Datasets:

guipenedo

/

udhr

like 0

Адам хукукларының әхлиумумы Декларациясы Гириш Баш ассемблея әхлиумумы парахатчылыгың, адалатлылыгың ве азатлыгың эсасы болуп дурян адамзат машгаласының агзаларының хеммесине махсус болан мертебесини, дең дереҗели ве айрылмаян хукукларыны гөз өңүнде тутуп, адам хукукларына болан әсгермезлик этмегиң ве йигренҗиң адамзадың выҗданыны гахар‐газаба мүндүрйән вагшычылыклы херекете гетирмеклигини ве адамларың бейик ниетиниң ыглан эдиши ялы адамлар сөз ве пикир азатлыгына эе болуп, горкудан ве мәтәчликден азат болуп яшар ялы дүнйәни гурмаклыгы гөз өңүнде тутуп, адам өзүниң иң соңкы серишдеси хөкмүнде залымлыга ве эзъет бермә гаршы сөвеше галмага меҗбур болмазлыгыны үпҗүн эдер ялы адам хукукларыны кануның гүйҗүниң горамалыдыгыны гөз өңүнде тутуп, Бирлешен Миллетлер Гурамасы өз Уставында адамың эсасы хукукларына, адамзат шахсыетиниң гымматына ве мертебесине, ве эркеклер билен аялларың дең хукугына болан ынамыны ыкрар этмегини ве гиңишлейин азатлыкда дурмуш шертлериниң говуланмагына ве социал өсүше ярдам этмек барадакы карарыны гөз өңүнде тутуп, Бирлешен Миллетлер Гурамасының агзалары‐дөвлетлериң адам хукукларыны ве эсасы азатлыклары берҗай этмәге ве әхлиумумы хормат этмәге өз үстлерине алан борчларыны гөз өңүнде тутуп, шол өзлерине алан борчлары долы ерине етирмекде шу хукукларың ве азатлыкларың хәсиетини әхлиумумы дүшүнмеклигиң улы әхмиетиниң бардыгыны гөз өңүнде тутуп, хер бир адам җемгыетиң хер бир гурамасы хемише шу Декларация эсасланып, билим хем‐де ылым үсти билен шу хукуклара ве азатлыклара хормат гоймаклыга ярдам этмәге чалышмаклары үчин, ве милли хем‐де халкара прогрессив чәрелериң үсти билен, ве олары дөвлетлериң – Гураманың агзаларының халкларың арасында‐да, оларың юрисдикциясының астындакы халкларың чәгинде‐де әхлиумумы ве нетиҗели ыкрар этмеклери ве амала ашырмаклары үчин шу Адам хукукларының әхлиумумы Декларациясыны хемме халкларың ве дөвлетлериң ерине етирмәге чалышмалы везипеси хөкмүнде ыглан эдйәр. 1‐нҗи МАДДА Хемме адамлар өз мертебеси ве хукуклары боюнча дең ягдайда дүнйә инйәрлер. Олара аң хем выҗдан берлендир ве олар бир‐бирлери билен доганлык рухундакы гарайышда болмалыдырлар. 2‐нҗи МАДДА Хер бир адам шу Декларацияның ыглан эдйән хемме хукукларында ве азатлыкларындан җынсына, реңкине, аял‐эркеклигине, дилине, сыясы я‐да башга гарайышларына, милли я‐да социал гелип чыкышына, байлыгына, гатлагына я‐да башга ягдайына серетмезден дең дереҗеде пейдаланмалы. Онданам башга адамың дегишли юрдуның я‐да ериниң гарашсыз, гөзегчилик астында, өзүни өзбашдак доландырмаян я‐да өзбашдаклыгың башга бир чәклендирилмек ягдайында болмагына серетмезден сыясы, хукук я‐да халкара статус эсасында тапавут гоюлмалы дәл. 3‐нҗи МАДДА Хер бир адам яшамага, азатлыга ве шахсы элдегрилмесизлиге хукуклыдыр. 4‐нҗи МАДДА Хич ким гулчулыкда я‐да табынлыкда сакланмалы дәлдир: гулчулык ве гул сөвдасы әхли гөрнүшинде гадаган эдилйәр. 5‐нҗи МАДДА Хич ким гыналмага я‐да мертебесини кемсидйән рехимсиз, ынсаныетсиз гатнашыга ве җеза сезевар эдилмели дәлдир. 6‐нҗы МАДДА Хер бир адам, хайсы ердедигине серетмезден, онуң шахсыетиниң хукугылыгының ыкрар эдилмегине хаклыдыр. 7‐нҗи МАДДА Хемме адам канун өңүнде деңдир ве хич бир тапавутсыз кануны горага хаклыдыр. 8‐нҗи МАДДА Хер бир адам Конституция я‐да канун тарапындан оңа берлен эсасы хукукларың бозулан ягдайында долы ыгтыярлы милли судлар тарапындан өз хукукларының дикелдилмегине хаклыдыр. 9‐нҗы МАДДА Хич ким эсассыз туссаг эдилип, сакланылып я‐да ковулып билинмез. 10‐нҗы МАДДА Хер бир адам өзүниң хукукларының ве борчларының аныкланылмагы үчин ве оңа гөркезилйән җенаят айыпламаның догрулыгыны аныкламак үчин гарашсыз, битарап суд тарапындан адалатлылыгың хемме талапларына лайыклыкда долы деңлик эсасында өз ишине серетдирмәге хаклыдыр. 11‐нҗи МАДДА Җенаят эденлиги барада айыпланян хер бир адам, тә оңа горанмага әхли мүмкинчиликлериң дөредилен ачык судуң серетмегинде онуң гүнәси канун эсасында аныкланянча, ол гүнәкәр дәл дийлип хасапланылмага хаклыдыр. Хайсыдыр бир херекет эденлиги я‐да херекетсизлик эденлиги үчин шонуң эдилен дөврүнде милли канунлар боюнча я‐да халкара канунлар боюнча җенаят хасапланылмаян болса, хич ким соңра ол боюнча гүнәкәрчилиге чекилип билинмез. Шейле хем җенаятың эдилен дөврүндәкиден артыкмач җеза чәреси белленилип билинмез. 12‐нҗи МАДДА Хич кимиң шахсы ве машгала дурмушына эсассыз аралашылып, онуң яшайыш җайының элдегрилмесизлигине, онуң хабар серишделериниң сырына я‐да онуң намысына ве абрайына эсассыз каст эдилип билинмез. Хер бир адам шейле аралашылмакдан ве каст эдилмекден канун тарапындан горага хаклыдыр. 13‐нҗи МАДДА Хер бир адам хер бир дөвлетиң чәгинде бир ерден башга ере әркин эркин гитмәге ве өзүне яшамага ер сайлап тутмага хаклыдыр. Хер бир адам ислендик юрды, шол санда өз юрдуны хем ташлап гитмәге ве өз юрдуна доланып гелмәге хаклыдыр. 14‐нҗи МАДДА Хер бир адам ызарланылмакдан гачып, башга юртлардан гачыбаталга гөзлемәге ве шол гачыбаталгадан пейдаланмага хаклыдыр. Сыясы дәл җенаят эдиленлиги үчин, я‐да Бирлешен Миллетлер Гурамасының максатларына ве принциплерине терс гелйән иш эденлиги үчин ызарланылян махалында бейле хак‐хукук уланылып билинмез. 15‐нҗи МАДДА Хер бир адамың гражданлыга хакы бардыр. Хич бир адам гражданлыкдан я‐да гражданлыгыны үйтгедип билмек хукугындан эсассыз махрум эдилип билинмез. 16‐нҗы МАДДА Хер бир кәмиллик яшына етен эркек ве аял, җынс аламатларына, миллетине ве динине серетмезден хич бир пәсгелчиликсиз ягдайда никалашмага ве машгала гурмага хаклыдыр. Олар никалашян махалында‐да, никада дуран махалында‐да, никаны бозян махалын‐да дең дереҗели хукукдан пейдаланярлар. Ника диңе никалашян тарапларың эркин ве долы ылалашмаклары эсасында гыйылып билинер. Машгала җемгыетиң тебигы ве эсасы өйҗүги болуп, ол җемгыет ве дөвлет тарапындан горалмага хаклыдыр. 17‐нҗи МАДДА Хер бир адам эмләге еке өзи‐де, башгалар билен билеликде‐де эечилик эдип билер. Хич ким эсассыз ягдайда эмләгинден махрум эдилип билинмез. 18‐нҗи МАДДА Хич бир адам пикир, выҗдан ве дин азатлыгына хаклыдыр, бу хак өз диниңи я‐да гарайшыңы эркин үйтгедип билмеклиги, эркинликде өз диниңе я‐да гарайышларыңа өзбашдак я‐да көпчүликлейин уюп билмеклиги, көпчүликлейин я‐да еке‐тәк ягдайда өвренмеклиги, худая гуллук этмеклиги хем‐де ритуал дәплери ерине етирмеклиги өз ичине аляр. 19‐нҗы МАДДА Хер бир адам эркин дүнйәгарайыша ве оны эркин аян этмәге хаклыдыр. Бу хак хич бир пәсгелчиликсиз өз дүнйәгарайшыңың тарапыны тутмак эркинлигини ве информацияны ве идеялары дөвлет арачәклеринден баглы дәл ягдайда дүрли серишделер аркалы гөзлемек, алмак ве яйратмак эркинлигини өз ичине аляр. 20‐нҗи МАДДА Хер бир адам парахатчылыклы йыгнанышыклар ве ассоциациялар эркинлигине хаклыдыр. Хич бир адам хайсыдыр бир ассоциация меҗбуры ягдайда гиризилип билинмез. 21‐нҗи МАДДА Хер бир адам гөс‐гөни я‐да эркин сайланан векиллериң үсти билен өз юрдуны доландырмага гатнашмага хаклыдыр. Хер бир адам өз юрдунда дөвлет гуллугына дең ыгтыярлы гирмәге хаклыдыр. Халкың эрк‐ислеги хөкүметиң хөкмүрованлыгының эсасыны дүзмелидир. Бу эрк‐ислег вагтал‐вагтал ве галп дәл ягдайда гечирилйән, сес азатлыгыны үпҗүн эдйән, гизлин ягдайда я‐да оңа дең дереҗедәки башга гөрнүшде гечирилйән, әхлиумумы дең сайламак хукугы боюнча гечирилйән сайлавларда йүзе чыкмалыдыр. 22‐нҗи МАДДА Хер бир адам, җемгыетиң агзасы хөкмүнде, социал үпҗүнчилиге, ве хер бир дөвлетиң дүзүмине ве мүмкинчиликлерине лайыклыкда милли тагаллаларың ве халкара хызматдашлыгың үсти билен өз мертебесини ве ыкдысадыетдәки, социал ве медени угурлардакы хукугыны өз шахсыетини эркин өсдүрмәге уланмага хаклыдыр. 23‐нҗи МАДДА Хер бир адам зәхмете, иши эркин сайламага, адалатлы ве оңайлы иш шертлерине ве ишсизликден горалмага хаклыдыр. Хер бир адам, хич хили хукугы кемсидилмезден, дең зәхмете дең хак алмага хаклыдыр. Хер бир ишлейән адам, өзүни ве машгаласыны яшамага долы үпҗүн эдйән, герек болса башга социал үпҗүнчиликлер билен үсти етирилйән, адалатлы ве канагатланарлы төлеге хаклыдыр. Хер бир адам өз бәхбидини горамак үчин професионал союзларыдөретмәге ве профессионал союзлара гирмәге хаклыдыр. 24‐нҗи МАДДА Хер бир адам етерликли чәклендирилен иш гүнүни ве вагтал‐вагтал берилйән төлегли зәхмет ругсатлары өз ичине алян дынч алыша ве бош вагта хаклыдыр. 25‐нҗи МАДДА Хер бир адам, иймити, гейими, яшайыш җайыны, онуң өзүниң ве машгаласының абаданчылыгыны ве саглыгыны сакламак үчин зерур болан социал гуллугы ве герек болан медицина хызматыны шейле хем ишсиз галан ягдайдакы, нәсаг боландакы, инвалид боландакы, дул галандакы, гарран вагтындакы я‐да онуң өзүне баглы дәл ягдайда эмеле гелен яшайыш серишделеринден кесилендәки үпҗүн эдилмәге болан хукуклары өз ичине алян дурмуш дереҗесине хаклыдыр. Энелик ве чагалык айратын хоссарлыга ве көмеге хукук берйәр. Хемме чага, никалы я‐да никасыз догланлыгына серетмезден, бирмеңзеш социал горагдан пейдаланмалыдыр. 26‐нҗы МАДДА Хер бир адам билим алмага хаклыдыр. Билим, иң болманда башлангыч веумумы билим, мугт болмалы. Башлангыч билим хөкманы болмалы. Техники ве профессионал билим хеммә элъетерли болмалы ве ёкары билим хеммелер үчин, хер кимиң башарныгына гөрә, дең дереҗеде элъетерли болмалы. Билим адамзат шахсыетиниң долы өсмегини ве адам хукукларына ве эсасы азатлыклара болан хорматы өсдүрмәге гөнүкдирилен болмалы. Билим әхли халклар арасындакы, җынсы ве дини топарлар арасындакы өзара дүшүнишмеклиге, чыдамлылыга ве достлуга көмек этмели ве Бирлешен Миллетлер Гурамасының парахатчылыгы голдамак боюнча эдйән ишине ярдам этмели. Ата‐энелериң өз кичи чагалары үчин билимиң гөрнүшлерини сайламакда артыкмач хукуклары бардыр. 27‐нҗи МАДДА Хер бир адам җемгыетиң медени дурмушына эркин гатнашмага, сунгатдан леззет алмага, ылмы прогрессе гатнашмага ве онуң мивелеринден пейдаланмага хаклыдыр. Хер бир адамың ылмы, эдеби ве чеперчилик зәхмети эсасында дөредилен ахлак ве мадды бәхбитлери горалмалыдыр. 28‐нҗи МАДДА Хер бир адам шу Декларацияда беян эдилен хукуклар ве азатлыклар долы амала ашырып билер ялы социал хем‐де халкара тертип‐дүзгүне хаклыдыр. 29‐нҗы МАДДА Хер бир адамың шахсыетиниң эркин ве долы өсмеги мүмкин болар ялы җемгыетиң өңүнде борчлары бардыр. Хер бир адам өз хукукларыны ве азатлыкларыны амала ашырян махалында диңе башгаларың хукукларыны ве азатлыкларыны долы ыкрар этмеклиги, ахлагың адалатлы талапларыны канагатландырмагы, җемгыетчилик тертип дүзгүни ве демократик җемгыетде умумы абаданчылыгы үпҗүн этмек максады билен канун тарапындан кесгитленен чәклендирилмелере сезевар эдилип билинер. Шу хукуклары ве азатлыклары амала ашырмак Бирлешен Миллетлер Гурамасының максатларына хем‐де принциплерине хич хили ягдайда гапма‐гаршы гелмели дәлдир. 30‐нҗы МАДДА Шу Декларациядакы хич бир зат хайсыдыр бир дөвлете, адамларың топарына я‐да айры‐айры шахсыетлере шу Декларациядакы беян эдилен хукуклары ве азатлыклары ёк этмәге гөнүкдирилен хайсыдыр бир иш билен мешгул болмага я‐да херекет этмәге берилен хукук хөкмүнде дүшүнилмели дәлдир.

tuk_cyrl

Turkmen (Cyrillic)

tuk

Cyrl

tk-Cyrl

IHMISOIKKEUSDEKLARASJUUNI JOHATUS Ko oon tunnustettu ette kaikila ihmissuvun jäseniilä oon syntymässä saatu sama arvo ja yhenlaiset oikkeuet, joista ei saata luoppuut, ja ko tämä oon vaphauen, oikkeuenmyötäisyyen ja rauhan pohja mailmassa, ko se, ette ihmisoikkeuet oon olheet vähemän tärkkeet ja ette niitä oon ylikattottu, oon saanu aikhaan barbaarissii toimii mikkä oon kauhistuttanheet mailman ihmisten ommaatunttoo, ja ko eläminen mailmassa missä oon puhheen- ja uskonvaphaus ja vaphaus pölöstä ja häästä, oon ilmoitettu kanssoin korkkeimaksi tahoksi, ko oon välttämätön ette laki suojaa ihmisoikkeuksii, niin ette ihmissii ei pakoiteta viimisennä konstina nousemhaan tyrannii ja alaspainamista vasthaan, ko oon tähelistä eesauttaat sitä ette kanssoinväliset ystävälliset suhtheet eistythään, ko Yhistynheitten Kanssoin kansat oon sopinheet Pohjasopimuksessa ette het uskothaan perusoikkeukshiin, ihmisarvhoon ja siihen ette miehilä ja vaimoila oon samat oikkeuet, ja ette het oon päättänheet työtelä sosiaalisen eistymisen ja pareman elämästandardin etheen vaphaamissa oloissa, ko jäsenstaatit oon luvanheet työtelä yhessä Yhistynheitten Kanssoin kans sen etheen ette tehhä ihmisoikkeuksii ja perusvaphauksii lujemiksi, ja ette kunnioittaat ja eesauttaat niitä. ko oon tärkkee ette kaikila oon yhtheinen ymmärys näistä oikkeuksista ja vaphauksista, niin ette tästä deklarasjuunista tullee tosi, Sen tähen Keneraalikokkous anttaa nyt tämän IHMISOIKKEUSDEKLARASJUUNIN kanssoin ja kaikkiin nasjuuniitten yhtheiseksi mooliksi, niin ette jokhainen indiviidi ja jokhainen samfynnin esivalta pittää jammisti ajatella tämän julistuksen pääle, ja auttaat tehhä nämät oikkeuet ja vaphauet lujemaksi opetuksen ja ylöskassuuttamisen kautta, ja niin ette nasjunaalit ja internasjunaalit toimet turvathaan sen ette nämät oikkeuet ja vaphauet tunnustethaan ja kuorathaan ylheisesti ja effektiivisesti sekä jäsenmaissa ja aloissa jokka oon näitten maitten suvereniteetin alla. Artikkeli 1. Kaikki ihmiset synnythään vaphaina, ja heilä kaikila oon sama ihmisarvo ja samat ihmisoikkeuet. Het oon saanheet järjen ja omatunnon, ja het piethään elläät toinen toisen kans niin ko veljet keskenhään. Artikkeli 2. Kaikile ihmisille oon annettu oikkeus kaikkhiin tämän julistuksen oikkeukshiin ja vaphaukshiin ilman mithään eroitusta, niinko ko raasan, ihonfärin, sukupuolen, uskonon, poliittisen tahi muun mielipitheen tähen, nasjunaalisen tahi sosiaalisen alkupörän, omaisuuen, syntymän tahi muun statuksen tähen. Lisäksi, ei piä tehä eroitusta sen maan tahi alan poliittisen, hallinollisen tahi internasjunaalin statuksen tähen, mihin ihminen kuuluu, vaikka tämä ala oon ittenäinen, tahi sitä valvothaan, eli se ei ole autonoominen tahi jos sillä oon muula tavala rajoitettu suvereniteetti. Artikkeli 3. Kaikila oon oikkeus elämhään, vaphautheen ja persoonaalisheen turvalisuutheen. Artikkeli 4. Ei ole lupa pittäät kethään orjana tahi pakkotyössä. Kaikensorttinen orjuus ja orjankauppa oon kieletty. Artikkel 5. Ei ole lupa piinata tahi kohela kethään julmala, ei-humaanilla, alaspainaavalla ja rangaistaavala tavala. Artikkeli 6. Kaikila oon oikkeus joka paikassa vaattiit, ette tuomiotoolit hyväksythään hänen oikkeussubjektinna. Artikkeli 7. Kaikki ihmiset oon samanarvoiset lain eessä, ja kaikila oon oikkeus samhaan lakisuojhaan. Kaikile oon annettu oikkeus samhaan suojhaan niin ette se ei käy laihin diskrimineerata kethään tätä julistusta vasthaan eli ette se ei käy laihin kehoittaat kenenkhään diskrimineeraamisheen. Artikkeli 8. Kaikila oon oikkeus kelppaavhaan aphuun nasjunaalisilta tuomiotooliilta ko oon kysymys tevoista, jokka loukathaan niitä oikkeuksii, mikkä kaikin oon saanheet peruslaissa ja muissa laissa. Artikkeli 9. Kethään ei piä panna arresthiin tahi fankilhaan eli ajjaat pois maasta ilman eellytystä. Artikkel 10. Jokhaisella oon täysin tasa-arvoisesti oikkeus siihen ette häntä oikkeuenmukaisesti ja julkisesti kuulhaan ittenäisessä ja ei-partisessa tuomioistuimessa, ko määräthään hänen oikkeuksista ja velvolisuuksista ja kans sillon, ko häntä vasthaan oon tehty rangaistuskaunet. Artikkeli 11. Jokhaisella, ketä oon syytetty rangaistettaavasta tevosta, oon oikkeus ette hänen räknäthään syyttömäksi siksi ko julkinen tuomiotooli, missä hänelä oon ollu maholisuuet puolustaat häntä itteensä, oon toistannu ette hän oon syylinen lain jälkhiin. Kethään ei piä tuomita tevosta joka nasjunaalin lain tahi kansanoikkeuen jälkhiin ei ollu laiton silloin ko sen tehthiin. Kethään ei piä tuomita ankaramphaan rangaistuksheen ko laki määräs silloin ko rangaistaavan tevon tehthiin. Artikkeli 12. Yhenkhään privaattielämää, perettä, kottii eli preivinvaihettamista ei ole lupa häiritä ilman eelytystä, ja hänen kunniaa vasthaan ei ole lupa hyökätä. Jokhaisella oon oikkeus ette laki suojaa hänen tällaista sekkaintumista ja hyökkäämistä vasthaan. Artikkeli 13. Kaikila ihmisillä oon oikkeus liikkuut vaphaasti ja valita asumapaikan oman maan rajjoin sisälä. Jokhaisela oon oikkeus jättäät minkä maan tahansa, kans oman maan, ja hänelä oon kans oikkeus palata takaisin omhaan maahan. Kaikila oon oikkeus jättäät minkä maan tahansa. Artikkeli 14. Jokhaisella oon oikkeus hakkeet eli ottaat vasthaan asyylin muissa maissa jos heitä kyytäthään. Tämä oikkeus ei jällää sillon ko ihminen oon tehny toelisen ei-poliittisen rikoksen eli tevon joka sottii Yhistynheitten Kanssoin moolii ja prinsiippii vasthaan. Artikkeli 15. Kaikila oon oikkeus kansalaisuutheen. Keneltäkhään ei ole lupa ottaat hänen kansalaisuutta ilman eelytystä, tahi kielttäät häntä vaihettamasta sen. Artikkeli 16. Täysilä miehilä ja vaimoila oon oikkeus naija ja perustaat perheen kattomatta siihen ette mikä heän raasa, nasjunaliteetti eli uskonto oon. Heile oon annettu samat oikkeuet ko het naijhaan, ko het oon naimisissa ja ko het erkkaanuthaan. Avioliitthoon käyään sisäle tyhä ko kumpiki tahtoo sitä vaphaasti ja kokonhansa. Peret oon samfynnin luonolinen ja perustaava osa, ja sillä oon samfynnin ja staatin suoja. Artikkeli 17. Jokhaisella oon oikkeus omaisuutheen joko yksin tahi muitten kans. Keneltäkhään ei ole lupa vieä hänen omaisuutta ilman eelytystä. Artikkeli 18. Jokhaisella oon oikkeus ajatuksen, omantunnon ja uskonon vaphautheen; tämä oikkeus meinaa ette jokhaisella oon vaphaus vaihettaat oman uskonon eli uskon, eli ette jokhaisella oon vaphaus yksin tahi toisten kans julkisesti tahi privaatisti ilmoittaat hänen uskonttoo eli uskoo opettamala, harjoittamalla, rukkoilemalla ja oman uskon tavala. Artikkeli 19. Jokhaisella oon oikkeus mielipitheesseen ja sen esile tuomisheen; tämä oikkeus pittää sisälä vaphauen pittäät omat meiningit ilman ette toiset sekkainthaan niihin, ja vaphauen hakkeet, ottaat vasthaan ja jakkaat tiettoo ja ajatuksii minkä tahansa tietokanaaliin läpi maitten rajoista perustamatta. Artikkel 20. Jokhaisella oon oikkeus vaphaasti olla myötä rauhalisissa kokkouksissa ja yhistyksissä. Kethään ei ole lupa pakoittaat mihinkhään yhistyksheen eli organisasjuunhiin. Artikkeli 21. Jokhaisella oon oikkeus olla myötä styyräämässä ommaa maata, joko suorhaan tahi vaphaasti valituitten representanttiitten kautta. Jokhaisella oon oikkeus yhenlaishiin julkishiin tienasthiin omassa maassa. Kansan tahto oon julkisen esivallan pohjana; tämä tahto tullee näkkyyväksi reekelinmukaisissa ja toelisissa vaaliissa, joissa oon ylheinen ja kaikile yhenlainen äänioikkeus, ja joissa oon salainen äänestäminen eli muu yhenlainen vapaa äänestämistapa. Artikkeli 22. Jokhaisella oon samfynnin jäsenennä oikkeus sosiaalisheen turvhaan, ja jokhaiselle annethaan maholisuus niihin ökonoomishiin, sosiaalishiin ja kylttyyrishiin oikkeukshiin mikkä oon täheliset hänen arvole ja vaphaale eistymiselle nasjunaaliin toimiin ja internasjunaalin yhtheistyön kautta, ja sen jälkhiin mikkä oon staatin organisasjuunit ja resyrsit. Artikkeli 23. Jokhaisella oon oikkeus työhön, työn vaphaasseen valittemisheen, oikkeuenmukaishiin ja hyvhiin työsuhtheissiin, ja suojhaan työttömyyttä vasthaan. Jokhaisella oon diskrimineeraamatta oikkeus samhaan palkkhaan samasta työstä. Jokhaisella työtä tekkeevällä oon oikkeus oikheuenmukaisheen ja hyvhään makshoon joka turvaa hänele ittele ja hänen perheele ihmisarvoisen olemassaolon, ja jos oon tarvet niin saaha muunlaisen sosiaalisen suojan. Jokhaisella oon oikkeus perustaat faakiforeeningin ja tulla myötä faakiforeeninkhiin, ja näin suojata omat interessit. Artikkeli 24. Kaikila oon oikkeus lephoon ja vapaa-aikhaan, ja siksi järkkeevästi rajatthuun työaikhaan ja reekelinmukaisheen feerihään palkan kans. Artikkeli 25. Jokhaisella oon oikkeus elämänstandardhiin joka turvaa hänen ja hänen perheen tervheyen ja hyvinvoinin, johon räknäthään ruvan, vaattheet, asumapaikan ja terveyenhoion ja tarpheeliset sosiaaliset avut, ja jokhaisella oon oikkeus kans turvhaan sillon ko jääpi ilman työtä, sairastuu, menettää työkyvyn, tullee vanhaksi eli ko menettää elämänehot mikkä ei ole hänen ittensä käsissä. Äitiilä ja lapsiila oon oikkeus eriliikaisheen hoithoon ja aphuun. Kaikile lapsile kuuluu sama sosiaalinen suoja, oon het syntynheet sitte avioliitossa eli sen ulkopuolela. Artikkeli 26. Jokhaisella oon oikkeus saaha opetusta. Opetus pittää olla ilman, kuitenki peruskoulussa. Perusopetus pittää olla pakolinen kaikile. Kaikila pittää olla maholisuus saaha faaki- ja ammattiopetusta, ja kaikila pittää olla samat maholisuuet korkkeemphaan opetuksheen sen jälkhiin mikkä heän omat kyvyt oon. Opetuksen moolina oon eistäät ihmisen persoonallisuutta kokonhansa ja lujenttaat ihmisoikkeuksiitten ja perusvaphauksiitten kunnioittamista. Opetus pittää eesauttaat ymmärystä, toleranssii ja ystävyyttä kaikkiin nasjuuniitten, kanssoin ja uskonollisten joukkoin välilä, ja kuurota Yhistynheitten Kanssoin rauhantyötä. Vanhiimiila oon ensioikkeus valita kummoista opetusta heän lapsile annethaan. Artikkeli 27. Jokhaisella oon oikkeus vaphaasti olla myötä samfynnin kylttyyrielämässä, nauttiit kynstiistä ja olla jakamassa tietheen eistystä ja hyöttyi. Jokhaisella oon oikkeus siihen ette hänen moraaliset ja materiaaliset interessit saahaan suojan sen tähen ko hän oon luonu tietheelisen, kirjalisen eli kynstilisen työn. Artikkeli 28. Jokhaiselle häyttyy anttaat semmoisen sosiaalisen ja internasjunaalin oorningin missä tämän deklarasjuunin oikkeuet ja vaphauet saatethaan täyesti tehhä toelisiksi. Artikkeli 29. Jokhaisella oon velvollisuuksii hänen samfynnissä ko tyhä siinä hänen persoonalla oon maholisuuet vaphaasti ja täyesti eistyyt. Ko näitä oikkeuksii ja vaphauksii harjoitethaan, saatethaan jokhaista rajoittaat tyhä silloin ko nouatethaan net lait mikkä turvathaan ja kunnioitethaan toisten oikkeuksii ja vaphauksii, ja ko moraali, julkinen oorninki ja yhtheinen hyvinvoiminen demokraattisessa samfynnissä niin määrää. Näitä oikeuksii ja vaphauksii ei piä mishään tilassa pittäät niin ette net oon Yhistynheitten Kanssoin moolii ja prinsiippii vasthaan. Artikkeli 30. Mithään tässä deklarasjuunissa ei piä tulkita niin ette yksikhään staatti, joukko eli persoona saa oikkeuen olla myötä eli harjoittaat sellaista tekkoo minkä meininkinnä oon tuhota tämän deklarasjuunin mainittemat oikkeuet ja vaphauet.

fkv

Finnish, Kven

fkv

Latn

fkv

DUNUƝA BƐNMAKAN KA A BƐN Adamadenɲa Lasabati ni a la wuriki Sariyalu ma KALAMA DANTƐƐLI Bani fabadenɲa tɔmasere le ye, hɔrɔya ni telen ani jususuma di dunuɲa dɔ, Bani adamaya lasabati lɔnbaliya ni a la gboyaɲɛ le nanin benkanni di mɛn ka mɔɔlu lamuriti, ka kɛ sababu di fana ka mɔɔlu kunna fulen, ka alu lɔ hɔrɔya ɲinina ka alu bɔ misikinaya dɔ, Bani adamaya lakanda ye wajibi le di, fo jamana ye kɛ jamana dafani le di sariya bolo ma, wole ye a kɛla mɔɔlu tɛ muriti ka don jɛdɛ makadan waa la, Bani jamanalu la tɛɛbɛn ni alu la kaninteya ye fen ne di mɛn kakan ka sɛnbɛnteya, Bani jamana mɛnnu ye "ONU" dɛkuruba kɔnɔ, wolu bara alu kan di ko alu di adamaden nakadan, ka a lawuriki ka ban ka cɛ ni muno lakaɲa ko bɛɛ dɔ, Bani alu bara alu kan di fana, ko alu di adamaya lafasa, ka adamaden la hɔrɔya dafa sila bɛɛ kan, Bani, bɛɛ bɛnni miriya kelen ma, ka a lɔ adamaya lasabati ma, wo ye wajibi le di bɛɛ ɲɛ, walako miriya wo ye se lataamala sila bɛɛ kan, "ONU" gbaraba bara a kandi: ko adamaden lakanda sariya ɲin bara kɛ dunuɲa bɛɛ ye wajibi di, sa bɛɛ ye a to i hankili la, ka i tɛsidi, ka mɔɔlu karan a la, ka alu jodon a la, ka a latinma jamanala tɛ. Sariya 1 Adamadennu bɛɛ sɔdɔnɲa kakan, hɔrɔya dɔ, fabadenɲa dɔ ani sariya ta fan dɔ. Hankili ni sɔnɔmɛ ye alu bɛɛ ma, a kakan wo dɔ alu ye bakelenɲa sila lataaman alu ɲɔɔn tɛ. Sariya 2 nan Mɔɔ kelen kelenna bɛɛ ni adamaden lakadan sariya kakan, i kɛda mɔɔ suusu di, i sii tɛ mafɛnɛ nna, i fadikolo tɛ mafɛnɛnna, i kan tɛ mafɛnɛnna, i la dina tɛ mafɛnɛnna, i la jamana mara hankili tɛ mafɛnɛnna, i sɔdɔndiya tɛ mafɛnɛnna. Ani fana jamanalu suuya tɛ danbɔla ka a bɛn sariya wolu ma, alu mara hankili kɛda a suusu di, alu ma kɛ jamanalu hɔrɔyani di, alu kɛda mara suusu kɔnɔ. Sariya 3 nan Adamaden kelen kelenna bɛɛ nii kakan ka lakanda, ka a la hɔrɔya lakanda, ka a kun nakanda. Sariya 4 nan Mɔɔ si makan ka kɛ jɔn di, ka kɛ bolokɔnɔ mɔɔ di, jɔnɲa ni jɔnsan sila bɛɛ bara latɔn. Sariya 5 nan Jankankata suusu ma kan ka sii mɔɔ la min di se fɛ siila a la adamadenɲa la, ka a kunnajii. Sariya 6 nan Adamaden kelen kelenna bɛɛ la mɔɔya ka kan ka lɔn a ɲɛ sariya kunda bɛɛ la, a kɛda fanfan di. Sariya 7 nan Mɔɔ bɛɛ ka kan sariya ɲa kɔdɔ, a ka kan fanan bɛɛ ye mabɛn ɲa kelen ma sariya bolo. Mɔɔ makan ka lafisaya mɔɔ di ka bɛn sariya ɲin lataamanɲa ma. Sariya 8 nan Mɔɔ bɛɛ di se i makasila i la jamana sariya bonnu la ni bila kɛda i la tɔɲɛli sila ma, ni wo tɛ sariya sila ma. Sariya 9 nan Mɔɔ si tɛ se minala ten, ka a don kaso la hamantɛ ka gbɛn a la jamana kɔnɔ ni kun tɛ a la. Sariya 10 nan A wajibiyani, adamaden na ko ye kɛ ko hakika di, ka a lankɛnɛmaya kitibon na telen kɔnɔma, ka a jo ni a jalaki danfaranbɔ. Sariya 11 nan Mɔɔ mɔɔ na a midada sika la sariya bolo ma, a ka kan ne ka jate fɔlɔ ko a sɔn tɛ a dɔ, han kiti ye a jalaki lankɛnɛmaya. Mɔɔ mɔɔ na a midada sariya kɔdɔ bolo ma, sariya kuda sila ma kan ka lɔ a ma. Ani fana a la midali fanka ma kan ka tanbi sariya kɔdɔ jate la. Sariya 12 nan Mɔɔ ma kan ka a bila a mɔɔ ɲɔɔ la kolu dɔ ten; ka bɔ a la denbaya kolu ma, a la gbundu sɛbɛlu, ka wa sii a la lukɔnɔ kolu la. A ma kan ka a dantiɲɛn, a ma kan ka a suma gboya. Sariya ka kan ka bɛɛ lakanda ko suu wolu ma. Sariya 13 nan Taa ni seyi dahani bɛɛ ye jamana kɔnɔ. Jamana yɔrɔ yɔrɔ fana ka i diya, i dise i siila yen. Mɔɔ kɛɛ di se ka bɔ jamana kɔnɔ, a kɛda a fabada di, a kɛda jamana gbɛdɛ di, ka ban ka a kɔsɛyi. Sariya 14 nan Dannatanbikolu kɔdɔ, bɛɛ di se i kun karifadiya ɲinina jamana gbɛdɛ dɔ, i don ma kan ka jɛn a la. Ni sariya lɔnin tɛ mɔɔ ma, mɔɔ mɛn na a la jamana sariya tiɲɛnna ka a bori. Sariya 15 nan Mɔɔ bɛɛ ka kan ka kɛ jamana dɔ jamanaden di. Mɔɔ si tɛ se ha jɛn a la jamana denɲa la, i don di se fanan jamana gbɛdɛ denɲa sɔdɔnna. Sariya 16 nan Ni alu sii seda a ma, kamarennu ni den musolu di se fudula ɲɔɔn ma, siɲɔɔya tɛ a dɔ, dina ko tɛ a dɔ. Alu bɛɛ kakan sariya ɲa kɔdɔ ko bɛɛ dɔ, fudu bolo ma. Fudu tɛ sidi alu tɛ fo alu fila bɛɛ ba bɛn a ma. Denbaya le ye jama tɛfɛden di. Wo dɔ, a kakan ka lakanda jamana bolo. Sariya 17 nan Mɔɔ mɔɔ, a kɛda a kelen na, a kɛda jama dɔ, a di se ka a ta sɔdɔn. Mɔɔ si bolo fen ma kan ka mina a la fanka bolo ma. Sariya 18 nan Hankili lamiri, sɔnɔmɛ lamiri ani dina lawasanin bɛɛ ye. I di se ka i diyananta ta dinalu dɔ, ka a silalu lataama. Sariya 19 nan A lawasanin bɛɛ ye ka a miriya jida, fɔli dɔ, sɛbɛli dɔ, ka hankili ɲinin fan bɛɛ, sila bɛɛ fɛ. Ko si ma kan ka kɛ mɔɔ la wo si dɔ. Sariya 20 nan A lawasani bɛɛ ye ba ɲɔɔn nadɛɛ, kuna dɔ, kɛwɛli dɔ mɛn ni janfa sila tɛ kelen di. Mɔɔ tɛ se karabala ka ladon dɛɛ dɔ, dɛɛ min man di a ɲɛ. Sariya 21 nan Jamanaden bɛɛ di se kɛla jamana kantii di, a yɛdɛkani walal a la mɔɔ suwandini. Jamanaden bɛɛ kakan jamana baarakundalu dɔ bolo kelen ma. Jamana kantiilu fanka siini jamana den na lannaya le ma; jamanadennu ye alu sawo yidala wote ni wote le, ka ala lannaya mɔɔlu suwandi telen ni sariya dɔ. Sariya 22 nan Jamana bɛɛ kakan ka jamanadennu lakanda ɲa kelen ma. Sɔdɔn sila fɛ, dariya sila fɛ, lɔnni sila fɛ, lakandali wo ye bɔla jamana boloko le dɔ ani a ye min sɔdɔnna ani jamana gbɛdɛlu la baaraɲɔɔya dɔ. Sariya 23 nan Bɛɛ kakan ka baara sɔdɔn, ka baara kɛ sɔnɔya dɔ, baara mɛn duman i ɲɛ; bɛɛ kakan ka latanka baaratanɲa ma jamana kɔnɔ. Baara mɛnnu jate kakan, wolu kakan ka sara ɲa kelen ne ma a kɛbaalu ye. Baara kakan ka sara sɔdɔn, sara mɛn di baarala ni a la denbaya balo hali a ma dɛsɛ. Baaralalu la ɲɔɔn nakafo dahani alu ye, alu la munanfan makadan sila fɛ. Sariya 24 nan Ɲɔɔɲɔnni ni ɲanatɛ wajibiyani baarala bɛɛ ye, mɛn ni sara tɛɛ tɛ kelen di. Sariya 25 nan Se wajibiyani bɛɛ ye, se mɛn di ani a la denbaya daha, ka alu kisi kɔnkɔn ma, ka alu dafiyabɔ, ka lau jiya, ka alu dandan ani ka alu musakalu ɲa. Ni jankaro ni baaratanɲa ani misikinaya latɛɛ suusu seda i ma, i kakan ka makadan. Denbatii ni a den kakan ka madɛmɛn; den sɔdɔnda fudu dɔ, a ma sɔdɔn fudu dɔ, a bɛɛ kakan. Sariya 26 nan Kakan wajibiyani bɛɛ ye, a don ma kan ka sara katɛrɛ karan saara fɔlɔ ni a filanan ma. Karan saara fɔlɔ ye wajibi le di bɛɛ ye. Baara makaran ka kan ka aalawanka. Bɛɛ ka kan ka karan saara naaninan masɔdɔn tɛɛ sidi bolo le ma. Karan ka kan ka mɔɔ llawanka, ha a la mɔɔya lasabati, ka a la hɔrɔya lawasa. A kakan ka kɛ sababu di ka ɲɔɔn nagboyaɲɛ boloka, ka hina ni teriɲɔɔya ladon dunuɲa dɔ, siyalu tɛ, dinalu tɛ, ka "ONU" dɛɛkuruba madɛmɛn bɛn nadonna dunuɲa kɔnɔ. A dahani denbatiilu ye ka alu den bila karan na, karan mɛn duman alu ye. Sariya 27 nan A wajibiyani bɛɛ ye ka tɛrɛ i la jamana lɔnniko bɛɛ dɔ han ka a tɔnɔ sɔdɔn. Bɛɛ la baara tɔnɔ kakan ka lakanda, a kɛda sɛbɛ di, a kɛda lɔnni suusu di. Sariya 28 nan A dahani jamana bɛɛ ye ka bɔ sila di, sila mɛn di sariya ɲinnu lakanda ka kɛ kunnafulen di adamadennu ma. Sariya 29 nan Bolo kɔyinin kelen tɛ bɛrɛ ta, wo dɔ, bɛɛ kakan ka kolo i la jama. Jamana dafani dɔ, ɛbɛɛ kakan ka to sariya le kɔ walako i kana bila dolu tɔɲɛ dɔ. Sariya ɲinnu kakan ka lataaman "ONU" dɛɛkuruba la miriya le kan. A makan ka llataaman miriya gbɛdɛ kan. Sariya 30 nan Dalilu si tɛ mɔɔ bolo, a tɛ jamana bolo, ka bɔ sila di, sila mɛn di sariyaba ɲinnu tiɲɛn.

emk

Maninkakan, Eastern

emk

Latn

man

Universal Declaration of Human Rights I ka lā 10 o Dēkēmapa, M.H. 1948, ua ho’oholo a kaūkala ka ‘Aha ‘Ōlelo o Nā Aupuni Hui Pū ‘Ia i ka Hō’ike No Nā Pono Kanaka O Ke Ao Nei, ka palapala holo’oko’a ho’i e hō’ike ‘ia ana ma nā ‘ao’ao ma lalo iho nei. Ma muli o kēia hana kūikawā, ua kuahaua ka ‘Aha ‘Ōlelo i nā Lālā e ho’olaha i ka ‘ōlelo o ka Hō’ike “e ho’olaha, hō’ike’ike, kūkala leo, a e kāko’o ‘ia aku ma nā kula a me nā wahi ho’ona’auao ‘ē a’e, me ka ho’okae ‘ole aku i ke kūlana politika o nā aupuni a me nā panalā’au.” ŌLELO MUA ‘Oiai, ‘o ka ho’omaopop ‘ana i ka hanohano, a me nā pono kīvila i kau like ma luna o nā pua apau loa o ka ‘ohana kanaka ke kumu kahua o ke kū’oko’a, ke kaulike, a me ka maluhia o ka honua, a ‘Oiai, ‘o ka hehikū a me ka ho’owahāwahā i ka pono kīvila o ke kanaka ke kumu o ka hana loko’ino, ka mea ho’i i pi’i ai ka inaina o ka luna’ikehala o kānaka, a ua kūkala ‘ia ho’i ka wehena o ke ao e noo ia nā maka ‘āinana apau me ke kū’oko’a o ka ōlelo a me ka mana’o, me ka maka’u ‘ole, a ‘Oiai, he mea nui ka ho’opakele ‘ana o ke kānāwai i nā pono kīvila o kānaka, inā ho pono nō e ‘imi i ke ala o ke kipi ‘ana i ka hainā a me ka ho’oluhi hewa wale, a ‘Oiai, he mea nui ka ho’okō ‘ana i ka pili aloha ma waena o nā aupuni, a ‘Oiai, ua hō’oia ka po’e o Nā Aupuni Hui Pū la ma o ka Palapala Ho’ohui lā, i ka hilina’i i ke kumu kahua o nā pono kīvila o kānaka, i ka hanohano a me ka waiwai o kānaka, a me ke kau like ‘ana o nā pono kīvila ma luna o ke kāne a me ka wahine, a i ho’oholo ho’i e alu like i ka ho’opi’i ‘ana i ke kūlana o ka nohona kanaka o ke ao noa a, ‘Oiai, ua ho’ohiki Nā Aupuni Lālā i kā lākou ‘ōlelo e ho’okō, ma ke alu like ‘ana me Nā Aupuni Hui Pū ‘Ia, ka paipai ‘ana i ke ao kanaka e mahalo i ke kumu kahua pa’a o nā pono kīvila kanaka, ‘Oiai, ‘o ka ho’omaopopo like ‘ana i kēia mau pono kīvila ka mea nui e kō ai kēia ‘ōlelo ho’ohiki, No laila, ke KUAHAUA nei KA ‘AHA ‘ŌLELO, ‘o ka HŌ’IKE I NĀ PONO KĪVILA O KE AO NEI ka pae ho’ohālikelike, kahi e pi’i like ai nā lāhui a me nā aupuni apau loa, i kū kēlā kanaka, kēia kanaka, a me kēlā hui, kēia hui, me ka ho’omaopopo mau i kēia Hō’ike, ma o ka ho’ona’auao ‘ana, i hō’ihi’ihi ‘ia nā pono kīvila ma ke ala e holumua ai ke aupuni, a i waena ho’i o nā aupuni, a pa’a pono ka ‘ike a i ho’okō ‘ia ho’i e nā Aupuni Lālā a me ka po’e o nā panalā’au e noho ana i ka malu o lākou. Paukū 1 Hānau kū’oko’a ‘ia nā kānaka apau loa, a ua kau like ka hanohano a me nā pono kīvila ma luna o kākou pākahi. Ua ku’u mai ka no’ono’o pono a me ka ‘ike pono ma luna o kākou, no laila, e aloha kākou kekahi i kekahi. Paukū 2 Ua noa i nā kānaka apau loa nā pono kīvila i helu ‘ia ma kēia Hō’ike, me ka ho’okae ‘ole i ka lāhui, i ka wai ho’olu’u o ka ‘ili, i ke kāne a i ‘ole ka wahine ka ‘ōlelo, ka ho’omana, ka mana’o politika a me nā mana’o ‘ē a’e, ka ‘āina a pilina paha i hānau ‘ia ai, ka waiwai, ke kūlana hanauna a me nā kūlana ‘ē a’e. Eia ho’i, ‘a’ole e ho’okae ‘ia ke kanaka ma muli o ke kūlana politika a me ke kuleana kūloko a kūwaho ho’i o kona aupuni nona mai ‘o ia, inā paha he aupuni kū’oko’a he ‘āina noho kahu ‘ia, a i ‘ole ho’i he ‘āina i kaupalena ‘ia kona kū’oko’a ‘ana. Paukū 3 Ua noa i nā kānaka apau ke ola, ka mōhalu, a me ka maluhia. Paukū 4 ‘A’ole e noho kauā kaupa’a ke kanaka; ua pāpā ‘ia ka noho kauā kuapa’a, a me ka ho’okuapa’a ‘ana ma nā ‘ano apau loa. Paukū 5 ‘A’ole e ho’omāinoino ‘ia ke kanaka, ‘a’ole ho’i e ho’opa’i ‘ino ‘ia ke kanaka i kū like ‘ole i ke kūlana kanaka. Paukū 6 E ‘ike ‘ia nā kānaka ma nā wahi apau, he kanaka i ka malu o ke kānāwai. Paukū 7 Ua kau like ke kānāwai ma luna o nā kānaka apau, a e palekana ‘ia e ke kānāwai me ka ho’okae ‘ole. Ua palekana ‘ia nā kānaka i ka ho’okae ‘ole ‘ia, i pāpā ‘ia e kēia Hō’ike, a ua palekana ‘ia ho’i i ka mea e hō’eu’eu ana i ka ho’okae. Paukū 8 Ua noa i nā kānaka apau ka ho’oponopono ‘ia ‘ana e ka ‘aha lunakānāwai mākaukau o ke aupuni, o nā hana a ‘a’e ana i kona pono kīvila i hō’ike ‘ia ma ke kumukānāwai. Paukū 9 ‘A’ole e hopu, ho’opa’ahao, a ho’okuewa wale ‘ia ke kanaka me ke kumu ‘ole. Paukū 10 Ua noa i nā kānaka apau e ho’okolokolo pono ‘ia i mua o ka lehulehu e ka ‘aha lunakānāwai kū’oko’a a kaulike ho’i, no ka ho’oholo ‘ana i ka pono kīvila a me ke kuleana, a me nā mea i ho’opi’i ‘ia iā ia. Paukū 11 Ua noa i nā kānaka apau i ho’opa’i ‘ia no ke kalaima, ka no’ono’o ‘ana i kona hewa ‘ole, a hō’oia pono ‘ia kona ‘a’e i ke kānāwai, ma ka ho’okolokolo ‘ana i mua o ka lehulehu, a i mālama ‘ia ho’i nā mea apau e pono ai kona ‘ao’ao kūplae. ‘A’ole e ho’opa’i kalaima ‘ia ke kanaka i helu ‘ole ‘ia kāna hana he kalaima ma ke kānāwai aupuni a i ‘ole ma ke kānāwai ma waena o nā aupuni i ka wā i hana ‘ia ai. ‘A’ole ho’i e hō’oi ‘ia aku ka ho’opa’i ma luna o ka ho’opa’i e kū ana i ka wā i hana ‘ia ai ke kalaima. Paukū 12 ‘A ‘ole e ‘āke’ake’a kumu ‘ole ‘ia nā mea pilikino, ka ‘ohana, ka home, a me ka ho’olaha ‘ike o ke kanaka, ‘a’ole ho’i e ho’āhewa wale ‘ia kona hanohano a me kona kūlana. Ua noa i nā kānaka apau ka palekana o ke kānāwai i ke ‘āke’ake’a a me ka ho’āhewa wale ‘ia. Paukū 13 Ua noa i nā kānaka apau ka pono kīvila o ka hele a noho ‘ana ma loko o ka palena o ke aupuni. Ua noa i nā kānaka apau ka ha’alele ‘ana i kēlā aupuni, kēia aupuni, a me kona aupuni iho, a ua noa ka ho’i ‘ana i kona aupuni. Paukū 14 Ua noa i nā kānaka apau ka ‘imi ‘ana i nā aupuni pu’uhonua, kahi e noho maluhia ai. E ’au’a ‘ia kēia pono kīvila o ke kanaka i ho’opa’i ‘ia no ka hewa i pili ‘ole i ka politika, a me ka hewa i kū’ē ‘ē i ka pahuhopu a me nā loina o Nā Aupuni Hui Pū ‘Ia. Paukū 15 Ua noa i nā kānaka apau ka noho ‘ana maka’āinana o ke aupuni. ‘A’ole e ‘au’a wale ‘ia ka noho ‘ana maka’āinana o ke kanaka, a ‘a’ole ho’i e ‘au’a ‘ia ka noho ‘ana he maka’āinana o kekahi aupuni ‘ē aku. Paukū 16 Ua noa i nā kāne a me nā wāhine i lawa ai nā makahiki, ka male ‘ana a me ka ho’okumu ‘ana i ‘ohana, me ke kaupalena ‘ole ‘ia ma muli o ko lāua lāhui, ke aupuni, a i ‘ole ko lāua ho’omana. Ua kau like nā pono kīvila male i ka noho male ‘ana, a me ka wā e pau ai ka noho male ‘ana. E male nā kānaka wale nō i koho la’ela’e e noho male. ‘O ka ‘ohana ke kumu pa’a o ke kaiāulu kanaka, a ua noa i ka ‘ohana ka palekana o ke kaiāulu a me ke aupuni. Paukū 17 Ua noa i nā kānaka apau ka ‘ona ho’okahi ‘ana i ka waiwai, a me ka ‘ona pū ‘ana ho’i me nā kānaka ‘ē a’e. ‘A ‘ole e ‘au’a kumu ‘ole ‘ia ka waiwai lewa a waiwai pa’a paha o ke kanaka. Paukū 18 Ua noa i nā kānaka apau ke kū’oko’a o ka mana’o, ka luna’ikehala, a me ka ho’omana; ua noa nō ho’i ka ho’ololi ‘ana i kona ho’omana a i ‘ole kona mana’o, a ua noa ho’i i ke kanaka ho’okahi, a i ‘ole nā kānaka he nui ka hō’ike ‘ana i ka paulele i ka ho’omana, i mua o ka lehulehu a i ‘ole ma kahi ka’awale, ma o ke a’o a me ka haipule ‘ana i kona akua. Paukū 19 Ua noa i nā kānaka apau ke kū’oko’a o ka mana’o a me ka hō’ike ‘ana i ka mana’o; ‘a’ole ho’i e ho’opilikia ‘ia, a ua noa ho’i ka ‘imi, ka loa’a, a me ka ho’olaha ‘ana aku i ka ‘ike ma nā ‘ano apau, a i ‘ō aku ho’i o nā palena ‘āina apau. Paukū 20 Ua noa i nā kānaka apau ka hui maluhia ‘ana me nā kānaka ‘ē a’e. ‘A’ole e koi ‘ia ke kanaka e komo i ka hui. Paukū 21 Ua noa i nā kānaka apau ke komo ‘ana i ka hana a kona aupuni ma ona lā, a i ‘ole ma o ka ‘elele i koho la’ela’e ‘ia. Ua noa i nā kānaka apau ke kōkua o ke aupuni i ho’okumu ‘ia no nā maka’āinana. ‘O ke kauoha a ka lehulehu ke kumu o ka mana aupuni; e kauoha ‘ia ka ‘i’ini o ka lehulehu ma o ke koho pāloka ‘ana i mālama maoli ‘ia i kēlā wā, kēia wā; ua noa i nā kānaka apau loa ke koho malū ‘ana i ‘ole ma ke ka’ina hana i kūlike a kū’oko’a. Paukū 22 Ua noa i nā kānaka apau, nā lālā ho’i o ke kaiāulu, ka pono o ka lawelawe mālama ola i ho’okō ‘ia ai ho’i, ma ke kāko’o ‘ana o ke aupuni, a me ke kāko’o ‘ana o nā aupuni ‘ē a’e, a i kūlike me ka waiwai o ke aupuni, a me nā pono a me nā loina pa’a mau o ke kaiāulu, no ka hanohano o ke kanaka a me kona ulu la’ela’e ‘ana. Paukū 23 Ua noa i nā kānaka apau ka pono kīvila o ka hana, ke ‘ano kūpono o ka hana, a me ka palekana i ka nele i ka hana ‘ole. Ua noa i nā kānaka apau, me ka ho’okae ‘ole, ka uku ho’okahi i kūlike i ka hana ho’okahi. Ua noa i nā kānaka hana apau ka uku kaulike e pono ai ka noho ‘ana ona a me kona ‘ohana i kū i ka hanohano kanaka, a inā he pono, e kūpale ‘ia e ka lawelawe kaiāulu. Ua noa i nā kānaka apau ka ho’okumu a me ke komo ‘ana i nā uniona kālepa i palekana ai kona pono. Paukū 24 Ua noa i nā kānaka apau ka ho’omaha a me ka luana ‘ana, a me nā hola hana i kaupalena pono ‘ia, a e uku ‘ia o ia no kekahi mau lā nui o ka makahiki. Paukū 25 Ua noa i nā kānaka apau ke kūlana nohona e pono ai ke ola ona a me kona ‘ohana, ‘o ia ho’i, ‘o ka mea ‘ai, ka lole, ka hale, ka lawelawe olakino, a me nā lawelawe kaiāulu e pono ai, a e mālama ‘ia ho’i i ka wā pō’ino o ka nele i ka hana ‘ole ka ma’i, ke kīnā, ka nohona kāne make o nā wāhine, ka wā ‘elemakule, a me nā pō’ino ‘ē a’e e kau mai ana i hiki ‘ole ke ‘alo a’e. Ua noa i ka noho ‘ana makuahine a me ka noho ‘ana kamali’i ke kōkua kūikawā. E palekana ‘ia nā keiki apau loa i hānau ‘ia mai e nā mākau male a male ‘ole paha. Paukū 26 Ua noa i nā kānaka apau ka ho’ona’auao ‘ana. E manuahi ka ho’ona’auao ‘ana, ma ka li’ili’i loa, ma ke kula ha’aha’a a me nā paepae kahua o ka ho’ona’auao. He koina pa’a ka ho’ona’auao ‘ana ma ke kula ha’aha’a. E noa ka ho’ona’auao ‘ana i nā oihana loea like ‘ole, a e noa nō ho’i ke kulanui i nā kānaka apau i mākaukau. E kālele ka ho’ona’auao ‘ana i ka ulu kūpono ‘ana o ke kanaka, a me ka ho’oikaika ‘ana i ka mahalo i ka pono kīvila apau o kānaka. E paipai ‘ia ka ho’omaopopo le’a, ke ahonui, a me ka pili aloha i waena o nā aupuni, nā hui pili koko a me nā hui ho’omana, a e ho’oholumua i ka hana o Nā Aupuni Hui Pū ‘Ia no ka mālama ‘ana i ka maluhia. Ua noa i nā mākua ke koho mua ‘ana i ke ‘ano o ka ho’ona’auao ‘ana i kā lāua mau keiki. Paukū 27 Ua noa i nā kānaka apau ke komo ‘ana i ka nohona ku’una o ke kaiāulu, ka luana ‘ana i nā mea no’eau, a me ke ka’ana like ‘ana i ka loa’a mai o ka holumua ‘epekema. Ua noa i nā kānaka apau ka palekana ‘ana i na pono e loa’a mai ana mai ka hana ‘epekema, ka palapala, a i ‘ole ka mea no’eau āna i haku ai. Paukū 28 Ua noa i nā kānaka apau ka nohona i ho’onohonoho ‘ia ma kona aupuni a me nā aupuni apau, kahi e kō ai nā pono i helu ‘ia ma kēia Hō’ike. Paukū 29 He kuleana ko nā kānaka apau i kona kaiāulu, kahi e ulu ai ke kanaka me ke kū’oko’a. I ka ho’okō ‘ana i nā pono kīvila, e ‘ae nā kānaka apau i nā palena wale nō i ho’okau ‘ia e ke kānāwai no ka mālama ‘ana i ka ho’omaopopo pono a me ka mahalo aku i nā pono kīvila o ha’i, i kū i ka pono a me ka maluhia o ke aupuni o ka lehulehu. ‘A‘ole loa e lilo kēia mau pono kīvila i mea e kū’ē’ē ana i ka pahuhopu a me nā loina o Nā Aupuni Hui Pū ‘Ia. Paukū 30 ‘A’ole loa e kuhikuhi ‘ia nā mea o kēia Hō’ike he mau mea kōkua i ke Aupuni, ka hui, a i ‘ole ke kanaka, ma ke komo ‘ana a i ‘ole ma ka ho’okō ‘ana i ka hana nona ka mana’o e luku wale i nā pono kīvila i helu ‘ia mai ma luna a’e nei.

haw

Hawaiian

haw

Latn

haw

Declaracion Universal nin mga derechos humanos Preambulo Huli ta an pagkamidbid kan dignidad intrinseca asin an parantay asin inalienableng mga derechos kan gabos na miembros kan familia humana iyo an fundacion nin katalinkasan , justicia asin katoninongan sa bilog na kinaban, Huli ta an ginikanan nin mga makangirongirhat na mga gawe laban sa conciencia nin katawohan iyo an pagbalga asin pagmenos kan derechos humanos, asin ta sa pagpahayag na an pinakahalangkaw na kamawotan nin katawohan iyo an magkaigwa nin sarong kinaban na kun saen an gabos na tawo mayo nin pagkatakot asin miseria, asin igwang katalinkasan sa pagtaram asin man katalinkasan nin pagtubod, Huli ta mahalaga na mabantayan an derechos humanos sa irarom nin sistemang may pagkuyog sa ley, tanganing an tawo dai mapiritan na magrebelde, bilang ultimong paagi, laban sa tirania asin opresion, Huli ta mahalagang pakusogon an kaboronyogan nin mga naciones, Huli ta sa Carta, an mga banwaan kan Naciones Unidas nagpahayag liwat kan saindang pagtubod sa mga fundamental na derechos humanos, sa dignidad asin halaga kan pagkatawo asin sa parantay na derechos nin mga lalaki asin babae, asin man ta nagkasararo na ikapadagos an pagtalubo nin banwaan asin an mas marahay na kabuhayan na igwang orog na katalinkasan, Huli ta an mga Estados Miembros, nangako na maghingoa na makamtan, sa pakipagtabangan kan Naciones Unidas, an pagbalangibog nin pangabos na pagrespeto asin pagsunod kan derechos humanos asin mga fundamental na katalinkasan, Huli ta kinakaipuhan nanggad an sarong pagkasabot kaining mga derechos asin mga katalinkasan tanganing mautob ining pangako, Kaya, ngonian, an Asamblea General minapahayag Kaining Declaracion Universal nin mga Derechos Humanos bilang sarong kamawotan na dapat makamtan kan gabos na banwaan asin naciones, tanganing an lambang saro asin lambang institucion nin banwaan, sa danay na pagromdom kaining Declaracion, maghingoa sa paagi nin pagtukdo asin educacion, na ikabalangibog an pagrespeto kaining mga derechos asin mga katalinkasan, asin sa paagi nin medios na progresivo, nacional asin internacional, makamtan an saindang pangabos asin efectivong pagmidbid asin pagsunod, sa mga banwaan man sana kan mga Estados Miembros asin man sa mga banwaan kan mga territorios na yaon sa saindang kapangyarihan. Articulo 1 An gabos na tawo ipinangaking may katalinkasan asin parantay sa dignidad asin derechos. Sinda gabos tinawan nin pag-isip asin conciencia kaya dapat na makipag-iriba sa lambang saro bilang mga magturugang. Articulo 2 An lambang saro igwa nin gabos na mga derechos asin mga katalinkasan na ipinahayag sa Declaracion na ini, na mayo nin ano man na palaen arog kan raza, color, sexo, linguage, religion, opinion politica o nagkaiba pa, nacional o social na pinaghalean, pagsadiri, pagkamundag o iba pang condicion. Siring man, mayo nin ano man na palaen an itotogot na ikabase sa condicion politica, juridica o internacional, kan nacion o territorio na kinabibilangan nin sarong tawo, independiente man o sarong pagkatiwala, o mayong autonomia o nasa irarom nin ano pa man na limitacion nin soberania. Articulo 3 An lambang saro igwa nin derecho nin buhay, katalinkasan, asin seguridad nin pagkatawo. Articulo 4 Mayo nin siisay man an ipapasairarom sa kaoripnan o sa servidumbre; an pag-oripon asin an pagpabakal nin mga oripon, sa ano man na forma, dai nanggad pagtotogotan. Articulo 5 Mayo nin siisay man an ipapasairarom sa labi-labing pagkulog o sa brutal o bako sa tawong kastigo o pagmaltrato. Articulo 6 An lambang saro igwa nin derecho nin pagkamidbid bilang sarong persona sa atubang nin ley. Articulo 7 An gabos parantay sa atubang kan ley asin igwa nin derecho, na mayo nin ano man na discriminacion, sa pantay-pantay na proteccion nin ley. Gabos igwa nin derecho sa nagkaparehong proteccion laban sa ano man na discriminacion na minabalga kaining Declaracion asin contra sa ano man na pag-olog-olog para sa nasabing discriminacion. Articulo 8 An lambang saro igwa nin derecho sa efectivong paagi na dapat ikatao kan mga competenteng tribunales kan nacion contra sa mga gawe na minabalga kan mga fundamental na derechos na ginagarantia kan constitucion o kan ley para sa saiya. Articulo 9 Mayo nin siisay man an ipapasairarom sa basta-bastang pagdakop, pagkulong o pagsobol. Articulo 10 An lambang saro igwa nin derecho, na may pagkapantay-pantay, sa vistang may justicia asin sa publico, kan sarong tribunal na independiente asin imparcial, sa pagdeterminar kan saiyang mga derechos asin mga katungdan asin nin ano man na acusacion criminal laban saiya. Articulo 11 An lambang acusado igwa nin derecho na ikapresumir na inocente mantang dai naproprobaran na nagkasala nanggad conforme sa ley asin sa laog nin sarong vista publico, asin kun saen siya natawan nin gabos na garantias na kaipuhan sa saiyang defensa. Mayo nin siisay man an icocondenar sa pagbalga criminal huli sa ano man na gawe o kapabayaan na kan momentong ginibo bako pang sarong crimen sosog sa ley nacional o internacional. Siring man, dai dapat nanggad na ikatao an padusa na mas grabe pa sa sentenciang aplicable sa momentong ginibo an nasabing crimen. Articulo 12 Mayo nin ssiisay man an ipapasairarom sa basta-bastang pagpakiaram sa saiyang buhay privado, familia, harong o pakipagsuratan, o sa mga atake sa saiyang honor asin reputacion. Am lambang saro igwa nin derecho sa proteccion nin ley laban sa mga nasabing pagpakiaram o mga atake. Articulo 13 An lambang saro igwa nin derechong magborobalyo asin sa pagpili nin estaran sa laog kan territorio nin lambang Estado. An lambang saro igwa nin derecho na maghale sa arin man na nacion, kaibahan an saiyang sadiring nacion, asin na makapuli sa saiyang sadiri man na nacion. Articulo 14 Sa caso nin persecucion, an lambang saro igwa nin derecho na makapagsaboot nin asilo sa ibang nacion. An derechong ini dai puedeng gamiton bilang defensa contra sa prosecucion na tunay na basado sa mga crimen comunes o sa mga gawe na contra sa mga katuyohan asin principios kan Naciones Unidas. Articulo 15 An lambang saro igwa nin derecho sa nacionalidad. Mayo nin siisay man an basta-bastang hahalean nin nacionalidad o kan saiyang derecho sa pagsangle nin nacionalidad. Articulo 16 An mga lalaki asin babaeng nasa edad, igwa nin derecho, na mayo nin ano man na limitacion huli sa raza, nacionalidad o religion, na mag-aragom asin magpoon nin familia. Sinda igwa nin parantay na derechos mapapadapit sa kasal, durante nin pagkasal asin sa pagtapos nin kasal. An pag-aragom dapat gikan sa bilog na kabotan kan futurong esposo o esposa. An familia iyo an natural asin fundamental na grupo-elemento kan banwaan asin igwa nin derecho sa proteccion kan banwaan asin kan Estado. Articulo 17 An lambang saro igwa nin derecho sa solong pagsadiri o na may kairiba. Mayo nin siisay man an basta-bastang kukuanan nin saiyang pagsasadiri. Articulo 18 An lambang saro igwa nin derecho nin katalinkasan sa pag-isip, conciencia o religion; kaibahan sa derechong ini an katalinkasan na magsalida nin saiyang religion o pagtubod, asin katalinkasan, solo-solo man o may pag-iriba asin sa publico o privado, na magpahayag kan saiyang religion o pagtubod sa paagi nin pagktukdo, kagawean, pagsamba asin pagsunod. Articulo 19 An lambang saro igwa nin derecho nin katalinkasan sa pagpahayag nin opinion o exprecion; kaibahan sa derechong ini an katalinkasan sa sadiring opinion na mayo ning pagpakiaram asin an katalinkasan na maghanap, mag-ako asin magbalangibog nin mga informacion asin opinion huli sa ano man na medios magsaen pa man. Articulo 20 An lambang saro igwa nin derecho nin katalinkasan sa matoninong na pagtiripon asin pakipag-iriba. Maypo nin siisay man an puedeng piriton sa sarong pag-iribanan. Articulo 21 An lambang saro igwa nin derecho na makabale sa gobierno kan saiyang nacion, directamente o huli kan representantes na nagkapirili sa makatalinkasang paagi. An lambang saro igwa nin derecho sa parantay na acceso sa mga servicios publicos sa saiyang nacion. An kabotan kan banwaan iyo an dapat na pinaghahalean kan autoridad kan gobierno; an kabotan na ini dapat na maipahayag sa regular asin tunay na eleccion, na dapat sa paagi nin pangabos asin parantay na pagvoto, asin dapat man na secreto o sa nagkaparehong paagi na may katalinkasan nin pagvoto. Articulo 22 An lambang saro, bilang miembro nin banwaan, igwa nin derecho sa seguridad social asin sa pagkamit, sa paagi nin nacional na paghingoa o internacional na pagtarabangan sosog sa organizacion asin kakayahan kan lambang Estado, kan saiyang mga derechos economicos, social asin cultural, na indispensable para sa saiyang dignidad asin sa makatalinkasang pagtalubo kan saiyang pagkatawo. Articulo 23 An lambang saro igwa nin derecho sa pagtrabaho asin sa pagpili nin empleo, asin sa may justicia asin marhay na condiciones sa saiyang trabajo asin proteccion contra sa pagkamayo nin trabajo. An lambang saro igwa nin derecho sa parantay na sweldo sa nagkaparehong pagtrabaho na mayo nin discriminacion. An lambang saro na minatrabaho igwa nin derecho sa tama asin nakakarahay na sweldo na minapaseguro saiya asin sa saiyang familia na magkaigwa nin buhay na maninigo sa saiyang dignidad, asin man nadadagdagan, kun kinakaipuhan, nin ibang medios nin proteccion social. An lambang saro igwa nin derecho na makapagforma asin makiiba sa mga union para sa proteccion kan saiyang intereses. Articulo 24 An lambang saro igwa nin derecho sa pagpahingalo asin paglibang, kaibahan an tamang limitacion sa oras nin pagtrabaho asin sa regular na vacacion na may bayad. Articulo 25 An lambang saro igwa nin derecho sa sarong pagkabuhay na kaipuhan kan saiyang salud asin karahayan, asin kan saiyang familia, kaibahan an pagkakanm, pagbado, harong asin medical na pagtabangm, asin sa kinakaipuhang servicios sociales, asin derecho nin seguridad sa caso nin pagkamayongtrabaho, paghelang, disabilidad, pagkabalo, pagkagurang o iba pang kakulangan sa pagbuhay-buhay huli kan mga circunstancias na mayo sa saiyang poder. An pagkani-ina asin pagkani-aki dapat na tawan nin especial na pag-ataman asi pagtabang. Gabos na aki, sa laog o luwas nin kasal, igwa nin derecho sa parehong proteccion social. Articulo 26 An lambang saro igwa nin derecho sa educacion. An educacion dapat na libre, kun mapupuede sa elementaria asin sa fundamental na mga grado nin pagtalubo. An educacion sa elementaria dapat na sarong obligacion. An educacion tecnica o profesional dapat na bukas sa gabos, asin an mas halangkaw na pag-adal dapat na bukas man sa gabos basado sa merito kan lambang saro. An katuyohan nin educacion dapat iyo an completong pagtalubo kan pagkatawo nin lambang saro asin an pagpakusog nin derechos humanos asin mga fundamental na katalinkasan. Iyan man dapat na magbalangibog kan pagkakairintindihan, paggalang sa iba asin kaboronyogan kan mga naciones, etnico o religiosong mga grupo, asin dapat na makatabang sa mga paghingoa kan Naciones Unidas para sa pagmantener nin katoninongan. An mga magurang igwa nin na-eenot na derecho sa klase nin educacion na saindang boot ikatao sa saindang mga aki. Articulo 27 An lambang saro igwa nin derecho sa makatalinkasang pakibale sa buhay cultural kan saiyang banwaan, sa pag-ogma kan artes asin sa pagpakinabang kan mga progreso cientifico asin kan mga beneficios kan nasabing mga progreso. An lambang saro igwa nin derecho sa proteccion kan ano man na moral asin material na intereses na gikan sa ano man na cientifica o literaria o artisticang gibo na siya an kaggibo. Articulo 28 An lambang saro igwa nin derecho sa social asin internacional na sistema kun saen an mga derechos asin mga katalinkasan na ipinahayag kaining Declaracion bilog na makamtan. Articulo 29 An lambang saro igwa nin mga katungdan sa banwaan na kun saen man sana posible an makatalinkasan asin bilog na pagtalubo kan saiyang pagkatawo. Sa mga gawe huli kan saiyang derechos asin mga katalinkasan, lambang saro ikakasairarom sa mga limitaciones nin ley para sa pagkamit sana kan pagmidbid asin pagrespeto sa mga derechos asin katalinkasan nin iba asin uyon sana sa tunay na mga pangangaipo nin moralidad, orden publico asin karahayan kan gabos sa laog nin sarong democratricong banwaan. Dai nanggad itinutugot na ining mga derechos asin mga katalinkasan gamiton sa mga gibong laban sa mga katuyohan asin principios kan Naciones Unidas. Articulo 30 Mayo nin ano man sa Declaracion na ini an puedeng saboton na minatao sa ano man na Estado, grupo o siisay man, nin derecho sa mga gawe-gawe o kagibuhan para sa supresion kan ano man na derechos asin mga katalinkasan na ipinahayag kaining Declaracion.

bcl

Bicolano, Central

bcl

Latn

bik

A ÑUCAMA SINANXUN CA AXA ANU TIMËCË UNICAMAN ËSAQUIN CAXA: A PAIN SINANCË BANA CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Camabi uni ca bëtsibë sënën 'icë quixun camaxunbi 'unancë 'aish ca camabi uni, uni itsin racueocema 'janan cëmei ami mananquin 'atimocëna 'aish chúamarua bucuti 'icën. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Camabi uni ca bëtsibë sënën 'icë quixun sinanti 'ainbi ca an usaquin sinancëma unicaman an sinancëx a meu 'icë uni 'aisamaira tëmëramianan paë tanmiquin 'atimoia, uni raíri usoquin uni 'ati ca 'aisama 'icë quicëbëtanbi. Usaquin bëtsi uní 'ati cuëënima ca camabi uni ësai iti 'icën: añu ñu ñui cara banaia a cupí ubíocëma ití, 'ianan añu ñu cara sinania a cupí ubíocëma 'iti, 'ianan añu cara pisa tania pianan ain cuëëncë ñu bianan uinu cara 'isa tania anu 'iabi ca bëtsi uní unin racuëotima icën. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Gobiernocaman uni upitax bucunun quixun bana mëniocëma 'ain tëmëraquin ca unicaman masá nuituquin ain 'apumibí nishi 'acananti sinanti 'icën. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Camabi netenu 'icë unicama ubíocëma 'aish chúamarua 'inun ca camabi nëtënu 'icë gobiernobë ain unicamaribi bëtsi gobierno 'imainun ain unicamabë nishananima upí iti 'icën. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Gobiernocaman xucëx timëcë unicaman ca upíma ñu 'acëma 'aish ca camabi uni bëtsibë sënën 'aish ubionancëma upiti ití icë quixun sinanquin camabi uni usai 'inun 'aquinú camaxbi 'iásamaira oi upiti bucunun. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Gobiernocamanribi ca caxa, camabi 'apun anëcë unicaman sinancësaribi oquin cananuna nunribi sinanin. Usaxun cananuna atubëtan atún sinancësabi oi nun nëtënu 'icë unicama 'atima ñu 'acëma 'aish upiti bucunun 'aquinti 'ain. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Camabi unicama ubíocëma upiti bucunun ca camaxunbi pain ënë banacama unanquin sinanti 'icën. Gobiernocaman xucëx timëcë unicaman ca ësaquin caxa: A ÑUCAMA SINANXUN CA AXA ANU TIMËCË UNICAMAN ËSAQUIN CAXA: Camabi nëtënu 'icë unicaman: ësai 'iti 'aish ca camabi uni upiti bucutí ice quixun sinanquin ca ënë quiricanua ñuicë banacama manutimoquin sinánan an ënë bana 'unancëma unicamanribi upí oquin 'unánun 'unanmití 'icën. Camabi gobiernonën ca ain nëtënu icë unicaman ënë banacama upí oquin 'unánun 'aquinti 'icën. Camabi nëtënu 'icë unicaman ënë banacama upí oquin 'unánun ca gobiernocama bëtsi gobiernobë 'aquiananti 'icën. 1. Ui uni cara 'iti icë axbi ca bëtsi unibë gobiernonën iscëx sënën ití icën. Ui cara ain tita ain papa 'iaxa quixun sinanquinma ca gobiernonën sinancëx ax bëtsibë sënën 'icën. Camaxunbi ca sinanti 'unanin. Camaxunbi ca añu ñu ati cara asábi 'icën, añu ñu 'ati cara 'aisama 'icë quixun 'unanti 'icën. Usa 'ain ca camaxbi ain xucënbë 'icësaribiti nuiananti 'icën. 2. Uinu 'icë ëmanu 'icë uni cara ax 'icë, ui unin aintsi cara ax 'icë, ax cara xanu 'icë, ax cara nucë bënë 'icë, uisa banan cara banaia. Nucën Papa Diosmi cara sinania, ami sinanima añu ñubi rabi cara sinania, ui unicamax cara 'apu 'iti ice quixun sinania, añu ñu cara sinania, uisai cara ain papa ain tita 'ia, ñuñu cara ax 'icë, ñuñuma cara, usa ñucama sinanquinma ca gobiernonën camabi uni ñu 'atima 'acëma 'aish ca bëtsi unibë sënën icë quixun sinanti 'icën. Uisa cara ain nete icë, a nëtë cupí ca uni 'atimocë 'itima 'icën. 3. Ui unibi ca bëtsi unin bamamiti sinantima 'icën. Ca chiquítimoi sipuacë 'itima 'icën. Ca 'atimocë 'itima 'icën. 4. Uinu 'icë unixbi ca chiquitimoquin marucë 'itima 'icën. Uni chiquitimoquin maruxun 'ibuati 'aíma ití 'icën. 5. Uinu ice unibi ca 'aisamaira oquin uni itsin paë tanmitima 'icën. Bëtsi uni ami nishquin paë tanmiquin 'atimocë a ca 'itima 'icën. Ñuina 'acësa oquin 'atimocë ca uni 'itima 'icën. 6. Uinu 'icë uníxa uinu cara 'ia a ca anu 'icë gobiernonën uni itsi 'acësaribi oquin sinanti 'icën, ax bëtsi unisaribi 'icë cupí. 7. Uinu ice unibi, ami uni itsin upima sinanquin paránan 'atimonunma ca gobiernonën 'aquintí 'icën. Enë banacama sinanquinma ain cuëëncës a oquin unin uní itsi atimoi ami 'ësënanunma ca gobiernonën bërúati 'icën. 8. Uni ñu 'atima 'acëma 'icëbi uni itsin 'atimocë 'ixun ca a unin an uni bana mënioxuncë 'apu cati 'icën. Cacëxun ca mëniotí 'icën, gobiernonën cacësabi oquin. 9. Uinu 'icë unixbi ca añubi 'uchacëma 'icëbi bëtsi uni ain cuëëncësa oquin sipuacë 'itima 'icën. Sipunu 'icë ca anubi 'inun ëntima 'icën. Ain menua ca bëtsi menu cuantanun xutima 'icën. 10. Unin uisa ñu 'acë 'icëa bëtsi uni a 'aisamonun quixun ami mananquin cacëxun ca an bana mëniocë 'apun bëtsi uni manancë a unin banaribi asërabí cara usa 'icë quixun 'unantí 'icën, uni raírinënribi ismainun. Upí oquin istancëxuinshi ca cati 'icën, uisa cara a uní otí ice quixun, gobiernonën ain quiricanu mëníosabi oquin. 11. Uinu 'icë uni cara uni itsin ami manania, a ca an bana mëniocë 'apun pain upí oquin sinantí 'icën, sapi ca ñu 'atima 'acëma 'icë quixun. Gobiernonën cacësabi oquin pain ca isti 'icën uisa ñucama cara 'axa quixun. Uni rairinën ismainun ca axa ami manancë unicaman bana cuanan amia manancancë a unin banaribi cuanan an a uni unancë unin banaribi cuatí 'icën. Cuaxuinshi ca asérabi uisa cara a uni 'iaxa quixun upí oquin 'unantí 'icën. Uisai cara gobiernonën bana quia usoquinshi ca an bana menioce 'apun a 'uchacë uni asérabi ain ñu 'atima 'acë istancëxun uisa cara otí ice usoquin 'atí 'icën. Anun a ñu 'aisama 'acë nëtë ain fecha isquin ca an bana mëniocë 'apun a fecha gobierno quicë bana bëtisoima a bana quicësabi oquinshi axa 'uchacë uní atí icën. 12. Uinu 'icë uninbi ca ain cuëëncësa oquinshi bëtsi uni 'imainun ain xanu 'imainun ain bëchicë ubiotima 'icën, ain xubunu ca atsintima 'icën, ain quirica bëtsi unin bëmicë 'imainun quirica an buanmicë ca rairinën bitima 'icën. Usa 'ain ca uinu ice unixbi, a unix ca 'aisama icë quixun uni rairi sinanmi 'atimati banatima 'icën. Usai banacëbëtanbi an bana menioce apun gobiernonën cacësabi oquin meniotí 'icën. 13. Uinu cara uni cuainsa tania, anu ca cuanti 'icën; ain nëtënu 'aisch uinu cara tsotisa tania ca uni anu tsoti 'icën. Ui unix cara ain nëtënuax nëtë itsinu cuainsa tania ax ca cuanti 'icën. Amanu 'itancëx ain nëtënu utëcëinsa tani ca uti 'icën. 14. Uix cara ain nëtënuxun bëtsi bëtsi ocë 'ia ax ca tëmëranuxma bëtsi nëtënu cuainsa tani cuanti 'icën. Ain ñu 'atima 'acë cupí gobiernonën mënioquin 'atimocë usa uni ca ain nëtënuax tëmërati rabanan bëtsi nëtënu cuantima 'icën. 15. Camabi uni ca ain netenu ití icën. Enë nëtë minan 'aishbi ca minanma 'iti 'icë quixun ca unin bëtsi uni catima 'icën. Bëtsi nëtënu 'isa tanquin ca unin usai 'inuxun gobiernobëtan mëniotí 'icën. 16. Bëtsi bëtsi unix ca quia: Uni canice ixunbi ca bëtsi netenu icë xanu bitima 'icën, ca bëtsi banan banacë xanu bitima 'icën, ca an rabicë dios rabicëma xanu bitima 'icën. Usa unix quicësai ca 'itima 'icën. Unin usa xanu canicë 'icë bisa tanquin ca bití 'icën, a xanu cuëëncëbëtan. Atux 'isa tani ca bëchicëñu 'ití 'icën. Gobiernonën iscëx ca a uni ain xanubë sënën 'icën, xënibua 'ainbi. Nucë bënë cuëënquinshi ca xanu biti 'icën, a anúribi cuëënia ca bití 'icën. Tuácama ain tita ain papabë 'aquiananti ca asábi 'icën. Usai upiti bucunun ca camabi unin sinantí 'icën. 'Apunribi ca usai 'inun sinanxunquin 'aquintí 'icën. 17. Uni meñu 'isa tania ca uni itsin meñu 'inun ënti 'icën. Xuburibi 'imainun añu ñuñu cara uni 'isa tania ca uni itsin a ñuñu 'inun ënti 'icën. 'Aisa tanquin uni rairibëtan mëníotancex ca a ñu ainainshima, rairinanribi 'iti 'icën. Unin ca ain cuëëncësa oquinshi bëtsi unin ñu bitima 'icën. 18. Camabi unin ca ain cuëëncësa oquin sinanti 'icën; uni rairinën ubiócëma ca 'ití 'icën. Uisoquin cara ain dios rabitisa tania usoquin ca 'ati 'icën. Usaquin sinanxunbi ca amiribishi 'aisa tanquin sinantécentí 'icën; uni rairinén ubíocéma ca 'ití 'icën. En rabicë diosan iscëx ca bëtsi bëtsi ñu 'ati 'aisama 'icë quixun sinancë uni ca bëtsi unin a ain cuëëncësabi oquin 'anun ënti 'icën. Usa ain ca ain diosmi catamëisa tania bëtsi unin a 'axunma 'anun catima 'icën. An rabicë dios ca anbi rabití 'icën. 'Aisa tani ca uni rairibë timëquin abëtan rabiti 'icën. Rabiquin ca 'aisa tanquin rairi uniribi ain dios ñuiquin 'unanmití 'icën. 19. Camabi unin ca ain cuëëncësa oquin sinanti 'icën. Ca ubíocëma 'iti icën. Ca bëtsi unin cacë bana 'aisa tanquin sinanti 'icën. Bëtsi nëtënu 'icë unibëribi ca 'unanmiananti 'icën. Usai 'i ca ubíocëma iti 'icën. Usaribi oi ca ain sinancë ñu ñui banatisa tani banati 'icën; ca ubíocëma 'iti 'icën. 20. Uni rairibë tim¿tisa tani ca uni upí oquiinschi sinanx timetí 'icën. Uinu 'icë uninbi ca bëtsi unin abëtan ñu 'aisama tania ubioxun ñu 'amitima 'icën. 21. Camabi unin ca libreta electoralñu 'ixun ain cuëëncësa oquin 'apu caisquin votación 'atí 'icën. Gobiernonën ain nëtënu 'icë unicama 'aquinun mëniocë ñucama ca camabi uninan 'icën. Ca esa 'icën: Bai cha anun ca carrocama 'imainun unicama cuainsa tani cuanti 'icën. Anun quirica buanmiti correo anun ca unin 'aisa tanquin ain quirica buanmiti 'icën. Usai ca 'iti 'icën. Uisa gobierno cara a nëtënu 'icë unicama cuëënia, usa ca ain gobierno 'iti 'icën. Uisa gobierno cara a unicama cuëënia 'unánun ca libreta electoralñu 'icë unicaman quiricanu cuënëoquin uicama cara ain 'apu 'iti cuëënia quixun 'unánun 'ati 'icën. Camabi uni ain sinancësabi oquin ca uix 'apu 'iti cara cuëënia, ain anë quiricanu cueneotí icën. Cuënëocë ca uni itsin 'unantima 'icën, anbi cuënëocë ca ití 'icën. Camabi uni ca bëtsibë sënën 'icën. Usa 'aish ca camabi uni gobierno quicësabi ol libreta electoralñu 'iti 'icën. 22. An ñu 'atima 'acëma 'aish ca uinu 'icë unixbi rabinima bëtsi uni 'icësai ñu meetinu ianan uni rairibë nuianancë 'ianan ain rairinën ñu 'acë 'icësaribi oi 'isa tani iti 'icën. Uní usai 'icëma 'aish tëmërala ca uni itsin 'aquinti 'icën, ain 'apunribi mëniocësabi oi ca 'aquince ití icën. Uni ain nëtënuax cara uisa ñu cara 'icëbë tënmëria ca bëtsi nëtënu 'icë gobiernonënribi 'aquinsa tanquin 'aquinti 'icën. 23. Camabi unin ñu mëëtisa tanquin ca ñu meetí 'icën. Añu ñu mëëti cara 'aisa tania a ñu mëëti mëraquin ca 'ati 'icën. An ñu mëëmicë unin ca ain uni 'atimotima 'icën. Ñu mëeti 'alma 'ain ca 'apun ñu mëëti mëranun 'aquintí 'icën. Ui uni cara, uisa cara ain bana 'icë, camabi uni ca sënen 'icën. Usa 'ixun ca upí oquin ñu meece 'ixun bëtsi unin 'acësaribi oquin ain cupí biti 'icën. Ui unin bëtsi uni ñu mëëxuncë 'ixun ca ain cupí biti 'icën, a 'imainun ain xanu 'imainun ain bëcicëcama upiti bucunun. Ain cupí 'itsamashi bicë 'aish 'aquinsa 'icë ca apun anun a 'aquinti mëníoti 'icën. An ñu mëëcë uni raíri unibë timëquin bëtsibë bëtsibë aquiananisa tanquin, ulsoquin cara ain ñu mëëti 'ati 'icë quixun sinánan uisa cara ain ñu meetí icë quixun acama sinánux timëtia ca uni itsin usaquin anun enti icën. 24. Camaxbi ñu mëëtancëx tantiti ca asábi 'icën. 'Uráinra tantiquinma ñu mëëtancëx ca tantití 'icën. Anun tantiti nëtë gobiernonën mënlocësabi oquin ca unin ñu mëëquinmabi ain cupí biti 'icën. 25. Camabi uni 'imainun ain xanu 'imainun ain bëchicëcama ësai 'iti ca asábi ''icën: 'insincëma chuámarua, pitiñu, chupañu, anu itinu, insincë 'aish roñu 'iti. Uni ain ñu meetí 'alma, uni insince, uni bëtsicë, xanu casunamëcë, uni xëni acama anun upiti 'iti 'alma 'ain, ain aintsin 'aquiniama ca a 'aquinti 'apun mëniotí 'icën. Tuáñu xanucama 'imainun tuácamaribí upití inun ca 'aquincë ití icën. Bëtsi tuácama 'icësaribitia 'inun ca unin xanumi sëcë' ocë tuácama bërúance ití icën. 26. Camabi tuá ca escuelanu atsintisa tani atsinti 'icën. Cuploquinma ca primaria 'ati pain atsinti 'icën. Camabi tuáratsu ca escuelanu cuanti 'icën. Ui unicama cara escuela tëcnica anu atsintisa tania ca anu cuanti 'icën, apun mëníosabi oi. Secundaria cëñutancëxun bëtsi ñuribi unantisa tani ca bëtsi escuelanuribi atsinti 'icën, ain nota asábi ain. Escuelanuxun ca quiricanu cuënëocë ñuishi 'unanmicëma 'iti 'icën. Anuxun ca alumnocama bëtsi ñu 'atiribi 'unanmicë ití 'icën, 'imainun ca upí oquian alumnonën sinanti aribi 'unanmicë 'iti 'icën. Bëtsi menu 'icë unicama 'imainun bëtsi banan banacë unicama 'imainun Nucën Papa Diosmi sinancë unicama 'imainun ami sinancëma unicama, camabi nusaribi uni 'aish unibë nuibananti ca 'unanmicë 'iti 'icën. Usaquin sinanmicëx ca gobiernocaman xucë unicama timëxun cuëëncësabi oi unicama bëtsibë nishanani 'acananti 'aima ití icën. Bëtsi unin cacësamaira oquin ca ain titabëtan ain papan cati 'icën, uisa escuelanuxuinra cara ain bëchicënën ñu 'unanti ice quixun. 27. A ëmanu 'icë unicaman 'acësa oquin ca anu 'icë uni rairinën 'aisa tanquin usaribi oquin 'ati 'icën. A ëmanu 'icë unicaman sinancësa oquin ca anu 'icë uni rairinën 'aisa tanquin usaribi oquin sinanti 'icën, camaxunbi ñu 'ati upí oquin 'unánan upiti bucunun. An ñu 'acë uní 'imainun an ñu cuënëocë uni anpan 'acë 'ain ca bëtsi unix, en 'acë ca quiax quitima 'icën. Usai bëtsi unix quiti rabanan ca an ñu 'acë unin 'aisa tanquin an 'acë ñu a 'apu 'unanmiti 'icën. 28. Enë quiricacama quicësabi oi camabi uni uni itsin ublocëma upiti bucuti 'inun ca camabi nëtënu icë unin ain aintsi 'aquinti 'icën. 29. Camabi únin ca ain ëmanu 'icë unicama 'imainun a 'urama 'icë ain caibucama 'aquianan atubëtan ain ëma 'imainun mecama upí imití icën. Usaquin 'ai cuni ca unix masá sinancëma 'aish upiti 'ití 'icën. Unix ublocë 'aish upiti bucucëma 'imainun unin ñu 'atima 'aquin uni itsiribi ñu 'atima 'amiti 'imainun bëtsi bëtsi ñu sinanquin uni raíri tsuáquirumiti usai 'iti rabanan ca gobiernonën ain unicaman cuati bana mëníoia. Usa oquin mënlocë banacama ca ain unicaman cuati 'icën. Gobiernocaman xucëx tim¿cë unicaman upí oquin sinanquin ca ënë banacama cuënëoxa. Usaribi oquin ca camabi unin ënë bana isquin, usaquin sinanquin 'acë ca enex ice quixun upí oquin sinanti 'icën. An 'acë unicaman sinancë bana ca bëtsiotima 'icën. 30. Enë banacama bëtsioquin ca uinu 'icë uninbi uni raíricama upiti bucunun quixun sinanquinma, 'ëx cuëëncësa oquin 'anun ca a bana quia quixun sinantima 'icën. Uni raíri bëtsi unibë timëcëcama 'imainun gobiernonu ice apucamanribi ca usa oquin sinantima icën.

cbr

Cashibo-Cacataibo

cbr

Latn

cbr

DHÉY TSALAP ABAL PATAL AN INIK ANI AN UXUM AXI K'WAJÍL TI AL AN TSABÁL ONU ti al an tamub 1948. Kom i exiál abal in tujtal an walkadhtaláb, an chubaxtaláb ani an koyataláb ti al an tsabál k'wajat ti al an exlomtaláb k'al patal wawá' tu k'wajíi, in tomnál ki bats'uw jununúl an alwa'taláb. Kom i exlál abal tam jún yab in exlál jawa' xi pél in uchbíl ani an k'e'atnaxtaláb in t'ajámal ka wa'tsin yani kidháb t'anél ani yan jita' axi odhnámej, ani kom uluwamej abal i ayál juni ít tsalap junti ka wa'tsin juni k'ay'lál juntij an k'wajílchik yabáts ka xe'tsin k'al i jík'ib mani ka k'wajiy al an ts'ejwantaltaiáb ani ka k'wajiy walkadh abal kin uluw ani kin bela'jawa'its jún kin le'na'. Kom i exlál abal an éyalchik in tomnál kin beletna' ani kin k'aniy an chubaxtaiáb abal an inikchik yab kin yéjenchij kin dhay'k'a'an k'ak'adh pextaláb abal ka ats'anchat in káwintal. Kom i exlál abal in tomnál ki beldha' juni tekedh tsalap abal ka k'ánidháxinchik an kwenchal. Kom i exlál abal an bichówlom ti al an "Naciones Unidas" in wichk'ómalchik kin uluw abal in kwa'al in alwa' ichích abal kin k'ak'nanchij in éy ani in jalbíl tin putát an inik ani an uxum, ani in ulúmalchik abal ne'etschik kin t'aja' an tsápláb abal ka nixk'in an ts'ejwantaláb ti al juni walkadhtalá axi lej púlik tin tomnál ki ejtiy. Kom i exlál abal an kwenchaláb axi k'wajat junkudh in binámal in káwintal abal neéts kin tolmiy an ONU abal kin k'ak'nanchij jawa' in kwa'al tin uchbíl kin bats'uwchik patal an k'wajíl tejé' al an tsabál, ani kom i exlál abal axe'chik xi uchbidhtaláb in kwa'al lej yan in jalbíl bala ka putuwat jawa' xi tejé' k'wajat uludh: AN PULIK TAMKUNTALÁB IN ULAL: Axé' xi tsalap tin k'ánél an inikchik tin putát an tsabál, in lé' abal an kwenchal ani an bichowchik kin t'aja' an tsápláb abal ti al an exóbintalab ka k'ák'náj ani ka putuwat tin puwél an bichow axi k'wajat junkudh ti al an "Naciones Unidas", patal jawa' tejé' jilk'onal uludh. K’a'ál tsalap (art. 1). Patal an inik ani an uxum u wa'tsinal walkadh abal jununúl kin bats'uw an alwa'taláb ani ka pidhan in éy jant'ini' in tomnál; in kwa'al in tsalpádh ani in k'ayá' abal kin k'anidha' in juntal. Tsabchíl tsalap (art. 2). Patal an k'wajíl in tomnál kin bats'uw an uchbíláb jawa' tejé' bijidh, yab in t'ajál max pilchik in káwintal, pilchik in wa'tsintal, pilchik in éy ani in belkaxtal, pilchik in tsalap, max ts'alat ani max pilchik in wal in ot'ól. Jayetsej yab in tomnál ka k'e'atnáj max pilchik tsalap ani in éy; max k'wajíl al juni kwenchal axi k'wajat abatnadh k'al pil i kwenchal. Oxchíl tsalap (art. 3). Patal an k'wajíl in tomnál ka k'ak'nanchat in ejatal, in iniktal, in éy ani an jolataláb abal kin ejtow ka xe'tsin alwa'. Tse'chíl tsalap (art. 4). Mani jita' yab pidhach i k'ij abal kin t'ójondha'jún jita' ani yab kin jalbíy, mani in tomnál ka xe'tsindháj ti nujnél jant'ini' t'ajchinalchik an ko'nél. Bo'chíl tsalap (art. 5). Yab walkadh abal jita' ka tsa'uwat, ka ts'ojbédháj mani ka t'ajchin in tidhéj al juni ts'ejeltaiáb. Akakchíl tsalap (art. 6). Patal an k'wajíl in uchbíl tin kwa'al abal ka pidhan juni exlomtaláb k'al an éyal ti al an kwenchal juntij k'wjíl. Bukchíl tsalap (art. 7). Jununúl i jaibíl i kwa'al ti al an abatnaxtaláb, jaxtámits in tomnál junat ku k'ániyat ma ju'támakits ku k'wajiy; ani in tomnál ku jek'ondháj tam jita' kin le'na' tu ku tákchikiy, tu ku k'e'atna' ani jayej max jita' kin le'na' tu odhna' k'al i káw. Waxikchíl tsalap (art. 8). Tam ku jolbiyat k'al juni káw, in tomnál abal jilchin i jolát abal ki k'ániy ti bá'. Beiewchíl tsalap (art. 9). Mani jita' yab in tomnál ka alk'idh'wik'an mani ka kedhmayat tin kwenchál. Lajuchíl tsalap (art. 10). Patal in tomnál ka ats'an k'al an éyal abal ka exóbnanchat in tsalap ani ka exiáj max chubax jolbidh ani max ibáj. An éyal yab in tomnál kin baliy in káwintal abal kin ok'xidh walbiy juni jolbinél. Lajujunchíl tsalap (art. 11). Patal jita' ka ne'dháj al juni éyaltaláb yab in tomnál dhubatits ka ko'oyat ti pojkax, max yabayej elchinenek in jolbíl; ani jayej abal in tomnál ka pidhan i jolát kin k'ániy tin bá'. Yab jita' ka jolbiyat k'al juni t'ajnél axi tamti wat'ey, yabayejak exladh max pél i jolbintaláb tin altálíl mani ti eiéb an kwenchal juntij k'wajíl. Jayétsek'ij yab in tomnál ka punchin juni jolbintaláb axi yab já' in bajuwal an t'ajnél. Lajutsabchíl tsalap (art. 12). Yab jita' in tomnál ka takchikat tin iniktal, tin k'álábil, tin k'imá', tin úwil, tin xe'éts mani ka xe'tsindháj k'al i alk'idh káw maní ka t'ajchin in tídhéj. Patal in tomnál ka k'ániyat tam ka le'náj ka t'ajábchin k'al jitákits. Laju oxchíl tsalap (art. 13). Jitákitsk'ij ne'ets kin epow ka xe'tsin tin kwenchál ani kin punuw in k'imá' ju'támakitsk'ij kin le'na'. Jitákitsk'ij in ejtowal ka kalej ani ka wichiy tin kwenchál ani jayej aba' ani' píl i kwenchal ti k'wajíl. Lajutse'chíl tsalap (art. 14). Tam jún xe'ets ti aliyáb abal ka odhnáj, ma jawákits tam bichow in tomnál ka pidhan i k'ij abal ka tsink'on. Axé' xi tsalap yab ne'ets ka éyan tam chubax wa'ats juni pulik jolbintaláb ani wa'ats juni k'idháb t'ajnél axi an "Naciones Unidas" in lé' abal ka taley. Lajubo'chil tsalap (art. 15). Patal an k'wajíl in tomnál ka walkanchat kin ko'oy jún in kwenchál. Mani jita' yab in tomnál ka k'ánchin abal kin jalk'uy in kwenchál, max aníts tin lé'. Laju akakchíl tsalap (art. 16). Tam kin bajuwits in tamúb, an uxum ani an inikchik, k'wajat jolat abal ka tomkin ani kin inkiychik juni k'imádh, ka k'wajiychik ti k'imadh ani max kin bajuwchik ka jíláxin, in tomnálchik ka k'ák'náchik ani ka pidhan jununúl in uchbíl. Yab jita' in tomnál ka tomkiyat k'al i tsápláb, kom al juni tomkintaláb in tomál ka k'wajiychik kulbél jant'ini'an uxum ani an inik. An k'imádh jats in tujtal an xe'tsintaláb, jaxtám an éyal in kwa'al tin uchbíl kin k'ak'na', kin beletna' ani kin k'ániy abal yab ka buk'lun. Lajubukchíl tsalap (art. 17). Patal an k'wajíl in kwa'al in uchbíl kin ko'oy i k'áiáb tin kwetémtal ani jayej axi dhéy, max aníts tin lé'. Mani jita' yab in tomnál ka aik'idh takchikinchat in k'álábil. Lajuwaxikchíl tsalap (art. 18). Patal k'wajat jolat abal kin kwetém ko'oy in tsalápil ani in belkaxtal, ani abal kin t'aja' ani kin tejwamédha'tin k'imá'ani ju'támits kin le'na', nixé' xi belkaxtaláb, tin kwetémtal ani ti mudhél; jayetsej abal kin jalk'uy in belkaxtal tam kin le'na'. Lajubeléwchíl tsalap (art. 19). Patal jolat abal kin tejwamédha' in tsalap ani in káwintal; axé' xi uchbidhtaláb jayetsej in ulal abal yab in tomnál ka k'e'atnáj tin ébál in tsalápil; jayetsej abal kin aliy ani kin bats'uw píl i tsalap ani abal kin buk'uw ma ju'támakits kin le'na' ani k'ai jawákits tam eyixtaláb. Jun inikchíl tsalap (art. 20). Patal jolat abal ka ts'at'ey k'al jawákits tam junkudhtaláb abal ka dhéy t'ójon ani kin k'ániychik tin bá'. Yab jita in tomnál ka t'ajchin i tsápláb abal expidh ka ts'at'ey al juni dhéy t'ojláb max yab in lé'. Jun inikjunchíl tsalap (art. 21). Patal an k'wajíl in kwa'al tin uchbíl ti t'aja' ti éyal ani kin bijiy jita' in kulbétnál ti éyal tin kwenchál. Patal in kwa'ai tin uchbíl ka tolmiyat abal kin bajuw ka ulits al an pulik éyaltai{ab tin kwenchál. Tin káwintal an bichow taja'its ti k'wajat in tujtal an éyaltaláb. An bichow in tomnál kin bijiy in éyalil ani an éyal kwa'al kin t'aja' jawa'kin uluw an bichow. Jun iniktsabchíl tsalap (art. 22). Patal an k'wajíl in kwa'al tin uchbíl kin bats'uw an alwa'taláb jawa' ka wa'tsin tin kwenchál ani kin ko'oy jawa' in yéjenchal abal ka k'apúts, abal kin puwedha' in xe'éts ani abal kin yanedha' in exóbintal aní kin puwedha' in éy ani in tsalap. Jun inik oxchíl tsalap (art. 23). Patal in uchbíl tin kwa'al abal kin ko'oy juni t'ojláb ani abal kin kwetém takuy in t'ojlábil jawa'its in kulbétnál ani in tomnál ka tolmiyat tam yab in kwa'al ju'táj ti ka t'ójon. Jununúl in kwa'al in uchbíl ka alwa' jalbinchat in t'ojlábil ani abal yab ka k'e'atnáj. Patal an t'ojnal in tomnál ka pidhan juni alwa' jalbixtaláb axi kin bajuw abal kin bela' in yanétal ani kin ejtow kin pidha' patal jawa'its in tomnál abal ka alwa' k'wajiy juni k'imádh. Tin yanél an k'wajíl jolat abal kin junkuw tin bá' abal ka t'ójon ani abal kin k'ániychik in t'ojlábil. Jun iniktse'chíl tsalap (art. 24). Patal in kwa'al tin uchbíl abal ka koyóts jun we' ti t'ojnal ani abal ka jalbinchat an koytaláb. Jun inikbo'chíl tsalap (art. 25). Patal in kwa'al in uchbíl kin ko'oy an alwa'taláb abal kin ejtow kin pijchiy in yanétal, kin iláliy,kin kó'onchij in k'imá', ani kin pidha' jawa'its kin yéjenchij; jayetsej in tomnál ka pidhan i tolmixtaláb tam yab kin ko'oy i t'ojláb, tam ka yaw'láts, tam ka jilk'on tsemchidh, tam k'wátits al an yejtsetaláb ani max kin wat'a' juni yajchiktaláb axi kin t'aja' abal yabats kin ejtow ti t'ojnal. Tam t'elé'lidh juni mímláb, in tomnál ka alwa' beletnáj, jajá' ani in tsakámil. Patal an tsakam axi ka wa'tsin ti al juni tomkidh k'imádh ani axi ibáj, jayetsej in tomnál jununúl ka k'anidháj. Jun inik akakchíl tsalap (art. 26). Patal in tomnál in tomnál ka pidhan juni exóbintaláb aik'idh. An k'a'ál exóbintaláb in tomnál ka bínáj abal patal. An exóbintaláb tin kwéntaj an t'ojláb, in yéjenchal ka yanedháj; aniyk'ij tin tomnál ka bínáj an exóbintaiáb axi ebálits in alwá'. An exóbintaláb in tomnál kin t'aja' abal jún ka yaney in tsalap ani kin puwedha' in éy jita' axi exóbal; kin k'anidha' in juntál ani kin k'ák'nanchij in tsalápil ani in éy. Jayétsej in tomnál abal kin t'aja' abal kin beldha' an t'ojláb axin t'ajál an ONU abal ets'ey ka wa'tsin an koyataiáb ti al an tsabái. An tátalábchik in kw'al in ejét abal kin takuy an exóbintaláb axin le'nanchal abal in tsakámil. Jun inikbukchíl tsalap (art. 27). Patal in kwa'ai in uchbíl kin bats'uw an alwa'taláb axi ka wa'tsin ti al an exóbintaláb, kin k'anidha' ani kin beletna' an exóbintaláb. Patal in kwa'al tin uchbíl abal kin k'ániy an tsalap axi alwa' ani patal jawa' in wa'tsindhál an exóbintaláb. Jun inik waxikchíl tsalap (art. 28). Patal in tomnál kin ko'oy juni xe'tsintaláb juntij ka ejtowat ka putuwat jawa' axi tejé' jilk'onal uludh al axé' xi dhey tsalap. Jun inik belewchíl tsalap (art. 29). Patal in kwa'al tin uchbíl ka t'ójon abal kin puwedha' in kwenchál, kom, taja'its tin tomnál ku yejey ani ki puwedha' ti bá'. Patal jawa' ki le'na', ne'ets ki ejtow ki t'aja'; expidh yab walkadh abal ki odhna' i juntal, abal ki uk'pinchij in tsalap ani abal ki t'ajchij i tsápláb abal ki jalk'unchij in tsalápil, kom max ki t'aja' ani', yabáts i jalpiyalits an káw. Axé'chik xi uchbíláb, yab in tomnál ni jayk'i' kin tomólna' jawa' in tsalpayal ani t'ajál an "Naciones Unidas". Jun inik lajuchíl tsalap (art. 30). Mani jita' kin tsalpay abal axé' xi dhéy tsalap in bínál i k'ij abal ka t'ajan juni pojkaxtaláb, juntij ka t'apiyat abal ka éyan an uchbíláb jawa' tejé' bijidh al axe' xi dhey tsalap.

hva

Huastec (San Luís Potosí)

hus

Latn

hus

SIFGAIF RENRQIANR XIANXYANR ZIXGEX NIER SAR Novdiex nier cov nier cenryanrdiex hufniv xief niexxir zunxyanr niex qianrlir pinrdenv buryir cenrrenf, Sifgaif zifyour, zenfyif niex horpinr nier jixcuv, Renrqianr wursif niex wuvmier baofxinr yevmanr zif liex, gaif baofxinrdiex novdiex nier lixkoxlof dianfwux liex, novdiex hufniv yanrlunf niex xinfyanv zifyour xief, gev tav, taif tav niexxir Sifgaif enrjier, puvtongx nier novdiex nier yanfwanf gaox xix taif lirlu. Novdiex per bur deryiv, tinv er zouvxianv baofzenf niex yafper huanvpanf tav, aivliermor renrqianr huarzif gof baovhuf dor. Guirjiaxdiex guanxxif caf huarzanv cufjinf dor, Lianrhor Guir guirjiaxdiex nier novdiex Lianrhor Guir Xianfzanx wortuv gixzex renrqianr jixbenv, renrger zunxyanr niex jiafzir, novbar norgarnir davzer niexxir qianrlir bor xief niexxir xinfnianf lirlu, zifyour nafbiex civ workuv nier sefhuif jinfbuf niex senxhor suivpinr caf zif diex xir lirlur, Huifyanr guirdiex lirlur: Lianrhor Guir dav sar riv bor, renrqianr niex zifyour jixbenv puvbianf zunxzongf niex zunxxinr dor, Gaif qianrlirdiex niex zifyourdiex puvbianf haxrir gaif sifyanf congxhunf sirxianf bor zongfyaof liex zongfyaof, Aixliermor muflanx, Dafhuif, Gaif Sifgaif Renrqianr Xianxyanr huarbuf, novdiex niex guirjiaxdiex hufniv xierqif siv bor sirxianf niexxir biaoxzunv gongftongr riv, hofnief, novdiex niex sefhuif jixgoufdiex jinxdor gaif xianxyanr minrnianf, xierqif siv bor jiaofhuiv niex jiaofyir gof qianrlir niex zifyour tix xix curjinf, guirjiax nier guirjif nier jianfjinf corsix gof, gaif qianrlirdiex niex zifyourdiex liex huifyanrguirdiex nier novdiex, gixzex guanvxiar nier liv garhaf nier novdiex wortuv cenrrenf niex zunxxinr puvbianf niex youvxiaof tir dor. Nav Novdiex nongv liex hufniv dav zer nier, zunxyanr niex qianrlir garhaf hufniv dav zer nier. Gixzex livxinf niex lianrxinx xief, xiongxdif guanxxif nier jinxsenr gof dav duifdaif dor. Niev Novdiex hufniv zixger xief gaif xianxyanr gof hxaf niexxir qianrlirdiex niex zifyourdiex xief, zongvzur, huxser, xinfbier, yivyanr, zongxjiaof, zenfzif sox tovlenv jianfgaiv, guirjir sox sefhuif cursenx, caircanv, cursenx sox tovlenv senxhunf denv qixbierdiex axpix tax dor. Nov naof nier guirjiax sox liv nier zenfzifnier, xinrzenfnier sox guirjifnier difweif dav zer tav bor qixbier xief tav dor, liv ta dor: Gaif liv durlirnier, torguanvnier, zifzif tav sox tovlenv zuvqianr xianfzif niexxir qinrkuanf partir gaoflar. Sov Novdiex hufniv senxminf, zifyour niex renrsenx nganxqianr xief niexxir qianrlir xief. Rev Novdiex nurdif zif tav dor, nov gof nuryif tav dor; qiev xinrsif nier nurdif zifduf niex nurdif maivmaif hufniv riv tav dor. Ongv Novdiex bor kufxinr riv tav dor, daifyif sox xinrhuar canrrenv, renrdaof tav sox wuvruvxinf riv tav dor. Wor Novdiex keifdux hufniv huarlir zixgex nier renrqianr cenrrenf niexxir qianrlir xief. Nier Huarlir zixgex novdiex hufniv dav zer, huarlir gof pinrdenv baovhuf niexxir qianrlir xief, qirsif tav dor. Novdiex hufniv pinrdenv baovhuf xianvsouf niexxir qianrlir xief, hofnief, gaif xianxyanr weirhuanv niexxir qirsif xinrweirdiex niex gaif qirsifdiex sanxdongf niexxir xinrweir gof weirhaif tav. Yer Xianfhuar sox huarlir gof liex niexxir jixbenv qianrlir qinxhaif zaoxsouf bor, novdiex guirjiax huartinr horger gaif qinxhaif xinrweir bor xiaofgov xief niexxir buvjiuf riv niexxir qianrlir xief. Ger Novdiex renfyif daifbuv, jixjinf sox huanfzur tav dor. Hif Novdiex hufniv dav zer bor youf durlir youf pianxyiv taif nier huartinr naf daf gof gongxzenf gongxkaix senvxinf niexxir qianrlir xief, hofnief, goxniex qianrlif niex yifwuf qiordinf daivxir, gof bor zuf niexxir xinrsif zivkongfdiex panfdinf daivxir. Nav hif Nav Xinrsif kongfgaof xief maxdiex, bianfhuf garhaf div niexxir gongxkaix senvpanf tir, huarlir yixzaof bor zuif xief xix zenfsir daf, zuif taif dav zer bor bav niexxir qianrlir xief. Novdiex nier xinrweirdiex sox bur xinrweirdiex, gixzex zuf bor guirjiax huar sox guirjif huar gof hufniv xinrsif zuif zif daf, xinrsif zuif xief xix panf tav dor. Xinrhuar gof zuif huanf zuf siv nier huarlir guixdinf duv nier tav dor. Nav hif niev Novdiex guanfdor nier niexkax, cov, ongr nier cov nier tongxxinf renfyif ganxser tav dor, goxniex rongryif niex minryif gongxjir tav dor. Novdiex huarlir gof baovhuf, gaif ganxser sox gongxjir zaoxsouf tav niexxir qianrlir xief. Nav hif sov Novdiex guirjiaxdiex wortuv zifyour qianxxir niex ongr nier qianrlif xief. Novdiex renfhor guirjiax zuf niexxir qianrlif xief, gixzex wortuv guanfdor nier guirjiax xief, goxniex guirjiax bor songxkox niexxir qianrlif xief. Nav hif rev Novdiex wortav nier guirjiax bifhuf div nier xief niexxir qianrlif xief, hofnief, gixzex perhaif bifmianv daivxir. Zenfzifxinf taif niexxir zuifxinr sox Lianrhor Guir nier zongxziv niex yanrzer weirbeif niexxir xinrweir liex qivsuf bor, gaif qianrlif siv tav dor. Nav hif ongv Novdiex guirjir xief niexxir qianrlif xief. Novdiex nier guirjir renfyif bordor tav dor, guanfdor nier guirjir gaivbianf niexxir qianrlif houvrenf tav dor. Nav hif wor Novbardiex norgarnirdiex, zongvzur, guirjir sox zongxjiaof nier renfhor xianfzif xief tav dor, hunxjiaf niex cov zif niexxir qianrlif xief. Gixzex hunxyinx garhaf, hunx jier zuf niex hunxyor gaivcur zuf, qianrlif dav zer dor. Novbar naof niex norgarnir naof zifyouf niex hufniv tongryif liex, hunx jier daivxir. Cov sefhuif danxyanr tianfranr niex jixbenv, sefhuif niex guirjiax gof baovhuf dor. Nav hif nier Noxdiex guanfdor nier caircanv xief niexxir qianrlif xief, tovlenv nier novdiex dav xief niexxir qianrlif xief. Novdiex nier caircanv renfyif bordor tav dor. Nav hif yer Novdiex diefciv, lianrxinx niex zongxjiaof zifyour nier qianrlif xief; gaif qianrlif goxniex zongxjiaof sox xinfyanv gaivbianf niexxir zifyour xief, guanfdor sox davhar, gongxkaix sox mirmir jiaofyif, sirjianf, livbaif niex gaiflir gof goxniex zongxjiaof sox xinfyanv biaovsif niexxir zifyour xief. Nav hif ger Novdiex zuvzanx niex yifjianf huarbiaov niexxir zifyour xief; gaif qianrlif zuvzanx xief bor ganxser tav nier zifyour xief, renfhor meirgaif gof, guirgaif sivrev tav, xiaoxxir niex diefciv div, tir niex liex niexxir zifyour xief. Niev hif Novdiex horpinr dav yir niex sef jier niexxir zifyour xief niexxir qianrlif xief. Renfhor nov beifper tuanrtiv naf daf bor qixlier tav dor. Niev hif nav Novdiex zirjier sox zifyour xianvzer niexxir daifbiaov gof guanfdor nier guirjiax zifliv xix canxyir niexxir qianrlif xief. Novdiex guanfdor nier guirjiax gongxwuf canxjiax niexxir jixhuif dav zer nier qianrlif xief. Novdiex nier yifzif kuaxkar qianrlir nier jixcuv; gaif yifzif dinfqix nier zenxzenf nier xianvjiv gof biaovxianf dor, xianvjiv puvbianf niex pinrdenv nier piaoftour qianr liex, minr jif tav niexxir tourpiaof sox gof dav zer niexxir piaof tour cenrxif gof riv dor. Niev hif niev Nov naof, sefhuif nier cenryanr naof riv bor, sefhuif baovzanf xief niexxir qianrlif xief, guanfdor nier zuxyanr niex renrger zifyour huarzanv bor div niexxir jinxjif, sefhuif niex wenrhuaf garhaf nier qianrlifdiex sirxianf niexxir qianrlif xief, gaifdux guirjiax xierqif zuf niex guirjif dav riv gof sirxianf nier, guirjiaxdiex nier zuvzir niex zixyanr qinrkuanf yixzaof nier. Niev hif sov Novdiex jief riv, zifyour jief xianvzer, gongxzenf niex horsir nier jief riv niexxir tiaorjanf xief, jief taif xix bifmianv niexxir baovzanf xief niexxir qianrlif xief. Novdiex jief dav zer cour dav zer niexxir qianrlif xief, renfhor qirsif xief tav dor. Jief riv maxdiex, hufniv gongxzenf niex horsir nier baofcour xief niexxir qianrlif xief, hofnief baovzenf daivxir: Gof guanfdor niex zovnirdiex novdiex nier senxhor tiaorjianf, biryaof zuf tovlenv nier sefhuif baovzanf xief dor. Novdiex hufniv guanfdor nier lifyif weirhuf bor gongxhuif zuvzir, canxjiax neixxir qianrlif xief. Niev hif rev Novdiex hufniv hif niex sar riv tav niexxir qianrlif xief, gixzex wortuv xief: Jief riv zuf horliv xianfzif xief, dinfqix xinx liex bor hif nier qianflif. Niev hif ongr Novdiex guanfdor niex zovnirdiex nier jianfkanx niex hurlif weircir bor, gixzex div nier senxhor suivzunv (yer, sivbax, cov, yixliaor niex sefhuif hurriv biryaof xief) xianvsouf niexxir qianrlif xief; Jief taif, dif, canrhuif, novbar sefliex, laovgax zif liex sox tovlenv kongfzif tav tir nier qinrkuanf partir moursenx nenrlir bivlier zuf, baovzanf xianvsouf niexxir qianrlif xief. Arniexdiex boxlirdiex terbier zaofguf niex davxir xianvsouf niexxir qianrlif xief. Boxlirdiex, hunxsenx sox huix hunxsenx, sefhuif baovhuf hufniv dav zer dor. Niev hif wor Novdiex hufniv jiaofyir jiersouf niexxir qianrlif xief, jiaofyir gof tongrqianr div tav dor, puvcir xix taif cuxjir niex jixbenv gaixduanf hofnief riv dor. Cuxjir jiaofyir yifwuf nier sif dor. Jifsur niex ziryer jiaofyir puvbianf serlir dor. Gaoxdenv jiaofyir cenrjir liex novdiex bor pinrdenv tongf pov dor. Jiaofyir nier murdir: Congxhunf nov nier gofxinf huarzanv, renrqianr niex jixbenv zifyour tiv xix jiax qianr dor. Jiaofyir guirjiaxdiex, zongvzurdiex sox zongxjiaof jirtuanrdiex nier liaovgaiv, rongrrenv nier davcaf curjinf dor, Lianrhor Guir horpinr weirhuf niexxir hordongfdiex curjinf dor. Nierbar gixzex nier boxlirdiex jiersouf dor jiaofyir nier zongvluif bor, youxxianx xianvzer nier qianrlif xief. Niev hif nier Novdiex zifyour sefhuif nier wenrhuaf senxhor canxjiax niexxir qianrlif xief, yifsur xianvsouf niexxir qianrlif xief, koxxior jinfbuf niex gof liex zuf niexxir hurlif dav siv niexxir qianrlif xief. Novdiex guanfdor gof riv nier renfhor koxxior, wenrxior sox meivsur zorpinv liex zuf nier jinxsenr niex wurzir nier lifyif bor, baovhuf xianvsouf niexxir qianrlif xief. Niev hif yer Novdiex sefhuif niex guirjif nier zifxif naf daf div niexxir qianrlif xief, gaif zifxif wortuv, gaif xianxyanr gof hxaf nier qianrlif niex zifyour congxhunf sirxianf daivxir. Niev hif ger Novdiex sefhuif bor yifwuf xief, sefhuif wortuv guanfdor nier gofxinf zifyour congxhunf huarzanv daivxir. Novdiex guanfdor nier qianrlif niex zifyour siv zuf, huarlir gof qiordinf nier xianfzif jiersouf liex, gaif xianfzif nier weiryir murdir novdiex nier qianrlir niex zifyour xief dor cenrrenf niex zunxzongf baovzenf qiordinf liex, minrzuv nier sefhuif wortuv daofder, gongxgongf zifxif nier puvbianf hurlif siryinf niexxir zenfdanf xixyaof qiordinf. Gaif qianrlifdiex zifyourdiex siv, renfhor qinrxinf partir Lianrhor Guir nier zongxziv niex yanrzer weirbeif tav dor. Sov hif Gaif xianxyanr nier renfhor tiaorwenr, gaivsif renfhor guirjiax, jirtuanr sox nov renfhor gaif xianxyanr gof hxaf nier renfhor qianrlif niex zifyour pofhuaif niexxir hordongf sox xinrweir riv niexxir qianrlif xief zif tav dor.

012

(Bizisa)

und

Latn

und

DIKLAI PUM THLANGHING HAMHMOEL OL HOE NA CAYOL 1948 kum December ni 10 vaeng ah diklai pum mawtkung(UNO roihui) rhoek ngoltunna lam ka loh thlanghing hamhmoel ti he khuek athui uphoei ah hoe la om. Tikah olhoe nah caa tetah a hnuk kah caa hmai dongah asoep cala tueng ni. Tlamtluk cilol la a ka coeng hamkoi olhoe nahhe asai phoei ah, tikah ngoltun naloh laihman kah barhan rhoek boeih loh, he kah olhoe nahhe rhingpuei taeng ah kaphong ni ti khaw saeh, te buengmuehla ramtung cana neh ram boeih kah nainganyae paihmuen dong ah hangdang tih paekboe muehla, olpui koek la saengim neh atloe cangnah boeih ah hi kah olhoe nah kong he tael hamla, rhephmuh na koi ah tai ham, taeham neh along a im thuicaihna ka sai ni tikhaw saeh patoeng thui la om. Ol rhoek nah Thlang boeihkah thlangphun rimomna thlangtom vanpitna hamhmoel boeih pompuina tah thlangboeih kah zalpo nah, duengtlangna, roepremna roek kah a kungpui la a om dong ah khaw ti saeh: Thlanghing hamhmoel cina bangla nawtsap napawt he thlangtom boeih kah singyoe te aka phaekung ka thae koek khoboe rhamlang la acoeng sak thai dong ah khaw ti saeh, alangya la thuikhan thaina, alangya la bawkthaina, rhalrih na neh khodaeng patang khang na khui lam ka loh loeih tih khosak omthenna diklai phueng na thai ham la, thlangtom boeih loh mah kah ngaihna asang koek la aphong coeng dong ah khaw ti saeh; Thlangtom boeih loh atuengta mueh la hnaemtaekna, ukkna, thaekhana na neh ahnukhit ah acoeng thai pawt dong ah lungpok haica neh caemthohna a om na pawt ham, thlanghing hamhmoel na te upadi neh dawndah paham la angoe dong akhaw tisaeh; Ramtung khat neh khat roeprem cala tukkai na u thae, pomsangna ham la bisai ham a om dong ah khaw tisaeh; UN roihui boeih loh mahkah hamhmoel boeih te khaw, thlanghing rimom na khaw saeh huta tungpa hamhmoel vanpitna khaw saeh, ka hinyah na ni tila koekthoek ah apom phoei bal ah thlanghing khosak aroeng na neh a aomthen na atang aroeng na ham ol akam coeng dong khaw ti saeh; UN roihui boeih loh UN neh bongyong u tih thlanghing hamhmoel cina khaw saeh, akungsut yalpona hamhmoel khaw tisaeh, diklai pum ah avaina thai ham tha ka paek ni ti la ol akam coeng dong ah khaw tisaeh: Te dongah UNO ngoltun na loh Ramtom thlanghing hamhmoel cayol he thlangboeih neh buping boeih loh thinkolungbuei ah akhoem doe ah tekah hamhmoel neh yalpona he ahinyah na u hamla ringtuk doe ah tha kahuel uhni tina khaw tiseh; UN roihui cana neh tikah ramtung khui kah khoram kah pilnam boeih loh, tikah hamhmoel na te acoeng thai khui ah bit bit avai thai na hamla ramkhui ramvoel ah tha kahuel uhni tilam khaw tiseh, amaengtaeng tih ramtom thlanghing hamhmoel olhoena cayol te ramtom boeih, thlangtom boeih, vanpit cala abi na u thai ham la, hoe la om. Caboelna Boel-1. Thlangboeih he rhimomna, vanpitna, yalpona hamhmoel ka tawn thlang la cuun la ng’om u. Thlanghing he athae-then paekboe thaina neh yakming thaina moeiboe ka tawn thlang la n’om u dong ah khat neh khat lungvat na neh thloehlan voekhlak u thae ham om. Boel-2. Thlang boeih loh thlanghing hamhoel cayol dong kah hnosaithai na neh yalpona hamhmoel boeih he apang ham om. Thlangphun, vuen yong, huta-tungpa, ol, nainganyae poekna, atloetloe poekna, ramtung neh tukkaina, khosak na neh thawtna kong, khuehtawn koeva, khuilam ben neh atloe tloe dong ah paek boe na om boel saeh. Tecoengah, thlangkhat kho asak nah ramtung tpt khoram khat kah nainganyae dong ah mai a, ukna hmuen dong mai a, ramtung khat neh khat tukkai na dong mai a, thlang khat khosak na hmuen dong ah mai a, ramtung khat te amah ngaihloei ah a uk ram la aom mai a, tpt UNO loh adawndah ramtung la aom mai a, tpt amah poek ah rakthuem ka uk u ramtung la aom mai a, tlam te amah poek ah boeih ka uk u pawh ram la ka om mai a khat neh khat laklo ah paekboe na om boel saeh. Boel-3. Thlanghing boeih uca khaw sasueng cala ngaihloei ah hingthaina hamhmoel atawn. Boel-4. Uca khaw sal la tpt salbang la tuihhno tuihba ham om pawh. Upadi kah voel ah sal na te hnopai bangla yoih na neh laina khang pa ni. Boel-5 Mebang thlang khaw a thlanghing coengna yah na pamueh la khoh tih hnaemtaek thaekha na mah pawh. Boel-6 [missing] Boel-7 Mebang thlangkhaw, me roek akhaw upadi hmai ah thlanghing coengna hamhmoel te pom pa ham om. Boel-8 Thlang boeih upadi hmai ah paekboe mueh la vanpit cala dawndah ham om. He kah olhoena kah angaih na he aek tih paekboena sai na neh, tlamte saiham cahoeh na lam ka loh aloeih na ham dawndah na khaw vanpit cala apang ni. Boel-9 Mebang thlangkhaw upadi ning mueh la tukna, khohna neh ramvoel la haekna om mah pawh. Boel-10 U ca khaw hamhmoel cana neh taham paek na so ah oltloek vaengah mai a, tholh na so ah laitloek vaeng ah mai a, thlangboeih laithui yung loh khat ben khat bang haa roi mueh la rangpui hmai ah duengtlang cala laithui tih laitloekna te vanpit ca la apang ham om. Boel-11 Rangpui hmai a upadi ning la laithui vaeng ah tholh pael nate tholh tangtang ti la lai atloek hlan khui tah tholhpael thlang te tholhpawh ti la poek thai na hamhmoel a tawn. Te bang laithui vaeng ah tholhpael thlang te, te kah lai thui na ah oeltaih thaina hamhmoel paek tangtae la om. Thlangkhat te ramtung upadi ning lam mai a, ramtom upadi ning lam mai a, lai la ka coeng pawh bibi na tpt bibi na pawt ning la tholh pael pawt ham. Tecoeng ah saitholh li vaeng kah paek tueng dantat na lak ah alen bet dan paek pawt ham. Boel-12 Mebang thlang khaw mahngaih ah dingsuek la khosak na ah khaw ti saeh, mah imkhuiko, mah imlo, caa pat ca na so ah upadi ning mueh la rolrak thai pawh. Tecoeng ah mah kah rimom nate khaw aso ben kah bangla thuithet mah pawh. Thlangtom tebang rolrakna neh thuithet na kui lam ka loh upadi ning la dawndah thai na hamhmoel atawn. Boel-13 Thlangtom boeih ramtung ramri khui ah ngaihloei ah puen u thai, kho asak thai hamhmoel atawn. Thlangtom boeih mah khosakna ramtung lam ka loh, ramtung tloe lam ka loh puen thai na hamhmoel atawn coeng ah mah ramla mael thaina ham hmoel atawn. Boel-14 Thlangtom boeih hnaemtaekna lam ka loh loeih na ham ramtung tloe ah dingsuek cala raehba thai na hamhmoel atawn. Nainganyae neh tukkai mueh saitholh khui long mai a, UNO kah mengteng na, poek na neh kalh saitholh khui long mai a, aka coeng tholh cana dong ah aka soeng tholhpael na so ah aso kah hamhmoel te hno na thai pawh. Boel-15 Thlangtom boeih ramtung khat kah khosa ca la coeng thai. Upadi ning mueh la ucakhaw amah ramtung kah khosa ca la coeng na te bawt pa sak thai pawh. Ramtung tloe kah khosaca tloe la coeng na te khaw hnoel pa thai pawh. Boel-16 Kum ka cuep tangtae huta tungpa roek te thlangphun dong mai a, khosaca coeng na dong mai a, bawk na dong mai a paengnael tih pinyen mueh la yuva sak na neh imkhuiko pai thai na hamhmoel atawn. Tikah huta neh tungpa ayuva roi vaeng a mai a, apaek u roi vaeng amai a, kuttukna, yu loh vasak na neh ka van u hamhmoel te a dang tueng ni. Cadong neh hula te amah mih kongaih na bangla ngaih loei ah yu loh va asak thai. Imkhuiko khat he thlanghing khuiping khat kah akungsut la om. Tikah imkhuiko te thlanghing khuiping neh baran kah dawndah na adang ham om. Boel-17 Thlangtom boeih amah bueng mai a, thlangtloe nen maia bok u tih hnopai cina te atawn thaina hamhmoel atawn. Upadi ning mueh la mebang thlang long khaw hnopai tawn thaina hamhmoel bawt pa sak thai pawh. [missing] Boel-18 Thlangtom boeih ngaihloei ah khopoek thai na neh phueng thaina, ngaihloei ah pom tih paithai na neh ngaihloei ah bawk thai na om. Tikah hamhmoel te mah kah bawk na tpt oengna te ngaihloei ah puentak thai bueng mueh la amah bueng mai a, thlangtloe nab bok u tih mai a, rangpui boeih kah hmai ah mai a, ahuep lam mai a, mah kah bawk nate tpt oengna te ngaihloei ah cangpui thai, bawk thai nate ahno thaina hamhmoel thum. Boel-19 Thlangtom boeih ngaihloei ah khopoek tih ngaihloei ah phong thaina hamhmoel atawn. Tekah hamhmoel dong ah rolrakna om mueh la ngaihloei ah khopoek thai na thum bueng mueh la ramri cina loh kanghalh mueh la olthangkali neh khopoek nate cangthaina, pomthaina neh raekra thaina hil ah thum. Boel-20 Thlangtom boeih ngaihloei ah suepsuep tingtun thaina neh buping phueng thaina hamhmoel atawn. Mebang thlang khaw buping khui ah athama la kun sak phung pawh. Boel-21 Thlangtom boeih mahkah ramtung ukna khui ah mah roe mai a, langya la atuek laipai long mai a patoeng thum tih bi thai na hamhmoel atawn. Thlangtom boeih mah ramtung kah baran bibii ah kun thai na hamhmoel vanpit la adang u ni. Pilnam kah ngaihna he ukna anaa kah akungsut la om ni. Te ngaihna te tue tang boel ve tih tuekna neh tueng sak ni. Tuekna ah thlangtom boeih mek paek thai ni. Te tuekna ah ahuep la mek paek na nen mai a, tebang ne ka van u mekpaek phung nen maia sai ham om. Boel-22 Thlangtom boeih thlanghing khuiping kah roihui khat la aom dong ah athaethen ah sasuengna hamhmoel atawn buengmueh la nainganyae tangna nen mai a, ramtom kah bongyong na nen mai a, ramtung takuem kah constitution nen mai a, diklai khui kah phuting koeva nen mai a, tikah thlang kah rim om na neh moeiboe aroeng na ham angoe economic, social neh singyoe hamhmoel boei ahno na thai. Boel-23 Thlangtom boeih bibi na ham mai a, mah kah bungkhut na bi ngaihloei ah tuek vaeng ah mai a, tuengta ca la bibi na hmuen ah bi thai na ham mai a, bibi khueh pawt thlangla coeng na lam ka loh dawndah na dang thai na hamhmoel om. Thlangtom boeih bi pakhat so ah aphu khaw avanpit la adang ham om. Bi ka bi thlang boeih he amah neh a imkhuiko rimom cala khosak thai ham tuengta ca neh ngaaikhuek cala bi tih thapang khaw adang ham om. Angoe atah, atloe long khaw bomcemna n ate adang thaina om. Thlangtom boeih amah hoikhangna dawndah na ham la bibithlang buping cina phueng tih thumthaina hamhmoel atawn. Boel-24 Thlangtom boeih atingtawk la boelrai tangtae bibi tue, thapang neh angoengaih bangla ahmoel tangtae duem tue, bi hoeptue apang thai. Boel-25 Thlangtom boeih amah neh a imkhui kho taksa neh lungbui thinko sading cala kho n’sak thai naham caakooh, puei naak, imlo, tuisi bomna neh thlanghing ka ngoekoi bomna boeih n’dangthai la om ni. Tebueng muehla bi a om pawtvaeng a khaw tisaeh, sa a ding pawt vaeng a khaw tisaeh, kut kho a soep patvaeng a khaw tisaeh, nu hmaila a om vaeng a khaw tisaeh, patong hamca vaeng a khaw tisaeh, mah kut kho loh cawi pawt tih bungkhutna long im m’ming pawt vaeng a khaw tisaeh, ngaimong sasueng cala khosak thaina hamhmoel atawn. Ca ka cuun manu cana neh camoe cana he athen cala sawtlet dawndah tih bomcen na adang thai. Upadi ningla yuvasak na nen mai a, a tloe longim nen mai a cuun la ka om camoe boeih te vanpit cala sawtlet dawndah na dangthai la om ni. Boel-26 Thlangtom boeih cacang thaina hamhmoel atawn u. Ayol bik tangli hil ah ayoe la cang thai. Tangli hilte cangsak roeroe ham om. Seh ben neh bungkhut naben cuithoemna cang na he thlangboeih loh acang thai. Cuihthoemna cang vaeng ah thlanghing moeiboe athen la aroeng naham ben neh, thlanghing hamhmoel neh yalpo na (fundamental freedom) ben hinyah na thai ham cangpui ni. Ram boeih, thlangphun boeih tpt bawkna buping boeih laklo ah kodo na neh yakming uthae doe ah pawlnaeng thai na pomsang paham buengmueh la United Nations loh ralmongna khoembaelna ah colhtat thai na ham hil ah acang pui ni. Cunkung manu napa boeih loh acana loh acang ham koi cuihthoemna te atuek pa ham om ni. Boel-27 Thlangtom boeih mah khuiping kah singyoe moeiboe neh khosak na ah thum thaina, arts ah omthen bawn thaina, science ben ah hnothai phuengthaina neh a hoeikhangna pang thaina ah ngaihloei ah thum thai. Thlangtom boeih he science ben kah hnosai na dong kah, arts ben sai nadong kah adang koi hoeikhang na te dawndah thaina hamhmoel a tawn. Boel-28 Thlangtom boeih he kah olhoena na khui kah ka thum hamhmoel neh yalpona te khat neh khat tukkaina-sawtletna,ramtom ah hno na thai. Boel-29 Mah kah moeiboe asoep cala, ngaihloei ah aroeng thai na khuiping pakhat ham thlang boeih loh taham n’tawn. Thlangboeih loh Mah kah yalpona hamhmoel te hno na vaeng ah, thlangtloe kah hamhmoel neh yalpona te hinyah doe ah yakmingpui thai na ham mai a, democracy ka hno na thlanghing khuiping ah moeiboe buengmueh la, khoram ralmongna ham neh pilnam hoeikhang na ham, duengtlang cala khosak thai na ham mai a, upadi nen bueng ni ari among n’suem pa thai. Te kah hamhmoel neh yalpona te mebang hno ham khaw, UN kah maengtaeng na neh mai a, kungsut ol ninglam(principle) nen mai a akalh la hno na mah pawh. Boel-30 He kah hoena cayol khui kah hamhmoel neh yalpona te poci na ham taeng tih ramtung khat ham mai a, thlang roiat ham mai a, thlangkhat bueng ham mai a bithai na hamhmoel om ti lam mai a, mah roeroe loh bi ham hamhmoel om ti lam mai a atloe la thloep hno na mah pawh.

hlt

Chin, Matu

hlt

Latn

hlt

Ashi aents yakat muun aidaunmaya ijunjamunum, tsawan 10 de diciembre 1948 tin etsejau ainawai, juju ashi aents aidaunum uminkatin ati tusa. Nunu tsawantai jintiajajui chichaman dutika ashi nugkanum iwainaju ainawai, aents nii anentaibau, nii wakejamu yupichu dutikashmin chichajamunum ayamkagtaun. Tuja tiaju ainawai: Juju chicham pegkeg jintiagmawa juka juwig nagkankashti, ashi nugkanum dapampaejati, yakat muun aidaunum, yakat piipich aidaunmashkam, papi aujtainmash ashi tutinjati tiajui. Tuja papinum agajag sujuktinme tiajui ashi aents aidau aujus dekatnume tusa. Makichkish ugkamuk atsuti tiajui. NAGKABAU Juu ainawai ima dekas jikattsa chichamjukmauk: Agkan pujut, tikichish waitkascham pujut, agkan takaku tikichish atankishmin pujut; agkan uyumakas pujusa takat, tikichi jinti niimjutsuk. Yaunchkek aents ashi nugkanum juna dekawag shiig ayamjumak pujus takajakchajui. Juna shiig dekainachu tuke ukmauwa nunin asamtai. Ashi aents anentaimainak, aentsuk tuke waitkatais aawa anentaimaidau. Nuninak makimakichik aents ditak chichamjumka ayamjumamainnak dekainachu. Tuja juju aents chichamjumka, ayamjumka pujumainnak ‐ dekashbaun nagkamak jikiaju ainawai. Aents aidau aentschau utugmaina anmamut kuashat pegkegchaunum katsekeamun, anentaimaunash yupichu chichakchamin awajuinamun wain wajainak iwainakajui. Dutikamun aents aidau wainak kuashat puyatjus wakejukajui. Nuniak ashi nugka muunta jui aents batsamas ishamkagtutsuk, waitkas, puyattsuk dita dekaskeapi tusa anentaimsa Apajuikesh, tikich wájikesh anentaimtamunash shiig aneasag dakunkut dutikatnume tia;\ui. Aents ayamjumka, chichamjumka pujamuk dekas tikichish yapagtuashmin nii wajuk makichik aents anentaimuak dutiksag chichamjumak pujustin ati tiajui. Aents dakitauk waitkasa takamtiktaig, apu waitkagkagtinu inakeg, chichame antugchataig, aents wagagsa najaki chichagtaig achagti tiajui. Nuniak nunashkam tiajui: Tikich nugkanmayajaish ishamnaitsuk, shiig anendaisag atueyin agtinme tiajui (Tusa juna agajaju ainawai): Yakat muun aidaunmaya ijunjamunum, papinum agajag emetjau ainawai, aents anenjas dutikmain aidaun, aentsti imanjish aentsmasa diitan, tikich aidaujaish betek atan, nuwashkam aishmagshakam; tuja juju chicham aidau dekaskeapi tabau emtiktanash. Nuigtushkan yakat muun aidaunmayajai ijunja, tikich nugkanmayajai yainit nagkamna jushakam aikasaik emetja emtikami, aents agkan pujus anenjas chichamain aina aujai tiajui. Nunashkam tiajui: Juju takat sumamsag jushaka¡n puyatjusa shiig uminkati, agkan chichat, agkan pujut, ashi aentstinum ajutkagtau asamtai tiajui. AENTS UNTSUJI IJUNJAMUNUM etsejamu Juju aents yupichu anenjas dutikmain aidau etsegna duka ashí yakat muun aidaunmayash pee kakanmain ainawai, makichik anentaimtak ati tusag, dutikaku ashi aents aidaunum, ijuntuja takatai aidaunmashkam; dutikaku emtikami anenjas chichamain, agakan tikich waitkascham pujut aina juju; tuja aikasag ashi nugkanmaya aidaush dekaskeapi titinme, yakat imaan aidaunmayampap takasajuita tusag, nunu nugkanum pachinak batsatainaushkam. Artículo 1. Ashi aents aidauk agkan akinui, betek eme anentsa aentsmasa diyam atanmash, tuja aents anentaibau, aents dutikatasa wakej amu yupichu dutimainnum, tuja ni wakejamun takakush tikish bakushminnum, nuniak tikish aidaujaish shiig yatsuta anmamut ati tusa. Artículo 2. Ashi aentsun ajawai nii anentaibau yupichu dutikmain, tuja agkan tikich waitkascham pujamushkam etsejamui, ima aents pujunukechu, aishmagnukechu, tikich chichaman chichaku, tikich apajuin etsagkin, niish anentaimkau, tikich nugkanmaya, ujunauch, wiyakush, yaja akidau akushkam, ashi betek agkan ainawai. Nuigtushkan makíchik aentskesh nagkaegam achatnai agkan pujutnumak apu aidau dakitamu aigkish. Tuja aents nugka akanjamunum pujaush, ashí betek apu pujamunum pujuidau agkan chichamainji, takamainji, dutikmainjish ajuina nunisag aagtinai. Nugka akankamumun pujawai tusa anenjas chichakchamin, anenjas takaschamin, anenjas puj uschamin anentaimtam amaitsui; tikich nugkanmaya apu chichamen pujuidaushkam antsag ashi betek aidau asamtai. Artículo 3. Ashi aents aidauk wainka wakegaku ayamkenchau maa ajapeamak achatnai. Ashi aentsnak ajawai puyatjumkas pujut, tikich waitkascham shiig agkan pujuta nunu. Artículo 4. Makichik aentskesh inak ema apusa waitkamak amaitsui. Aents wainka inaku waitkastin timauk atsawai ajumaish tuke dutikashtin timau asamtai. Artículo 5. Aentschau utugmaina anmamut achika apusa wainka suimak suwaku waitkamak achatnai aentsuk. Artículo 6. Ashi aents aidauk ashí nugkanum agkan pujumainai ni wakejamunum nuniak ashi aents aidau chicham umiktin aina juna betek umimainai, umitsuk inaimaitsui tikich nugkanum pujajai tusa. Artículo 7. Chicham aents aidau umiktin agaja iwainagbauwa nunu ayamkagtamunmag betek ainaji, nuniau asamtai aents aidau imamchauch anentaimtusa diyam amaitsui, chicham umiktin agagbau ashi aentstin ayamkagtau asamtai. Artículo 8. Apu aidau nuni takantsati iina nugken tusa jintiagbau, nuniashkush chicham ashí aents aidau umikti tusa iwainagbau aig, nuna betek umitsuk waitkam, apu aidau emtin ajankas etsegtumamainuk agkan ajutjamji. Artículo 9. Makichik aentskesh tutit chichamji atsujaig wainka achika egkea waitkamak achatnai, dutikashkuish nii pujamujinia jiki ajapeam achatnai. Artículo 10. Ashi aentsnak agkan ajawai tikich aidaush chicham antujam atanum, apu chichama dakuen, chichama epegkin aidau ijunjamunmash, aents chichamuk puyattsa antujam amainai. Apu aidau aents katseknak nii bakumamainj i ajaig patayi asamtai ayamjuktatus pegkegnum inagnamaitsui, nuniashkush nii tuke aneas kajejak wainak dekaskechu aig baku inaimaitsui. Dekas yaita ayamjam amainush, tuja yaíta bakumamainush nuna shiíg dekamanínai. Artículo 11. Ashi aents aidau tutit chichamji ajamu, chicham shiig ejetuskek wainka suimak suwakuik waitkamaitsui, waitkatsuk apusa dekagmainai. Tuja apu chichaman ínagdau aidau aents wajuk ayamjumkaya uwemainaita nuna takakush chicham umiktin agagbauwa nuna aintus dekagmainai, aents bakumamainji atsugbaush shiig ayamjumamain asamtai. Makichik aentskesh chícham iina nugkeniatik umiktin, nuníashkush tikich nugkanmaya chicham umiktin aidaun betek umikchamtai suimak sunasti tusa chicham najatmaitsui yama nuniamu wainmawaik tichau ayatku, tsawan nagkaemakiu aig imapamak. Artículo 12. Makichkish aentsuk nii pujutaijin tikich pachintua nii dakitamun atsam takamainaitme, pujakmesh ajam pujumainaitme tusa yapagtuatasa waitkam amaitsui, dutikashkush jeenkesh, patayi pujamunakesh, tikichi jeenkesh jeteka, aentsun ajantus diitsuk wainak waftkamaitsui. Ashí aentsnak ajawai aents wainka waitkamaitsuí tusa agagbauwa awi ayamjumka pujamu. Aentsuk wainka jetetaik pujumaitsui, wainka jetejatmainai tabau atsau asamtai. Articulo 13. Ashi aentstik agkan ajankas wekaemainaitji jinia apu nugka chichamjukbaunmag, tuja ji pujustinchakam ji nugka wakesa egaka jujui pujustajai tusa pujumainal. Ashi aentsnak agkan ajawai tikich nugkanum weamush, tuja ditanmau nugkanmakesh, nunika tikich nugkanum weuti ataktu wakitki iina nugken tamushkam. Artículo 14. Ashi aents aidau, waitkastasa egamu akush, uyumakas agkan egamainai nii uwemainun, tuja nunu uwemtainum wayag shiig waitkascham pujumainai jiintsuk; junak tikich nugkanmakesh yupichu dutikmainai. Tuja juju nuniamuk tikich nugkanmaya aidau dakjtmajnkesh katsekmakchau asa, tutjt chichamjish imán ajashbauti nunimainai. Kuashat pegkegchau takatsuk nunimaítsui. Nuna imanun takasunak makichkish dutikag uumaitsui. Artículo 15. Ashi aents aidauk nii nugkenia papinak takaku amainai, jimaja papigtin amaitsui. Makichik aentskesh, tikich aentsun papijum yapajiata jujuiya papi takamainaitme tusa dakitaunakek yapagmitkamaitsui. Nutikashkush makichik aents nii nugkenian papín idaiyak jujuiya papin jukin juiya aents atajai tutaish atsa tusag utugmaitsui nii wakegaunakek. Artículo 16. Aishmag, nuwashkam tsakaja uminkag utujimtsuk agkan nuwenmainai, nunimaitsui nuwenmaitsui tusaish tumaitsui tikich nugkanmayajai nuwenatag takuish, nuniashkush nii tikich Apajuin etsagkin akush, mai wakejuniakug agkan nuwenmain ainawai, nunik mai shiig anendaiyas pujumainai. Tikich nugkanmayaj aish wagkag nuwenati, tikich aentsjaish wagkag nuwenati tusag utugmaitsui wakejuninaunakek. Tuja dita mai ínainaisatag tutaishkam aikasag dutikmain ainawai. Ashí aents nuwenkug ditak mai wakejunis chichasag nuwenmainai, wakejuniachunak waitkas nuwemain ainatsui. Aents nii nuwejai, uchijijaí batsatbauk dakittsa diyamak achatnai ajumaish, dita aidau kawetan, yakat muun ematan ikawean asamtai, ashi aents nui batsatkau aidaush kuitamainai, ayamjumainai dita atsumamunum, aikasag nugka apujishkam yupichu ayamjumainai, yaitnashkam yaimainai. Artículo 17. Ashi aents aidauk agkan yupichu ditash takatjigtin, ditash wajigtin amain ainawaí. Tuja ashi aents ijuntuja takatainmash niishkam yupichu pachinak takamainai. Makichkish tikich aents wajijinatatus takamunmag pachintuk juka ajamek takamaitsume tusag akasmatmaitsui. Aents niish takauk wainka takatji akasmatmaitsui. Artículo 18. Ashi aentstin ajutkagtawai agkan jintiaja anentaimtanum, Apajui umigtanmash, tikich Apajuima pujamu yapajintanmash, aikasag ajutkagtawai ii dekaskeapi tamau etsegtanmash, tikich ujatnumash, aents tuwakbaunum etsegtash, nuniashkush dita ijunja chichataij in etsegtanmash, jintitnumash, apajui etsagtanmashkam. Artículo 19. Ashi aents aidau nii anentaibaun chichaktag takush anenjas chichamainai, tuja nii anentaibau chichamunmash wainka waitkam amaitusi nunu nii chichamu dekajua ashi dapamtugtasa nunuig inagnatsuk. Artículo 20. Ashi aents aidau agkan shííg aneas, tikich aents aidaujai íjunjatag takush ijunmainai, tikichjai atukatag takush anenjas atuemainai, tujash wainak tutit chichaman aeptsuk. Makichkish tikich aents ijunjag takainamunum pachia awayatasa waitkam amaitsui. Artículo 21. Ashi aents niina nugkenia apu takatjín tutupnik pachinak takastag takush anenjas dutikmainai, nuniashkush apujai takau aidau etejamkesh waya takamainai. Ashi aents aidau apu namkatag takush anenjas tikich aents apu namaina nunisag naamaínai niína nugken. Ashi aents aidau wakejusam apu naamak taka nunu ima pegkejai, nunu aents wakejamuk apu adaimunum aents aidau papinum agajag ajapjamunum nii ima kuashat wagakiu anaimawa nuwai. Nunu papi agaja apu adaikatasa ajapeamuk ashí aents muun, nuwa muun papigtin aidau dutikmainai, ukagkesh, paan iwainakagkesh, tujash anenjas agkan dutikmain asamtai. Artículo 22. Ashi aents aidau, aents kawem batsatbaunum pachinak pujakush agkan kajitmamas shig aneas pujus umigmamainai atsumamujin, unuimatjinash, tikich aidau atsumkas, waitkas pujamujai betek pujutan, apu nii pujakbaunmaya, tikich nugkanmaya apujaigkesh kakas pujut pegkeg jukimunum pujakush. Artículo 23. Ashi aentsun ajawai takat anenjas pujusa takatnum, nuniak nii wakegamun egaka takamainai, tuja nunu takatnumak tikich aidaujau betek takak, tikich aidau kuichik juwamujai niishkam betek jumainai. Aikasag aents takak pujaush wainka jiiki ajapeam amaitsui. Ashi aents aidau agkan shiig aneas nii takamunum tikich aidaujai betek kuichkin jumainai, wainak juka ujumchik akinkati tama amaitsui nunu takatnak takaigkik tikichin ima ewaegak akiayaitak. Ashi aents aidau dita takamunum kuichik juwamu eketmaunmash, tikich aidaujai betek eketam amainai, ekek juwak ememen niina patayinash yaimain asamtai, tuja aents takau waittaish aikasag kuitamain ainawai pachitsuk inaitsuk. Ashi aents aidaun ajawai takat takamunum shiig akijuinashkui chichamjumkatasa ijuntai najanbaunum. Artículo 24. Ashi aentsun ajawai takat takaku pujamu inagnaka ujumak tsawantai ayamain. Nunu nii ayamku tsawan megkaemunmash kuichkinak megkaetsuk takaku juwamujai betek jumainai. Artículo 25. Ashi aents aidau dita wakegamu umigmamka emetnaja pujumainuk agkan ajawai; aikasag niina patayinashkam. Tuja jata uwemtuja pujutnumash, yuta yuwa pujutnumash, waitkas pujutnumash, jaanch nugkutnumash, jeena pujutnumash, jaaku ampimatnumash ashi aents aidaujau yainitnumash, nii takatji emetja takatnumash, jaaku aents takau aidau ampimatain ampimamush takaschamin wajasa ajin yayam atanmash, wajemeamtai yayam atanmash, muunpaki kakaja takaschamin wajasa ajin yayam atanmash ashi ajutjamji yupichu anenjas yayam atanum. Nuwa uchuchin jujeakui, uchuch akinushkam mai puyatjusa kuitaman amainai. Uchí iina nuwen akinu, nuniashkush iina tsanijinkish akinamtaish shiig puyatjusa kuitamam atinai. Uchi akinamtai wainka kuitamtsuk, pachitsuk inaimak amaitsui. Artículo 26. Ashi aents aidau agkan anenjas pujus unuimamainai. Unuimagtasa augbauk akikchauwai tiki anenjauchi. Yama nagkamsa dekatkau unuimata au dekatasa augbaunmag makichik aentskesh ausashtajai tusag dakitmaitsui, dakitakush augmainai aents aujtsuk pujumainai timau atsau asamtai. Tuja nuni ewaesa takat yupichu jukimig tusa aujtainmash ashi aents yupichu augmain aínawai. Tuja nuní nagkaemas emtuk ausatag takush nii papi aujtainum megkaetsuk shiig weakug tikich eemtuk aujuinamujai betek augmainai. Shiig unuimag weaunak amek aujmaitsume tusag inaimitkamaitsui. Unuimatak pegk¿jai jina aentsti imanjiya nunu nuni nagkaemasa pantu iwaintumkatasa, nuniaku ashi aents aidaujaish aentsmatnaisa niniamu amain asamtai. Tuja ashí aents agkan pujamushkam shiig dekagnaimainaitji, tikíchish ajantusa antugmainaitji tikich aents weantu aidaujaish, tikich Apajuin etsagkin aidaujaish, Nuniaku emtikmainai tikich nugkanmayajai atueja shiig agkan manit atsamunum ajutnaita nunu. Ashi muun uchigtin aidauk anenjas etegmainai nii uchiji wajukunma aujus unuimamainaita nuna. Artículo 27. Ashi aents aidau anenjas pachinak takamainai unuimatai aidau takamunum nina yaktajin yaigtatus, nuniak eemtikmainai unuimagtasa dekatai aidaun, tuja nunu emtikamunmayan niishkam pegkejan jumain asá. Ashi aentsun ajawai nii takatji nigki iwainamainji, unuimagtasa dekatai aidau agagbaunakesh tikich atagki iwainamaitsui, tikich takat aidaushkam aikasaik dutikmaitsui, aents imanchau anentam aig tusa. Artículo 28. Ashi aents aidau anenjas iwainamainai chicham aentsti tikich nugkanmaya aidaujai, iinia nugkanmaya aidautish umiktin ashi nugkanum agaja iwainagbauwa au shiig uminkati tusa chichamjamun. Artículo 29. Ashi aentsun nii yakat pujamunum umimain ajawai, nunu dutika umiamunum niishkam agkan anentaimtajin emtikmain asa. Ashi aents nii yaktajin takainamun yaimak anenjas pujumainai. Chicham umiktin agagbau juu aidau umimainai tawa dutiksag ashi aents nii wakegamun takakush takamainai, agkan pujamujishkam nunisag, nuniak dekas chicham umiktin aidaun, agkan pujutan ashi ajantusa diyamun iwainamainai tikich aents aidau emtinish, ditashkam antsag batsamsatnume dita wakejamun takainakush tusa. Juju agkan dutíkmain, agkan pujuta dushakam, makichkikesh ashi aents tikich nugkanmaya aidaujai dita wakesa atus uminkatin atí tusa nagkamamu aigkik yaja yapajia takamain ainatsui. Artículo 30. Yamai juju chicham umiktin aidau iwainagbauwa juna nii yaja antuk yapajia takak aents agkan pujus anenjas takamainai tamau aina juna emegkaumaitsui yapaj itnakesh yapaj imaitsui chichaman.

agr

Aguaruna

agr

Latn

agr

XO MAA NU XIJMOJO̱I NU KUCHTI KJA'NI XO MAA Nu ro nde̱jte̱ ka ro jiegi nu föste i nu jiegi xa'to da nu xijmojo̱i pe̱tsi i füdi ka ro mu̱i ka metsi nu yu kuchti ra gentho i jingi ne da uni gotho yu mutsi kja'ni; Nu ro nde̱jte̱ jingi pädi i jingi ne'ju nu kuchti kja'ni xo kja kosa jingi zoo pa nu yu kja'ni; i xo maa'mu, i ne'ju ra dté nu kja'ni, bi nka tse xijmojo̱i i yu kja yu kja'ni, i bi to nu tzu i ni tu'ju bi tze nu ro föste nu ro ña i nu ro föste i bi tse nu ro mu̱i; Nu ro nde̱jte̱ ra zoo pa nu kuchti yu kja'ni da föchte nu ajte̱ da yu kuchti, pada guani nu zoya jinda maa ra nda tze̱di i da bottu yu kja'ni i da maa tzo'ju ko nu manda ajte̱; Nu ro nde̱jte̱ pa nu da knja i da ye̱te, da ne ju ra zoo ko yu ra xijmojo̱i; Nu ro nde̱jte̱ nu yo jñini de yu xijmojo̱i xomaa nu ro je'mi i ne nu yo kuchti de nu nzoya, i ka nzu̱ yu kja'ni i r aguentho nu kuchti de yu nzoya i nu nana; i xo ma'mu xo zoo i ma'mú nu da te i da te a putze nu ro mu̱i pa ka yo kja'ni yo libre; Nu ro nde̱jte̱ nu yo jñini ra mütsi xo ma ma'mú i xo nguajuia, xo nföchte ku nu mutsi de yu jñini, nu xijmojo̱i i ne i kuchti i fötsi yu yo nzoya; Nu ro nde̱jte̱ i juadi yu i bini nu ro kuchti i da jiegui'ju gotho i mporta pa nu ankja nu i da tute ka xo maa; XO MONTSIJU̱ GOTHO MA'MU NU XO MAA NU XIJMOJO̱I NU KUCHTI KJA'NI I ne'ju gotho yu kñi'ni i nu xijmojo̱i da pa'nu ra'ra, da kuädi nu kja'ni ko nu ajte, i bini'ju teni, i ma'mu, ko nu ro ujti i nu ro xömpite i nzengua ka kuchti ka, ma'mu, da ma ka ju ra zoo ko yu jñini i gotho nu xijmojo̱i, nu pudi i ni i kja nu xijmojoi ni a yu jñi'ni i buni a mu̱ntsi koyu jñi'ni i ku nu a ajte. N'a nfini (1) Gotho nu kja'ni i mu̱i ra zoo i gotho ro kuchti, i tu'ni nu ro ña padä bini i da budi, da mu̱i ra zoo koyu gotho yu kja'ni i yo kuadi. Yojo nfini (2) Gotho yu kja'ni i jka nu ro kuchti da yödi nu ji maa, jinda yo̱'ni te'ma kolor, ka ro taxi ora böti, ro nzoya o ro nana, ankja ga ña, kja i ne ro tsi nkja kua jina, kuaro mingu kua, kua jina, kua ja ro do̱mi, kua jina, o abu xo mui ankja. I jinda, to̱ni jari ñiji, ka no político, kua ro mingú kua, kua ro jiapu, kua ro mingú nu a jñini nua jingui kuti a xijmojo̱i. Jñu nfini (3) Gotho nu kja'ni kja kuchti nu ro nzáki, da födi nu ro kja'ni. Goo nfini (4) Kotho ra kaki gi pe'fi; ra dra ngú, kotho da xiki jingi ka ganku nugege. Ku̱ta nfini (5) Kotho da ndampi kotho da xiki te da xiki. Ba'to nfini (6) Gotho ro kja'ni ka kuchti, gotho yonguädi, da püdi ro kja'ni. Yojto nfini (7) Gotho ra gentho nu a nu tzukua, jingi toni ankja, kuchti ra gentho, pödi bu ro tzukua. Gotho i kja kuchti i gentho i fudi ji gotho nu bi jingi ne nu i maa i ji gotho kjapi nu a jinguine. Jñato nfini (8) Gotho nu kja'ni ja ro kuchti da janda ro fende, nu a yo födi, xo da fötsi ko yu neda kapi jinda zoo ko ni ro kuchti nu i pödi nu ro ajte. Gu̱jto nfini (9) Kotho da zoo da me̱ndi da goti'ki, nu a födi. Re'ta nfini (10) Gotho nu kja'ni ka ro kuchti, i ra guentho, da ntede i da nu a i fötsi yu yo tu, päda füdi to ka, ja ro ranzo ka tsifi, nu a ro födi. Re'ta ma n'a nfini (11) Gotho nu kja'ni i tsifi xo ja nda ji ra zoo, jka ro kuchti a da maa gege, ji xo kja, nu ro ajte da fötsi ko nu ro tzu̱kua nu ro födi xo maa da göti gotho. Kotho da zoo te da ka'ki nu bu te ko Péfi tä dä kati, ko nu tzu̱kua i nu a bunu födi da kati ku ri kuchti de nu kñini i nu xojmojo̱i. I ningi nkajapu jinda zoo te da kaki, jinse nu föchte nu jinda zoo. Re'ta ma yojo (12) Kotho da zoo te da xiki nu ri nzáki, i nu ri mi'ni, nu ri ngú nu aki je'mi i xätho da tsiki nu ri kja'ni. Gotho nu kja'ni ka kuchti i da fötsi nu tzu̱kua bi te da kapi. Re'ta ma jñu (13) Gotho nu kja'ni ka kuchti a da ño ra zoo i da juajni a da mui gotho yu̱ jñini. Gotho ni kja'ni ka kuchti a buni de nu ro jñi'ni, da goji nu a ro jñini. Re'ta ma goo (14) Bu i toni te da kapi, gotho nu kja'ni ku ro kuchti päda jiodi ntidi da mu̱i, i da mu̱i ra zoo, make jingro jñini. No kuchti jinda zoo da te da tsiki yu yo política o te xo bini ju o te ne da xiki. Re'ta ma ku̱ta nfini (15) Gotho nu kja'ni ka kuchti a da mu̱i na jñini. Kotho da ñinki jinda zoo gi mu̱i na jñini o da xiki gi maa pi nda jñini. Re'ta ma rato nfini (16) Yu nzoya i nu nana, bi ya ra zoo da nthati, ka kuchti, kotho da zoo te da xiki, make ro mingu ndanpa, ra kuchti da nthati, da mubi i da nthati kui bu da ne da gege xo da zoo ga jinda nthati. Be ne'ui da zoo da nthati yu yo ra'yo nzoya i nana da zoo da nthati. Nu mi'ni guenu ra zoo da nka pa yu kja'ni da bu̱di i da nka kuchti da fötsi yu yo kja'ni i nu ro ajte. Re'ta ma yojto nfini (17) Gotho nu kja'ni ka ro kuchti da me̱tsi ro meti, ratse o kuadi'ju. Kotho te da xiki de nu ri me̱ti. Re'ta ma jñato nfini (18) Gotho nu kja'ni kuchti da fini nu ro mui; nu kuchti i ño'ui ni bu da kambia nu ro mu̱i, i da maa anja di mu̱i, da raze o da mu̱ntsi, da no'ui yu kja'ni o da raze, kon nu ro xodi, nu ro mu̱i. Re'ta ma gujto nfini (19) Gotho nu kja'ni ka ro kuchti anja ga bini pa maa; nu ro kuchti gotho da xifi te da xifi ankja ga ro nfini, da ñoni i da tu'ni ka ne, pa da nu'ti gege, i kotho ñimbi jina, gotho yu maa yu nkja. Ñonte nfini (20) Gotho nu kja'ni ka kuchti de nu ro mu̱ntsi yu kja'ni. Kotho da zoo da xiki gi kiti manke jingi ne nu aro mu̱ntsi. Ñonte ma n'a nfini (21) Gotho nu kja'ni ka ro kuchti da ñiti nu ajte de nu jñini, da niete nu yo ra kja'ni o gege'tze. Gotho nu kja'ni ka ro kuchti da ñiti, ra gentho, nu yo me̱fi go ajte nu ro kja'ni Nu ne yu kja'ni de jñini geru ra zoo i da jiete nu ajte; nu bi ne daña ko yu tdani pa de pe'nu a ko nu ajte, tzoto i danuju̱. Ñonte ma yojo nfini (22) Gotho nu kja'ni komu i binu a muntsi, ka ro kuchti pa da mödi, pa mu ro jñini, nda föchte nu xijmojo̱i, nu ro muntsi i nu ro do̱mi nu ro jñini, yu yo kja'ni, i nu ro mu̱i ne kja'ni a tè nu ro kja'ni. Ñonte ma jñu nfini (23) Gotho nu kja'ni ka kuchti nu ro be̱fi, ka ro kuchti a da juani, a nu ro be̱fi i da fochte nu ro be̱fi. Gotho nu kja'ni ka ro kuchti, xatho da tsifi, ra gentho nu pe̱fi ra gentho gotho. Gotho nu kja'ni pe̱fi ka kuchti a da tu'ni da ro do̱mi ka tu'ja pa da, ñini yu yo bätsi, nu yo mini, pa da mu̱i ra zoo'ju, i da bödi'ju. Gotho nu kja'ni ka kuchti da ka da ro ngú ajte pa da müntsi'ju da K'ati yu yo mu̱i. Ñonte ma goo nfini (24) Gotho nu kja'ni ka ro kuchti da tzo'ye nda rato, da mi de nu ro be̱fi i nu ro tzo'ye da ngutibi. Ñonte ma ku̱ta nfini (25) Gotho nu kja'ni ka kuchti da mu̱i ra zoo, ko nu ro mini, nu ro jñuni, nu ro jee, nu ro ngú, pa nu ro ñithi, pa gotho yu joni; i ka kuchti da bu tutsi ro tu'ju nu a da ka jñine, da goji, ra'me, ranchu, i bi ndejta o te da thogi nu ro nzáki. Nu ro me i nu ro bätsi i ka kuchti da födi ra zoo. Gotho yu bätsi, xo mu̱i de nu ro nthati, ka kuchti da fötsi. Ñonte ma ra'to nfini (26) Gotho kja'ni ka kuchti da ujti'te. Nu ujti'te da ka ji'da kuti, nu ro ujti'te ro da a'tze̱di. Nu ro ujti ra käy i nu ra tee ka kuchti pa gotho yu i ne; na yu ne da pädi ra tee gotho ra gentho. Nu ro ujti ra zoo pa da tee nu ro pädi nu ro kja'ni i nu i nze̱ngua yu kuchti mu̱i kja'ni. Pa da föchte pa da bädi, da ña i da ne'ju gotho yu xijmojo̱i i gotho yu mu̱ntsi natho nu ra jña, i da ño da ña gotho nu yo kñini pa da te nu yo be̱fi yu xijmojo̱i pa da mui ra zoo. Gotho yu ta ka kuchti da juajni nu ro ujti pa da pádi yu yo bätsi. Ñonte ma uojto nfini (27) Gotho nu kja'ni ka kuchti da maa'nka bini de nu ro nzáki nu ro mu̱i de nu jñini, a da nuti ñu ro tee i nu ra zoo nu ro jñini. Gotho nu kja'ni ka kuchti a da pödi nu ro nfini i yu̱ ra zoo yo meti gege. Ñonte ma jñato nfini (28) Gotho nu kja'ni ka kuchti da mu̱i ra zoo nu a nu kñini o da pi n'angu kñini ka kuchti xo maa i da nka. Ñonte ma gujto nfini (29) Gotho nu kja'ni petsi te da me'fi, nu a ro kñini, pa da zoo ra kja ra zoo ku̱ nu ro kja'ni. Bu da me'fi yo kuchti. Gotho nu kja'ni da me'fi gangu nu ya xo maa nu ro tzu̱kua pa da budi i da la yu yo kuchti gangu bini. Nu yu kuchti jinda zoo da, ka bu, da ne da böti nu ro nfini pa nu ro xijmojo̱i. Jñu'te nfini (30) Kotho nu maa nu je'mi da zoo da jiete nu kuchti nu jñini, nu müntsi o nu kja'ni, pa da zoo da jiete o da ka da ñingi jingi ka kuchti da jiete nu xo maa nu a nu je'mi.

ote

Otomi, Mezquital

ote

Latn

ote

DECLARACION UNIVERSAL DI DERECHO HUMANO Preambulo Considerando cu reconocemento di e dignidad inherente y di e derechonan igual y inalienabel di tur miembro di famia humano ta base di libertad, husticia y paz na mundo; Considerando cu indiferencia y menosprecio pa derecho humano a resulta den actonan di barbarie cu a agredi consenshi di humanidad, y cu a proclama, como e aspiracion mas halto di ser humano, binimento di un mundo den cua hende, libera di temor y di miseria, lo disfruta di libertad di palabra y libertad di creencia; Considerando cu ta esencial pa derecho humano ta protegi pa un regimen di derecho, a fin cu ser humano no haya su mes obliga di recuri, na ultimo instancia, na rebelion contra tirania y opresion; Considerando cu ta esencial pa promove desaroyo di relacion amistoso entre e nacionnan; Considerando cu e pueblonan di Nacionnan Uni a reafirma den e Carta nan fe den e derechonan fundamental di ser humano, den dignidad y balor di e persona humano y den igualdad di derecho di homber y muhe, y a dicidi di promove progreso social y di hisa nivel di bida denter di un concepto mas amplio di libertad; Considerando cu e Estadonan Miembro a compromete nan mes pa logra, den cooperacion cu Organisacion di Nacionnan Uni, promocion di respet universal pa y tenemento di cuenta cu e derechonan y libertadnan fundamental di ser humano; Considerando cu un concepcion comun di e derechonan y libertadnan aki ta di e mayor importancia pa e pleno cumplimento di dicho compromiso; Asamblea General ta proclama e presente Declaracion Universal di Derecho Humano como ideal comun cu tur pueblo y nacion mester alcansa, a fin cu cada individuo y cada organo di sociedad, teniendo e Declaracion aki constantemente na mente, lo aspira na promove, pa medio di enseñansa y educacion, respet pa e derechonan y libertadnan aki, y na garantisa, pa medio di medidanan progresivo di caracter nacional y internacional, nan reconocemento y aplicacion universal y efectivo, tanto entre e pueblonan di e Estadonan Miembro mes como entre e pueblonan di e teritorionan cu ta cay bou di nan hurisdiccion. Articulo 1 Tur ser humano ta nace liber y igual den dignidad y den derecho. Nan ta dota cu rason y cu consenshi y nan mester comporta nan den spirito di fraternidad pa cu otro. Articulo 2 Tur persona tin tur e derechonan y libertadnan proclama den e Declaracion aki, sin ningun clase di distincion di rasa, colo, sexo, idioma, religion, opinion politico of di otro indole, origen nacional of social, posicion economico, nacemento of cualke otro condicion. Ademas, lo no haci ningun distincion a base di e condicion politico, huridico of internacional di e pais of teritorio na cual un persona ta pertenece, irespecto si ta trata di un pais independiente, un teritorio bou di administracion fiduciario, no autonomo of someti na cualke otro limitacion di soberania. Articulo 3 Tur individuo tin derecho riba bida, riba libertad y riba seguridad di su persona. Articulo 4 Ningun hende lo no ta someti na sclavitud ni na servidumbre; sclavitud y comercio di catibo lo ta prohibi den tur su formanan. Articulo 5 Ningun hende lo no ta someti na tortura ni na trato of castigo cruel, inhumano of degradante. Articulo 6 Tur ser humano tin derecho riba reconocemento di su personalidad huridico tur caminda. Articulo 7 Tur persona ta igual dilanti di ley y nan tin, sin ningun distincion, derecho riba proteccion igual door di ley. Tur persona tin derecho riba proteccion igual contra tur discriminacion cu ta en pugna cu e Declaracion aki y contra tur provocacion di tal discriminacion. Articulo 8 Tur persona tin derecho riba asistencia huridico efectivo di parti di e tribunalnan nacional competente contra actonan cu ta en pugna cu e derechonan fundamental conferi na nan pa medio di Constitucion of pa medio di ley. Articulo 9 Ningun hende lo no ta someti na aresto, detencion ni destiero arbitrario. Articulo 10 Tur persona tin, a base di pleno igualdad, derecho riba un tratamento husto y publico di nan caso door di un tribunal independiente y imparcial pa determinacion di nan derechonan y obligacionnan y pa stipulacion di e hustificacion di cualke persecucion penal entama contra nan. Articulo 11 Tur persona acusa di delito penal tin derecho di ser considera inocente, te ora cu proba su culpabilidad di acuerdo cu ley, den un audiencia publico den cua el a haya tur garantia necesario pa su defensa. Lo no considera ningun hende culpabel di ningun delito penal a base di cualke acto of omision cu no tabata constitui un delito penal, segun derecho nacional of internacional, na momento cu a comete e acto of omision. Tampoco lo no impone un castigo mas pisa cu esun cu tabata aplicabel na momento cu a comete e delito penal. Articulo 12 Ningun hende lo no ta obheto di interferencia arbitrario den su privacidad, su famia, su cas of su corespondencia, ni di agresion contra su honor y su reputacion. Tur persona tin derecho di wordo protegi pa ley contra dicho interferencianan of agresionnan. Articulo 13 Tur persona tin derecho riba libertad di movemento y di scogencia di nan residencia denter di e teritorio di cada Estado. Tur persona tin derecho di sali di cualke pais, incluyendo nan propio pais, y di bay bek nan pais. Articulo 14 Tur persona tin derecho di busca asilo y di disfruta di dje den otro pais den caso di persecucion. No por invoca e derecho aki den caso di persecucion realmente origina pa motibo di delito no politico of pa motibo di acto en pugna cu e propositonan y e principionan di Nacionnan Uni. Articulo 15 Tur persona tin derecho riba un nacionalidad. No por priva ningun hende arbitrariamente di su nacionalidad ni neng’e su derecho di cambia di nacionalidad. Articulo 16 Homber y muhe cu tin edad di casa tin, sin ningun limitacion pa motibo di rasa, nacionalidad of religion, derecho di casa y funda un famia. Nan tin igual derecho encuanto matrimonio durante matrimonio y den caso di disolucion di e matrimonio. Por contrae matrimonio solamente cu consentimento liber y pleno di e futuro esposonan. Famia ta e unidad colectivo natural y fundamental di sociedad y tin derecho riba proteccion door di sociedad y door di Estado. Articulo 17 Tur persona tin derecho riba propiedad, tanto individualmente como colectivamente. No por priva ningun hende arbitrariamente di su propiedad. Articulo 18 Tur persona tin derecho riba libertad di pensamento, di consenshi y di religion; e derecho aki ta inclui e libertad di cambia di religion of creencia, y e libertad, sea individualmente of colectivamente, tanto den publico como priva, di manifesta nan religion of creencia pa medio di enseñansa, practica, culto y cumplimento. Articulo 19 Tur persona tin derecho riba libertad di opinion y di expresion; e derecho aki ta inclui e libertad di tin opinion sin interferencia y di busca, haya y suministra informacion y idea via cualke medio y sin limitacion di frontera. Articulo 20 Tur persona tin derecho riba libertad di reunion y di asociacion pacifico. No por obliga ningun hende pa pertenece na un asociacion. Articulo 21 Tur persona tin derecho di participa den gobierno di nan pais, directamente of pa medio di representante elegi libremente. Tur persona tin, a base di igualdad, derecho riba acceso na funcionnan publico di nan pais. Boluntad di pueblo lo ta e base di autoridad di gobierno; e boluntad ey lo keda expresa den eleccionnan periodico y autentico, cu lo tene pa medio di sufragio universal y igual y pa medio di voto secreto of pa medio di otro procedura ekivalente cu ta garantisa libertad di voto. Articulo 22 Tur persona, como miembro di sociedad, tin derecho riba seguridad social y tin, pa medio di esfuerso nacional y cooperacion internacional y di conformidad cu e organisacion y recursonan di cada Estado, derecho riba realisacion di e derechonan economico, social y cultural cu ta indispensabel pa nan dignidad y desaroyo liber di nan personalidad. Articulo 23 Tur persona tin derecho riba trabou, riba scogencia liber di nan trabou, riba condicionnan di trabou husto y faborabel y riba proteccion contra desempleo. Tur persona tin, sin ningun clase di discriminacion, derecho riba pago igual pa trabou igual. Tur persona cu ta traha tin derecho riba un pago husto y faborabel, cu ta garantisa nan y nan famia un existencia conforme dignidad humano y cu, den caso necesario, lo complementa cu otro medionan di proteccion social. Tur persona tin derecho di lanta sindicato y di afilia nan mes na nan pa proteccion di nan interesnan. Articulo 24 Tur persona tin derecho riba descanso y tempo liber, inclusive un limitacion rasonabel di ora di trabou y periodicamente vakantie paga. Articulo 25 Tur persona tin derecho riba un nivel di bida adecuado, cu ta garantisa nan y nan famia salud y bienestar, incluyendo cuminda, paña, vivienda y cuido medico y e servicionan social necesario, y derecho riba prevision den caso di desempleo, malesa, invalidez, viudez, biehes of otro falta di medio di existencia pa motibo di circunstancianan fuera di nan boluntad. Mama y mucha tin derecho riba cuido y asistencia special. Tur mucha, naci den matrimonio of pafo di matrimonio, tin derecho riba proteccion social igual. Articulo 26 Tur persona tin derecho riba enseñansa. Enseñansa lo ta gratuito, por lo menos na nivel elemental y fundamental. Enseñansa elemental lo ta obligatorio. Lo mester pone enseñansa di ofishi y enseñansa profesional na disposicion di tur hende. Enseñansa superior lo ta igualmente accesibel pa tur hende, a base di merito. Enseñansa lo ta dirigi riba desaroyo completo di personalidad humano y riba fortalecemento di respet pa e derechonan humano y libertadnan fundamental. E lo fomenta comprension, tolerancia y amistad entre tur nacion y entre tur grupo etnico of religioso y lo promove e actividadnan di Nacionnan Uni pa mantencion di paz. E mayornan lo tin derecho preferente pa scoge e tipo di enseñansa y educacion cu lo mester duna nan yiunan. Articulo 27 Tur persona tin derecho di participa libremente den bida cultural di comunidad, di gosa di arte y di participa den progreso cientifico y su beneficionan. Tur persona tin derecho riba proteccion di e interesnan moral y material cu ta resultado di cualke produccion cientifico, literario of artistico di cua nan ta autor. Articulo 28 Tur persona tin derecho riba existencia di un orden social y internacional den cua por realisa plenamente e derechonan y libertadnan proclama den e Declaracion aki. Articulo 29 Tur persona tin obligacion cu comunidad, pasobra ta den dje so e desaroyo liber y completo di nan personalidad ta posibel. Den ehercicio di nan derechonan y goso di nan libertadnan, tur persona lo ta solamente suheto na e limitacionnan stipula pa ley, cu e unico fin di garantisa e debido reconocemento di e derechonan y libertadnan di otro persona y e debido respet pa nan, y di cumpli cu e exigencianan husto di moralidad, orden publico y bienestar general den un sociedad democratico. E derechonan y libertadnan aki no por wordo eherci den ningun caso en pugna cu e propositonan y e principionan di Nacionnan Uni. Articulo 30 No por interpreta nada den e Declaracion aki comosifuera cu e ta implica cu cualke Estado, grupo of persona por deriva for di dje cualke derecho pa efectua cualke actividad of pa realisa cualke acto cu tin como obhetivo destruccion di cualke di e derechonan y libertadnan proclama den e Declaracion aki.

pap

Papiamentu

pap

Latn

pap

TUCHODA TITAJU NIJYANVAJYU VURYATIDYE VICHASARA SAMIRYA VARIY Rijechipiyajada sesionmu ttJau jiryatiy mucadi jnutyavay jntyeryaniy jasiyu, 10 de diciembre de 1948, rityuchunumaya varintirya j ijechipiyja ada ranchiy 10 DE DICIEMBRE DE 1948mu, rijechipiyjaada rajumusiy mucadi jnutyavay, ritychoda varirya jirya niquejada titJau nijyanvajyu nutyaramusiy vuryivichasara samiy vichadaju jirya mucadimu. Jasiy jirya cateramura titJau rijechipiyjaada. Riñuyadivasirya j irya niquejada, ruteda variy ruva tltJau mucadi jnutyavay jasiy vichavay: JirVa nutyanirya jirya niquejada titjau, jiryaQuchutaniy varirya, jiryadatyanu varintirya. Jiryadatyanu liita catera njuyomura dañuma rirvjaachipiya tavay tajijyu. Tarajura Rityuchoda Darya VUTYUVACHU RAMU JIRYA: rirvatidye vichasara nijyanvay jmurvasavay, samivye jarye, jiryatiy runuchara nutityumiy samiy riñecho, vurvama datya itjau jiryatiy vurvupedamusiy vuvyta rirvatidye jnuy tjau nijynvay samiy vuñecho; VUTYUVACHU RAMU JIRYANTIY: riryavatyda tavaryi nijyanvay jasicharjau riryantadeda variryi. Ridyetyisadamu yavatyadariy nijyanvay, rirvavirvutyada varirya nijyanvay vichada. Ramunjtiy vutyuchura jiryatiy nijyanvay vatasara jaryirya: nvyichary samiryamu, ne ñrvasuvuy tara, darvantyamuy jantyuyadavay. Riñiquery ntyuvachuruy variy jivyatadamusiy; VUTYUVACHU RAMUNTIY: jiryatiy nijyanvay jantyuyadavay vata jnutityumura jmutyada riryimya javatya tavay nijyanvantyirvi, riñuma murchenrrva yavatyasada mudodta. Ramunitiy rivyatara nutitymiy jmutyada, ribey liita jiñiquejada variy; VUTYUVACHU RAMUNTIY: jiryatiy raniy sitenu vatasara datyadoda jarvedo nijyanvay nutyaramusitya vuryivichasara samirya vutyunu vichavatya; VUTYUVACHU RAMUNTIY: jiryatiy ntyuchuma raju mucadi jnutyavay caterava nutyi ntyuvachu ramu samirya vichasada vatujyu, vadujyuntiy. Rivyanutyanirvuryi nijyanvay rirvatidye vicha samirva mutijyu, rjadutya varirya rivyichada, rirya datyara jivyichada, ne n'rvecha ti cumudemiñuday; VUTYUVACHU RAMUNTIY: jiatiy vurvjaantya nryatidye tuvachu tjau nijyanvay ramu jirva niquejada samirva vichadaju; VUTYUVACHU RAMUNTIY: jirvatiy rtiy jto darva, tiUau nijyanvay rarvidatyarurva jirva tuchoda; RAMUNí VURYATUVACHU DIYERA MUCADí JNUTYAVAY TUCHODA JIRYA TUCHODA RACHA TITAJU NIJYANVAJYU rirvatidye tuvachu variy ramu. Raniy raryivicha datyanusara titJau catera nuJyomu. TUCHUSARA 1. Ne sarupay nijyami cumudeju darvantyamuy javatyasjiu. Jachipiyadati mirvara samirva, mirvamuy ne samirva. Ramunltiy sarivichanichara samirvariy jityunu vichavay. TUCHUSARA 2. Darva rirvivichasara tjtJau nijyanvay dañuma rirvecha mamyi varimyata munuñumiy, dañuma rirvecha vadacumiy varimyata pupasimyi, dañuma nrvecha vaduy varimyata vatuy, dañuma rianiquera jiñiquejada, dañuma nrvatuvachu Judenumu varimyatamuy, dañuma nrvJaachipiya midamyuju varimyata jntityudamyuju dañuma nrvecha j arvedo, darvanuma rirvavichasara jischavu ttjau nijyanvay. Darva riryivichasara ttjau nijyanvay dañuma rirvecha taj i mucadimusivye. TUCHUSARA 3. Rirvama pary ttjau ruva nijyanvay rnuJeyjaadaju, rirvatidye vichasara jmuasavantyi, ne ti rJaarupantasara variñudarvi. TUCHUSARA 4. Ne ti raryivicha muchechimyijyu jpanuyasavajyu. Jubachara darva, darva vichadeda tnijyu. TUCHUSARA 5. Ne ti rarvivichasara javatyadajus niniy jita rivyichadeda nutyi javada rirvavatyada variñi. TUCHUSARA 6. Titaju nijyanvay rarvivichasara tuchutada tnijyu cannadumu. TUCHUSARA 7. Titaju nijyanvay rarvivichasara jischavu cannadumu dañuma savicha chira, satidye jdutya cannadura rirvavatyasada. TUCHUSARA 8. Titaju nijyanvay rarvijtisara datyasavay cannadumu, satidye vichaniy vasejura rityuchutada nutyara nitiy ranique ricyatera nucharamu. TUCHUSARA 9. Ne ti rarvivichasara jirich1 mityamusiy, darvantyamuy tanuvunujomuju, darvantyamuy flrvjaatya jimyucadimusiy variryi. TUCHUSARA l0. Titaju nijyanvay rarvijtjsara jischavu cannadumu, satidye tuvachu cannadu vijymujachera rityuchutada, savichaniy vase varirvi dañuma rirvecha tavay. Cannadu raijtajanu titjau samidyeni tuchutasi, tuchutadajam1 jae, satidye datyara nutyaramusiy sja dutyara riñiquveada. TUCHUSARA 11. Rirvivichaniy juchajsani tuchutasi netimyu ridyityanu vijyomujachera sayasachada nutyara nÉiy ranique ricyatera nucharamu. Rirvisay sayada niquejasjiuyu, nltidye ranique variy sayadaju. Rasipyatedanumatiy vadi catera nuchara, ne vurvatanuvunu ratani nitiy juchuvay rjaisiy ranijyu. Darvantiy rirvasachunumatirva sacasticachada tara juchuveda murichirva, ne vurvacasticay darva murichirvata nitiy juchuvay rasachodaj isiy. TUCHUSARA 12. Ne ti rarvitye ti barvamuyu, ne vinu satevamyu, darvantyamuy sarorimyu, darvantyamuy sacateramu. Ne t i%anique quivuyada tinijyu satidye jarupanu ratani, riñuma tanuvunu variy rivani. TUCHUSARA 13. Titaju nijyanvay rarvirupiñumaya jimyucadiva rirvatidye jarveta variy jivyichajoju. TtDau nijyanvay rarvisipyatay tamucadimusiy, darvantya riryichipyatay j imyucadimusiy; daryantiy rarvitarva jimyucadimuju varintyi. TUCHUSARA 14. Titaju nijyanvay rarvivata jivyichajoju tamucadimu jasityi rirvadutya yavatyisJiisiyu. Jiryatiy sÉenu juvidañi ne saridyutyadayu, tapi rivatya savata policia sanacho, riryatidye tanuvunu variy rivani, rirvatidye tanuvunu variy sajuchuvedivayu. TUCHUSARA 15. Titaju nijyanvay rarvivicha mucaditavay. Ne ti rarvijubay mucaditi vichadajisiñL darvantyamuy sjaatyachirva jimyucadi satidye jay tara mucadimu varintyi. TUCHUSARA 16. Jamyiñumatiy vaduy, vatuy jerve, rirvjaamuy variy yisJau nrvatidye jude varirya nuñi tevamyu vichada. Ne ti rarvijubay ñrvja isirva jamuyada, darvantyamuy n'rvijubarva mutiji vichadaju, darvantyamuy rirvijubaa jityovjaada. Ne ti rarvijamutyaniñi vanu surramusiy, netimyu savatadidrva jamuyada, darvantyamuy vatura. Jirvatiy rndesara vutyevay jamuyadamusiy, detuyadamusiy jarve, vurvjanutyasara samirva jamuyada rirvimya jarupanura, nutityumiy jarye rarvijmutya varirvi. TUCHUSARA 17. Titaju nijyanvay rarvivichasara taratavay, varimyata nuñi timusiy, varimyata rajumusiy. Ne ij raryichovay mityamusirya riberya tavay. TUCHUSARA 18. Titaju nijyanvay rarvijarveta munatya j ijechipiyjaadamu nutyaramusiy rirvecha, nutyaramusintyi rirvDa achipiya Judenunijyu. Savatatiy j anumityajja adajura j ijechipiyjaada, sarvij anumityaja varirya, daryantiy saj achipiyjaada Judenunijyu. Saryidityanu varirya j ijechipiyja ada mitya taranijyu, varimyata Judenunijyu. Sarvidityanu vijyomujachera darvantya sarorimyu, sasquita, darvantya rajumusiy. Saryidityanu datyadodamusiy varirva, daryantya jváyadamusiy, daryantya j ntyervadedamusiy j iryatiy rijechipiyasara variy Judenunijyu. TUCHUSARA 19. Ne ti raijubaa satiy jachipiya tara, sarvinique varirva jijechipiyjaada. Darvantyamuy sarvijiyasanta sajachipiyjaadivayu. Vanu rarvijtajanu riva datyada, rarvijmutya varirya tidatyada, ti jachipiyjaada jarve. Sarvidatyanu varirva jijechipiyjaada titjau vichadiva, nutyaramusiñitiy savata samirva sadatyanu variy jasirva. TUCHUSARA 20. Titaju nijyanvay rarvijntyeaniy tavatyayu, netimyu rintyrvaniy tj jarupadodajuyu. Ne ti raryijnty£ryanityaniy ijsjaunI satidye jvay tara jasiy rusa. TUCHUSARA 21. Nuñi tjqui rarvijmutyariy jimyucadi jnutityumiy ruvayadamu, daryantya ti j iryatiy sajaryeta yibivajunj Vumyucadi jnutityumiy rarvijmutyariy nijyanvay yivajyomu, ne rarvijarveta ti satidye jmutya samivyjauni. Vumyucadi jnutityumiy rarvinusurvi nijvanvay nutyaranintyi rivyata. TItjau nijyanvay raryidatyanura jivyatada jiryatiy rijeeta mlnitiy rivyata yintityJuu. Stenu jaryetadamu flrvja aryetajariy j intityumiy. T1tDau nijyanvay raryijaryetariy j intityumiy dutyajomu, tima raryij arupantariy. TUCHUSARA 22. Titaju nijyanvay rarvivata nrvatidye jmutyajayasara rityevayu. TItDau taji mucadi janvay jmutyadta rirvijmutya nuñiy tquira jivyatara satidye vichasara jjchanayadamu, darvamusiy sjaasachura jivyichada. TUCHUSARA 23. Titaju nijyanvay raryijvajeyasara, sarvijarveta yivayadaju. Darvaday sarvijmutya yivayada murichirvantiy nutyi tavatyi jmutyasara darva. Ne sarvimacho jvayadajsa ratatidye satarvurva jivyatara. Ne rirvimurchenu tqui jarvi timusiy darva jvayada murichirva. Titaju nijyanvay jirvatiy jvayadatavay rarvijmutyara yivayada murichirya darva murchedoda ratatiy rirva½arvurva jidyedyeñu vatara jiatiy rivyata samirva vichadajura. Ratiy rsutye ramujurijaachipiya rityevay j mutyadariy. Titaju nijyanvay raryintyeaniy jityervjvavyetya rirvatidye jiriy vatajumusia samirva murchedoda yivayada murichirva. TUCHUSARA 24. Titaju nijyanvay rarvivata jituyada yivayadamusiy nrvatidye jchanay tiyisadamu. Ne samirva racha rijyu netimyu rirvDaituy taraquiju yivajyomusiy. TUCHUSARA 25. Titaju nijyanvay rarvivata samirva vichada jityevatya rirvatidye vichasara jdivjaadajsa, samirva jmyivye, sujatyavay, rorityavay jarve. Daryantiy rarvivata jndanta, ratarya jmutyada jarye risJau. Netimyu jvayadatavay, rirvivichasaratiy j divjanuvay, varimyata bachenoda, nmityodadery jae, flijmutya variy jmutyada timusiy. Mudasimiy, deramiy rusa rarvivata samirya jnutyada rirvatidye ramitya samivyerya jiryupachoda. Titaju deramiy raryivata samirva jnutyada j ityevamyu. TUCHUSARA 26. Titaju nijyanvay rarvivatara datyadoda catera nJuyomu. Ne rirvimurchenu jottada datyadoda murichirva. Rirvama jpanufly jidyedyeñu catera njuyomuju rajottada datyadodaju. Riryijantya mucadi jnutityumiy jasachodara catera njuyo jasityi nrvadatya vaderovarya tara jvayada. Richaratiy vaderovarya jarvi datyada jirvirvjiada, ne ti raijubay riryajisirva. Maestroveda raryidatyanuriy nijyanvay ranacho rirvatidye javye samiy jachipiyavay, nrvecha variy samiy jvadichavay, ne riryijavatyariy tavay nijyanvay variy. Datyadodta rasachu datyada rirvimya niquechara tavatya variy, rirvatidye jnuy samirva jiñecho. Daryantiy datyadoda raijmutyara flrvatidye vichasara nijyanvay samirya mutiji. Deramiy jamiy raryijaryetasara nutyara catera nJuyomu nrvadatya ridyedyeñu. TUCHUSARA 27. Titaju nijyanvay rarvisityarira jityevay vichada, rirvijchanatyantirya j ityevay jvaryantiy. Darvaday riijmutyara mamyi (Iatyadantiy atidye vicha samirva fljyu. Titaju nijyanvay rarvivatara rirvatidye jnuy tavay samirva ranacho yindera, riijmutya mirvanurara ramurichirva. TUCHUSARA 28. Titaju nijyanvay rarvivata ratidye jdutyara vuvyichada jirya mucadimu, rirvatidye datyasara t-itDau jiatiy nuchara jiyudarva. TUCHUSARA 29. Titaju nijyanvay rarvidivyirva samirva vichada jivyichadamu jirvatiy vinu rivyichadamu Hrvijavye samirva. Titjau nijyanvay rarvisaboniy jimyucadi niquejadamuyu rirvatidye vichasara samirva jityunu vichavatya. Ne rarvicha javatyada variy jasiy darvantyamuy vamirvamu vichada. Tama rirvivichasara nijyanvay jirva niquejada jiyarjou jiatiy ntyuchu raju mucadimusirva. TUCHUSARA 30. Ne rirvadatyasara nijyanvarva jirva niquejada rirvatidye javatya ratara tavay nijyanvay vichada, darvantyamuy nrvatidye jubay tavay jisirva samirva vichada. Ranuma titajura.

yad

Yagua

yad

Latn

yad

Ristikanzan oigevuksien yhtehine deklaratsii Hyväksytty da sanottu julgi Ylehizen Assamblein rezol’utsiel 217 A 10. talvikuudu vuvvennu 1948 Preambula Huomivoh ottajen, ku kaikile ristikanzoin pereheh kuulujile ominazen arvontunnon da niilöin taza-arvozien da jagamattomien oigevuksien tunnustamine on vällyön, oigevuksen da yhtehizen rauhan perusteh; da huomivoh ottajen, ku ristikanzan oigevuksien halveksindu da väheksindy suatettih varvartoimenpidoloih, kuduat nostatettih suuttumistu rahvaskunnan ičentunnos, da ku moizen muailman luadimine, kuduas rahvahil roihes sanan- da lujan uskon vällys da kuduas rahvas roitah vällät varavos da hiäs, on sanottu julgi kui ristikanzoin korgei tahto; da huomivoh ottajen, ku ristikanzan oigevuksii vältämättäh pidäy puolistua zakonan vallal, ku ristikanzal ei pidäs nosta jälgimäi tiranijua da vuardamistu vastah; da huomivoh ottajen, ku pidäy kannattua ystävällizii suhtehii eri kanzoin välil; da huomivoh ottajen, ku Yhtistynnyzien Kanzukundien rahvas lujoitettih Ustuavas oma usko ristikanzan perustehellizih oigevuksih, ristikanzan persounallizuon arvoh da miehien da naizien yhtenarvozuoh da piätettih auttua sotsiualistu progressua da elaijan ololoin parandamistu suurembas vällyös; da huomivoh ottajen, ku valdivot-jäsenet uskaldettih Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien yhtehizes ruavos auttua kaikkien mitkunnivoiččemistu da ristikanzan oigevuksien da perusvällyzien silmäl piendiä; da huomivoh ottajen, ku nämien oigevuksien da vällyzien yhtehizel ellendämizel on ylen suuri merkičys tämän vellallizuon täyttämizekse, Ylehine Assamblei, sanou julgi tämän Ristikanzan oigevuksien yhtehizen deklaratsien tavoittehennu, kuduan täyttämisty vältämättäh pidäy tavoitella kaikil kanzoil sikse, ku jogahine ristikanzu da yhteiskunnan joga elin, tädä Deklaratsiedu alalleh silmäl pidäjen, pyrgiettäs opastamizen da tiijon levittämizen kauti auttamah nenien oigevuksien da vällyzien kunnivoittamistu, kanzallizien da kanzoinvälizien progressivizien pidoloin kauti autettas nenien oigevuksien da vällyzien yhtehisty da effektiivistu tunnustamistu da todevuttamistu kui Organizatsien valdivo-jäsenien, mugai niilöin kanzoin alovehel, kuduat ollah sen jurisdiktsien vallan al. 1. stat’t’u Kai rahvas roittahes vällinny da taza-arvozinnu omas arvos da oigevuksis. Jogahizele heis on annettu mieli da omatundo da heil vältämättäh pidäy olla keskenäh, kui vellil. 2. stat’t’u Jogahizel ristikanzal pidäy olla kai täs Deklaratsies julgi sanotut oigevukset da kai vällyöt, eroloi huolimata, oldahes net rodu, nahkan väri, sugupuoli, uskondo, poliittizet libo toizenmoizet uskot, rahvahalline libo sotsiualine roinduperä, omazus-, soslouvii- libo toizet tilat. Paiči sidä, ei voi olla nimittumua eruo sen muan libo alovehen poliittizen, kanzoinvälizen libo oigevuksen stuatusan perustehel, kuduale kuuluu ristikanzu, sidä huolimata olgah se aloveh rippumatoi, huolenpivon alaine, vallanalaine libo kuitahto toizin omis oigevuksis puolendettu. 3. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus elaigah, vällyöh da persounallizeh koskemattomuoh. 4. stat’t’u Nikedä ei sua pidiä orjannu libo vallanalazennu; orjien piendy da myöndy ollah kielletty kaikis muodolois. 5. stat’t’u Nikedä ei sua muokata libo käyttiä julmii, ebägumannoloi libo hänen arvuo alistujii nakazaanieloi. 6. stat’t’u Jogahizel ristikanzal, olgah häi hos kus, ollah oigevukset da juriidizet vellallizuot, häi voibi käyttiä nenii oigevuksii da täyttiä juriidizii vellallizuksii. 7. stat’t’u Kai rahvas ollah taza-arvozet zakonan ies da jogahizel on oigevus, eroloi huolimata, taza-arvozeh oigevuksen puolistamizeh. Kaikil rahvahil on samanlaine oigevus samanarvozeh puolistamizeh mittumastahto tädä Deklaratsiedu rikkojas diskriminatsies da kuduastahto tämänmoizeh diskriminatsieh kuhkutandas. 8. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus kanzallizien toimivaldusuudoloin effektiivizeh oigevuksien järilleh suandah, ku konstitutsieh libo zakonah kirjutetut perusoigevukset olla rikottu. 9. stat’t’u Nikedä ei sua arestuija, ottua kiini libo ajua iäres omavaldazesti. 10. stat’t’u Jogahizel ristikanzal hänen oigevuksien da vellallizuksien miärittelemizekse da hänele azetetun pahanruadosyyttehen perustallizuon selvilesuandakse on oigevus tävvellizen tazaverdazuon perustehel sih, ku hänen dieluo kaččos julgi da kaikkii zakonanmugazuon vuadimuksii täyttäjes rippumatoi da tazapuoline suudo. 11. stat’t’u Jogahizel ristikanzal, kuduadu viäritetäh pahanruavos, on oigevus olla viärättömänny sissäh, kuni hänen viäryön ei tovesteta zakonallizesti moizen julgizen suudodielon kaččelemizen perustehel, kuduan aigah hänele rodieu turvattu mahto puolistukseh. Nikedä ei sua suudie pahanruavos mittumantahto ruavon luadimizen perustehel libo ruadamata olemizes, kuduat niilöin luadijes ei oldu pahanruadoloinnu kanzallizien libo kanzoinvälizien zakonoin mugah. Nakazaaniel sežo ei sua olla suurembi, migu se, kudai olis käytetty silloi, konzu pahanruado oli luajittu. 12. stat’t’u Niken ei voi jouduo alazekse, ku hänen persounallizeh da perehelaigah segavuttas, omavaldazesti opittas kuovata hänen eländysija, kyzymätä lugiettas hänen korrespondentsiedu libo yritettäs alendua hänen kunnivuo da rikkuo mainehtu. Jogahizel ristikanzal oli oigevus suaha puolistustu zakonan mugah moizes segavumizes libo sen yrityksis. 13. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on vällyoigevus siirdyö da vallita ičelleh eländykohtu tietyn valdivon rajois. Jogahizel ristikanzal on oigevus lähtie kuduastahto muas, luguh ottajen oma mua, da kiändyö järilleh. 14. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus eččie turvupaikkua toizis mualois da käyttiä sidä turvupaikkua. Tädä oigevustu ei sua käyttiä tagahajamizes, ku toven sen perustehennu on ebäpoliittine pahanruado, libo tego, kudai ei sovi Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien tavoittehih da printsippoih. 15. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus kanzallizuoh. Nikes ei sua vägivaldazesti ottua kanzallizuttu, nikel ei ole oigevustu vägivaldazesti muuttua kanzallizus. 16. stat’t’u Täyzi-igäzikse tulluzil miehil da naizil on oigevus ilmai mittumiitahto rajoituksii rovun, kanzallizuon libo uskondon perustehel mennä kirjoih da perustua oma pereh. Heil ollah yhtenmoizet oigevukset kirjoihmennes, kirjoihmendyy yhtes eläjes da erottuu. Kirjoihmenendy voibi tapahtuo vai silloi, konzu mollembat kirjoih menijät tävvelleh da omal mieleh tahtotah sidä. Pereh on yhteiskunnan luonnolline piäsolu da sil on oigevus puolistamizeh yhteiskunnan da valdivon puoles. 17. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus omistua omazuttu kui yksinäh, mugai yhtes toizienke. Nikel ei sua vägivaldazesti kiškuo hänen omazuttu. 18. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on mielien, ičentunnon da uskon vällyön oigevus; sih oigevukseh kuuluu vällys muuttua oma usko da mielet da välly kannattua omua uskuo libo mielii kui yksinäh, mugai yhtes toizienke, julgizesti libo yksittäin opastujes, jumalanpalvelukses da uskondollizii da ritualutoimituksii pidäjes. 19. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on mielien vällyön da niilöin sanondan oigevus; sih oigevukseh kuuluu vällys estiettömästi kannattua omii mielii da vällys eččie, suaja da levittiä informatsiedu da idejoi kaikin tavoin da valdivollizii rajoloi huolimata. 20. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on rauhallizien kerähmölöin da assotsiatsieloin oigevus. Nikedä ei sua vägehes potakoija liittymäh mittumahtahto assotsiatsieh. 21. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus ottua ozua oman muan haldivoičendah kohtinazesti libo vällästi vallittuloin edustajien kauti. Jogahizel ristikanzal on valdivollizeh palveluh tazaverdazen piäzyn oigevus omas muas. Rahvahan vallal pidäy olla halličuksen vallan perustehennu; täl vallal pidäy tulla ilmi aiguvälizis da ebäfal’sifitsiiruittulois valličuksis, kudamii pidäy pidiä yhtehizen da taza-arvozen valličusoigevuksen mugah peitollizen iäneständän kauti libo toizien samanarvozien keinoloin kauti, kuduat uskaldetah iäneständän vällytty. 22. stat’t’u Jogahizel ristikanzal, kui yhteiskunnan ozanottajal, on oigevus sotsiualizeh turvuamizeh da hänen arvon kannattamizekse da persounan vällän kehityksen hyväkse tarvittavien oigevuksien todevuttamizeh ekonoumizel, sotsiualizel da kultuurizel alal kanzallizien vägilöin da kanzoinvälizen yhtehizen ruavon kauti da jogahizen valdivon struktuuran da resursoin mugah. 23. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on ruado-oigevus, oigevus välläl vallita ruado, oigevus oigieloih da sobizih ruado-ololoih da ruavottomuos vardoiččemizeh. Jogahizel ristikanzal ilmai mittumuatahto diskriminatsiedu on oigevus taza-arvozeh palkah samanverdazes ruavos. Jogahizel ruadajal ristikanzal on oigevus oigieh da vältäväh palkah, kudai turvuas ristikanzale pättävän olemasolemizen hänele da hänen perehele, da kudai tarbehen mugah tävvendettäs sotsiualizen turvuamizen toizil varoil. Jogahizel ristikanzal on oigevus perustua ammatillizet liitot da liittyö ammatillizih liittoloih omien eduloin puolistamizekse. 24. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on huogavundan da joudavan aijan oigevus, sen luvus motiviiruittun ruadopäivän puolendamizen da aiguvälizen palkatun loman oigevus. 25. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus moizeh elaijan tazoh, luguh ottajen syömizet, sovat, eländykohtu, meedikkupalvelu da tarvittavu sotsiualine palvelu, kudai on tarvittavu tervehyön da hänen da hänen perehen toimehtuloh niškoi, da oigevus turvuamizeh ruavottomuon, voimattomuon, niistiekse puutundan, leskevyndän, vahnuon da toizen tapahtuman varakse, kuduan periä ristikanzu hänes rippumattomien syylöin periä jiäy ilmai tomehtuloloi. Muamazus da lapsus annetah oigevuksen eriluaduzeh huoldoh da abuh. Kaikil lapsil, kuduat on suadu kirjoisolos libo ilmai sidä, pidäy olla yhtenmoine sotsiualine puolistus. 26. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus opastundah. Opastundu pidäy olla ilmaine vähimytteh sit, mi koskou algu- da keskiopastundua. Alguopastundu pidäy olla vältämätöi. Tehnizel da ammatillizel opastundal pidäy olla kaikile suadavis, da korgiel opastundal pidäy olla yhtenjyttyöh suadavis kaikkih niškoi jogahizen neroloin perustehel. Opastundua pidäy ohjata ristikanzan persounan tävvellizeh kehittämizeh da ristikanzan oigevuksien da perusvällyksien kunnivoittamizen suurendamizeh. Opastundal pidäy auttua keskinästy ellendämisty, tirpamistu da kaikien kanzoin, roduloin da uskondollizien joukkoloin välisty ystävytty, da sil pidäy auttua Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien ruaduo rauhan säilyttämizekse. Vahnembil on eduoigevus opastundan muvvon valličendas omih vagahazih lapsih niškoi. 27. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus välläl ottua ozua yhteskunnan kultuurizeh elaigah, suaha hyviä kieldy taijos, yhtyö tiedoalan progressah da käyttiä hyväkse sen hyvii. Jogahizel ristikanzal on oigevus hänen moizien moraalizien da ainehellizien eduloin puolistamizeh, kuduat ollah hänen luajittuloin tiedo-, literatuuran libo taidoalan tevoksien tuloksennu. 28. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus sotsiualizeh da kanzoinvälizeh kundoh, kuduan mugah täh Deklaratsieh kirjutetut oigevukset da vällyöt voidas todevuo tävvelleh. 29. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on vellallizuksii yhteiskunnan ies, vai sit voi tapahtuo välly da tävvelline hänen persounan kehitys. Omii oigevuksii da vällyzii todevuttajes jogahistu ristikanzua kohti voibi käyttiä vai moizii rajoituksii, kuduat ollah miärätty zakonal juuri sih niškoi, ku olis turvattu tarvittavu toizien oigevuksien da vällyzien tunnustamine da kunnivoittamine da oldas täytetty zakonanmugazet moralin, yhteiskunnallizen kunnon da yhtehizen toimehtulemizen vuadimukset demokruattizes yhteiskunnas. Nenien oigevuksien da vällyzien todevuttamine nikonzu ei voi olla risturiijas Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien piätavoittehien da printsipoinke. 30. stat’t’u Ni mi täh Deklaratsieh kirjutettu ei voi olla sellitetty, kui kudualetahto valdivole, rahvasjoukole libo erillizile rahvahile annettu oigevus toimie mittumaltahto alal libo luadie midätahto täh Deklaratsieh kirjutettuloin oigevuksien da vällyzien hävittämizekse.

krl

Karelian

krl

Latn

krl

Wadepo, wadepo tomanani beetente ñene ome gote tededanitapa manomay kete wakewenkeminimpa tomamo waomo mono ome keweñomo, manomay kete tomameka wakete kewegimpa ante ananitapa wabeka kewenanni tomenani ananitapa godominke nani gadonte engi idewa maniganka kedanipa ante ananipa tomemoni mikayonta yewemoy atamonipa ante eñenge onkone, aye anobay maninani waa ame kewemonipa ante anmay inkedanimpa ante. ANOYOMO Ponente waa kewenge beye kekinani tomame inke tomamo anobay wadani bay adomonke kedamay ingimpa tomamo watape betente mono wenkaba waa kewegimpa. Tomenani eñenamay beye mono waomo kewenge beye tomenani ananipa wakete godominke entegoke beye ekame inke tomemoke nangi kebo imopa ante anamay inginani tomenani yekede ekame inani inke anamay inani tomenanike godominke ponente kekinani. Tomenani manomay waomo imonte wakedani kewegimpa tomemo wakeki beye inkete mono ongeyemo tomaa tomenani ebano tokode nenani anobay mono kete negimo imompa. Tomenani ananipa manomay waponi kemo ate godominke watape kegqkimpa tomenani wabeka nani keka. Waakiwiminipa ante wabeka kewenani yewemonte daa pononanipa tomemo waomo waa kewenge beye aye adobay minito kewenge adobay impa ante ananipa ongiyenani tono onkiyenani adobay tomenani kewenge waa kewenge impa ante ananipa. Wabeka kewenani monorilay tomenani wakedanipa ankedanimpa ananipa, tomaa nani beetente wabeka kedani waponi iñomo kewenani tomenani watape keeme kedamay mono waomo imonte kekedanimpa. Manomaymono beye wakedanipa tomaa ono waa kewengi beye godominke wakete ate noynga tomaa mono ani wakemo ate toynga kemompa anginani. Tomamo beetentetedeke Ñowopone manomay amopa Manomay tomamo waomo beye ampa Tomamo iyomo kewemo aye anobay wabeka kewenani godominke kekedanimpa, tomamo waomo tomaa na ni keyomo kemo imompa, tome beyenke kemo imompa, godominke kemo waa bakimpa, manomay kemoni ate tomenani eñenkedanimpa, nani kemo ate waokedani kewegimpa, aye manomay kemo ate iñomo inke wabeka kedani godominke kekinani manomay mono kemo ate iñomo inke wabeka adobay godominke kemo gan wenamay igimpa tomemo mono keyomo. Nani añomo 1 Tomamo waomo ekame wee anamay inani tomemo kewengi beye tomamo neemompa noynga impa aye anobay impa wadani inanite wakeki beye angampa. Nani añomo 2 Tomamo waomo nemompa mono wakewengi beye aganpa toma kogodi anobay mono wao bay tomamo pinamay geya godominke wakete kewengimo ante angampa. Aye adobay nani keyomo wado kedamay inkedanimpa kowekogodi bay awedibakirno ante, anobay geñente kekemoni tomameka nani keyomo aye tomaa ome tomemonke ponente godominke mono keyomo kekimpa manomay kedamay imo ate wedenki wegimpa, tomemo adomke kekimo. Nani añomo 3 Tomamo waomo waakete kewengimpa imompa, keeme kedamay watape waomo yekede kewegimpa. Nani añomo 4 Adokanki manomay impa ante temoneketante pinte inkekaympa, manomay kemo kete kekedanimpa ananipa tomañomo kedamay inkeminimpa ante ampa. Nani añomo 5 Ekame inke manomay kete wenonkeboympa ante ponente keramayaye adobay keeme inke wiwa kedamay inkedanimpa. Nani añomo 6 Tomamo waomo neemompa toynga keki tomañomo manomay waomo nani kebay geya kete watape kewengimpa tomemo ponente keki impa ante angampa. Nani añomo 7 Tomamo beye adobay nano ley amay nemompa, maninani wadani inanipa ante anamay ingimpa adobay tomamo beye nano amay ampa. Tomamo adobay wakete kewengimpa wiwa kedamay kewegimpa ante ampa. Nani añomo 8 Tomamo waomo tomaa mono kewengi beye nemompa tomaa nani keyomo aye adobay manomay nani geya geya keyomo wiwa kedamay tomemo kewengi beyeampa nano amay adobay kekemoni. Nani añomo 9 Ekame inke maniganka pomimpa .ante anamay inkedanimpa, aye teemonedamay wabi imipa ante anamay inginani. Nani añomo 10 Tomamo waakeki beye neemompa, adobay tomamo imompa, tomamo waomo adobay imompa ante tomanani nani nangi keyomo amo eñenkedanimpa aye adobay tomaa kigame inke moneketante nani aa wakeki impa. Nani añomo 11 Tomamo waomo wiwa wenonte kemo mono kewenge beye neemo imompa tomaa tomenani nano amaytono nani waakeki ganka ñowo tomaa naniganka tomimi wiwa kedi deebakiganka kekimpa. Ekame inke nanomae wiwa kebipa ante anamay inkedanimpa tomenani tomimi manomay kete wenomimpa nani angi ganka, emewo wengi ganka tomimi wiwa kedi beye kedanipa tomenani wabi imimpa nani angi ganka. Nani añomo 12 Ekame inkete adoke awengo bay impa ante anamay inkedanimpa tomimi kewenge beye tomaa tomimi wenani tono keweñomo ekame inke ponte onabay ikedanimpa tomamo waomo nano amay kewemo imompa. Nani añomo 13 Tomamo waomo kigame anamay inani kewokimpa aye anobay apengimpa tomemo mono kewente poñomo beye. Tomamo waomotomimi aenente ponkebimpa. Nani añomo 14 Tomemo eyomome inke kewenginani watape tote kewegimo aye adobay wabeka inke kewenginani. Mani monito watape kewe ekame inke weeponte anamay inkedanimpa aye wiwa kedamay inkedanimpa tomaa nani keyomo anamay inkedanimpa tomame mono keweñomo beye. Naní añomo 15 Tomamo waomowado tedemo watape kewengimo imompa. Ekame waomo inke piinte peyempote enamay inkedanimpa aye adobay waka ingante enamay inkedanimpa. Naní añomo 16 Ongiyenani tono onkiyenani tomenani pikenani bate ate adobay wakete kewengi beye nenanipa aye adobay wakabodani tono wegongi igante ponenani monte ate tomenani adobay wakete kewengi nenanipa aye adobay nanoge monte pamenani wakewegi beye nenanipa. Ekame inke adokanke waa inte beetenamay inga tomenga adoke onkiye ingante momaygampa. Nani wenkabo inani yekede iyomo kowe pedani inkedanimpa tomenani kowe wakete kewengi imompa ñene ome nano anbay. Nani añomo 17 Tomamo waomo mono kewenge beye neemompa tomemo kewenge aye adobay adoke adoke iyomo kewenkebimpa. Ekame inke ponte wee anamay inkedanimpa tomimi keweñomo. Nani añomo 18 Tomamo waomo imonte ananay inginani adobay ponemo imompa, mono adobay wegongi ingante ponemo imompa aye adobay tomemo wado ponemo imompa tomemo kewengi beye aye tomenani ananipa tomañomo adobay kewengi impa, eñenge, tomemo mono kee, aye manomay impa ante akimoni. Nani añomo 19 Tomamo waomo imonte keeme anamay inkedanimpa aye wiwa kedamay anamay waka ome maniganka impa ante tededamay inginani naniganka waka kii ome toy impa ante anamay inginani tomenani watape kiwiginani. Nani añomo 20 Tomamo waomo imompa watape keeme anmay inani kewegimpa. kame inkete wakabodani nani beetente nani keyomo beetenamay inginga tomemo betente keyomonki kete kewegimpa. Nani añomo 21 Tomamo waomo anamay inani mono ome beye awene bakimpa ekame inke bito bakebimpa ante anamay tomeganki ponente bakinga. Tomamo waomo kigame anamay inani ñene nani keyomo adobay kekimpa. Tomenanike ponente manomay mono ome beye kete kewegimpa ankedanimpa godominki manomay kemo ate tbmanani tomenga waponi kekampa ante mono awene bakibeye mono gidinani akedanipa. Nani añomo 22 Tomamo waomo iyomo watape kete kewegimo imompa tomaa manomay kemo ate wabeka kewenani tomenani wakedanipa tomemo minkayonta neñomo tokode wenani tomenkaka tomemomke ponente mono ome beye kekimpa. Nani añomo 23 Tomamo waomo anamay inani ome kekimpa anamay inani tomemonke kekimo wii tomenke wa wa kekimoni waka ponte manomay kedamay inginga. omamo waomo imonte ekame inke ponte piinte daagodonamay inkedanimpa wadani nani kete eempo anopo egimpa. Tomamo waomo mono kete eebeye anopo iinki kete tawemo ate onodo anopo kowe pononani egimpa manomay geñado geña watape kete ente kewegimoni aye adobay mono imonte adani kewegimpa. Tomamo waomo adobay negimpa manomay nemo ate waakedani kewegimpa. Nani añomo 24 Tomamo waomo adobay gemangi neginmo imompa gote eñate toke beye epogado ome ketawo ante ponente gemagimpa tomeñede adobay tokode ponogrnani. Nani añomo 25 Tomamo waomo tomenani ebano kete watape nani kewemay kewegimo imompa watape tomimi gidinani kewengi beye aye anobay watape wiwa badamay kewenge beye, watape kete kengibeye, weeko weñaki beye, tomemo keweñomo beye, biimo kedani kowe mee ongongi beye aye tomamo watape wiwa kedamay kewengi; aye anamay ongongimpa ome nooponi nani kedani beye daykawo beye, komante inani beye, pameynani beye, aye anobay pike badani beye tomamo anobay imompa tomemo wiwa baki beye. Teke. wiñenani inke yedemana badani ate edemo aakimo imompa tomenani inanite. Tomanani edemo moynani wiñénani eñadani ate aye anobay ononke manani inanite, aye anobay tomamo watape wadani bay kete kewegimpa. Nani añomo 26 Tomamo waomo eñenge beye neemo imompa. Keeme godonamay eñegimo imompa, manoamay kete tomamo tomebeyenke. Tomaa mono kee kowe keki impa iyomo mono kebeye yekede eñenaniki manomay keki impa; nangi nani ayomo yekee tomamo adobay akimo imompa. Eñenge yekede godominke manomay kete watape kete eñenge impa aye anobay waomo keeme wiwa kedamay watape kewegimo imompa tomemomke ponente wakekibeye; eñenge beye, watape kete wadekimoni tomame wado tededani wado kedani inanite ñene ome kedani waa kewenge beye wakekedanimpa. Tomanani Wempoydi tomenani wiñenani eñenge beye apekinani waemo eñenge impa anani eñenkedanimpa. Nani añomo 27 Tomamo waomo nemompa keeme ananay inani kewegimo imompa tomemo keweñomo, tomemo tomaa digintaydi neente kewebeye aye anobay tomenanike nani ponente keebeye mono ome godominke wakete kewengi beye. Tomamo waomo negimo imompa wakedani kewengi ponente nani kebeye aye tomemo mono kekaakatomemonke ponente godomeinke kaki beye, mono tomemo ani doobe tatimpa tomemo emowo. Nani añomo 28 Tomamo waomo neemompa wakeki beye ñene ome nani manomay kete wakewegimpa ante ananipa tomemo watape kete kewengi beye. Nani añomo 29 Tomamo waomo nemompa wakete kewenge tomemo keñomo, tomenga nano keyomomke kemo ate godominke kingame anomay inani tomemo kete watape kewegimpa. Tomemo mono keñomo watape kete kewegimpa keeme anamay inani, tomenani tomamo waomo adoke kigame bay ponenanipa inkete tomamo mono nemompa nano amay tomemo kewenge beye watape wakete tomemo keeme anamay inani kewegimpa pankadaniya yekede ante ananipa toynga tomamo kekibeye aye anobay geya kekimpa ampa keeme anamay inani kewegimpa. Mani mono neente watape kewe ekame anamay inkedanimpa manomay nenamay mono tomemo godominke watape kekedanimpa ante wabeka kedani. Nani añomo 30 Ekame inke anamay inkedanimpa manomay tomenani igampa ante ponente kedamay inginga wabeka nani kee wakabodani wii inte adokanki ingante nani godominke watape keegoo yekede watape godominke kegókimpa ante ananipa.

auc

Waorani

auc

Latn

auc

Déclaration universelle des droits de l’homme Préambule Considérant que la reconnaissance de la dignité inhérente à tous les membres de la famille humaine et de leurs droits égaux et inaliénables constitue le fondement de la liberté, de la justice et de la paix dans le monde, Considérant que la méconnaissance et le mépris des droits de l’homme ont conduit à des actes de barbarie qui révoltent la conscience de l’humanité et que l’avènement d’un monde où les êtres humains seront libres de parler et de croire, libérés de la terreur et de la misère, a été proclamé comme la plus haute aspiration de l’homme, Considérant qu’il est essentiel que les droits de l’homme soient protégés par un régime de droit pour que l’homme ne soit pas contraint, en suprême recours, à la révolte contre la tyrannie et l’oppression, Considérant qu’il est essentiel d’encourager le développement de relations amicales entre nations, Considérant que dans la Charte les peuples des Nations Unies ont proclamé à nouveau leur foi dans les droits fondamentaux de l’homme, dans la dignité et la valeur de la personne humaine, dans l’égalité des droits des hommes et des femmes, et qu’ils se sont déclarés résolus à favoriser le progrès social et à instaurer de meilleures conditions de vie dans une liberté plus grande, Considérant que les États Membres se sont engagés à assurer, en coopération avec l’Organisation des Nations Unies, le respect universel et effectif des droits de l’homme et des libertés fondamentales, Considérant qu’une conception commune de ces droits et libertés est de la plus haute importance pour remplir pleinement cet engagement, L’Assemblée générale Proclame la présente Déclaration universelle des droits de l’homme comme l’idéal commun à atteindre par tous les peuples et toutes les nations afin que tous les individus et tous les organes de la société, ayant cette Déclaration constamment à l’esprit, s’efforcent, par l’enseignement et l’éducation, de développer le respect de ces droits et libertés et d’en assurer, par des mesures progressives d’ordre national et international, la reconnaissance et l’application universelles et effectives, tant parmi les populations des États Membres eux‐mêmes que parmi celles des territoires placés sous leur juridiction. Article premier Tous les êtres humains naissent libres et égaux en dignité et en droits. Ils sont doués de raison et de conscience et doivent agir les uns envers les autres dans un esprit de fraternité. Article 2 Chacun peut se prévaloir de tous les droits et de toutes les libertés proclamés dans la présente Déclaration, sans distinction aucune, notamment de race, de couleur, de sexe, de langue, de religion, d’opinion politique ou de toute autre opinion, d’origine nationale ou sociale, de fortune, de naissance ou de toute autre situation. De plus, il ne sera fait aucune distinction fondée sur le statut politique, juridique ou international du pays ou du territoire dont une personne est ressortissante, que ce pays ou territoire soit indépendant, sous tutelle, non autonome ou soumis à une limitation quelconque de souveraineté. Article 3 Tout individu a droit à la vie, à la liberté et à la sûreté de sa personne. Article 4 Nul ne sera tenu en esclavage ni en servitude ; l’esclavage et la traite des esclaves sont interdits sous toutes leurs formes. Article 5 Nul ne sera soumis à la torture, ni à des peines ou traitements cruels, inhumains ou dégradants. Article 6 Chacun a le droit à la reconnaissance en tous lieux de sa personnalité juridique. Article 7 Tous sont égaux devant la loi et ont droit sans distinction à une égale protection de la loi. Tous ont droit à une protection égale contre toute discrimination qui violerait la présente Déclaration et contre toute provocation à une telle discrimination. Article 8 Toute personne a droit à un recours effectif devant les juridictions nationales compétentes contre les actes violant les droits fondamentaux qui lui sont reconnus par la constitution ou par la loi. Article 9 Nul ne peut être arbitrairement arrêté, détenu ni exilé. Article 10 Toute personne a droit, en pleine égalité, à ce que sa cause soit entendue équitablement et publiquement par un tribunal indépendant et impartial, qui décidera, soit de ses droits et obligations, soit du bien fondé de toute accusation en matière pénale dirigée contre elle. Article 11 Toute personne accusée d’un acte délictueux est présumée innocente jusqu’à ce que sa culpabilité ait été légalement établie au cours d’un procès public où toutes les garanties nécessaires à sa défense lui auront été assurées. Nul ne sera condamné pour des actions ou omissions qui, au moment où elles ont été commises, ne constituaient pas un acte délictueux d’après le droit national ou international. De même, il ne sera infligé aucune peine plus forte que celle qui était applicable au moment où l’acte délictueux a été commis. Article 12 Nul ne sera l’objet d’immixtions arbitraires dans sa vie privée, sa famille, son domicile ou sa correspondance, ni d’atteintes à son honneur et à sa réputation. Toute personne a droit à la protection de la loi contre de telles immixtions ou de telles atteintes. Article 13 Toute personne a le droit de circuler librement et de choisir sa résidence à l’intérieur d’un État. Toute personne a le droit de quitter tout pays, y compris le sien, et de revenir dans son pays. Article 14 Devant la persécution, toute personne a le droit de chercher asile et de bénéficier de l’asile en d’autres pays. Ce droit ne peut être invoqué dans le cas de poursuites réellement fondées sur un crime de droit commun ou sur des agissements contraires aux buts et aux principes des Nations Unies. Article 15 Tout individu a droit à une nationalité. Nul ne peut être arbitrairement privé de sa nationalité, ni du droit de changer de nationalité. Article 16 A partir de l’âge nubile, l’homme et la femme, sans aucune restriction quant à la race, la nationalité ou la religion, ont le droit de se marier et de fonder une famille. Ils ont des droits égaux au regard du mariage, durant le mariage et lors de sa dissolution. Le mariage ne peut être conclu qu’avec le libre et plein consentement des futurs époux. La famille est l’élément naturel et fondamental de la société et a droit à la protection de la société et de l’État. Article 17 Toute personne, aussi bien seule qu’en collectivité, a droit à la propriété. Nul ne peut être arbitrairement privé de sa propriété. Article 18 Toute personne a droit à la liberté de pensée, de conscience et de religion ; ce droit implique la liberté de changer de religion ou de conviction ainsi que la liberté de manifester sa religion ou sa conviction, seule ou en commun, tant en public qu’en privé, par l’enseignement, les pratiques, le culte et l’accomplissement des rites. Article 19 Tout individu a droit à la liberté d’opinion et d’expression, ce qui implique le droit de ne pas être inquiété pour ses opinions et celui de chercher, de recevoir et de répandre, sans considérations de frontières, les informations et les idées par quelque moyen d’expression que ce soit. Article 20 Toute personne a droit à la liberté de réunion et d’association pacifiques. Nul ne peut être obligé de faire partie d’une association. Article 21 Toute personne a le droit de prendre part à la direction des affaires publiques de son pays, soit directement, soit par l’intermédiaire de représentants librement choisis. Toute personne a droit à accéder, dans des conditions d’égalité, aux fonctions publiques de son pays. La volonté du peuple est le fondement de l’autorité des pouvoirs publics ; cette volonté doit s’exprimer par des élections honnêtes qui doivent avoir lieu périodiquement, au suffrage universel égal et au vote secret ou suivant une procédure équivalente assurant la liberté du vote. Article 22 Toute personne, en tant que membre de la société, a droit à la sécurité sociale ; elle est fondée à obtenir la satisfaction des droits économiques, sociaux et culturels indispensables à sa dignité et au libre développement de sa personnalité, grâce à l’effort national et à la coopération internationale, compte tenu de l’organisation et des ressources de chaque pays. Article 23 Toute personne a droit au travail, au libre choix de son travail, à des conditions équitables et satisfaisantes de travail et à la protection contre le chômage. Tous ont droit, sans aucune discrimination, à un salaire égal pour un travail égal. Quiconque travaille a droit à une rémunération équitable et satisfaisante lui assurant ainsi qu’à sa famille une existence conforme à la dignité humaine et complétée, s’il y a lieu, par tous autres moyens de protection sociale. Toute personne a le droit de fonder avec d’autres des syndicats et de s’affilier à des syndicats pour la défense de ses intérêts. Article 24 Toute personne a droit au repos et aux loisirs et notamment à une limitation raisonnable de la durée du travail et à des congés payés périodiques. Article 25 Toute personne a droit à un niveau de vie suffisant pour assurer sa santé, son bien‐être et ceux de sa famille, notamment pour l’alimentation, l’habillement, le logement, les soins médicaux ainsi que pour les services sociaux nécessaires ; elle a droit à la sécurité en cas de chômage, de maladie, d’invalidité, de veuvage, de vieillesse ou dans les autres cas de perte de ses moyens de subsistance par suite de circonstances indépendantes de sa volonté. La maternité et l’enfance ont droit à une aide et à une assistance spéciales. Tous les enfants, qu’ils soient nés dans le mariage ou hors mariage, jouissent de la même protection sociale. Article 26 Toute personne a droit à l’éducation. L’éducation doit être gratuite, au moins en ce qui concerne l’enseignement élémentaire et fondamental. L’enseignement élémentaire est obligatoire. L’enseignement technique et professionnel doit être généralisé ; l’accès aux études supérieures doit être ouvert en pleine égalité à tous en fonction de leur mérite. L’éducation doit viser au plein épanouissement de la personnalité humaine et au renforcement du respect des droits de l’homme et des libertés fondamentales. Elle doit favoriser la compréhension, la tolérance et l’amitié entre toutes les nations et tous les groupes raciaux ou religieux, ainsi que le développement des activités des Nations Unies pour le maintien de la paix. Les parents ont, par priorité, le droit de choisir le genre d’éducation à donner à leurs enfants. Article 27 Toute personne a le droit de prendre part librement à la vie culturelle de la communauté, de jouir des arts et de participer au progrès scientifique et aux bienfaits qui en résultent. Chacun a droit à la protection des intérêts moraux et matériels découlant de toute production scientifique, littéraire ou artistique dont il est l’auteur. Article 28 Toute personne a droit à ce que règne, sur le plan social et sur le plan international, un ordre tel que les droits et libertés énoncés dans la présente Déclaration puissent y trouver plein effet. Article 29 L’individu a des devoirs envers la communauté dans laquelle seul le libre et plein développement de sa personnalité est possible. Dans l’exercice de ses droits et dans la jouissance de ses libertés, chacun n’est soumis qu’aux limitations établies par la loi exclusivement en vue d’assurer la reconnaissance et le respect des droits et libertés d’autrui et afin de satisfaire aux justes exigences de la morale, de l’ordre public et du bien‐être général dans une société démocratique. Ces droits et libertés ne pourront, en aucun cas, s’exercer contrairement aux buts et aux principes des Nations Unies. Article 30 Aucune disposition de la présente Déclaration ne peut être interprétée comme impliquant pour un État, un groupement ou un individu un droit quelconque de se livrer à une activité ou d’accomplir un acte visant à la destruction des droits et libertés qui y sont énoncés.

fra

French

fra

Latn

fr