuávuvijd iävtuid:
Táluaassâm já pälkkipargo amal lává muttám kulttuur materiaallii vuáđu, mutâ iävá mii vááimuid ige jurduid.
Anarâšâi tälvipäikki lâi távjá siseennâm meecijn, moh lijjii suáijááh já kuávlust lijjii puáldimmuorah já puásuikuáttumeh.
Motomijn munejienâstemsoojijn jienâstemäigi lii uánihub.
- moh väljejeijeeseervih láá hammim ohtsâšlisto.
Riijkah iä vaađâ kuávluid kyeimistis, já riijkâi siskáldâs pooliitlâš tile lii stääđis.
- Taat še oro labdasmin taam jivekieddei, nieidâš jurdâččij, čuážui tast já kejâdij pirrâsis, jeđe sun huámmášij tom kuhes stáágu, moos läävejeh čoonnâđ juovlâjivekieddee.
Mut uccâ kutkâkaandâš ij lam valagin peessâm toho.
Nubbe maailmsuáti jođettij nuorttâlâšâi ärbivuáválâš aassâmkuávlui pieđgânmân kyevti staatâ kooskâst.
Nuorttâmeerâ kuávlust sehe Ruošâ já Nato suáldátlâš mieldiorroom lii lasanâm.
Sämisiärváduv ornijdem já sämioovtâstpargo jođettii sämikulttuur sajattuv puárránmân, sämikielâ sajattuv ovdánmân já lahâasâttem ovdánmân.
Sämikielâ lii säämi algâaalmug kielâ.
Taggaar tile leehâst vaarâ käldeid, mut tot leehâst meid páágu ohtâsijd čuávdusáid.
Nuorttâlâškielâ lii ärbivuáválávt kevttum Kuáláduvnjaargâ viestâruásijn, kost tom eenikielânis sárnoo nuorttâsämmiliih asâttuvvojii Suomân majemui soođij maŋa.
- "Viärráámus šadda ko muáttáá", sij ain lasettii.
De suoi oinijn mottoom kaandâ, kote koijâdâlâi rävdest, mondiet sun kamâdât hiäppuš, jeđe huámášáin, et suoi jiejah lain vájáldittâm kamâdâttâđ.
Asâttâsvuáđustâslâš tohálâšvuođâvátámâššân lii pargo vaattâm škovlim já lasseen váttoo sämikielâ táiđu (asâttâs 1727/95).
Jyehi sämmilâš vanhim, kote máttát ärbivuovijd já ärbivuáválijd iäláttâsâid párnáidis, meerrid sárnuđ sämikielâ párnásis, piejâ párnáás kielâpiervâlân teikâ máttááttâl lappum sämikielâ, taha kulttuurtavo já lii jieijâs uásild turviimin sämikielâ já -aalmug puátteevuođâ.
Já ko čohčâlui, te sij vájáldittii kamâdâttâđ.
Halijdâm-uv kijtteđ tii, pyereh máttáátteijeeh já šoddâdeijeeh, tii porgâm mávsulii pargoost.
Mutâ ep lah luoppâm jieijâs kulttuurist, ärbivuovijn, kielâst epke identiteetist.
Lii távjá páhudum puohâi Suomâ sämikielâi lemin uhke vyelni.
Ruošâ tyemmejum tooimah Krimist já Ukrainast tolvuu iidyyl ráávhu ruottâsist.
Maarit ij tieđe kost Tyemes lii.
Puoh puátteehkin iä lah peri puorijn joođoost.
Lep finnim kuullâđ kulttuur olgopiäláá peelijn ete ep innig ele sämikulttuur ärbivuovij miäldásávt, puásuituálu lii moivášum moottorkiälhá já muávloo kiävtunväldim tiet ige innig mihheen iärut sämmilijd väldikulttuurist.
- maaŋgah Suomâ ovdâstâsah olgoenâmijn.
Lii suotâs uáiniđ návt árvuváldálâš juávhu uásálistmin sämitige lekkâmáid.
Yle Säämi uážžum tiäđui mield Tave-Suomâ haldâttâhriehti áigu tuorâstuv peiviv celkkiđ, et Tanja Sanila kalga anneeđ nuorttâkielâlâš olmožin.
Ep pyevti vájáldittiđ Ruošâ sämmilijd, kiäh kalgeh kámppádâllâđ jieijâs kielâ, kulttuur já eellimvyevi peeleest staatâ torjuuttáá.
Uđđâ säämi kielâlaahâ (1086/03) šoodâi vuáimán ive 2004 aalgâst já ton uáivilin lii jieijâs uásild turvâstiđ vuáđulaavâst asâttum sämmilij vuoigâdvuođâ toollâđ já ovdediđ jieijâs kielâ já kulttuur.
Mij lep Suomâst teivâm taggaar, mon ep lah teivâm ovdil.
Te sun uáiná uccâ kieđii meid já ko sun puátá aldeláá, te sun uáiná suu uáivi meid!
Koolgâp kuittâg teivâđ ain uđđâ hástusijd.
Motomij hárvásij tuávááh já tavoh tovâtteh tarbâšmettum vávjálâsvuođâ puoh siisâvärrejeijei vuástá.
Ruotâ, maaŋgâi eres riijkâi náál, lii-uv čovgim siisâvarrimpolitiikâs.
Kielâpargee pargoid kuleh kielâtipšom, kielâovdedem, terminologiapargo, normâdem, sehe tieđettem- já ravvimpargo.
Mut viärráámus lâi talle ko sij vájáldittii, et forgâ lijjii juovlah.
Muoi láán kuohtuuh meid suáldátliiton kulâhánnáá riijkah.
Sämikielâ kielâhuolâttâs- já ravvimpargoid lii Suomâst tipšom Päikkieennâm kielâi tutkâmkuávdáš ive 2011 loopâ räi.
Sämikielâ ohtâvuođâst mist láá ohtsiih hástuseh.
Sämmiliih láá tuođâi uccáá.
Te motomin láin ááhukyevtis čuážžumin mottoom luoddâiärust já päljisjuolgij sáárnudmin.
Sij vuáđuštâllii vaidâlmijd toin naalijn, et sii mielâst Tanja Sanila ij teevdi nuorttâlâšlaavä vátámâšâid tast, et nuorttâlij ovdâolmooš kalga mättiđ nuorttâlâškielâ.
Čujottâm val puáris ettâmvuáhán, mii ij lah monâttâm äigikyevdilvuođâs, nomâlâssân "Riijkâst riijkâ vuovij mield".
Virgeomâhij almottâsah, kulluuttâsah, tiäđáttâsah já ravvuuh kalgeh leđe sämikuávlust meiddei sämikielân.
Vuossâmuš ohtsâš sämičuákkim tollui 1917 Taažâ Trondheimist.
Puoh sämitigeh kalgeh viggâđ toos, et jieijâs riijkâi virgeomâheh pyeredeh sämmilij eellimitile.
Mij ep lah tuše vuovijd já saanijd luávnejeijee kulttuur - pic täsiárvusâš já maaŋgâpiälásâš kulttuur, mast luávnejuvvojeh tááiđuh, säänih já vyevih eres kulttuuráid.
Lasetiäđuid pargoost adelává kielâtorvočällee Siiri Jomppanen siiri.jomppanen@samediggi.fi já má. kielâaašijčällee Marko Marjomaa marko.marjomaa@samediggi.fi.
Yle Säämi vuolgât oppeet ärbivuáválii Juovlâtiervuođah-radiovuolgâttâs juovlâááptu, 24. peeivi juovlâmáánu, tijme 9-12.
Mist lii uáivilin pyerediđ ain-uv ohtsâšpargom.
Sämmilij historjálâš navdâšemkuávlu lii lamaš tááláá tile háárán maaŋgâ sierâ staatâ kuávlust.
Sämmiliih assii Laatokkast Jieŋâmeerân já Koskâ-Skandinaviast Vienanmeerân.
"Já maht mun koolgâm muštâliđ, et onne lii áátuáptu?" nieidâš smietâi.
Sämikielân lohtâseijee aašijn sämitiggeest västid säämi kielârääđi.
Tááláá Suomâ nuorttâlâšah čuággáneh Piäcám kuávlu kuulmâ siijdâ, Syennjilsiijdâ, Piäcám já Paččvei nuorttâlâšâin.
Lii ilo já kunnee tuáivuttiđ Tijjân pyeripuáttim sämitige lekkâmáid já Ucjuuhân.
Jis tagareh šodâččii Syyriast, šodâččij tuáivu mield meid máhđulâšvuotâ keldui čuávdimân eres-uv kuávluin.
Tágáreh koččâmušah láá lamaš uáli äigikyevdileh majemui aaigij tääbbin Suomâbeln.
Ton keežild lii eres lasseen tárbu oovtnálásittiđ peivikiäčču- já škovlimmáhđulâšvuođâid.
Já tom sun kale avoojij porgâđ, já tállân ko nieidâš lâi tom porgâm, kirdâččij uccâ vyevdicissááš fakkist pajemuu uávsist ton kuhemuu kuosâst, et muotâ koočâi vuálus kuosâ mield.
Moottorkiälkká ij lah muttám puásuituálu - poccuid kuáđutteh ain tuoddârist já meecijn.
Sämmiliih láá škuávlejum totken, máttáátteijen, merideijen já hovdân.
Sämmilijn lii Suomâ vuáđulaavâ mield kielâs já kulttuuris kyeskee jiešhaldâšem sämikuávlust.
Julgáštus mield Suomâ, Taažâ, Ruoššâ já Ruotâ iä pyevti innig toollâđ sämmilij ärbivuáválávt kiävttám enâmijd staatâ tâi monnii kuálmád uásipele omâdâhhân.
Mii kulttuur lii spesiaališum já mij lep vuáhádum eelliđ Säämi korrâ luándust - mutâ nube tááhust siäiluttâm jieččân kulttuur kaappugpirrâsist-uv.
Toh láá uási mii kulttuurlii sämmilii ärbivyevi, mon kihheen ij pyevti väldiđ mist meddâl.
- "Vuoi, onne lii majemuš peivi ovdil juovlâááptu, majemuš peivi ovdil juovlâááptu!" nieidâš čuárvui já kaččâlij siisâ muštâliđ taam iänán já iäčán, mut iävá suoi lamaš siste.
Mij sämmiliih lep škovliiđâttâm vijđes ohtsâškote jieškote-uv suorgijd, mii nuorah láá ollâškuávlejum já kielâtáiđuliih.
Patâreijeeh olâttii Euroop tast huolâhánnáá, et jo iivijd mij lâim čuávvum olmoošhivvâduv, mii rasteldij Koskâmeerâ.
Čäciluudij moonij nuurrâm vuovdâin lii lamaš tergâdis purrâmušlase já tääpi lii siäilum uceslágán puđâldâssân tai peeivij räi.
Sämikuávlu staatâ tâi kieldâi virgáduvâin tâi toimâsoojijn ášástâldijn lii sämmiliist ain laavâ miäldásâš vuoigâdvuotâ valjiimis mield kevttiđ suomâkielâ tâi sämikielâ.
Suomâ sämitiggelaavâ § 23 mield sämitigge paijeentuálá vaaljâluvâttâllâm sämmilijn.
Anarâškielâ kirjekielâ sajattâh lii nanosmâm já iäláskâm majemui iivij ääigi kielâpiervâltooimâ vievâst.
- Mij še vyelgip fáárun, mij še vyelgip fáárun, visârdii toh eres vyevdicissááh já kirdelii.
- "Kuus tun ááiguh, kuus tun ááiguh?" visârdii eres vyevdicissááh, moh čokkájii já uáđistuvvii ovsij kooskâst.
Kijttoseh tijjân, sämmiliih vaanhimeh, ááhuh já äijiheh já madârvanhimeh tii kuáđđám äärbist!
Säämi identiteetân, sämiaalmug ohtâlâšvuotân já meid sämmilij sajattâhân Suomâst lii varâlâš, jis sämmilijd jurdeh aalmugin, kote rijdâl koskânis.
Sämmilijn já tave-eennâmlâš staatâin lii stuorrâ háástus ko OA almosčuákkim lii tuhhiittâm algâaalmugij julgáštus 13. peeivi čohčâmáánust 2007.
Ko sun viijmâg juovdâi toho, iäráseh pelkkii suu oolâ já vuárnuttii, mondiet sun lâi toin naalijn spiehâstâm iärásijn.
Kieldâlâš virgeomâheh kalgeh kevttiđ suomâkielâ paaldâst sämikielâ nuuvt vijđáht ko uáinih tom tárbulâžžân pevdikiirjijn já eres äššikiirjijn, main lii almos merhâšume.
Almugijkoskâsiih kelduuh, patâreijeeh já terrorism hiäjusmitteh áppádem ennustiđ puátteevuođâ.
Taampâst uážžu jienâstiđ tuše taampâ pargojuávkku, mađhâšeijeeh iä pyevti jienâstiđ taampâst.
Mij kolgâp anneeđ huolâ, et kyeđđip siämmáá maaŋgâpiälásâš já áinookiärdásâš kulttuurärbivyevi já sämikuávlu puáttee suhâpuolváid.
Ij, Marittist ij lah peenuv, sust lii kissá.
Lam addim Suomâ haldâttuv čuávdus nuuvt, et mij halijdep turvâstiđ resursijd toi iššeedmän, kiäh láá stuárráámuu eeđeest.
Tyemes káččá stuorrâ puáris muorâ luusâ, sun čiähádât Marittist.
Tyemes já Maarit lijkkuv sierâdmân, suoi sierâdává ain oovtâst muorâkäärdist stuorrâ táálu ulguubeln.
Iävtukkâsâin ráhtoo pápárân teddilum iävtukkâslistoi kuálus, moos iävtukkâsah merkkejuvvojeh nummeeroornigist älgimáin numerist 2.
Mij lep Suomâ kulttuurlâš riggodâh, já mij kolgâp kohtâluđ ton miäldásávt.
- Vuoi, maht mun koolgâm muštâliđ puohháid siijdâst, et forgâ láá juovlah?
Veik mii miehtâ lii-uv olluv já fiijnáht huksejum, te kávnoo vääri, mii lii čuuvtij ollâgub.
Yle Uđđâseh-prgojuávkku tuáivut puohháid puorijd juovlâid já luholii uđđâ ive!
Kunnijâttum täsivääldi president já árvukyesih
Historjáčällee Kyösti Julku lii miäruštâllâm laapi já läädi rääji räjiuurâid.
Mii láá tutkâm čuođijd iivijd kulttuur ulguupiälááš totkeeh já miäruštâllâm mii já mist šoddâm kove.
Tälvisiijdâst perruuh hárjuttii oovtâst pivdem já kuálástem.
Tälvipääihi tááláá Suomâ kuávlust tuállee sämmiliih láá iällám kuáláástmin keessiv ain Taažâ merâriddoost räi.
Mist lii jieččâm kulttuurjiešhaldâšem sämikuávlust, mut sämmiliih, Suomâ áinoo algâaalmug, ääsih ubâ Suomâst.
Sämitigge lii oovdeb já taan vaaljâpaajeest annaam tergâdin, ete aalmugpeivi ávuduvvoo sämikulttuur miäldásávt já ete sierâ kuávluin ässee sämmiláid adeluvvoo máhđulâšvuotâ uásálistiđ juhlálâšvuođáid.
Aalmugregistertiätuvuáhádâhân puáhtá almottiđ eenikiellânis sämikielâ.
Taat lii sämitige vuossâmuš taan vaaljâpaje ornim aalmugpeivijuhle já páácá meid majemužžân ko mii vaaljâpaje nohá taan ihán.
Palhâšume mieđettuvvoo ovtâskâsulmuid tâi siärváduvváid Taažâst, Ruotâst, Suomâst tâi Ruošâst sämikielâ oovdedmân.
Sämmiliih ääsih sii ärbivuáválijn aassâmkuávluin Suomâst, Taažâst, Ruotâst já Ruošâst.
Párnáid já nuoráid pilkke já raasism lává eromâš háituliih.
Tai suujâi tiet lii stuorrâ tárbu nonniđ jurgâlem pehtilvuođâ.
Tast lâi čyevvee silbâ pajemužžân, jurbâ kollekruvnâ, já pirrâ lijjii tuháttij mield cimccâheh.
- "Vuoi maailm, mon čuáskis täälgis lii!" sij vaidii kuáimásis.
Kyevti ovdebáá sämitige lekkâm ohtâvuođâst áárvust oonnum täsivääldi president vaaldij oovdân ILO 169-sopâmuš ratifistim já movtijditij Suomâ haldâttâs já sämitige kavnâđ ovdâjurduuttis vuovijd čuávdiđ eennâmvuogâdvuođâkoččâmâš já ILO-sopâmuš ratifistim.
Lii meid pyeri mušteđ, et stuárráámuu hiäđu ožžuu toh, kiäin jo ovdiist-uv lijjii stuárráámuuh hiäđuh.
Ohtsâšpargo lasânij suáđij maŋa kuás Ruotâ Jokkmokist tollui 1953 vuossâmuš kuulmâ staatâ sämmilij konferens.
Mut kolgâp leđe ain já eromâšávt návt juhlepeeivi čiävlááh tast, moos lep olláám já juátkup sämmilij vuoigâdvuođâi ovdedem.
Lep miätá historjá kuullâm, ete sämmiliih jäämih suhâjämimân já suddâluveh syemmiláid.
Staatah kalgeh lääččiđ iävtuid toos, ete sämikulttuur puáhtá siäiluđ, mutâ jyehi sämmilâš taha loopâst jieš valjim tast, ete siäilu-uv sämikulttuur já magarin tot siäilu puátteevuođâst.
Ärbivuáválâš tiätu já tááiđuh láá ain puoh tehálumos uási ärbivuáválijd sämmilijd iäláttâsâid já kietâtuojijd.
Sämirääđi kulttuurtorjuid puáhtá uuccâđ elekronlávt sii nettisiijđoi peht.
Mij lep čuávdiškuáttám tágárijd tábáhtusâid, já sahâvuárustân mij áigup eromâšávt vuáijuđ toos, lii-uv iäru tast, mon pyereest min vuáhádâh máttá jurgâliđ Suomâ já Taažâ peln čaallum teevstâid.
Suomâst tavesämikielâ sárnuh eenikielânis suullân 2000 olmožid.
Puoh taah náguseh láá puástud.
Anarâškielâ jurgâleijee jurgâl táválávt uánihâš virgálâš teevstâid tego pevdikiirjijd já almottâsâid já mottoom verd Sämitige siskáldâs teevstâid.
Sun lâi hirmâd viššâl já porgiš já styeredij jyehi peeivi mievtâ já ruugâi viäskárijd, ruugâi já styeredij.
Tagareh tulkkuumeh láá tuše ohtâ vyehi toohâđ heeitugin mii kulttuur.
Taah äššitobdeeh rekrytistojii tuovŋâđ lappum koskâmuu kielâsuhâpuolvâ.
Sämmiliih tarbâšeh meiddei Tii torjuu, movtijdittem já vaikuttâsvääldi mii viggâmuššáid ovdediđ säämi kulttuurjiešhaldâšem, pyerediđ sämmilij vuoigâdvuođâsajattuv já turvâstiđ sämikulttuur jotkuuvâšvuođâ ubâ Suomâst.
- lájádâsah, tegu pyecceiviäsuh, sosiaalhuolâttâs toimâohtâduvah já ráŋgáštâslájádâsah.
Já lâi peivi ovdil juovlâááptu, te ij lam ohtâgin čurgim tuve ige koccoom putes lasâliijnijd, ij ohtâgin lamaš viežžâm juovlâmuorâ, já puvdâlaasâin ij lam ij juovlâtoontu muátunaamargin.
Sämmilâš juáigusärbivyehi lii maccâm kievrâbin ko ovdil.
Jieškote-uv iävtukkâsâst láá kuálusist čuávuvááh tiäđuh: nommâ, iävtukkâsnummeer já áámmát.
Stuárráámus uási sist áásá Taažâbeln.
- "Tiet kale huávrist!" viššâlis kutkâ eeđâi.
Ličij-uv loogilâš, et mij huksiiččijm meid olgo- já torvolâšpooliitlii ohtsâspargo vijđásubbooht.
Sunhân puáhtá keessiđ jivekieddee lippustáágun!
2, juávhoin VILDÁ 2020 Diamántadulvvit, juávhoin Gájanas
Mut te sun huámmášij, maid sun koolgâi porgâđ!
Stuárráámus kielâhaamijn lii tavesämikielâ (davvisámegiella), mii kiävttoo sehe Suomâ, Ruotâ ete Taažâbeln.
Kesipääihih lijjii luándulávt jaavrij ađai šiev kyeličaasij paaldâst.
Mottoom peeivi, ko tuáhtár lâi juolgijdis alne, iiđij säpliguđâgâš, mast lâi vuástápittá njäälmist, jeđe kale tuáhtár-uv huámmášij, maid sij lijjii vájáldittâm.
Sämitigge almoot uuccâmnáál pirâsčällee virge.
Tain enâmijn, main ässiih sämmiliih, láá virgeomâheh kenigâsvuođâst eres lasseen turviđ tárbulijd vaikuttemmáhđulâšvuođâid sämikielâ várás aalmugijkoskâsâš sopâmusâi vuáđuld.
Keevâtlávt ohtâ olmooš lii annaam huolâ anarâškielâ kirjálii pyevtitmist majemui 25 ive ääigi.
Munjin sämikielâi já sämikulttuurij siäilum ij lah iimâš.
Jis tuu naavcah merkkiđ iävtukkâs nummeer jienâstemliipun láá čielgâsávt hiäjusmum, te uážuh kevttiđ jienâstmist iššeen jieijâd valjim išedeijee tâi vaaljâtoimâpargee.
Maarit čokkáá já sust láá kieđah čoolmij oovdâst.
Tego lii patâreijeid čyeccee váinu teikkâ vaje piemmâm.
Išedeijee kenigâsvuotâ lii siäiluttiđ vaaljâsyeligâsvuođâ ađai toollâđ syeligâsâst jienâstem ohtâvuođâst uážžum tiäđuid.
Suomâst lovottem etnisâš tuávváá vuáđuld lii olmooštiätulaavâ mield lavâttem jis tooimâin ij lah asâttum eromâšávt laavâst.
Politiik láá sárnum ennuv já tot paijaan vala kuávdážân.
Säämi ohtsâškodde lii šoddâm eenâb maangâpiälásâžžân.
Uđâsmittem lii Ruotâ vuáđulaavâst joođoost já mij sämmiliih tuáivup, et Ruotâ ovdâskodde čuávvul Suomâ ovdâskode ovdâmeerhâ já meerrid sämmilij status algâaalmugin Ruotâst já et sämmiliih šaddeh uássin Ruotâ aalmugvääldi.
Taan kuullâm ivveest kyehti kove pajaneh iärásij paajaabel já láá mielân teddâšum.
Sij tiäduttii meiddei, et vaaljâlävdikodde lâi kuáđđám čielgiihánnáá Sanila kielâtááiđu talle ko kulmâ iävtukkâs asâttuvvojii.
Virgeomâhâš kalga meid škovliittâs orniimáin tâi eres vuovvijn anneeđ huolâ tast, et ton pargojuávhust lii pargoidis vaattâm sämikielâ táiđu.
Lasseen sämitiggeest lii sämikielâ toimâttâh, mii västid ereslasseen säämi kielâlaahân lohtâseijee jurgâlusâi tooimâtmist virgeomâháid, parga sämikielâ sajattuv pyereedmân sehe uásálist sierâlágán terminologia projektáid.
Mist ij lah lamaš máhđulâšvuotâ vaiguttiđ ovdil ko tääl, magarijd áárvuid mijjân piäijojeh tutkâmušâin já almolâšvuođâst.
Sämmilij sajattâh kirjejui Suomâ vuáđulaahân ive 1995.
Maailm lii čuuvtij stuárráb ko taat mii miehtâ.
Anarâškielâ jurgâlem váldutáárbuh iteh eromâšávt Sämi kielâlaavâ já škoovlâ máttááttâstáárbui peht.
Kunnijâttum President, Minister, Ruotâ já Suomâ sämitigij saavâjođetteijeeh, eres jesâneh já kyesih
4. Tuálvu liipu kiddâ macâstum häämist vaaljâvirgeulmui.
Sämitige tooimân puáhtá uápásmuđ nettičujottâsâst www.samediggi.fi
Tyemes já Maarit lává muorâkäärdist.
Stuorrâ totkeejuávkku čaalij-uv návt jo 1900-lovo aalgâst.
Mij morettijm suátán tuođâlávt eskin talle, ko tot poođij Euroopân.
Vaaljâluvâttâlmist ij pyevti luovâttiđ tiäđuid eres ko sämitige haldâttâs luuvijn lovottem- já tutkâmtárguttâsân.
Patârem já almugijvajâldem jotteev tääl kietâluvâi Euroop kuávlun.
Koskâääigi rääjist sierâ staatah algii šoddâđ sämmilij asâiduttem aassâmkuávluin já staatâi perustem čuosâi kuuloold meid tavas já tave resurssij peht.
Te nieidâš moonâi láátun já aaicâi tobbeen jivekieddee, mon eeči lâi heŋgâstâm mottoom roperuottâs vuálá, vâi säpligeh iä olláám toos.
Eres tove sij lijjii vájáldittám purâdiđ.
Uđâsaassâm mield máddáá sämijuávhuh suddâluvvii syemmilâš kulttuurân.
Uđâsaassâm mield sämmilijd algii jurgâlittiđ ristâoskon já taat jođettij sämikielâ sajattuv hiäjusmân sehe sämmilii tovláá osko lappuumân.
Veikkâba tot, et haalu iššeedmân lii pajanâm.
Anarâšâi varriistâllâm kuávdásmittui Aanaarjäävri čácáduv alda.
Strömstad räjisopâmuš räjiorniimijn ive 1751 keesij Ruotâ-Suomâ já Tanska-Taažâ raajijd maŋŋeed hámásis.
Uáivildâm tom, et mij kolgâp korrâsávt porgâđ tom peeleest, et Yle sämiradio, SR sämiradio já NRK sämiradio finnejeh täst oovdâs-uv ovdánemmáhđulâšvuođâid.
Meid škoovlâst anarâškieláin adelum máttááttâs meeri lii ihásávt lasanâm huámášitteht eidu kielâpiervâltooimâ áánšust.
Hiäđuh láá juksum ton mield ko toh láá vist ánsásum já tastmaŋa juohhum.
Nubbe čáittá tutâvâšvuođâ Paris šoŋŋâdâhsopâmuš šodâdijn, nubbe čáittá presidentkuáhtá Obama já Putin oohtân čolmij smiettâmin čuávdus Syyria koččâmâšân.
Orjâlâškielâst já anarâškielâst láá siämmááh morfologisiih kategoriah já suullân siämmáálágáneh suárguseh, nuuvt et lii älkkee sirdeđ sujâttem já suorgiittem kielâst nuubán.
Oovtâst munnust láá noonâ ohtâvuođah nuuvt uárjás ko nuortâs, já taat loptee munnuu oovtâst Ruotáin eromâš sajan.
Mii pargo ij lah vaalmâš, pic ennuu lii vala porgâmnáál sämmilij vuoigâdvuođâi, kulttuur já kielâ oovdedmân.
Jienâvuoigâdvuođâregisterân ij taarbâš sierâ almottâttâđ.
Puásuisämmilijn aassâmkove nyevdittij poccui luándulijd jotteemkiäinuid merârido kesikuávluin ain suáijáás meccikuávloid já tuoddâráid.
Já te puohah pajanii já purâdii, já nuuvt sij puáránii vuod.
Alemus haldâttâhriehti hilgo vaidâlmijd, maid lijjii toohâm nuorttâlij ovdâolmoošvaaljâin.
Anarâšâin láá lamaš kuálástem, miäcástem já maŋeláá meid šiiveettuálu várás oovtâst kuulmán pajasávt aassum sajeh.
Sämikulttuur kárttá ain kuáhtáđ stuorrâ hástusijd.
Narvik (pajekielân Áhkanjárga teikâ Narviika lii kieldâ já kaavpug Nordland läänist.
Lahâasâttâs kalga väldiđ vuotân sämmilij vuoigâdvuođâid meiddei sämikuávlu ulguubeln - taam ääši oovdedmân mij pivdep tist, pyereh árvukyesih, sierânâs torjuu.
Motomeh lijjii stuárráábeh ko nubeh já motomeh vuod ucebeh: motomeh lijjii viššâleh já motomeh vuod lääških; já motomeh lijkkojii vuoššum kyelikáhhoid eenâb ko piärgukáhhoid, já motomeh vuod lijkkojii piärgukáhhoid eenâb ko vuoššum kyelikáhhoid.
Maacâst jienâstemliipu nuuvt, et tuu merkkim nummeer páácá macâstuv siskiibel ige oinuu olgoskulij.
Mii kulttuur láá viggâm rivdâđ já omâstiđ.
Uđâsaassâm mield eennâmtuálu poođij meid sämikuávlun.
Sieidih láá máhđulávt lamaš meid siijdâi koskâsiih räjiuurah.
Taan laavâst sämmilij kielâlâš vuoigâdvuođâi olášume vuáđudui iänááš jurgâlmân já tulkkuumân.
Lep cevzim tain oovtâst já mii oovdeb suhâpuolvâi korrâ pargoin já piäránaddeelmettumvuođáin.
Toin uáivildii pyere, mii koolgâi čuávuvâš iivij ääigi puáttiđ.
Kuohtui hiätu lii viggâđ ovdediđ ohtsâšpaargon vuáđuduvvee torvolâšvuođâ, mii siskeeld meid viggâmuš ovdediđ tagarijd tooimâid, moh pajedeh luáttámuš.
Uđâsaassâm mield staatâ, kirkko já mađhâšeijeeh peerustškuottii sämikuávlust.
Mii hyelhih já usteveh Taažâst sättih juovdâđ lopâttiđ puásuituálu já luoppâđ sii eellimvyevist, jis Taažâ staatâ pággunjuovvâmmiärádâsah olášuveh.
Veik sun kenski tiätá kost kandâ lii, sun ij haalijd muštâliđ.
Sämikuávlust lii virgeomâhijn kenigâsvuotâ ovdediđ toimâinis sämikielâ kevttim.
Porgâđ nuuvt, keččâđ "Tom Tubdâmettum!" Vuorâs avžui.
Sämmiliih taaidâreh láá puáhtám sämikulttuur ärbivuovijd já ohtsâškodálâšvuođâ uássin uđđâ moodeern taiđuu, mii ij ele tuše galleriain, peic argâpeeivist, interneetist já sosiaallii mediast-uv.
Kielâpiervâltoimâ já nuorttâlâškielâlâš škovlâmáttááttâs láá kuittâg mottoom verd lasettâm kielâ kevttim suomâkielâ paaldâst.
Sämikielâi sajattâh lii uhkevuálásâš veikkâ sämikielâi tile lii mottoom uásild majemui iivij puáránâm.
Nubbe kuáská jo juksum hiätun já nubbe haddekištonavccáid.
Ličij pyeri kavnâđ tuárvás almolijd teikkâ jobâ irâttâsâi miäldásijd čonnâsmijd tast, et tot ävkki, mii puátá, kiävttoo tego lii lamaš saahâ-uv, adai pargosoojij tuurvâstmân.
Tuáivup occest hiäivulâš sämikielâ škovlim (ollâškovlâ/ollâopâttâh), hárjánem västideijee pargoost já sämiohtsâškode já -kielâi tubdâm.
Kalga mušteđ, ete maŋgâ nuorâ ain haalijd hárjuttiđ ärbivuáválijd iäláttâsâidis puoh aštuin peerusthánnáá.
Sämmiliih láá Euroop union kuávlu áinoo algâaalmug.
Lii šiev šoŋŋâ onne, lii uáli liegâs.
Maarit ij uážu vástádâs.
Värivieltist lâi ohtuunis uccâ siijdâš.
Sun moonâi miäcán já kejâdij uccâ kuosijd.
Já eidu talle kirdelii puoh ruopsisryeivileh pennuuruvsumyerjimuorâin šaddokäärdist.
Anarâškielâ lii sämikielâin áinoo, mii sárnoo tuše Suomâst já mii lii ärbivuáválávt sarnum tuše Aanaar kieldâ kuávlust.
- miärustâllâđ staatâ kenigâsvuođâid sämiaalmug háárán
Nuorttâlâšah láá lasseen hárjuttâm uceslágán puásuituálu.
Vuáhádâh ij vala sierree eres sämikielâid.
- päikkienâmist kieldâi meridem munejienâstemsajeh, távjá ovdâmerkkân kieldâi virgáduvah tâi poostah.
Oskottetteht sämmilâš puásuituálukulttuur lii uáli puáris, ko iäláttâs lii uáli spesiaalâšum já sämikielâ ana sistees viehâ vijđes puásuituálun lohtâseijee terminologia.
Puoh robdâalmoonmeh láá huolâstuttâm mii.
Mist lii purrâmuš nuuhâm já mij ferttip uuccâđ lase.
- kieldâ, mast ááiguh riemmâđ iävtukkâssân, lii tuu päikkikieldâ.
Tot lii eromâš ovdâmerkkâ maaŋgâpiälásâš sämikulttuurist, kieldâ lii kyelipivdee- já puásuisämmilâškulttuur kuávlu.
Yle Säämi uážžum tiäđui mield Tave-Suomâ haldâttâhriehti ciälkká, et Tanja Sanila kalga anneeđ nuorttâkielâlâš olmožin.
- luptiđ Säämi parlamentaarlâš rääđi áárvu
Haddekištonahcâ lii vädisvuotâ, mon kuohtuuh peleh lává tubdâm, veik oovtâmielâlâšvuotâ ij lahkin vala kavnum.
Maarit smiättá, ete tot lii uáinám kuus Tyemes lii moonnâm:
Taan paargon ij lah fastâ jurgâleijee.
Váldustivráid väljejuvvojeh kieldâ ässeelovo mield 17-85 airâsid.
Mij tiettip, ete kiäh mij lep, kost mij puáttip já kuus mij lep monâmin.
Sieidáid uhredii kyele, piärgu, čoorvijd sehe maŋeláá meid ruuđâ já eres árvutiiŋgâid.
Ko maailm muttoo já kuáhtáp uđđâ aštuid, lep čáittám, et mij ep vuállán já siäiluttep sämmilâšvuođâ puátteid suhâpuolváid.
Suomâst sämmilâšvuotâ lii miäruštâllum sämitiggelaavâ kuálmád ceehist (3 §) já ton válduvuáđustâssân lii sämikielâ.
Uážuh jienâstiđ tuše oovtâ iävtukkâs.
Mun kiijtám povdiimist sämitige lekkâmáid.
mij tiettip maid sämikulttuurist kalga tutkâđ já mij porgâp tom pyeremustáá.
Aalmugärbivyevi mield sämmiliih algii pivdeđ kuudijd já paimândiđ taid tom maŋa puásujin.
Jeđe mun aiccim kuđhâmievtâ, mii lâi nuuvt olluv, et tot uulâi alme räi.
Haldâttâhriehti hilgo puoh vaidâlmijd ääšist.
Iävtuttâs palhâšume uážžost já enâmustáá 1-2 siijđo kukkosâš kirjálâš vuáđustâllâm kalga toimâttiđ majemustáá 30. vyesimáánu 2014 čujottâsân:
Sämmilijn lii lamaš ive 1996 rääjist päikkikuávlustis kielâs já kulttuuris kyeskee vuáđulaavâ miäldásâš jiešhaldâšem.
Ihepele siste teehin láá puáttám paijeel 30 000 patâreijed, já sij puátih ain lase.
Mun halijdâm meiddei tuáivuttiđ luho eres uđđâ jesânáid já uđđâsist väljejum jesânáid, já tuáivun, et luhostuuvetteđ hástusijnâd já máhđulâšvuođâinâd, moh tist láá taam paajeest.
Sämiaalmug puátteevuotâ ij lah epivises nuuvt kuhháá, ko siäiluttep mii kulttuur áárvuid, ärbivuovijd já mii siärvuslâšvuođâ.
Patârem luándu-uv lii muttum: ulmuuh vyelgih joton eres-uv saajeest ko kaskoo eđe.
Mij sämmiliih lep ovdâstâm Suomâ mailmist.
Taat pargo lii pištám juo paijeel 20 ihheed.
Juovlâááptu tiervuođah-vuolgâttâs stivrejeh Jovnâ Aikio, Anne Kirste Aikio já Heli Huovinen.
Mij lep porgâškuáttám sämikielâ ohtsâšpargo organistem ohtâvuođâst.
Šoŋŋâdâhnubástus, ruukihaavah, ekonomiavuáhádâh, byrokratia já lahâasâttem vááijuvvuođah sättih leđe liijkás maaŋgâ säminuorân liijkás ennuv já sij pasteh valjiđ mottoom eres ko suuvâ ärbivuáválii iäláttâs.
Tilálâšvuotâ uásild čáittá mii sämmilij siđhesvuođâ já kulttuurlâš rigesvuođâ.
Nuuvt ollâ mievtâ iä pyevti viššâlumos kuuđhahkin huksiđ.
Jiešmeridemvuoigâdvuođâ lasseen julgáštus artiklah, moh kyeskih algâaalmugij vuoigâdvuođâid omâstiđ, kevttiđ já haldâšiđ enâmijd, kuávluid já luánduvaarijd, láá puoh tehálumoseh, ko kiäččá sämmilij uáinimčievâst.
Et tääl páágust puátá oovdân tot, mii lii čiähusist teikkâ pááccám uáinihánnáá.
Sämmiliih palvâlii luánduhäldeid, tego almaid pieggâalmaa (Biegga-almmái, Bieggagállis), äijihšooŋâimmeel (Dierpmis - Äijjih- Àddja) sehe nisonijd ennivuođâ immeel Sáráhká já miäcástem immeel Juoksáhkká.
Keččeeh já peerah ellii jottee ađai noomaadlâš eellimtäävi.
Suomâst ličij ereslágán já kulttuurlávt kievhib kove pegâlmâs taaiđârttáá Nils Aslak Valkeapää ađai Áillohâšâttáá.
Tääl vuossâmuš keerdi juhle lii máhđulâš čuávvuđ meid interneetist.
Kunnijâttum täsivääldi president, áárvust oonnum minister, Taažâ já Ruotâ sämitige saavâjođetteijeeh, pyereh árvukyesih!
Mij kolgâp meiddei tuárjuđ puohâid Suomâ sämikulttuurijd täsipiälásávt, kunnijâtmáin já áárvustanemáin nubijdâm.
Sämmiliih láá pivdám purrâmužžân kuudijd, soorvâid sehe eennâmluudijd.
Kieldâi pargon lii orniđ ässeid maaŋgâid palvâlusâid.
Laavâ mield sämikuávlu staatâlâš já kieldâlâš virgeomâheh kalgeh pargojuávhu pálkkáttijn anneeđ huolâ tast, et jieškoteuv virgádâh pasta palvâliđ äššigâšâid meid sämikielân.
Sun keččâl val uuccâđ Tuámmás.
Aalmugeh annojeh algâaalmugin jis tai madduuh ääsih riijkâst teikâ ton eennâmtieđâlâš kuávlust moos rijkâ kulá riijkâ väldidem asâttem tâi táálái riijkârajij šoddâm ääigi.
Veikkâ sämikielâid lii mottoomverd puáhtám iäláskittiđ, tarbâšeh toh ennuv sierâlágán toorjâtooimâid vâi toh siäiluččii suhâpuolvâst nuubán.