uuid
stringlengths
36
36
article_title
stringlengths
1
51
article_pageid
uint32
807
34k
article_qid
uint32
2
117M
section_heading
stringlengths
1
86
section_level
uint32
0
2
paragraph_text
stringlengths
1
3.78k
paragraph_anchors
list
ea87a34d-d436-4a14-a5ad-25e734aeee58
Флан
33,553
null
null
0
%D0%90%D1%84%D0%B0%D0%B8%D0%BB:Latin_letter_AV_with_horizontal_bar.svg
[ { "start": 0, "end": 70, "qid": null, "pageid": null, "title": "%D0%90%D1%84%D0%B0%D0%B8%D0%BB:Latin_letter_AV_with_horizontal_bar.svg" } ]
6d9375bd-7edf-4e66-9b15-b34cb58fe4bb
Ԟ
18,543
425,337
null
0
Ԟ, ԟ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
4c89a081-12d9-465a-b288-d8f31203758f
Ԡ
18,548
4,250,612
null
0
Ԡ, ԡ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
95db353b-c546-4108-913e-29d2aa3ecb67
Аладатәи_Америка
17,455
18
null
0
мини|Аладатәи Америка Аладатәи Америка (South America) — Америка аконтинент аладатәи ахәҭа. Ари адунеи ахәҭа мраҭашәаратәи адгьылкәымпылбжаҿы иҟоуп.
[ { "start": 0, "end": 21, "qid": null, "pageid": null, "title": "Афаил:South_America_(orthographic_projection).svg|мини" }, { "start": 31, "end": 38, "qid": null, "pageid": null, "title": "Америка" }, { "start": 65, "end": 75, "qid": null, "pageid": null, "title": "Аконтинент" }, { "start": 109, "end": 141, "qid": null, "pageid": null, "title": "Мраҭашәаратәи_адгьылкәымпылбжа" } ]
907fa8fe-77b2-4f29-9d6b-e6f8f7879e98
Аладатәи_Америка
17,455
18
Алада-Америкатәи арекордқәа
0
Акатегориа:Аконтинентқәа
[ { "start": 0, "end": 0, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аладатәи_Америка" }, { "start": 0, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аконтинентқәа" } ]
9483f565-8d92-47ca-a863-a13f19372dd0
Ԉ
18,547
3,626,317
null
0
Ԉ, ԉ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
a583a774-ed5c-43db-8f6c-b56faf6299b2
Мықәтәи_аепископцәа_ртәарҭа
26,557
31,355,368
null
0
Мықәтәи аепископцәа ртәарҭа, Мықәтәи аепархиа — Аԥсны абжьаратә шәышықәсақәа раан аепархиа. Ишьаҭаркын X ашәышықәса аҩбатәи азбжазы.
[ { "start": 48, "end": 53, "qid": 23334, "pageid": 17176, "title": "Аԥсны" }, { "start": 103, "end": 115, "qid": null, "pageid": null, "title": "X_ашәышықәса" } ]
e6d0b2bb-dc32-4465-b2c4-e7f711326cc8
Мықәтәи_аепископцәа_ртәарҭа
26,557
31,355,368
Аҭоурых
0
Матиане Қарҭлиса ишану ала, «Аԥсуаа» раҳ Леон III (957-967) иргылеит Мықәтәи ауахәама, иаԥиҵеит аепископцәа рҭәарҭа, иныҳәаны, Анцәа имчала ихиркәшеит.“ Уи аԥҵан Аԥсны ( Мраҭашәаратә Қырҭтәыла) акатоликосат аепархиақәа руакы аҳасаб ала. Қырҭтәыла акзаара аепоха аан (XI-XV ашә.) Қырҭтәыла акатоликос-патриарх инапаҵаҟа иҟан, нас, XV ашәышықәса анҵәамҭаз иаку аҳра аполитикатә хыбгара ашьҭахь, Аԥснытәи ( алада-мраҭашәаратә Қырҭтәыла) акатоликос инапаҵаҟа. XVI ашәышықәсаз Одышьтәи самҭавро аԥҵара ашьҭахь, Мықәтәи аепископцәа иқәиргылон Одышьтәи ахада, ишьақәирӷ әӷ әон Аԥснытәи акатоликос. Мықәтәи аепископцәа ртәарҭа иаҵанакуан аӡиасқәа Мықәи Кәыдри рыбжьара иҟаз атерриториа. Мықәтәи аепархиа архиереи Мықәтәи ҳәа ауп дышдыру. Иахьазы идыру раԥхьаӡатәи Мықәтәи аепископ хада Григол (XII ашә.) иоуп. Уи иӡбахәы ҳәоуп иара ихаҭа иргылаз Мықәтәи ауахәама асаркьалсырҭаҿы асомҭаврули аҩырақәа рҿы, аполиграфиатә шәҟәқәа рҿы абарҭ аҩырақәа XII ашәышықәса ирыҵанакуеит ҳәа азгәаҭоуп. Анаҩсантәи еицырдыруа Мықәтәи архиереи, Мықәтәи аҩырацқьа (1300 ш.) ахҩылааразы аҿаҵа ҟазҵаз аепископ хада Даниел иоуп. Мықәтәи акафедраҿ иоуранагӡара аепохас азгәаҭоуп XIII ашәышықәса анҵәамҭеи XIV ашәышықәса алагамҭеи.
[ { "start": 51, "end": 54, "qid": 23711, "pageid": 8915, "title": "957" }, { "start": 55, "end": 58, "qid": 23699, "pageid": 8925, "title": "967" }, { "start": 1040, "end": 1044, "qid": 5609, "pageid": 8007, "title": "1300" } ]
185611c9-9d65-49ef-b098-6d3dea2d99d2
Мықәтәи_аепископцәа_ртәарҭа
26,557
31,355,368
Аҭоурых
0
Мықәтәи аҩырацқьа (1300ш.) аҿы, ахҩылааразы аҿаҵа ҟазҵази ахҩылааҩи рышьҭахь дарбоуп Мықәтәи аепископ хада Абраҳам. Иара Мықәтәи акафедраҿ аус иуан XIV ашәышықәса актәи азбжазы. Аҩырацқьа ажәытәтәи анҵамҭаҿы иӡбахәы ҳәоуп Мықәтәи аепископ хада Амбриа, аха иара аус аниуаз апериод ашьақәыргылара уадаҩуп.
[]
fe64c76d-5460-4314-b96d-486f5a1acd17
Мықәтәи_аепископцәа_ртәарҭа
26,557
31,355,368
Аҭоурых
0
Анаҩстәи Мықәтәи архиереи Романоз иоуп, уи Ҭоԥуриӡеаа ршьатә шәҟәы аҿы шаҳаҭс дарбоуп. Зыӡбахәы ҳәоу ашәҟәы 1484 - 1511 шш. ирыҵаркуеит, ишубарҭоу ала, Романозгьы убри аамҭазы аус иуан. Анаҩстәи Мықәтәи архиереи, аепископ хада Елиа иоуп (XVI ашә.). Иара иӡбаҳәы ҳәоуп ихаҭа иҿеиҵаз Мықәтәи аомофораҿ иҟаҵоу ақәҩыра аҿы, уи аҟынтә ишубарҭоу ала, иара ҩ-кафедрак – Мықәтәии Драндатәии анапхгара рзиуан. XVI ашә. агәҭаны, инықәырԥшны 1543-1549 шш. рыбжьара, Имереҭтәи аҳ Баграт III (1550-1565 шш.) иаԥшьгарала имҩаԥыргеит мраҭашәаратәи Қырҭтәыла ауахәаматә еизара, уи ахдырра алаҟәреи ауахәаматә ҵасқәа реилагареи аԥыхразы иахәҭоу аусмҩаԥгатәқәа рымҩаԥгара иазкын. Ауахәаматә еизара аднакылеит ауахәаматә аӡбаратә баҟа “Акатоликосцәа рзин”. Қырҭтәыла аԥшьаҩыхадацәа инрываргыланы, ари аизара далахәын Мықәтәигьы. Аха, рыцҳарас иҟалаз, ахыҵхырҭақәа рҿы уи ихьӡ аанымхеит. Анаҩсантәи аамҭазы Мықәтәи акафедраҿы аус иуан аепископ хада Еԥвҭиме Саҟварелиӡе.
[ { "start": 108, "end": 112, "qid": 6639, "pageid": 9399, "title": "1484" }, { "start": 115, "end": 119, "qid": 6188, "pageid": 9426, "title": "1511" }, { "start": 431, "end": 435, "qid": 6523, "pageid": 9458, "title": "1543" }, { "start": 436, "end": 440, "qid": 6554, "pageid": 9464, "title": "1549" }, { "start": 480, "end": 484, "qid": 6557, "pageid": 9465, "title": "1550" }, { "start": 485, "end": 489, "qid": 6634, "pageid": 9480, "title": "1565" } ]
6b1df263-f202-498f-8170-05200b7141df
Мықәтәи_аепископцәа_ртәарҭа
26,557
31,355,368
Аҭоурых
0
Уи аҿаҵа ҟаиҵеит (1560-1578 шш.) Метафрас ахҩылааразы, иӡбахәы ҳәоуп иара иҿаҵала ичаԥоу, Мықәтәи ауахәамаҿы ишьҭоу Анцәа Иан лныхачаԥа аҩырақәа рҿгьы. Иара Мықәтәи акафедраҿ аус иуан 1560-1578 шш. рзы. ԥыҭк ихьшәаны, 1578-1616 шш. рзы Еԥҭвиме Саҟварелиӡе Аԥсны акатоликосс дҟарҵеит.
[ { "start": 18, "end": 22, "qid": 6613, "pageid": 9475, "title": "1560" }, { "start": 23, "end": 27, "qid": 6707, "pageid": 9493, "title": "1578" }, { "start": 218, "end": 222, "qid": 6707, "pageid": 9493, "title": "1578" }, { "start": 223, "end": 227, "qid": 6788, "pageid": 9531, "title": "1616" } ]
2a665bc5-2d5f-4a41-98d9-6ea1537fcac8
Мықәтәи_аепископцәа_ртәарҭа
26,557
31,355,368
Аҭоурых
0
1639-1640 шш. Одышьтәи самҭавроҿы иҟан Урыстәыла аҳәынҭқар Михаил Романов (1613-1645 шш.) ацҳаражәҳәаҩцәа адикәан Ф. Елчини апап П. Захариеви. 1640 ш. жәабран 9 рзы урҭ Мықә иҟан, уа Мақсим Мықәтәи иԥылеит. Мықәтәи акафедраҿ иара иусура XVII ашәышықәса 30-40-тәи ашықәсқәа ирҭагӡоуп. Мықәтәи акафедралтә уахәама аныхақәа рыла ибеиан. Аурыс ацҳаражәҳәаҩцәа уаҟа ирбеит аныхачаԥақәа рҿы иҷыданы иҟаҵаз аҭрақәа ирҭаз Лука Махаробели (агәырӷьажәабжь аазгаз), ацқьа Николаи атәатәахутә-уаҩи, ацқьа Лазари, адикәан хада ацқьа Стеԥанеи уҳәа уб. егь. иԥшьоу рцәеижьхәҭақәеи, аџьарқәеи, егьырҭ ацқьарақәеи.
[ { "start": 0, "end": 4, "qid": 6897, "pageid": 9554, "title": "1639" }, { "start": 5, "end": 9, "qid": 6901, "pageid": 9555, "title": "1640" }, { "start": 75, "end": 79, "qid": 6776, "pageid": 9528, "title": "1613" }, { "start": 80, "end": 84, "qid": 6925, "pageid": 9560, "title": "1645" } ]
db5dfdb1-4b66-4ea2-8f90-55db8672879e
Мықәтәи_аепископцәа_ртәарҭа
26,557
31,355,368
Аҭоурых
0
1658 шықәса ԥхынгәы азы Одышьтәи самҭавро даҭааит Иерусалимтәи апатриарх Паисиос. Одышьтәи абаӷәаза Скәырчаҿ апатриархи ицыз ахаҿқәеи ирԥылаз Мықәтәи аепископ асасцәа акафедралтә ныхабаашҟа инаиԥхьеит, анеҩс, самҭавро аполитикатә центр ахь, Жәыргьыҭҟа инаскьеигеит. Аха, рыцҳарас иҟалаз, зыӡбахәы ҳәоу Мықәтәи архиереи ихьӡ ахыҵхырҭақәа рҿы иарбам.
[ { "start": 0, "end": 4, "qid": 6991, "pageid": 9573, "title": "1658" } ]
d80f4568-58eb-42a4-8a0c-5d48b016afcb
Мықәтәи_аепископцәа_ртәарҭа
26,557
31,355,368
Аҭоурых
0
XVII ашә. 60-тәи ашықәсқәа ралагамҭаз Мықәтәи акафедра дахагылан аепископ Андриа. Уи дигәалаиршәоит 1664-1666 шш. рзы Одышьтәи самҭавроҿы иҟаз Антиохиатәи апатриарх Макариос. Зыӡбахәы ҳәоу Андриа Мықәтәи - иара иҿаҵала ичаԥоу, мықәтәи Анәца Иан лныхачаԥа ақәҩыраҿы зыӡбахәы ҳәоу Андриа Саҟварелиӡе иоуп. Антиохиатәи Макариос Андриа Мықәтәи атәы иҭиира аус дахьалахәыз азы ауахәама далицан, аепископс даҽаӡәы дықәиргылеит, аха уи ихьӡ иарбам. Ишубарҭоу ала, уи Мықәтәи акафедраҿ аҵыхәтәантәи аепископ Иакоб Мықәтәи иоуп.
[ { "start": 100, "end": 104, "qid": 7581, "pageid": 9579, "title": "1664" }, { "start": 105, "end": 109, "qid": 7585, "pageid": 9581, "title": "1666" } ]
b6901261-0b14-4a8b-b12e-4a43dbe3c38a
Мықәтәи_аепископцәа_ртәарҭа
26,557
31,355,368
Аҭоурых
0
XVII ашәышықәса 60-тәи ашықәсқәа инадыркны, Мықәтәи аепархиа аамҭа цәгьа иҭагылан. Абри аамҭа инаркны аԥсуаа еиҭах Одышь ажәылара иалагеит. Аԥсуаа ауахәамақәеи аберҭыԥқәеи иржәыланы ицәдырҳәуан. Иерусалимтәи апатриарх Досиҭеос идыррақәа инрықәыршәаны, дара акафедралтә ныхабаа, Қьачтәи ауахәама уҳәа, Мықәтәи аепархиа иқәырхит. Убри аамҭазы, Одышь аҩада-мрагыларатәи ахәҭаҿы иҟаз ауахәамақәеи аберҭыԥқәеи рҟынтә самҭавро агәҭаны иҟаз араионқәа рахь, ишәарҭам аҭыԥқәа рахь ииаргоит Мықәтәи аепархиа ацқьарақәа, аныхачаԥақәа, аџьарқәа, ауахәаматә шәҟәқәа, ауахәаматә аинвентар. ԥыҭраамҭак ашьҭахь, Мықә иҟаз Анцәа дзыхшаз лныхачаԥақәа ҩба руакы Жәыргьыҭтәи ауахәамаҿ ирбеит, егьи ҽ Хобтәи аберҭыԥ аҿы. Мықәтәи аҩырацқьа (1300 ш.) - Мартвилтәи аныхабаахь ииаган, даҽа ҩырацқьак (XII-XIII ашә.) Џьруҷтәи аберҭыԥ аҿы иаарԥшын, уажәы уи Џьруҷтәи II аҩырацқьа ахьӡ ала идыруп. 1681 шықәсазы аԥсуаа рнапаҿы иааргеит Одышь аҩада-мрагыларатәи ахәҭа, аӡиа Кьелашәыр аҟынтә аӡиас Егрисҵҟали (уажәы Аалӡга) аҟынӡа аҵакырадгьыл. Ари аҵакырадгьыл аҿы ақьырсиантә ныҳабаақәа аусура зрылшомызт, убри амшала, Мықәтәи аепархиа аԥыхын.
[ { "start": 719, "end": 723, "qid": 5609, "pageid": 8007, "title": "1300" }, { "start": 870, "end": 874, "qid": 7645, "pageid": 9596, "title": "1681" } ]
aa4c5cfd-ac91-46af-bb98-fdd6bcf11454
Мықәтәи_аепископцәа_ртәарҭа
26,557
31,355,368
Алитература
0
Акатегориа:Аԥсны аепархиақәа
[ { "start": 0, "end": 28, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аԥсны_аепархиақәа" } ]
fa9a95e0-164d-4957-acef-9288190c0355
Ԕ
18,549
4,539,994
null
0
Ԕ, ԕ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
e03f8450-a353-4889-9f0a-6407f826997d
Ԋ
18,550
3,926,924
null
0
Ԋ, ԋ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
6c335562-0eac-4abe-9404-ea83dda90ae3
Ԣ
18,551
4,445,035
null
0
Ԣ, ԣ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
2ebcf8b9-c665-41dc-bf82-877cd9472f19
Ԗ
18,552
4,250,617
null
0
Ԗ, ԗ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
fda32240-dea6-4dbf-ad84-e1b1e63cb614
Ԏ
18,554
6,428,321
null
0
Ԏ, ԏ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
250bfa09-41ad-4025-93bd-b950164984cb
Ԍ
18,553
4,713,097
null
0
Ԍ, ԍ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
bfbc494c-5755-4a17-bf5d-b47fc6a07ed1
Џ̆
18,558
20,743,262
null
0
Џ̆, џ̆ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
dfe90171-5cd0-4c24-83f7-bdbd0eeaf483
Х̆
18,557
28,854,819
null
0
Х̆, х̆ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
2a67909b-b19f-4bf5-94fb-8378559e8f1f
18,556
2,568,113
null
0
Ꚋ, ꚋ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
45553016-5732-4445-bba1-a32167dcf5c6
Ԙ
18,559
8,046,625
null
0
Ԙ, ԙ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 7, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
a0a7c0c6-6406-4fad-b66f-b5c13640b76a
Ꚗ̆
18,560
20,743,276
null
0
Ꚗ̆, ꚗ̆ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
8675b0ea-9142-4ad8-852e-a728b2b8b51d
Ш̆
18,561
20,743,269
null
0
Ш̆, ш̆ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
ecd52640-e429-4659-8415-a4ae8c05b1e7
Аъ
18,604
4,073,631
null
0
Аъ, аъ — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
f55f320f-e1a7-4a03-a777-97f7cc6c146b
Ꚏ̆
18,562
28,855,011
null
0
Ꚏ̆, ꚏ̆ — кириллтәи аҩыратә нбан.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
f76366d4-d11e-448e-9991-c126a70a85cf
АӀ
18,606
28,869,565
null
0
АӀ, аӀ — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
26892024-87fa-4886-9f96-ef50354dd909
Гв
18,607
28,869,578
null
0
Гв, гв — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
c7fefe38-f4e3-4433-bd8c-069b144c4f29
Џьонуа
32,302
null
null
0
Џьонуа — Абжьыуа Аԥсны (Аимара) инхо ажәла.
[]
42c4e5aa-0866-4f11-a891-db197e8ec109
Гу
18,609
28,869,586
null
0
Гу, гу — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
1c06cda6-1908-4be3-9e6b-b849c6771a73
Гг
18,608
28,869,581
null
0
Гг, гг — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
357749dd-5e96-40b1-91f4-9a59aebffc84
Гь
18,611
28,862,864
null
0
Гь, гь — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
da04e676-ab17-4bff-9285-1d22873384d8
Гъ
18,610
10,956,670
null
0
Гъ, гъ — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
b13d8b2c-b8e1-4710-8a52-b40f5752d392
Ӷь
18,614
61,137,948
null
0
Ӷь, ӷь — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
442e2c93-a95d-43cf-b905-3dc432ac3f95
Гә
18,613
28,869,575
null
0
Гә, гә — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
41073ac3-ead1-4409-ab48-97a3cdbe566c
ГӀ
18,612
19,511,870
null
0
ГӀ, гӀ — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
de0a1572-769c-43a8-96f6-2e26beadd6e2
Ҕь
18,616
31,354,234
null
0
Ҕь, ҕь — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
50007538-3595-4177-9b12-9aca00401044
Ҕә
18,617
28,869,664
null
0
Ҕә, ҕә — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
3b15922f-7cf6-415b-aa85-ffd26d7d1f8b
Ӷә
18,615
61,138,007
null
0
Ӷә, ӷә — кириллтәи аҩыратә диграф.
[ { "start": 9, "end": 26, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
3eb7ec41-5fc6-468e-85e7-9905e9705c4d
ХхьӀв
18,619
21,504,948
null
0
ХхьӀв, ххьӀв — кириллтәи аҩыратә пентаграф.
[ { "start": 15, "end": 32, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
bce75deb-2e31-4d62-bbc6-1ee685bdfc17
ХьӀв
18,621
28,889,974
null
0
ХьIв, хьIв — кириллтәи аҩыратә тетраграф.
[ { "start": 13, "end": 30, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
770d2d34-f438-4673-82de-5e19c69ab993
КъӀв
18,625
28,889,811
null
0
КъIв, къIв — кириллтәи аҩыратә тетраграф.
[ { "start": 13, "end": 30, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
fde708a0-49ec-46b7-a297-375588e049b5
ХхьӀ
18,623
28,889,971
null
0
ХхьI, ххьI — кириллтәи аҩыратә тетраграф.
[ { "start": 13, "end": 30, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
7a88a956-51a9-487f-87e6-10f8fefa11ed
КкъӀв
18,620
28,889,990
null
0
КкъӀв, ккъӀв — кириллтәи аҩыратә пентаграф.
[ { "start": 15, "end": 32, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
83de29ac-5cc0-4f3d-982e-6a5ff27a4d36
КкъӀ
18,626
28,889,771
null
0
КкъӀ, ккъӀ — кириллтәи аҩыратә тетраграф.
[ { "start": 13, "end": 30, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
2fc39920-331c-4e90-a7ec-e1d385e7e68a
Ллъв
18,624
28,889,969
null
0
Ллъв, ллъв — кириллтәи аҩыратә тетраграф.
[ { "start": 13, "end": 30, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
b71ff499-e855-4192-8b27-a43a27728ef8
ЦӀцӀ
18,629
25,700,952
null
0
ЦӀцӀ, цӀцӀ — кириллтәи аҩыратә тетраграф.
[ { "start": 13, "end": 30, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
573ee17c-2773-402c-a514-63ce6637fbbc
ХъӀв
18,622
28,889,973
null
0
ХъIв, хъIв — кириллтәи аҩыратә тетраграф.
[ { "start": 13, "end": 30, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
67117268-19da-4b7d-a1e8-cc350f1dabea
ЧӀчӀ
18,628
25,700,956
null
0
ЧӀчӀ, чӀчӀ — кириллтәи аҩыратә тетраграф.
[ { "start": 13, "end": 30, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
3db52ff9-37a4-4343-8cfa-0efd9aaf13aa
ЧӀв
18,632
28,885,710
null
0
ЧӀв, чӀв — кириллтәи аҩыратә триграф.
[ { "start": 11, "end": 28, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
8c51a5ce-0937-4123-955e-f94c9760231e
ГъӀв
18,627
28,889,632
null
0
ГъӀв, гъӀв — кириллтәи аҩыратә тетраграф.
[ { "start": 13, "end": 30, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
51990c73-10d7-4edd-9681-8916912edadd
Кхъу
18,631
28,885,811
null
0
Кхъу, кхъу — кириллтәи аҩыратә тетраграф.
[ { "start": 13, "end": 30, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
ba0cad84-1ee3-4268-b6a9-bc14f8473c3f
Мерилин_Монро
17,565
4,616
null
0
мини| Мерилин Монро Мерилин Монро (Marilyn Monroe; 1, Лос-Анџьелес, ЕАА — 5, Лос-Анџьелес, ЕАА) — ашәаҳәаҩ амодель, америкатәи ркиноактриса 1950 шықәсқәа рзы.
[ { "start": 0, "end": 19, "qid": null, "pageid": null, "title": "Афаил:Marilyn_Monroe_in_1952_TFA.jpg|мини" }, { "start": 54, "end": 66, "qid": 65, "pageid": 3319, "title": "Лос-Анџьелес" }, { "start": 68, "end": 71, "qid": 30, "pageid": 30801, "title": "ЕАА" } ]
989bb368-23ce-4d89-961f-5c739b11796d
Мерилин_Монро
17,565
4,616
null
0
Акатегориа:Америкатәи актиорцәа Акатегориа:Америкатәи ашәаҳәаҩцәа Акатегориа:Ауриа актиорцәа Акатегориа:Ауриа ашәаҳәаҩцәа Акатегориа:Аҽшьҩцәа Акатегориа:1926 шықәсазы ииз Акатегориа:Рашәарамза 1 рзы ииз Акатегориа:1962 шықәсазы иԥсыз Акатегориа:Нанҳәамза 5 рзы иԥсыз
[ { "start": 0, "end": 31, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Америкатәи_актиорцәа" }, { "start": 32, "end": 65, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Америкатәи_ашәаҳәаҩцәа" }, { "start": 66, "end": 92, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Ауриа_актиорцәа" }, { "start": 93, "end": 121, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Ауриа_ашәаҳәаҩцәа" }, { "start": 122, "end": 141, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аҽшьҩцәа" }, { "start": 142, "end": 170, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:1926_шықәсазы_ииз" }, { "start": 171, "end": 202, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Рашәарамза_1_рзы_ииз" }, { "start": 203, "end": 233, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:1962_шықәсазы_иԥсыз" }, { "start": 234, "end": 266, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Нанҳәамза_5_рзы_иԥсыз" } ]
4de5509b-01ad-47fc-8283-3fde1de8670f
YouTube
17,634
866
null
0
YouTube — Еиду Америкатә Штатқәа авидеохостинг.
[ { "start": 10, "end": 32, "qid": 30, "pageid": 3916, "title": "Еиду_Америкатә_Штатқәа" } ]
7f1d1a75-d0dd-4da9-8f15-15a564353e46
Аԥсуа-адыга_бызшәақәа
17,635
33,852
null
0
Аԥсуа-адыга бызшәақәа
[]
187b7935-36d6-454f-9fb7-e9761b3ba32f
Хъв
18,633
61,138,009
null
0
Хъв, хъв — кириллтәи аҩыратә триграф.
[ { "start": 11, "end": 28, "qid": null, "pageid": null, "title": "Кириллтәи_аҩыратә" } ]
d8d0f9b1-fecf-4fd1-969f-26016c82c160
Бырзентәыла_амилаҭтә_ҭоурыхтә_музеи
18,635
822,101
null
0
Бырзентәыла амилаҭтә ҭоурыхтә музеи
[]
3064676f-22c9-4932-a026-9f485d833400
Бырзентәыла_амилаҭтә_ҭоурыхтә_музеи
18,635
822,101
null
0
Акатегориа:Бырзентәыла амузеиқәа
[ { "start": 0, "end": 32, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Бырзентәыла_амузеиқәа" } ]
822f5a68-8d7f-4fcf-8e4c-3ba01d17104d
Аетнос
27,013
41,710
null
0
Аетнос (ἔθνος — ажәлар) – ари обиективла, мамзаргьы субиективла еицырзеиԥшу аҟазшьақәа рыла еибарку ауаа ргәыԥ ауп. Аетнологиа еиуеиԥшым ахырхарҭақәа ирыҵаркуеит ахылҵшьҭра, абызшәа, акультура, анхарҭа аҵакырадгьыл, ахдырра уҳәа реиԥш иҟоу аилкаарақәа.
[]
b616c3fa-439f-49d3-ae0c-20bcfd28c594
Аетнос
27,013
41,710
Аетнос атеориеи аконцепциеи
0
Ҭоурыхла раԥхьатәи ауаа рсоциалтә еилазаараны иҟан шьала-дала еизааигәаз аилазаарақәа – аклан, ажәлантә. Урҭ араса излеиԥшымыз – дара аҿиара змаз, хаҿсахьала еиԥшыз абиологиатә ҷыдарақәа змаз ауаа ракәын (ацәеижьы аԥшшәы, ахцәы, ахаҿсахьа, аҟазшьа уҳәа). Есҽнытәи аибабара, аиҿцаара, ақьабзқәа, рдунеихәаԥшышьа, рынцәахаҵарақәа уҳәа ирыбзоураны ауаа рҽеидыркылон. Урҭ рыԥсҭазаараҿы ароль ду нанагӡон, дара зхылҵыз аӡә иакәны ахьырыԥхьаӡоз, насгьы аԥсабара амчрақәа иахьреихырхәоз. Ас еиԥш ахәыцрақәа ауаа реидкылара анаҩсгьы, аижәлантәқәеи акланқәеи арӷәӷәон, аколлективтә хдырра шьақәнаргылон. Ажәлақәеи акланқәеи реилаӡҩара анымҩаԥысуаз, урҭ рышьақәгылара азы фактор хадақәаны иҟалон аҭоурых – географиатә хылҵшьҭратә зеиԥшзаара, аԥсабаратә зеиԥшзаара, ақьабзтә зеиԥшзаара. Акланқәеи ажәлантәқәеи реиҿцаара иабзоураны имшьҭраны ианеидылалак, ишьақәгылон ақьабз ҿыцқәа, азхаҵарақәа, аҟазшьақәа, ицәырҵуан ирзеиԥшу абызшәа. Абарҭқәа рылагьы ишьақәырӷәӷәахон ас еиԥш аилазаарақәа рзы иҷыдаҟазшьоу акультура. Даҽакала иуҳәозар, араса еиԥшымкәа аетнос аҽаԥсахлар алшоит, избанзар аетникатә гәыԥқәа акультура аҿиара иадҳәалоуп, иалкаау аетапқәа символра рзыруеит. Аимшьҭрақәа ракәзар, урҭ иалкаау ҵакырадгьылк иадҳәалоуп, ирыхьчоит, аҩныҵҟатәи аиҿкаара рымоуп. Адгьылқәаарыхреи арахәааӡареи ианалага инаркны ишьақәгылоит иалкаау анхамҩатә еиҿкаарагьы. Арҭқәа зегьы аетникатә зеиԥшзаара арҿиаразы агәызҭаҵарас иҟалон. Аимшьҭрақәа реилалара иҿыцу азеиԥшзаара шьақәнаргылон – ажәларқәа ҳәа ззырҳәо, уи символра азнауан еиҳа зкультура ҳараку аилазаара ацәырҵра. Ари аматериалтә культурахьгьы иаҵанакуеит (амыругақәа, амаҭәа, анхарҭа), адоуҳатә ахьгьы (ақьабзқәа, амифқәа, анормақәа, азхаҵарақәа, жәлар рҟазара), даҽакала иуҳәозар, уи ишьақәнаргылоит афольклортә культура. Аетнологцәа рыбжьара аетноси аетносреи рзы иаку еилкаарак ыҟам, убри инамаданы иалыркаауеит еиҳа иаларҵәоу атеориақәеи аконцепциақәеи: Примордиализм – ари аилыркаара иаанаго ауаҩы иетникатә дҳәалазаара ала аԥсабара, мамзаргьы аилазаара аҟны зхатәы шьаҭа змоу иоуп;
[]
2fd2c11f-b995-48b7-b412-bada6c0b8edf
Аетнос
27,013
41,710
Аетнос атеориеи аконцепциеи
0
Аетнос адуалисттә теориа – ари аконцепциа аетносқәа рыҟазаара ҩ-ҵакыкны иахәаԥшуеит. Ари аконцепциа Ҩ. В. Бромлеи зхадараҿы дыҟаз АН СССР аетнографиа аинститут аусзуҩцәа иаԥырҵаз ауп; Асоциобиологиатә хырхарҭа – ари ахырхарҭа иазгәанаҭо аетносра аҟазаара, уи ауаҩы ибиологиатә хаҭарала ашьақәыргылара ауп. Аетникатә адҳәалазаара примордиалтәуп, уи даҽакала иуҳәозар, ауаа аханатә ирҟазшьан; Аконструктивизм – ари атеориа ала уахәаԥшуазар – иԥсабаратәымкәа иҟалаз шьақәгылароуп, даҽакала иуҳәозар, ауаа хықәкыла русура иарҿиаз акоуп; Аинструментализм – ари аконцепциа ала аетносра – мыругоуп, уи ала ауаа рхықәкқәа ирызнеиуеит. Аинструментализм ахырхарҭаҟны иалыркаауеит – аелитартә инструментализми аекономикатә инструментализми. Изакәызеи аетникатә дҳәалазаара? Аетнос – ари асоциалтә гәыԥк иаҵанакуа рҭагылазаашьа ауп, дара ирымоуп амилаҭтәи акультуратәи традициақәа. Ари аилыркаара концепциоуп; аетникатә гәыԥқәа инарҭбаау, мамзаргьы иркьаҿу аҵакы рыҭаны аилыркаара ауҭар алшоит. Иаҳҳәозар, ари аилыркаара убас еиԥш иҭбаазар ауеит, «Америка иашьагәыҭу» («коренные американцы») реиԥш, мамзаргьы «чероки» ҳәа изышьҭоу реиԥш иркьаҿзаргьы ауеит. Даҽа ҿырԥштәык – индиатәи асубконтинент – индиаа етникатә гәыԥкны иԥхьаӡазар алшоит, аха аус аҟны иҟоуп жәабала акультуратә традициақәеи агәыԥхәҭақәеи – гуџьартиаа, пенџьабаа, бенгалиаа, томилаа уҳәа реиԥш иҟоу, урҭгьы етникатә гәыԥ иашаҵәҟьаны иҟоу роуп. Даҽа ҿырԥштәык: Британиа Ду аҟны ауаа – урҭ зегьы британеццәоуп ҳәа уԥхьаӡаргьы алшоит, аха, даҽакала иуҳәозар, дара англичанеццәоуп, шотландеццәоуп, валииццәоуп.
[]
3c669641-3524-4cac-b1bb-fd078c05dd60
Аетнос
27,013
41,710
Арасеи аетникатә дҳәалазаареи реиԥшымзаара
0
Иаагозар, кавказаа (аевропеоидтә) рраса. Мака Мак Конаилл, ирландиатәи анатомиа апрофессор, кавказаа рфизиологиатә ҟазшьарбага дахцәажәеит абас: «Ишкәакәоу ацәеижьи, илашоу аблақәеи, иҭшәоу аԥынҵеи, ипоу ақьышәқәеи змоу. Урҭ рыхцәқәа иашоуп, мамзаргьы иҳәуеит». Ирҳәоит кавказаа зегьы иреиҵоу адыԥшылахәра рымоуп ҳәа, ахыԥыцқәа зҭоу ахаԥыцшьапҭыԥ баҩқәа рҟны, иаагәоуҭаратәы рхыбаҩ рылахь аҟны иқәацәуп, иара убасгьы адыԥшылахәра рхаҿы агәҭатәи ахәҭаҟны. Ауаҩы, зҭеиҭыԥш абарҭ аҟазшьарбагақәа ирықәшәо, кавказаа дреиуоуп ҳәа иԥхьаӡоуп. Кавказаа еснагь рцәеижь шкәакәам, аха Еиду Америкатәи Аштатқәа рҟны «ишкәакәоу» ажәа рхы иадырхәеит ауаа шкәакәақәа ралкаара азы. Кавказаа адунеи атәылақәа жәпакы рҟны иуԥылоит. Абасала, Еиду Америкатәи Аштатқәа рҟни Франциеи кавказаа еиуеиԥшым арасатә ҷыдарақәа рымазар шауа еиԥш, уаҟа инхауа ауаа ирымоуп еиуеиԥшым аетникатә хылҵшьҭрагьы – аӡәы дамериканецуп, егьи – дыфранцызуп. Аамҭа дук иалагӡаны дара еиуеиԥшым абызшәақәа рыла ицәажәалоит, еиуеиԥшым атрадициақәа ныҟәыргалоит, еиуеиԥшым анцәахаҵарақәа рымазаргьы ауеит, уи анырра ӷәӷәа анаҭоит аҭыԥантәи акультура. Аха иазгәаҭатәуп, «арасеи» «аетникатә дҳәалазаареи» аилкаарақәа асубиективтә ҟазшьа рымазаргьы шауа, арҭ аилкаарақәа рыбжьара иҟам иалкаау ҳәаак. Атерминқәа арасатәи аетникатәи дҳәалазаара ашықәсқәа цацыԥхьаӡа рҵакы аҽеиҭанакуан, насгьы арасатәи аетникатәи термин ауаҩы ихаҭара ииашамкәа ианахцәажәогьы ҟалалоит, избанзар уи еиуеиԥшым арасақәеи аетникатәи гәыԥқәа дахьрыҵаркуа азы.
[]
2663780e-c119-4262-b2b6-e3da6976fd1e
Аетнос
27,013
41,710
Аетноси абызшәеи
0
Алингвисттә аспект атәы уҳәозар, амилаҭ аҿиара хнаркәшоит, амилаҭбжьаратә аларҵәара зауз, аҭыԥантәи адиалектқәа ихадоу аԥсҭазаара аҟынтәи алцара зылшаз, алитературатә бызшәа анаԥҵаха аамҭазы. Абызшәеи аетноси реимадареи реихьыԥшызаареи убоит, аетнос аҭагылазаашьа ҿыц аҟны иахәҭоу абызшәатә форма аҭахханы ианыҟало аамҭазы. Ажәларра иалкаау аҭоурыхтә етникатә дҳәалазаараны изыҟалом, изышьақәгылом, аимшьҭратә бызшәа, мамзаргьы адиалекттә форма ахархәара иаҟәымҵзар. Убри аан, ажәларра ирышьашәалаз абызшәатә форма амилаҭ ианкарыжьуа, амилаҭ азы зда ԥсыхәа амам акәны иҟоуп абызшәа аҩыратә форма, даҽакала иуҳәозар, алитературатә бызшәа. Ишдыру еиԥш, иарбанызаалак ажәлар досу дара рхатәы бызшәала ицәажәоит (абызшәа аҩныҵҟа адиалекттә еиԥшымзаара убри аҟара идузар ауеит, еиуеиԥшым ажәлар ргәыԥқәа, зегьы ирымоу еицырзеиԥшу алитературатә бызшәа ала ацәажәара рзалыршомызт). Убри аан, даара аларҵәара аиуеит аҩбызшәара (билингвизм), уи ажәлар ахәҭак, мамзаргьы ажәлар зегьы есҽнытәи рыԥсҭазаара аҟны аҩбызшәакгьы ахархәара анарҭо ауп. Аҩбызшәара – ари амилаҭрацәа ахьынхо аҳәынҭқаррақәа рҟны даара аларҵәара амоуп, уи амилаҭ маҷқәа, дара рхатәы базшәа анаҩс, иахьынхо амилаҭрацәа рхаҭарнакцәа рбызшәа рхы ианадырхәо, ианалацәажәо ыҟоуп. Имаҷым аҭагылазаашьақәа, ажәларқәак бызшәак ала ианцәажәо. Убас англыз бызшәала, мамзаргьы уи аҭыԥантәи авариантқәа рыла ицәажәоит англичанеццәа, англо-австриеццәа, англо-зеландиаҿыцаа, англо-канадеццәа, англо-африканеццәа, Еиду Америкатәи Аштатқәа рҟны инхо американеццәа, иара убасгьы Карибтәи абассеин атәылақәа рҟны инхо ажәларқәеи егьырҭ аетносқәеи ари абызшәала ицәажәоит. Абызшәа ацәажәаратә (разговорный) формеи аҩыратә формеи (алитературатә) рыла иалыркаауеит. Аҩыратәи алитературатәи абызшәақәа змоу амилаҭқәа роуп. Ацәажәаратә бызшәа аетносқәа роуп иныҟәызго, урҭ адиалектқәа рыла ишоит (наречия). Абызшәақәа акыр рыҩныҵҟа, убри аҟара адиалекттә еиԥшымзаарақәа ыҟоуп, етноск иатәу рыбжьара аилибамкаара аҟынӡа ианнанаго (иаҳҳәозар: ҵаҟанемецтәи хыхьтәинемецтәи адиалектқәа, акитаи бызшәа адиалектқәа уҳәа егь.). Уи инадҳәаланы, еиуеиԥшым абызшәақәеи адиалектқәеи бызшәак иатәны азгәаҭара – ари инықәырԥшшәа иҟаҵоу еилкаароуп. Убри аҟынтә алингвистцәа рзы иуадаҩуп абызшәеи адиалекти рыбжьара аиԥшымзаара ашьақәыргылара. Аетнологцәа урҭ реиҟәыҭхагас ирыԥхьаӡоит зхатәыхьӡи зхатәыхдырреи шьақәгылаз аетносқәа рыҟазаара афакт ала. Аха, ас еиԥш азнеишьа, еснагь еиԥш иалнаршом лкаак аҟаҵара, избанзар абызшәеи аетноси рыбжьара аизыҟазаашьақәа аныуадаҩугьы ҟалалоит, убри аҟынтә урҭ реиқәшәарагьы хымԥадатәиим. Убри азоуп ҳаамҭазы адунеи аҟны иҟоу абызшәақәеи ажәларқәа рхыԥхьаӡареи зеиқәымшәогьы.
[]
98f64380-31be-48be-aff8-30864e78778b
Аетнос
27,013
41,710
Аетноси акультуреи
0
Аетнос акультура инарҭбаау аилыркаараҿы – ари аетнос еидызкыло ҷыдаҟазшьоуп, ԥсҭазаароуп. Иара ада ԥсыхәа ыҟам аетнос аҿиареи аиқәырхареи рзы. Иааизакны иуҳәозар, аетностә культура – ари аетнос аматериалтәи адоуҳатә культуреи еидызкыло, ихадароу етнодифференциатә ҷыдароуп.
[]
b2383663-a46a-4b96-9ea8-41664303ce3a
Аетнос
27,013
41,710
Аетноси акультуреи
0
Аетникатә культура – ауаатәыҩса реиԥшҵәҟьа ижәытәӡатәиуп. Акультура змам ажәларқәа ыҟаӡам иахьатәи аамҭазгьы, иҟамызт ахааназгьы. Иарбан жәларызаалак ркультура шьақәгылоуп иара ажәлар рзы мацара иалкаау аҷыдарақәа рыла, аха убри аан урҭ аҷыдарақәа егьырҭ аетносқәа рыбжьарагьы иҟоуп, уи ҳаамҭазтәи аҭоурыхтә аамҭазы ауаатәыҩса зегьы ирҷыдаразаргьы ауеит. Аетникатә культура ршоит аматериалтәи адоуҳатәи ҳәа. Аматериалтә иаҵанакуеит идыру аамҭахәҭак азы иҟаз - аџьа амыругақәа, амцаагага амаҭәарқәа, абџьар, анеиааига маҭәарқәа, аидарамҩангагақәа, анхарҭа уҳәа реиԥш иҟаз иаҵанакуаз аргыларақәа, афатә, ажәтә, ачысмаҭәа, абзазаратә маҭәарқәа, амаҭәа, аимаа, ахылԥахкқәа, аҽырԥшӡага маҭәарқәа уҳәа ирацәаны. Адоуҳатә культура акәзар, ари информациоуп, иара ыҟоуп аколлективтә, мамзаргьы зыԥсы ҭоу иарбан уаҩратә популиациазалаакгьы ахшыҩ рхы иархәаны, ажәлар еимырдоит ажәабжьҳәарала, мамзаргьы арбарала, еиуеиԥшым ахымҩаԥгашьатә формақәа рыла. Адоуҳатә культурахь иаҵанакуеит убас еиԥш акомпонентқәа, атрадициара, аҭышәынтәалара уҳәа реиԥш иҟоу аҟазшьарбагақәа змоу: аџьатә ԥышәа, аҵасқәа, ақьабзқәа, алеишәа, анхамҩа иадҳәалоу, ауаажәларратәи аҭаацәаратәи ԥсҭазаара, еиуеиԥшым аҟазара хкқәа, жәлар рнапҟазара, адинхаҵареи акульти. Убриаан, аетникатә ҷыдарақәа ныҟәызго ракәны иҟалоит (еиҳаракгьы ҳаамҭазтәи аҭагылазаашьа аҟны) апрофессионалтә доуҳатә культура, зегь раԥхьа иргыланы, асахьаркыратә. Етносцыԥхьаӡа акультура иадҳәалоуп иара абзазарагьы. Абзазара иаҵанакуеит ауаа ҷыдала есҽнытәи рхымҩаԥгашьа, иара убасгьы ауаа рыбжьара ишьақәгыло аизыҟазаашьақәа, рматериалтәи рдоуҳатәи ҭахрақәа рынагӡаразы амаҭәарқәа рыхрархәашьа. Ажәларқәа бызшәак ала ицәажәо, ҵакырадгьылк аҟны инхо, нхамҩала еидҳәалоу ршара акритери хадақәа иреиуоуп иҷыдоу ркультуратә хаҿра. Иҟалоит убас еиԥш ажәларқәа, ҵакырадгьылк аҟны инхо, иаку аекономикатә база змоу, бызшәак ала ицәажәо, аха иҟалом ҩ-жәларык, еиԥшу культурак змоу. Ажәлар рхатәы культуратә ҷыдара анырцәыӡ, уи хаз игоу, зхала иҟоу етносны изыҟалом.
[]
2fed9a3e-0dd3-4d93-9369-15cf1db927db
Аетнос
27,013
41,710
Аетноси амилаҭи
0
Амилаҭ – адоуҳатә, акультура-политикатә, асоциал-економикатә акзаароуп аиндустриалтә аамҭазы. Амилаҭ ари аетнос иреиҳау аформа ауп, ажәларра ахаҭыԥан ицәырҵыз. Аетносқәа рыҟазаара адунеи аҭоурых аҟны еснагь иазгәарҭозҭгьы, амилаҭ ашьақәгылара аамҭаны иԥхьаӡоуп Иҿыцу, мамзаргьы Иҿыцӡоу аамҭа. Амилаҭ иаҵанкуеит акымкәа-ҩбамкәа аетносқәа, ҭоурыхтә лахьынҵала еидҳәалахаз, еизааигәахаз. Аетнос – ари ауаа ргәыԥ ауп, аобиективтәи асубиективтәи ҷыдарақәа змоу. Аетнос – аҵакдура иҭышәынтәалоу гәыԥк аҵанакра ауп, амилаҭ акәзар, хықәкыс иамоуп иҿыцу, еиҳау аҿиара ашьҭазаара. Аӡәырҩы аҭҵааҩцәа ргәаанагарала, аилкаарақәа «амилаҭи» «аетноси» еиԥшым. Аетнос азы аҭышәынтәалареи акультуратә ҿырԥштәқәеи реиҭаҟалара аҟазшьазар, амилаҭ рзы даара акраҵанакуеит иҿыцу итрадициатәу аелементқәа реилалара апроцесс ахдырраҿы аагара. Абри алагьы еилкаауп аетнос азы иҭышәынтәалоу агәыԥ аҵанакра еиҳа ишхадароу, амилаҭ рзы аҿиара анхадароу аамҭазы.
[]
5dae066f-2cb5-44f6-b28b-22cd5cf5bae0
Аетнос
27,013
41,710
Азхьарԥшқәа
0
Акатегориа:Аетнографиа
[ { "start": 0, "end": 22, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аетнографиа" } ]
67e52964-b07a-43c2-b190-d841d16b2e6a
Антарктида
17,637
51
null
0
мини|Антарктида Антарктида — аконтинент.
[ { "start": 0, "end": 15, "qid": null, "pageid": null, "title": "Афаил:Antarctica_(orthographic_projection).svg|мини" }, { "start": 29, "end": 39, "qid": null, "pageid": null, "title": "Аконтинент" } ]
4ba44fb4-a01c-45bb-90bd-8fae3fb01d4d
Антарктида
17,637
51
null
0
Акатегориа:Аконтинентқәа
[ { "start": 0, "end": 24, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аконтинентқәа" } ]
b4177448-ea92-4907-b186-39a7bc2078ff
Австралиа_(аконтинент)
17,638
3,960
null
0
мини|Австралиа (аконтинент) Австралиа — аконтинент.
[ { "start": 0, "end": 27, "qid": null, "pageid": null, "title": "Афаил:Australia-New_Guinea_(orthographic_projection).svg|мини" }, { "start": 40, "end": 50, "qid": null, "pageid": null, "title": "Аконтинент" } ]
18b36691-6f3b-41e3-9ef4-117e91bd8aa5
Австралиа_(аконтинент)
17,638
3,960
null
0
Акатегориа:Австралиа (аконтинент) Акатегориа:Аконтинентқәа
[ { "start": 0, "end": 33, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Австралиа_(аконтинент)" }, { "start": 34, "end": 58, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аконтинентқәа" } ]
b2dee9fc-8ba5-4367-9016-29c296a485d6
Банги
27,181
3,832
null
0
Банги (Bangui) – Африкагәҭантәи Ареспублика аҳҭнықалақь.
[ { "start": 17, "end": 43, "qid": 929, "pageid": 30475, "title": "Африкагәҭантәи_Ареспублика" } ]
4f54b5d3-afd1-4bc8-9106-0c8521ff3cf7
Банги
27,181
3,832
null
0
Акатегориа:Африкагәҭантәи Ареспублика ақалақьқәа Акатегориа:Аҳҭнықалақьқәа
[ { "start": 0, "end": 0, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Банги" }, { "start": 0, "end": 48, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Африкагәҭантәи_Ареспублика_ақалақьқәа" }, { "start": 49, "end": 74, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аҳҭнықалақьқәа" } ]
07cbbecd-5f6a-4dab-9052-db392b716136
Аиба,_Антон_Гындыжә-иԥа
17,642
65,443,631
null
0
Антон Гындыжә-иԥа Аиба (, Оҭҳара ақыҭа, Гәдоуҭа араион) — Аԥсны ашәҟәыҩҩы.
[ { "start": 26, "end": 32, "qid": 3596024, "pageid": 2500, "title": "Оҭҳара" }, { "start": 40, "end": 54, "qid": 135943, "pageid": 2447, "title": "Гәдоуҭа_араион" } ]
21532a81-a2d7-47d9-bcd8-08cd326acc8f
Аиба,_Антон_Гындыжә-иԥа
17,642
65,443,631
Абиографиа
0
Диит 1908 шықәса рзы Гәдоуҭа араион Оҭҳара ақыҭан. Иԥсҭазаара далҵит 1931 шықәсазы.
[]
828681db-e632-4a2d-9610-235b2555d352
Аиба,_Антон_Гындыжә-иԥа
17,642
65,443,631
Абиографиа
0
Аҵара иҵон иқыҭаҿтәи ауахәаматә, иара убас Лыхнытәи ашколқәа рҟны. 1929 шықәсазы Н. Лакоба ихьӡ зху Аҟәатәи Аԥсуа школ далгоит. 1931 шықәсазы Ан. Аиба Аҟәатәи амузыкатә техникум дҭалоит, алгаха имаӡақәа иԥсҭазаара далҵит.
[]
87766265-9b2a-4cf9-9d53-844e5a43444c
Аиба,_Антон_Гындыжә-иԥа
17,642
65,443,631
Абиографиа
0
Раԥхьаӡа акәны акьыԥхь аҿы дцәырҵыт 1928 шықәсазы, иара абри ашықәсан иҭыҵыз апоезиатә еизга «Еҵәаџьааҿ».
[]
5d3fb5d5-4301-468f-a9d0-976bea07a304
Аиба,_Антон_Гындыжә-иԥа
17,642
65,443,631
Абиографиа
0
Антологиа ианылаз иҩымҭақәа абри аизгахьтә иаагоуп.
[]
78d50adb-6a37-4ec0-a6ba-aab7f6a23042
Аиба,_Антон_Гындыжә-иԥа
17,642
65,443,631
Алитература
0
Акатегориа:Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа Акатегориа:Аираа Акатегориа:1908 шықәсазы ииз Акатегориа:1931 шықәсазы иԥсыз
[ { "start": 0, "end": 28, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аԥсны_ашәҟәыҩҩцәа" }, { "start": 29, "end": 45, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аираа" }, { "start": 46, "end": 74, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:1908_шықәсазы_ииз" }, { "start": 75, "end": 105, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:1931_шықәсазы_иԥсыз" } ]
9d683093-81df-4464-bf6b-0422feef7afa
Касланӡиа,_Арушьан_Еқәыԥ-иԥа
17,645
65,443,750
null
0
Арушьан Еқәыԥ-иԥа Касланӡиа (Арушан Екупович Касландзия;, Кәтол ақыҭа, Очамчыра араион — ) — Аԥсны ашәҟәыҩҩы.
[ { "start": 58, "end": 63, "qid": 3596062, "pageid": 2526, "title": "Кәтол" }, { "start": 71, "end": 86, "qid": 621000, "pageid": 2441, "title": "Очамчыра_араион" } ]
39cc9888-4def-4cee-bad0-94f441a54f77
Касланӡиа,_Арушьан_Еқәыԥ-иԥа
17,645
65,443,750
Абиографиа
0
Диит 1909 шықәсазы Кәтол ақыҭа Очамчыра араион. Дҭадырхеит 1938 шықәсазы.
[]
4d342d74-41d1-4ee5-a3af-b55894f04939
Касланӡиа,_Арушьан_Еқәыԥ-иԥа
17,645
65,443,750
Абиографиа
0
Дҭан Н. Лакоба ихьӡ зху Аҟәатәи Аԥсуа школ / Ашьхарыуаа рышкол/, абрантә Аҟәатәи апедагогтә техникум ашҟа диасуеит, дагьалгоит 1930 шықәсазы.
[]
a1f4f665-da68-4937-bede-a5a862040f0c
Касланӡиа,_Арушьан_Еқәыԥ-иԥа
17,645
65,443,750
Абиографиа
0
Акьыԥхь аҿы дцәрҵит 1928 шықәсазы.
[]
68a4befd-a1ee-4ed2-bee9-33d16d06d102
Касланӡиа,_Арушьан_Еқәыԥ-иԥа
17,645
65,443,750
Абиблиографиа
0
Иҩымҭақәа. Аҟәа. 1960 шықәса.
[]
6ef169c8-a58f-4227-bfcc-e3b62fc0c25c
Касланӡиа,_Арушьан_Еқәыԥ-иԥа
17,645
65,443,750
Алитература
0
Акатегориа:Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа Акатегориа:Аԥсны апоетцәа Акатегориа:Касланӡиаа Акатегориа:1909 шықәсазы ииз Акатегориа:1938 шықәсазы иԥсыз
[ { "start": 0, "end": 28, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аԥсны_ашәҟәыҩҩцәа" }, { "start": 29, "end": 54, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аԥсны_апоетцәа" }, { "start": 55, "end": 76, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Касланӡиаа" }, { "start": 77, "end": 105, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:1909_шықәсазы_ииз" }, { "start": 106, "end": 136, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:1938_шықәсазы_иԥсыз" } ]
00a61ff2-67be-469c-876b-f867e49e98ba
Анцәа_дзыхшаз_лыхьӡала_Ҵаҟатәи_Бирцха_иҟоу_ауахәама
27,202
65,292,374
null
0
Анцәа дзыхшаз лыхьӡала Ҵаҟатәи Бирцха иҟоу ауахәама (ქვემო ბირცხის ეკლესია) — Аԥсны Ҵаҟатәи Бирцха ақыҭаниҟоу ауахәама. Ауахәама иргылан абжьарашәышықәсақәа раан. Азалтә ргыламҭоуп. Анцәадзыхшаз лыхьӡала иҟоу ауахәама ахәы иқәгылан. Уажәазы иаанханы иҟоуп аныҳәарҭа аҩада-мрагыларатә фрагмент. Аргыларатә маҭәахәқәа рҳасабала ахархәара рыман аҳаши аиларшьышьи.
[ { "start": 78, "end": 83, "qid": 23334, "pageid": 17176, "title": "Аԥсны" } ]
a80c2126-dd2a-4959-ae0e-d2d564908513
Анцәа_дзыхшаз_лыхьӡала_Ҵаҟатәи_Бирцха_иҟоу_ауахәама
27,202
65,292,374
Азхьарԥшқәа
0
Акатегориа:Аԥсны ауахәамақәа
[ { "start": 0, "end": 28, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аԥсны_ауахәамақәа" } ]
1074670f-da67-44f5-96a4-cbb5f2fae5a5
Аҩӡба,_Анатоли_Мкан-иԥа
32,882
15,204,740
null
0
Анатоли Мкан-иԥа Аҩӡба (Анатолий Мканович Авидзба; диит 10, Ҟәланырхәа, Аԥснытәи АССР) — Аԥсны аҵарауаҩ аҩҭаҭәара ахкаҿы, Украина Аҭҵаарадыррақәа ракадемиа алахәыла, Урыстәыла Аҭҵаарадыррақәа ракадемиа академик.
[ { "start": 60, "end": 70, "qid": 3596040, "pageid": 2496, "title": "Ҟәланырхәа" }, { "start": 72, "end": 85, "qid": null, "pageid": null, "title": "Аԥснытәи_Автономтә_Советтә_Социалисттә_Республика" }, { "start": 72, "end": 80, "qid": 23334, "pageid": 17176, "title": "Аԥсны" }, { "start": 122, "end": 155, "qid": null, "pageid": null, "title": "Украина_Аҭҵаарадыррақәа_ракадемиа" }, { "start": 166, "end": 201, "qid": null, "pageid": null, "title": "Урыстәыла_Аҭҵаарадыррақәа_ракадемиа" } ]
80fcbc43-12e7-4ea6-9762-9a70de850d84
Аҩӡба,_Анатоли_Мкан-иԥа
32,882
15,204,740
Азгәаҭақәа
0
Акатегориа:1951 шықәсазы ииз Акатегориа:Жәабранмза 10 рзы ииз Акатегориа:Аԥсны аҵарауаа Акатегориа:Украинатәи аҵарауаа Акатегориа:Урыстәылатәи аҵарауаа
[ { "start": 0, "end": 28, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:1951_шықәсазы_ииз" }, { "start": 29, "end": 61, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Жәабранмза_10_рзы_ииз" }, { "start": 62, "end": 87, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аԥсны_аҵарауаа" }, { "start": 88, "end": 118, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Украинатәи_аҵарауаа" }, { "start": 119, "end": 151, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Урыстәылатәи_аҵарауаа" } ]
cb31d117-862b-4529-b78b-b03f3a804179
Агрба,_Владимир_Уасил-иԥа
17,641
15,063,911
null
0
Владимир Уасил-иԥа Агрба (Владимир Васильевич Агрба; 5, Мгәыӡырхәа ақыҭа, Гәдоуҭа араион, Урыстәылатәи аимпериа — 15) — аԥсуа шәҟәыҩҩы, поет, акомҿартә аполитикатә усзуҩы.
[ { "start": 56, "end": 66, "qid": 3596027, "pageid": 2498, "title": "Мгәыӡырхәа" }, { "start": 74, "end": 88, "qid": 135943, "pageid": 2447, "title": "Гәдоуҭа_араион" }, { "start": 90, "end": 111, "qid": 34266, "pageid": 30681, "title": "Урыстәылатәи_аимпериа" }, { "start": 142, "end": 151, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акомҿар" } ]
f19f3658-4f82-49ba-a044-aa6829a7a3d3
Агрба,_Владимир_Уасил-иԥа
17,641
15,063,911
Абиографиа
0
1922 шықәсазы В. Агрба дҭалоит Аҟәатәи Аԥсуа школ аинтернат, уи даналга, 1928 шықәсазы, иҵара ацҵаразы Москваҟа дцоит, дҭалоит арабфак (аусуцәеи анхацәеи рхәыҷқәа ҽҳәара кьыҿла аҵара дутә школа иахьахрыжьуаз аҵареиурҭа), араҟа иҵара аныхиркәша, 1931 шықәсазы, дҭалоит Москватәи ажурналистика аинститут. 1934 шықәсазы В. Агрба иҵара нагӡаны Аԥсныҟа дхынҳәуеит.
[ { "start": 0, "end": 4, "qid": 2165, "pageid": 7782, "title": "1922" }, { "start": 31, "end": 38, "qid": 40811, "pageid": 1040, "title": "Аҟәа" }, { "start": 73, "end": 77, "qid": 19715, "pageid": 7776, "title": "1928" }, { "start": 245, "end": 249, "qid": 18782, "pageid": 6215, "title": "1931" }, { "start": 268, "end": 301, "qid": null, "pageid": null, "title": "Москватәи_ажурналистика_аинститут" }, { "start": 303, "end": 307, "qid": 18714, "pageid": 6212, "title": "1934" } ]
0af20140-caa2-4bd5-9f2d-43f71259f385
Агрба,_Владимир_Уасил-иԥа
17,641
15,063,911
Абиографиа
0
Акьыԥхь аҿы дцәырҵит 1928 шықәсазы.
[]
5d2f0f5c-7a87-409f-9c94-57f30bdcdce5
Агрба,_Владимир_Уасил-иԥа
17,641
15,063,911
Азхьарԥшқәа
0
Акатегориа:Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа Акатегориа:Аԥсны апоетцәа Акатегориа:Асовет шәҟәыҩҩцәа Акатегориа:КПСС алахәылацәа Акатегориа:Аграа Акатегориа:1912 шықәсазы ииз Акатегориа:Рашәарамза 5 рзы ииз Акатегориа:1937 шықәсазы иԥсыз Акатегориа:Ԥхынҷкәынмза 15 рзы иԥсыз
[ { "start": 0, "end": 28, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аԥсны_ашәҟәыҩҩцәа" }, { "start": 29, "end": 54, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аԥсны_апоетцәа" }, { "start": 55, "end": 83, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Асовет_шәҟәыҩҩцәа" }, { "start": 84, "end": 111, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:КПСС_алахәылацәа" }, { "start": 112, "end": 128, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аграа" }, { "start": 129, "end": 157, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:1912_шықәсазы_ииз" }, { "start": 158, "end": 189, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Рашәарамза_5_рзы_ииз" }, { "start": 190, "end": 220, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:1937_шықәсазы_иԥсыз" }, { "start": 221, "end": 257, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Ԥхынҷкәынмза_15_рзы_иԥсыз" } ]
05f2faa8-f6b3-41d1-9175-241e9eba1e7a
Ԥақәашьтәи_ауахәама_„Абаа“
27,204
65,292,347
null
0
мини Ԥақәашьтәи ауахәама „Абаа“ (ფოქვეშის ეკლესია „აბაა“) — Аԥсны Ԥақәашь ақыҭан иҟоу ауахәама. Ауахәама иргылан абжьарашәышықәсақәа раан. Анефктәи азалтә ргыламҭоуп. Иргылоуп избаиҵәҟьаны ихыу ахаҳәдуқәа рыла. Ауахәама аҭӡамцқәа 1,5 м. аура иаанханы иҟоуп. Ауахәама ихкаауп ахаҳәырҷҷеи ақьыртәеиларшьшьи ирылху агалуан ала, уи алада-мрҭашәаратә ган аҟынтә аҩналарҭа амоуп. Аҭыԥантәи аԥсуаа уи „Абаа“ ҳәа иашьҭоуп. 2018 шықәса нанҳәазы, Қырҭтәыла акультуратә ҭынха ахьчара амилаҭтә агентра ала абриауахәама акультуратә ҭынха абаҟа астатус анашьан.
[ { "start": 0, "end": 4, "qid": null, "pageid": null, "title": "Афаил:Pokveshi_Church_\"Abaa\"_01.tif" }, { "start": 60, "end": 65, "qid": 23334, "pageid": 17176, "title": "Аԥсны" }, { "start": 5, "end": 15, "qid": 621895, "pageid": 2534, "title": "Ԥақәашь" }, { "start": 415, "end": 419, "qid": 25291, "pageid": 7722, "title": "2018" } ]
3ab6e0f3-72b5-4510-a5f3-ebf8dff55895
Ԥақәашьтәи_ауахәама_„Абаа“
27,204
65,292,347
Азхьарԥшқәа
0
Акатегориа:Аԥсны ауахәамақәа
[ { "start": 0, "end": 28, "qid": null, "pageid": null, "title": "Акатегориа:Аԥсны_ауахәамақәа" } ]