id
stringlengths 1
6
| url
stringlengths 31
426
| title
stringlengths 1
231
| text
stringlengths 1
443k
|
|---|---|---|---|
1 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Faqja%20kryesore | Faqja kryesore |
Faqja kryesore |
49 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Thanas%20Qerama | Thanas Qerama | Thanas Qerama (7 prill, 1945 – 4 prill, 2004), ishte shkrimtar shqiptar, novelist dhe shkrues i tregimeve fantastiko-shkëncore, botues i revistës Horizonti gjatë viteve 1979–1989, revistë për moshat adoleshente me përmbledhje, kuriozitete dhe tregime nga shkencat natyrore dhe historike.
Tituj të veprave
1981: Për ditët e lirisë
1981: Roboti i pabindur
1982: Një javë në vitin 2044
1984: Fajtori i Padukshëm - novelë
1984: Dy rrugë drejt yllberit
1987: Misteri i tempullit të lashtë
1993: Njëzet vjet në Kozmos - tregime
Filmi Lundrimi i parë është bazuar në veprën e tij me të njëjtin titull.
Shkrimtarë shqiptarë
Science fiction
Lindje 1945
Vdekje 2004 |
627 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Dhjetori | Dhjetori | Dhjetori (ose dimërori ose shënëndreu) është muaji i dymbëdhjetë dhe i fundit në Kalendarin Gregorian dhe ka 31 ditë. Emri dhjetor është përkthim dhe adaptim nga Latinishtja për fjalën "dhjetë" (decem). dhjetori ishte muaji i dhjete për Romakët e antikitetit, përpara se të shtoheshin muajt janar dhe shkurt. |
637 | https://sq.wikipedia.org/wiki/N%C3%ABntori | Nëntori | Nëntori, brymësi, britmi i tretë, vjeshta e tretë ose shëmëhilli është muaji i njëmbëdhjetë në Kalendarin Gregorian dhe ka 30 ditë.
Emri nëntor është përkthim dhe adaptim nga latinishtja për fjalën "nëntë" (novem). Nëntori ishte muaji i nëntë për romakët e antikitetit, përpara se të shtoheshin muajt janar dhe shkurt.
28 Nëntori është dita e Pavarësisë së Shqipërisë. |
639 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Tetori | Tetori | Tetori (britmi i dytë, vjeshta e dytë ose shëmitri) është muaji i dhjetë në Kalendarin Gregorian dhe ka 31 ditë. Emri tetor është përkthim dhe adaptim nga latinishtja për fjalën "tetë" (octo). Tetori ishte muaji i tetë për romakët e antikitetit, përpara se të shtoheshin muajt janar dhe shkurt. |
1183 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Shtatori | Shtatori | Shtatori (ose britmi i parë ose vjeshta e parë) është muaji i nëntë në Kalendarin Gregorian dhe ka 30 ditë. Emri shtator është përkthim dhe adaptim nga latinishtja për fjalën "shtatë" (septem). Shtatori ishte muaji i shtatë për romakët e antikitetit, përpara se të shtoheshin muajt janar dhe shkurt. Ne shtator fillon zyrtarisht stina e vjeshtës dhe ndërrohet ora verore në atë dimërore.
Periudha e kohë që përfshin ditët e fundit të gushtit dhe ditët e para të shtatorit quhet gushtovjeshtë.
Shtator |
1185 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjuha%20esperanto | Gjuha esperanto | Esperanto është gjuhë artificiale,e krijuar nga Ludwik Lejzer Zamenhof më 1887. Ludwik, i njohur me nofkën Doktoro Esperanto, pati si qëllim të krijojë një gjuhë të lehtë për tu mësuar, politikisht neutrale që do të kapërcente kombësitë dhe do të sillte paqe dhe mirëkuptim ndërmjet njerëzve.
Bibliografi
E. van Someren, Republication of the thesis 'The EU Language Regime, Lingual and Translational Problems';
P. G. Forster, The Esperanto Movement. The Hague: Mouton Publishers, 1982. ISBN 90-279-3399-5;
C. Gledhill, The Grammar of Esperanto: A Corpus-Based Description. Second edition. Lincom Europa, 2000. ISBN 3-89586-961-9;
J. Wells, Lingvistikaj aspektoj de Esperanto ("Linguistic aspects of Esperanto"). Second edition. Rotterdam: Universala Esperanto-Asocio, 1989;
W. Auld. La fenomeno Esperanto ("Il fenomeno esperanto"). Rotterdam. UEA. 1988;
C. Piron. La bona lingvo (La lingua buona) trattato sulla lingua, Paperback, 1989. ISBN 978-963-571-294-6;
U. Lins. La lingua pericolosa. Storia delle persecuzioni contro l'esperanto sotto Hitler e Stalin. Traccedizioni. 1990. ISBN 88-7205-000-6;
P. Janton. Esperanto. Lingua, letteratura, movimento. Cooperativa Ed. Esperanto. 1996. ISBN 88-85872-07-7;
F. Amerio; G. Bonvecchiato; G. C. Fighiera. Esperanto: dati e fatti. FEI Fondo Marelli. 2002. ISBN 88-85872-11-5;
G. Formizzi, Le radici culturali dell'esperanto. La pedagogia di Giovanni Amos Comenio. Gabrielli Editori. 2006. ISBN 88-6099-007-6;
C. Minnaja. L' esperanto in Italia. Alla ricerca della democrazia linguistica. Il Poligrafo. 2007. ISBN 88-7115-546-7.
Shiko edhe
Arahau
Gjuha ido
Gjuha interlingua
Gjuha ndërsllave
Lidhje të jashtme
Esperanto – lernu.net
E |
1204 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Burgu%20i%20M%C3%ABrgimit | Burgu i Mërgimit | Burgu i Mërgimit është një film artistik që trajton gjëndjen reale të viteve 1990-ta. Filmi tregon për vuajtjet e Shqiptarëve të ndjekur nga atdheu i tyre nëpër vëndet e botës për t'iu shmangur burgjeve të ish-Jugosllavisë.
Përmbajtja
Kritika
Shiko dhe këtë
Lidhje të jashtme
Filma shqip
Filma |
1260 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Astronomia | Astronomia | Astronomia, që nga etimologjia do të thotë "ligji i yjeve", (greq.: astro + nomos) është shkencë që përfshin vrojtimin dhe shpjegimin e dukurive që ndodhin jashtë Tokës dhe atmosferës së saj. Ajo studion prejardhjen, zhvillimin, vetitë fizike dhe kimike të të gjitha trupave jashtë tokësorë që mund të vrojtohen në qiell, së bashku me të gjitha proçeset (ecuritë) në të cilat ato përfshihen.
Me ndryshimin e kohërave kanë ndryshuar dhe degët e saj të studimit. Gjatë një pjese të mirë të shekullit XX, astronomia ishte menduar të ndahej në astrometri, mekanikë qiellore dhe astrofizikë. Nga të treja, astrofizika, është dega më e njohur pasi në shumë universitete përfshihet në degë kërkimi dhe zhvillimi.
Astronomia është ndër të paktat shkenca ku amatorët luajnë ende një rol, sidomos në zbulimin dhe vëzhqimin e dukurive qiellore. Astronomia nuk duhet ngatërruar me astrologjinë, apo pseudoshkencat të cilat përpiqen të zbulojnë fatin e njerëzve duke vrojtuar lëvizjen e trupave qiellorë. Megjithëse të dyja bazohen tek të njëjtat parime (vrojtimin e qiellit), ato janë të ndryshme: astronomia bazohet në studimin sipas metodave shkencore, ndërsa astrologjia nuk ka baza në metoda të tilla.
Degët e astronomisë
Astronomia përbehet nga disa degë. Ndarja e parë bëhet në astronomi teorike, dhe astronomi vrojtuese. Vrojtuesit përdorin mënyra të ndryshme për të marrë të dhëna mbi dukuri të ndryshme, të dhëna që përdoren nga teoricienët për ndërtimin e modeleve, shpjegimin e këtyre dukurive dhe parashikimin e të tjerëve të ngjashëm. Kjo nuk do të thotë që vrojtuesit dhe teoricienët janë persona të ndryshëm.
Degët e studimit mund të ndahen edhe sipas dy kritereve:
sipas subjektit (p.sh planetët ose galaktikat) ose problematikave (formimi i yjeve ose i planetëve)
sipas zonës së spektrit elektromagnetik të studiuar
Ndarja sipas subjektit
Astrometria: Mat vendosjen dhe zhvendosjen e objekteve (sendeve) qiellore. Nevojitet të përcaktojë sistemin e përdorur të vend-ndodhjes dhe lëvizje-matjen e objekteve në galaksinë tonë.
Kozmologjia: Studimi i gjithësisë në tërësi dhe zhvillimin e saj.
Astronomia galaktikore: Ishte studimi i ndërtimtarisë dhe përbërësve të galaktikës sonë. Tani përfshin studimin e galaktikave të tjera që mund të vëzhgohen me hollësi.
Astronomia Tejgalaktikore: Studimi i objekteve (kryesisht galaksive) jashtë galaksisë sonë.
Formimi dhe zhvillimi i galaktikave: Studimi i formimit të galaksive, dhe zhvillimit të tyre në gjendjen e vëzhguar të tashme.
Shkenca planetare: Studimi i planetëve të sistemit diellor është (në kohët e fundit), nganjëherë i menduar një disiplinë e ndryshme; e quajtur gjithashtu planetologji.
Astronomia yjore: Studimi i yjeve në përgjithësi.
Zhvillimi i yjeve: Studimi dhe zhvillimi i yjeve nga formimi i tyre deri në fundin e tyre si mbetje yjore.
Formimi i yjeve: Studimi i kushteve dhe proceseve (ecurive) që kanë çuar në formimin e yjeve në brendësinë e reve të gazta, dhe vetë ecurinë e formimit.
Gjithashtu, ka edhe disiplina të tjera që mund të mendohen pjesë e astronomisë, ose janë shkenca ndërdisiplinore në lidhje me astronominë si:
Arkeoastronomia
Astrobiologjia
Astrokimia
Shkencat planetare
Kosmologjia
Mënyra e përftimit të informacionit
Në astronomi, mënyra kryesore për të përftuar informacione është nëpërmjet identifikimit dhe analizimit të rrezatimeve radioaktive,
fotoneve; mënyrë tjetër për përftimin e informacioneve janë rrezet kozmike, neutrinot, dhe, në të ardhmen e afërt, valët gravitacionale (shih LIGO dhe LISA).
Një ndarje tradicionale e astronomisë jepet edhe nëpërmjet spektrit elektromagnetik të vëzhguar:
Astronomia optike përmbledh teknikat e përdorura për zbulimin dhe analizimin e dritës në gjatësi valore të tilla që mund të identifikohen edhe me sy (rreth 400 - 800 nm). Mjeti më i njohur është teleskopi, me matës elektroni imazhesh dhe spektrografi.
Astronomia Infrared merret me identifikimin e rrezatimeve infra të kuqe (valë më të gjata se drita e kuqe). Instrumenti më i përdorur është teleskopi por me shtimin e një instrumenti për teleskopët hapësinorë përdoren gjithashtu për të asgjösuar zhurmat (interferencat elektromagnetike) nga atmosfera.
Radioastronomia përdor instrumente plotësisht të ndryshëm për identifikimin e rrezatimit të valëve nga mm në cm. Marrësit janë të ngjashëm me ata që përdoren në transmetimin radior (që përdor këto lloj valësh). Shih Radio teleskopi.
Astronomia e energjisë së lartë
Astronomia përtejgalaktikore: lente gravitacionale. Ky imazh i teleskopit hapësinor Hubëll tregon blu të ndryshme, objekte në formë nyjesh që s'janë gjë tjetër veçse imazhe shumëfishe të të njëjtës galaksi. Janë shumëfishuar nga efekti i lentes gravitacionale i një grupimi galaksish të verdha, eliptike dhe spirale. Lentja gravitacionale krijohet nga fusha gravitacionale e grupimeve që prish imazhin e objekteve më të largëta. Klikoni mbi foto për më shumë informacione dhe një pamje më të zgjeruar.
Radioastronomia dhe astronomia optike mund të mbështetet nga grupe observatorësh, sepse atmosfera e Tokës është e tejdukshme në atë gjatësi valësh. Drita infra e kuqe thithet thuajse tërësisht nga avujt e ujit, për këtë vëzhguesit infrared duhet të vendosen lart në hapësirë ose në një vend të thatë .
Atmosfera është opake në gjatësitë valore të përdorura nga astronomia e rrezeve X, astronomia e rrezeve gama, astronomia UV dhe, për këtë arsye mund të dërgohen lart nëpërmjet ballonave ose observatorëve hapësinorë.
Histori e shkurtër e astronomisë
Në pjesën e hershme të historisë së saj, astronomia merrej vetëm me vëzhgimin dhe parathënien e lëvizjeve të trupave qiellorë që mund të shiheshin me sy.
Rigveda përmend 27 yjësi që shoqërohen me lëvizjen e diellit si edhe 12 ndarje zodiakale të qiellit. Grekët e lashtë dhanë një ndihmesë të rëndësishme në astronomi, mes të tjerash me përkufizimin e sistemit të madhësisë. Bibla përmban disa pohime rreth vendosjes së tokës në gjithësi dhe rreth natyrës së yjeve dhe planetëve, shumica e të cilave janë më tepër poetike sesa tekstuale; shiko Kozmologjia biblike. Në vitet 500 e.r., Arjabhata paraqiti një sistem matematikor që e shfaqte tokën të rrotullohej rreth boshtit të saj dhe i mendonte lëvizjet e planetëve rreth diellit.
Studimi i astronomisë pothuajse ndaloi gjatë mesjetës, përveç punës së astronomëve arabë. Astronomi islamik i fund shekullit 9 al-Farghani (Abu'l-Abbas Ahmad ibn Muhammad ibn Kathir al-Farghani) shkroi gjerësisht mbi lëvizjen e trupave qiellorë. Puna e tij u përkthye në gjuhën latine në shekullin e 12. Në fund shekullin e 10, u ndërtua një qiellvëzhgues i madh afër Teheranit, në Iran nga astronomi al-Khujandi i cili vëzhgoi një sërë kalimesh meridiane të diellit, gjë që e lejoi atë të njehsonte pjerrësinë ekliptike.
Në Persi, Omar Khajam (Ghijat al-Din Abu'l-Fat‘h Umar ibn Ibrahim al-Nisaburi al-Khajami) përpiloi shumë tabela astronomike dhe riformoi kalendarin i cili ishte më i saktë se kalendari julian dhe i afrohej kalendarit gregorian.
Gjatë Rilindjes Koperniku propozoi një model heliocentrik (model që ka si qendër diellin) të sistemit diellor. Puna e tij u mbrojt, u zgjerua, dhe u saktësua nga Galileo Galilei dhe Johanes Kepleri. Kepleri ishte i pari që shfaqi një sistem i cili përshkruante saktësisht hollësitë e lëvizjeve të planetëve me diellin në qendër. Megjithatë, Kepleri nuk i kuptonte arsyet pas ligjeve që ai përshkroi. I mbetej shpikjes së Njutonit të dinamikave qiellore dhe ligjit të rëndesës të shpjegonte përfundimisht lëvizjet e planetëve.
Yjet mendohet të jenë trupa qiellorë shumë të largët. Me shpikjen e spektroskopisë u dëshmua se ata janë të ngjashëm me diellin tonë, por me një kënd të gjerë temperaturash, masash, dhe madhësish. Ekzistenca e galaksisë sonë, rrugës së qumështit, si një grup i ndarë yjesh u vërtetua vetëm në qindvjeçarin e 20, sëbashku me ekzistencën e galaksive "të jashtme", dhe pak më vonë, zgjerimi i gjithësisë vërejtur me largimin e shumicës së galaksive nga ne. Kozmologjia bëri një përparim të madh gjatë qindvjeçarit të 20, me modelin e Bumit të Madh mbështetur fuqimisht nga provat e dhëna nga astronomia dhe fizika, si p.sh. rrezatimi i pasëm i mikrovalëve kozmike, Ligji i Habllit dhe mbushëllimi kozmologjik i elementeve.
Për një histori më të hollësishme të astronomisë, shiko Historia e astronomisë.
Shiko dhe këtë
Astrofizika
Shkenca hapësinore
Astronomë botërorë
Fizika e vrimave të zeza
Përmes Gjithësisë me shpejtësi më të madhe se të dritës
Yllësia
Kozmogonia
Kozmologjia
Shkalla e largësive përtejgalaktikore
Lista e shkurtesave astronomike
Sistemi diellor
Spektroskopia
Ylli
Vegla astronomike
Teleskopi
Kalkulatori
Observatori (Vëzhguesi)
Lidhje të jashtme
Faqe rrjetore e NASA-s rreth astronomisë
Organizata
American Association of Variable Star Observers
Durham Region Astronomical Association
National Optical Astronomy Observatories
North York Astronomical Association
Royal Astronomical Society of Canada
Royal Astronomical Society (UK)
Czech Astronomical Society
Herzberg Institute of Astrophysics
Saint Louis Astronomical Society
Referime
Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics
Los Alamos Astrophysics e-Print Database
Astronomy Picture of the Day
20th Century Astronomers
Islamic and Arab Astronomy
Fizikë
Shkencë |
1270 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Janari | Janari | Janari (ose kallnori ose kollozheku) është muaji i parë i vitit në Kalendarin Gregorian dhe ka 31 ditë. Emri janar është adaptim nga emri Janus, perëndia Romake e dyerve dhe udhëkalimeve.
Janari dhe shkurti kanë qenë dy muajt e fundit që i janë shtuar kalendarit, që prej kohëve kur Romakët e konsideronin dimrin si periudhë pa-muaj. Fillimisht, marsi ishte muaji i parë, por janari e mori këtë pozicion ngaqë në këtë periudhë u zgjidhnin konsujt.
Dita e parë e janarit njihet si Dita e Vitit të Ri dhe festohet në shumicën e vëndeve në botë.
Janari fillon me të njëjtën ditë si tetori, përveç në vitet e brishta, kur fillon me të njëjten ditë si prilli dhe korriku.
Kallnori është fjala e vjetër e përdorur për muajin janar. Për këtë muaj Hilë Gjeçi në fletoren e tij shkruan se populli thotë uj kam.
Burim i të dhënave
Janar |
1281 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Gushti | Gushti | Gushti është muaji i tetë i vitit në Kalendarin Gregorian dhe ka 31 ditë. Emri "gusht" është adaptim nga emri i perandorit romak Oktavian Augusti. Ky muaj ka 31 ditë sepse Augusti donte që muaji i quajtur sipas tij të kishte po aq ditë sa muaji i quajtur sipas Jul Cezarit (korriku). Augusti e vendosi gushtin në vend të tetë, sepse atëherë kishte vdekur Kleopatra. Përpara se Augusti ta quante "August", ky muaj quhej "Sextilis" nga latinishtja, pasi që ishte muaji i gjashtë në Kalendarin Romak, i cili fillonte në mars.
Periudha më e nxehtë e vitit që i bie nga fundi i korrikut dhe fillimi i gushtit quhet djegagur. Kurse periudha e kohës që përfshin ditët e fundit të gushtit dhe ditët e para të shtatorit njihet si gushtovjeshtë.
Në vitet e brishta, gushti fillon në të njëjtën ditë të javës sikurse shkurti.
Në Irlandë gushti njihej si "Lughnasadh", sipas perëndisë Lugh. |
1282 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Prilli | Prilli | Prilli është muaji i katërt i vitit në Kalendarin Gregorian dhe ka 30 ditë. Emri Prill është adaptim nga fjala Latine aperire e cila do të thotë me hapur dhe ndoshta ka të bëjë me çeljen e luleve në pranverë.
Prilli fillon në të njëjtën ditë të javës si Korriku në të gjithë vitet, dhe në të njëjtën ditë të javës si Janari në vitet e brishta.
1 Prill është Dita e gënjeshtrave |
1285 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Marsi%20%28muaj%29 | Marsi (muaj) | Marsi është muaji i tretë i vitit në Kalendarin Gregorian i cili ka 31 ditë. Emri mars vjen nga Mars, perëndia Romake e luftës. Në kohën e Romës së lashtë, Marsi quhej Martius, dhe mbahej si kohë me fat për të filluar një luftë. Në kohën e Grekëve të lashtë, Marsi quhej Anthesterion.
Marsi fillon në të njëjtën ditë të javës me nëntorin në të gjithë vitet, dhe në të njëjtën ditë të javës me shkurtin në vitet e rregullta.
7 Marsi është Festa e Mësuesit, dhe 8 Marsi është Festa e Gruas në Shqipëri. |
1287 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Marsi%20%28kthjellim%29 | Marsi (kthjellim) | Marsi ka disa kuptime:
Marsi (muaj)
Marsi - Planeti
Mars (ëmbëlsirë)
Mars (perëndi) |
1289 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Maji | Maji | Maji është muaji i pestë i vitit në Kalendarin Gregorian dhe është njëri ndër shtatë muajtë me 31 ditë.
Emri Maj në gjuhën shqipe supozohet të vije nga mitologjia e grekëve antik. Maia në mitologjin greke ishte perëndi e cila në mitologjinë Romake krahasohet me perëndinë e "të mirave" Bona Dea. Festa kushtuar kësaj perëndie në Romën antike mbahej në kohën e këti muaji.
Festa më e njohur e këti muaji ndër shqiptarët është 1 Maji - Dita e punëtorëve (Dita e proletaratit) e cila në kohën e sistemeve komuniste në territoret shqiptare kishte një rëndësi të veçantë.
Me datë 6 Maj , në shume treva Shqiptare festohet dita e "Shën Gjergjit" festë kjo shumë e vjeter me siguri qe nga koha e paganizmit . Me anë të kësaj feste , shënohet fillimi verës, për dallim nga "Shën Mitri" fillimi i dimrit. Në të kaluarën janë kryer shumë rite duke përfshi, mbledhjen e degëve me gjethe të njoma dhe vendosja e tyre nëper hyrje të shtëpisë, ahurit etj. mbledhja e barishteve të ndryshme , me të cilat janë ushqyer kafshët, me qëllim që te jenë sa më të shëndetshme. Të gjitha këto ceremoni janë kryer në natën e "Shën Gjergjit",me 5 Maj. Dita e "Shën Gjergjit" fetsohet me "sillën" ( Zemra, një shujtë në mes të mëngjesit dhe drekës) apo drekën solemne. Për atë drekë solmene, gatuhet kryesisht Mish qengji me tavë, me oriz dhe spinaq, Pite , dhe gjithsesi "Përshesh" (bukë te ndarë ne copa të vogla dhe të njomur në ndonje lëngë ) me qumësht dhe bukë misri. Në të kaluarën vjazat kanë festuar shumë gjatë ardhjen e "Shën Gjergjit" Me këngë me def e me lojëra të ndryshme , kjo ka zgjatur edhe deri në dy javë,e cila është përmbyllur me natën e "Shën Gjergjit" ku vajzat kanë dalë në natyrë nëpër fusha për të mbledhë degë me gjethe të reja dhe lule. Ndërsa në ditën e sotme nata e "Shendgjergjit" festohet duke dalë në shëtitje , kryesisht në ndonjë park apo "Tyrbe", ku gjatë kesaj kohe vijnë shumë lojëra të ndryshme.
Maj |
1298 | https://sq.wikipedia.org/wiki/E%20h%C3%ABna | E hëna | E hëna është dita e javës midis të dielës dhe të martës. Emri vjen nga përkthimi dhe adaptimi i Monas, perëndisë Saxone të quajtur Luna, ose Hëna.
E hëna mbahet si dita e parë e javës në shumë vende në botë (sidomos në Evropë, shikoni ISO 8601). Në disa vende e hëna mbahet si dita e dytë dhe kjo vjen nga feja e lashtë e Hebreve. Kjo traditë vazhdon akoma në Amerikë. Në Arabisht dhe Portugalisht emri i të hënës është "dita e dytë".Ne gjuhen shqipe Hena është dita e dytë ose e parë dhe i takon gjinise femerore gje qe ne gjuhe tjera është shpesh e gjinise mashkullore.
Kalendari |
1304 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Vera%20%28stin%C3%AB%29 | Vera (stinë) | Vera është një nga katër stinët e vitit. Sipas astronomisë, vera fillon me solsticin e verës (rreth 21 qershorit në hemisferën veriore, dhe rreth 21 dhjetorit në atë jugore) dhe mbaron me ekuinoksin e vjeshtës (rreth 21 shtator në hemisferën veriore, dhe rreth 21 mars në atë jugore). Megjithatë, stina e verës njihet si periudha e muajve të plotë të qershorit, korrikut dhe gushtit në hemisferën veriore, dhe atë të muajve të dhjetorit, janarit, dhe shkurtit në hemisferën jugore.
Shikoni dhe këtë
Dita e Verës
Lidhje të jashtme
Stinë |
1305 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Vera | Vera | Vera ka disa kuptime:
Vera (stinë)
Vera (pije alkoolike) |
1384 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Shkurti | Shkurti | Shkurti ose frori është muaji i dytë i vitit në Kalendarin Gregorian dhe ka 28 ditë në vitet normale dhe 29 ditë në vitet e brishta. Tre herë në histori të vendeve të ndryshme, shkurti ka pasur 30 ditë. Kjo ka ndodhur në Suedi më 1712, Rusi gjatë viteve 1931-1932 dhe sipas një thënie që thotë se nga normalisht muaji Shkurt ka pasur 29 (për vitet e brishta 30 ditë), mirëpo perandori Augustin për të barazuar muajin e pagëzuar sipas tij me muajin korrik (Juli- të pagëzuar sipas Jul Cezarit) ka vendosur që Shkurti të ketë 28 ditë (për vitet e brishta 29 ditë).
Janari dhe shkurti kanë qenë dy muajt e fundit që i janë shtuar kalendarit. Në shqip, emri vjen nga fakti që shkurti është muaji më i shkurtër i vitit. Në shumë nga gjuhët e tjera, si për shembull në Anglisht, emri vjen nga perëndia romake e pastërtisë, Februus. Emri tjetër për muajin në shqip fror, më herët fëruor, gjithashtu u huazua nga latinishtja februarius (përmes proto-shqip *fəβruor).
Burime
Shkurt |
1386 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Korriku | Korriku | Korriku është muaji i shtatë i vitit në Kalendarin Gregorian dhe ka 31 ditë. Në shqip, emri vjen nga fjala korr, korrja, e cila ndodh në këtë kohë të vitit, kurse në shumë gjuhë të tjera emri vjen nga Jul Çezari. Më përpara ky muaj quhej Quintilis në latinisht ngaqë ishte muaji i pestë në Kalendarin Romak, i cili fillonte me marsin.
Periudha më e nxehtë e vitit që i bie nga fundi i korrikut dhe fillimi i gushtit quhet djegagur.
Korriku fillon në të njëjtën ditë të javës si prilli çdo vit, dhe janari në vitet e brishta.
Korrik |
1387 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Qershori | Qershori | Qershori është muaji i gjashtë i vitit në Kalendarin Gregorian dhe ka 30 ditë.
Në shqip, emri vjen nga qershitë, të cilat behën në këtë kohë.
Qershor |
1390 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Pearl%20Jam | Pearl Jam | Pearl Jam është një nga grupet muzikore më të njohura për stilin "grunge". Përpara se të njiheshin me emrin "Pearl Jam" (pearl: perlë, jam: reçel), disa prej pjestarëve të bendit patën punuar bashkë si Mother Love Bone dhe Temple of the Dog.
Pjestarët e tanishëm
Jeff Ament - kitarë bas
Matt Cameron - daulle
Stone Gossard - kitarë
Mike McCready - kitarë
Eddie Vedder - kitarë, këngëtar kryesor
Diskografia
Mother Love Bone (1988-1991):
Shine 1989
Apple 1990
Stardog Champion 1990
Temple of the Dog (1990-1991):
Temple of the Dog 1991
Pearl Jam (1991-tani):
Ten 1991
Vs. 1993
Mirror Ball (me Neil Young) 1994
Vitalogy 1994
No Code 1996
Yield 1998
Live on Two Legs 1999
Binaural 2000
Riot Act 2002
Lost Dogs 2003
Pearl Jam 2006
Backspacer 2009
Lightning Bolt 2013
Gigaton 2020
Lidhje të jashtme
Faqja e Pearl Jam-it
TenClub
Grupe muzike grunge
Grupe muzike nga Washington
Kuintete |
1392 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Ten%20%28album%29 | Ten (album) | Ten është albumi i parë i Pearl Jam-it, i nxjerrë më 27 gusht, 1991 nëpërmjet Epic Records.
Këngët
"Once" (Vedder, Gossard) - 3:51
"Even Flow" (Vedder, Gossard) - 4:53
"Alive" (Vedder, Gossard) - 5:40
"Why Go" (Vedder, Ament) - 3:10
"Black" (Vedder, Gossard) - 5:43
"Jeremy" (Vedder, Ament) - 5:18
"Oceans" (Vedder, Gossard, Ament) - 2:41
"Porch" (Vedder) - 3:30
"Garden" (Vedder, Gossard, Ament) - 4:58
"Deep" (Vedder, Gossard, Ament) - 4:18
"Release" (Vedder, Gossard, McCready, Krusen) - 8:30
Albumi zgjat: 53:32
Njëshet
"Alive" (1992)
"Even Flow" (1992)
"Jeremy" (1992)
"Black" (1992)
Pjestarët
Jeff Ament - bas
Stone Gossard - kitarë
Dave Krusen - daulle
Mike McCready - kitarë kryesore
Rick Parashar - prodhues
Pearl Jam - prodhues
Eddie Vedder - këngëtar kryesor
Lidhje të jashtme
Fjalët e Ten-it
Audio albume |
1400 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Dinamiti | Dinamiti | Dinamiti është lënde plasëse më e sigurt se baruti sepse nuk shpërthen aksidentalisht. Dinamiti u shpik nga Alfred Nobeli i Suedisë në shekullin e 19-të. Kjo shpikje e pasuroi shumë Nobelin, i cili me vonë themeloi Çmimin Nobel.
Fjala dinamit vjen nga fjala Greke dunamis (fuqi). Nobeli e quajti edhe "Barut plasës i sigurt i Nobelit".
Në vend të dinamitit, nitroglicerina përdorej shumë shpesh si lëndë plasëse, që nuk është e qëndrueshme, dhe plas kollaj duke shkaktuar aksidente. Në dinamit, nitroglicerina është e thithur nga një lloj dheu dhe nuk shpërthen aq kollaj. Megjithatë, mbas një periudhe të gjatë nitroglicerina mund të rrjedh. Prandaj, edhe dinamiti ka filluar të mos përdoret shumë në vitet e fundit.
Historia
Nitroglycerin ishte prodhuar para dhe shitur nga kompania e Alfred Nobel në formën e saj të lëngshme. Por është kaq e paqëndrueshme dhe të rrezikshme (vëllai i Alfred Nobel, Emil dhe të tjerët vdesin nga një shpërthim gjatë përgatitjes së nitroglycerin në 1864) është e ndaluar shpejt në Evropë. Shkallë prodhimin e nitroglycerin është në minierë, por si çdo eksploziv shtëpi, aksidentet janë të shpeshta (reaksione kryhen në temperaturë dhome dhe jo në 0 °C.
Alfred Nobel zgjidh problemin nga përzierja me diatomaceous tokë (pluhur diatom fosile) dhe pastaj i derdhur formën e shkopinj mbështjellë në letër, kështu është krijuar dinamit në 1866 dhe patentë tij ngriti më 25 nëntor 1867. Kjo është parë të lartë shpërthyese, të lira për të prodhuar dhe të qëndrueshme (lexo : jo me pak rrezikun e shpërthimit aksidentale gjatë transportit).
Nitroglycerin lëngshëm mund të jetë përzier me përbërës të tjerë neutrale, të tilla si silicë ose komponentët e aktive (squfur, nitrat natriumi, celulozë, etj.).
Shkop i dinamit
Një kartë e dinamit ishte klasik dimensionet e mëposhtme : 25 cm i gjatë dhe 3 cm në diametër, por shumica e dinamit është përdorur si një diametër më të madh se 5 fishek cm dhe peshon mbi 1 kg.
Fillimisht, ngjit e dinamit është i përbërë nga 75 % nitroglycerin (organ shumë i paqëndrueshëm) dhe 25 % të (mikro diatomite-algave), e cila stabilizon nitroglycerin dhe dinamit sigurt është një eksploziv.
Përdorimi i dinamit është shumë më pak e rrezikshme se nitroglycerin apo edhe barut. Është më pak e ndjeshme ndaj goditjeve, dhe një shkop vendosur në një zjarri djeg (teorikisht) pa eksplodimit. Në fakt, ajo kërkon një detonatorë për t'u përdorur.
Me kalimin e kohës (ose në temperatura mbi 32 °C), shkopinj e rrjedh dinamit e nitroglycerin të lëngshme, të cilat mund t'i bëjë ata të rrezikshme dhe përbën një problem të sigurisë në vendet e ndërtimit. Prandaj ajo është më pak e përdorur sot.
Dinamiti aktual përmbajnë disa pambuku nitrik (nitrocellulose), e cila mpikset nitroglycerin dhe fshin depërtim. Nitroglycerin është zëvendësuar me deri në 50 % të nitroglycol, e cila ul pikë ngrirjen e përzier dhe e bën atë më të sigurt, sepse një dinamit ngrirë është shumë e ndjeshme ndaj goditjeve. Diatomite është zëvendësuar nga një përzierje e miellit me dru ose të ngjashme, dhe nitrateve ammonium, e cila e rrit potencë të produktit.
Përdorimi
Fushat kryesore të përdorimit të dinamit ishin të ndërtimit, minierave dhe rrënimit. Gjatë industrializimit, kishte një nevojë të fortë për eksploziv i fuqishëm për minierat dhe tunel ndërtimit. Megjithatë, eksplozivë të reja dhe teknikat e reja kanë zëvendësuar gradualisht dinamit. Për dekada me radhë nuk ka qenë komercializuar.
Dinamit ka qenë përdorur në konfliktet e armatosura.
Nitroglycerin ka qenë kriminelë të interesuar në safës hapjen e kanë nxjerrë me qëllim shufra dinamiti nga valë.
Specialistet kanë përdorur gjatë dinamin në praktikë për pastrimin e ducts dhe shfryn jo-depërtueshëm nga njeriu. Gradualisht, praktikë është kthyer në drejtim të eksplozivëve pika më interesante të pushtetit pamje/vëllim.
Kimi |
1403 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Vs. | Vs. | Vs. është albumi i dytë i Pearl Jam-it, i nxjerrë më 19 tetor, 1993 nëpërmjet Epic Records.
Këngët
"Go"
"Animal"
"Daughter"
"Glorified G"
"Dissident"
"W.M.A."
"Blood"
"Rearviewmirror"
"Rats"
"Elderly Woman Behind the Counter in a Small Town"
"Leash"
"Indifference"
Albumi zgjat: 46:17
Njëshet
"Go" (1993)
"Animal" (1993)
"Daughter" (1993)
"Dissident" (1994)
Pjestarët
Dave Abbruzzese - daulle
Jeff Ament - bas
Stone Gossard - kitarë
Mike McCready - kitarë kryesore
Brendan O'Brien - prodhues
Pearl Jam - prodhues
Eddie Vedder - këngëtar kryesor
Lidhje të jashtme
Fjalët e Vs.
Audio albume |
1404 | https://sq.wikipedia.org/wiki/No%20Code | No Code | No Code është albumi i katërt i Pearl Jam-it, i nxjerrë më 27 gusht, 1996 nëpërmjet Epic Records.
Këngët
"Sometimes" (Vedder) - 2:40
"Hail, Hail" (Gossard, Vedder, Ament, McCready) - 3:41
"Who You Are" (Gossard, Irons, Vedder) - 3:50
"In My Tree" (Gossard/Irons/Vedder) - 3:59
"Smile" (Ament, Vedder) - 3:52
"Off He Goes" (Vedder) - 6:02
"Habit" (Vedder) - 3:35
"Red Mosquito" (Pearl Jam, Vedder) - 4:03
"Lukin" (Vedder) - 1:02
"Present Tense" (McCready/Vedder) - 5:46
"Mankind" (Gossard) - 3:28
"I'm Open" (Irons/Vedder) - 2:57
"Around The Bend" (Vedder) - 4:35
Albumi zgjat: 49:37
Njëshet
"Who You Are" (1996)
"Off He Goes" (1996)
"Hail Hail" (1997)
Pjestarët
Jeff Ament - bas
Stone Gossard - kitarë, këngëtar
Jack Irons - daulle
Mike McCready - kitarë, pjano
Brendan O'Brien - prodhues, pjano
Pearl Jam - prodhues
Eddie Vedder - këngëtar, kitarë
Lidhje të jashtme
Fjalët e No Code
Audio albume |
1620 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Radio | Radio | Radioja ose Radio është teknologjia e sinjalizimit dhe komunikimit duke përdorur valët radio, pra valë elektromagnetike me frekuencë midis 30 hertz (Hz) dhe 300 gigahertz (GHz). Ato gjenerohen nga një pajisje elektronike e quajtur një transmetues i lidhur me një antenë që rrezaton valët, dhe marrin nga një marrës radio i lidhur me një antenë tjetër. Radio përdoret shumë gjerësisht në teknologjinë moderne, në komunikimin me radio, radarët, navigimin në radio, telekomandën, sensibilizimin në distancë dhe aplikacione të tjera. Në komunikimin radiofonik, të përdorur në transmetimin radio dhe televiziv, telefonat celularë, radiot e dyanshme, rrjetin pa tel dhe komunikimin satelitor midis përdorimeve të tjera, valët e radios përdoren për të transportuar informacione në të gjithë hapësirën nga një transmetues në një marrës, duke moduluar sinjalin radio (duke bërë përshtypje një sinjal informacioni në valën e radios duke ndryshuar disa aspekte të valës) në transmetues. Në radar, i përdorur për të gjetur dhe gjurmuar objekte si avionë, anije, anije kozmike dhe raketa, një rreze e valëve të radios të emetuara nga një transmetues radar reflekton objektin e synuar dhe valët e pasqyruara zbulojnë vendndodhjen e objektit. Në sistemet e navigimit radio si GPS dhe VOR, një marrës celular merr sinjale radio nga radiot naviguese pozicioni i të cilit dihet, dhe duke matur saktësisht kohën e mbërritjes së valëve të radios, marrësi mund të llogarisë pozicionin e tij në Tokë. Në pajisjet me telekomandë me tela pa tel si telekomandë, çelësat e dyerve të garazhit dhe sistemet e hyrjes pa çelës, sinjalet radio që transmetohen nga një pajisje kontrolluese kontrollojnë veprimet e një pajisjeje të largët.Aplikimet e valëve të radios që nuk përfshijnë transmetimin e valëve në distanca të konsiderueshme, të tilla si ngrohja RF e përdorur në proceset industriale dhe furrat me mikrovalë, dhe përdorimet mjekësore siç janë makinat diatermy dhe MRI, zakonisht nuk quhen radio.
Emri radio përdoret gjithashtu për të nënkuptuar një marrës radio transmetues.
Valët e radios u identifikuan dhe studiuan për herë të parë nga fizikani gjerman Heinrich Hertz në 1886. Transmetuesit dhe marrësit e parë praktikë të radios u zhvilluan rreth viteve 1895-6 nga italiani Guglielmo Marconi, dhe radio filloi të përdorte komercialisht rreth vitit 1900. Për të parandaluar ndërhyrjen midis përdoruesve emisioni i valëve të radios rregullohet rreptësisht me ligj, i koordinuar nga një organ ndërkombëtar i quajtur Unioni Ndërkombëtar i Telekomunikacionit (ITU), i cili alokon bandat e frekuencës në spektrin e radios për përdorime të ndryshme.
Artikuj ndërlidhës
Radioastronomia
Radiovala
Radio Shkupi
Radio Astriti
Lidhje të jashtme
Politeknik
Radio |
1625 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Sporti | Sporti | Sporti është veprimtari njerëzore qëllimi i së cilës është argëtimi dhe zhvillimi apo krahasimi i aftësive psikike dhe fizike. Sporti në histori na jep të dhëna të rëndësishme mbi ndryshimet shoqërore të cilat me kalimin e shekujve kanë ndikuar mbi konceptimin e sportit në varësi të kulturave të ndryshme. Sporti si aktivitet që përfshin aftësitë fizikë e mendore të njeriut me qellim për ti ushtruar dhe përmirësuar vazhdimisht e për ti përdorur më pas në një mënyre më frytdhënëse na jep idenë se sporti është pothuajse aq antik sa edhe zhvillimi i inteligjencës së njeriut. Për njeriun primitiv aktiviteti fizik, ishte vetëm një mënyre shumë e dobishme për të zgjeruar njohjet e tij mbi natyrën. Po ashtu sporti ka qene nje nga aktivitetet me te medha qe kur ka filluar historia e deri tani
Histori
Artikulli kryesor Historia e Sportit
Parahistoria
Gjatë shekullit të XIX nga shumë kërkime të kryera në Francë, Afrikë dhe Australi, është arritur në përfundim se në tempujt parahistorike, zhvilloheshin ceremoni dhe rituale të cilat përfshinin aktivitet fizik nga ana e pjesëmarrësve. Disa nga këto gjetje i përkasin një epoke gati 30 mije vjet më parë. Ka ilustrime që i përkasin epokës së gurit të cilat janë gjetur në shkretëtirën e Libisë, ku shfaqen qartë njerëz duke notuar apo duke përdorur harkun. Po këto grafitë tregojnë qartë interesin e njeriut të shpellave për aktivitete të cilat nuk ishin të lidhura në mënyre të drejte për drejte me qëllimin për tu ushqyer por ishin thjesht një zbavitje edhe pse nga këto burime nuk mund të nxjerrim ndonjë prove të pakundërshtueshme mbi aktivitetin sportiv në atë epoke.
Megjithatë askush nuk mund të na pengoje të mendojmë se gjatë asaj periudhe praktikoheshin aktivitete të cilat lidheshin ngushte me ritualet mistike. Këtu mund të përfshihen edhe qytetërimet euro-asiatike.
Kina antike
Zbulimet e kryera në ndërtesat antike na çojnë në përfundimin se qytetërimi kinez ka praktikuar aktivitete sportive duke u nisur që nga viti 4000 p.e.s. Zhvillimi i disiplinave antike në Kinë mendohet se ka qenë i lidhur ngushtë me veprimtari të tjera të jetës së njeriut si : agrikultura, artizanati, luftërat etj.
Nga dokumentet dhe provat e tjera të gjetura në tempuj rezulton se sporti më popullor ka qenë gjimnastika, zhvillimi i së cilës ka çuar në lindjen e arteve marciale. Stili më i njohur, pa dyshim që ska si të jetë tjetër përveç Kung-Fu-së në tempullin Shaolin, që përfaqëson më së miri traditën akrobatike të artisteve të cirkut kinez, një nga më të famshmit edhe në ditët e sotme.
Egjipti i lashtë
Shkrimet në monumentet e vjetra egjiptase tregojnë qartë se që në kohën e faraonëve praktikoheshin një sere aktivitetesh si : mundja, gjimnastika, boksi, noti, kanotazhi, peshkimi, atletika dhe lloje të ndryshme të sporteve më top. Faraoni, së bashku me burrat e shtetit të Egjiptit të Vjetër asistonin shpesh në gara sportive duke i mbështetur fuqimisht ato pasi i shikonin si një bazë e mirë për formimin e njeriut.
Hieroglifët e gjetura provojnë se egjiptasit kanë shpikur rregulla për sporte disa mijëra vjet para grekeve e jo vetëm kaq por për respektimin e tyre caktohej një arbitër neutral ndërsa skuadrat kundërshtare duhet të kishin secila një uniforme. Edhe vlerësimi i skuadrave me një çmim është një tjetër tradite egjiptase. Fituesi vlerësohej për superioritetin e treguar në fushën e lojës ndërsa humbësi për shpirtin e garës.
Greqia antike
Greqia dallohet për shumë llojshmërinë dhe veçantinë e sporteve. Më të praktikuarat ishin : garat e vrapit, kërcimi së gjati, mundja, boksi, hedhja e shtizës, hedhja e diskut dhe garat me karroca. Shumica e sporteve lidhën ngushtë me kulturën luftarake të qytetërimit antik Grek.
Lojërat Olimpike mendohet të jenë zhvilluar për herë të parë në një fshat të vogël të Peloponezit në vitin 776 p.e.s për të nderuar Zeusin. Olimpiada nuk ishte vetëm një aktivitet sportiv por edhe përfaqeshim i aftësive individuale të pjesëmarrësve, të kulturës por mbi të gjitha për të treguar respektin ndaj perëndive.
Në rast së gjatë periudhës së zhvillimit të lojërave lindnin armiqësi, kjo cilësohej si sakrilegj duke qenë se ato shërbenin për të nderuar Zeus-in. Që nga fillimi e deri në përfundim të Lojërave Olimpike shpallej një armëpushim që përfshinte çdo lloj lufte apo mosmarrëveshje midis popujve greke. Edhe nëse dikush dënohej me vdekje, ekzekutimi i tij bëhej në përfundim të aktivitetit olimpik. I ashtuquajturi "armëpushim olimpik" u lejonte grekeve të bashkoheshin në mënyre paqësore për të garuar midis tyre në ditët e zhvillimit të Lojërave Olimpike. Kampioneve olimpike u janë kushtuar shumë këngë shumica e të cilave janë shkruar nga Pindari.
Perandoria romake
Kultura Romake ashtu si ajo helenë e ka mbështetur gjithmonë sportin megjithëse jo me aktivitete të kalibrit të Lojërave Olimpike. Praktikimi i sportit më shumë se sa garë, ishte një aktivitet që ndihmonte në rritjen e mirëqenies fizike, një element i rëndësishëm ky, i kulturës romake.
Që në kohet e themelimit të Romës shpesh herë organizoheshin aktivitete ose festa fetare në qendër të së cilave qëndronin garat në sporte të ndryshme.
Termi "Ludi", që shpesh përkufizonte sportin, rrjedh nga gjuha e etruskeve një popull i cili ka sjellë në Romë shumicën e sporteve. "Ludi" organizohej nga klasa e priftërinjve ndërsa në gara merrnin pjesë vetëm të rinjtë që rridhnin nga familjet e fisnikeve.
Edhe në Romë sporti konsiderohej si i shenjte ashtu si në Greqi. Me kalimin e kohës ai u largua gjithnjë e më shumë karakterit fetar ndërsa njerëzit filluan pëlqenin aspektin e tij spektakolar...
Që në kohet më të lashta në Romë praktikoheshin pothuajse të gjitha sportet megjithatë më të preferuarat ishin mundja, boksi dhe një përzierje e tyre e quajtur “pankrac” që shpesh përfundonte me vdekjen e njërit prej konkurrenteve. Dëshira e popullit romak për sportet e "dhunshme" pasqyrohet më së miri me gladiatorët dhe anfiteatrët e krijuar enkas për duelet midis tyre një nga të cilët është dhe Koloseu.
Konkurs
Ka pikëpamje të kundërta mbi domosdoshmërinë e konkurrencës si një element përcaktues i një sporti, me pothuajse të gjitha sportet profesionale që përfshijnë konkurrencë, dhe organet drejtuese që kërkojnë konkurrencën si një parakusht për njohjen nga Komiteti Olimpik Ndërkombëtar (IOC) ose GAISF.
Organe të tjera mbrojnë zgjerimin e përkufizimit të sportit për të përfshirë të gjithë aktivitetin fizik. Për shembull, Këshilli i Evropës përfshin të gjitha format e ushtrimeve fizike, duke përfshirë ato që konkurrohen vetëm për argëtim.
Në mënyrë që të zgjerohet pjesëmarrja dhe të zvogëlohet ndikimi i humbjes tek pjesëmarrësit më pak të aftë, ka pasur një prezantim të aktivitetit fizik jo-konkurrues në ngjarjet tradicionale konkurruese si ditët e sportit të shkollës, megjithëse lëvizje si kjo janë shpesh të diskutueshme.
Në ngjarjet konkurruese, pjesëmarrësit vlerësohen ose klasifikohen në bazë të "rezultatit" të tyre dhe shpesh ndahen në grupe me performancë të krahasueshme, (p.sh. gjinia, pesha dhe mosha). Matja e rezultatit mund të jetë objektive ose subjektive dhe korrigjohet me "handikap" ose penallti. Në një garë, për shembull, koha për të përfunduar kursin është një matje objektive. Në gjimnastikë ose zhytje, rezultati vendoset nga një panel gjyqtarësh, dhe për këtë arsye subjektiv. Ka shumë nuanca të gjykimit midis boksit dhe arteve marciale të përziera, ku fitorja caktohet nga gjyqtarët nëse asnjëri nga garuesit nuk ka humbur në fund të kohës së ndeshjes.
Shiko dhe këtë
Lajmet e fundit nga sporti shqiptar
Sportistët më të dalluar shqiptar |
1626 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Historia | Historia | Histori (nga Greq. ἱστορία, istoria - shënim, tregim, rrëfim) është shkencë shoqërore e cila merret me studimin e të kaluarës së njerëzimit, të tashmen, dhe përmes këtyre të dyjave studion të ardhmen. Kjo shkencë njihet si mësuesja e njerëzimit.
Si themelues apo dhe si babai i historisë llogaritet filozofi dhe historiani i periudhës antike greke Herodoti.
Rreth historisë
Historia është shkencë shoqërore e cila studion të kaluarën e shoqërisë njerëzore gjatë evolucionit mijëra vjeçarë të njerëzimit.Bazohet në të mbledhurat e dokumenteve dhe materialeve të shumta të cilat grombullohen nga arkeologoët ,antropologët. Historia si fushë, ndahet në këto periudha:
Historia e kohës parahistorike
Historia e kohës historike
Historia e mesjetës (kohës së mesme)
Historia e kohës së re
Historia e kohës më të re
Historia rrënjët e saja i ka që nga koha e shfaqjes së njëriut pra që në kohët e lashta.
Poashtu duhet treguar që historia lidhet edhe me vjekjen e jezu krishtit kjo bën ndarjen e dy epokave para linjes krishtit(para erës sonë) dhe pas lindjes së Krishtit(pas erës sonë).Historia d.m.th.Bën shpjegime të shumta të ngajreve që kanë ndodhur në kohët e vjetra e kaluara pra të cilat janë ndërtuese e të tashmes.Historia cekë shumë gjëra që lidhen në veçanti me ndonjë vend tregon kulturën,zhvillimin ekonomik etj. Në veçanti Historia tregon edhe luftrat që zhvillohen në atë vend të caktuar.
Historia (nga ἱστορία greke - historia, do të thotë "hetim, njohuritë e përfituara nga hetimi" është studimi i fundit të njeriut. Dijetarët që shkruajnë për historinë quhen historianë. Kjo është një fushë e hulumtimit që përdor një tregim për të shqyrtuar dhe analizuar sekuencën e ngjarjeve, dhe ajo shpesh përpjekje për të hetuar objektivisht modelet e shkakut dhe efektit që përcaktojnë ngjarjet.debat Historianët historinë dhe natyrën e saj dobia. Kjo përfshin diskutimin e studimit të disiplinës si një fund në vetvete dhe si një mënyrë për të siguruar "perspektivë" në problemet e pranishme.histori të përbashkët për një kulturë të veçantë, por nuk mbështetet nga burime të jashtme (të tilla si legjendat që rrethojnë King Arthur) zakonisht janë të klasifikuara si të trashëgimisë kulturore në vend se "hetimi ndershëm" nevojiten disiplinës së historisë.Ngjarjet e fundit para për të regjistruar me shkrim janë konsideruar parahistorinë.
Shkencë |
1627 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Karati | Karati | Karati është një njësi matjeje për gamme, stoli, të gurëve të çmuar dhe pastërtinë e metaleve të çmuar. Rrjedh nga greqishtja Keration që do të thotë pesha e imët, e vogël.
Gurë të çmuar
Masa e një Karati është vendosur të jetë 200 miligramë më 1907. Karati përdoret si peshë për gurë të çmuar dhe gjysëm të çmuar parasëgjithash diamante safir, rubin, emerod, smerald dhe opal.
Karati si masë e pastërtisë
Me njësinë Karat matet edhe pastërtia e metaleve të çmuara, si për shembull ari. Masa e një karati tregon një të njëzet e katërtën në pastërti sipas peshës. Kjo do të thotë që 1 karat ar përmban 4,167 % ar, ndërsa 24 karat është ar i pastër (100 %).
Këto legura përdoren më shumë
Ari 999 = ~ 24 karat, përmban 999 ‰ ar, i kuq në të verdhë, shumë i butë
Ari 965 = ~ 23 karat, 964 ‰ ar, (vjen nga Tailanda)
Ari 900 = ~ 22 karat, 900 ‰ ar, pjesa tjetër argjend dhe bakër (Münzen)
Ari 833 = ~ 20 karat, 833 ‰ ar, pjesa tjetër argjend dhe bakër
Ari 750 = ~ 18 karat, 750 ‰ ar, pjesa tjetër argjend dhe bakër, ideal për stoli
Ari 585 = ~ 14 karat, 585 ‰ ar,
Ari i bardhë = 50 - 75 % ar, 5 – 25 % bakër, 10 - 18 % argjend, 5 - 10 % zink, max 2 % mangan dhe max 5 % nikel
Ari 333 = ~ 8 karat
Shiko dhe këtë
Sistemi SI
Madhësitë fizike
Kilogrami
Lidhje të jashtme
Industri
Politeknik |
1628 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Presidenti%20i%20Shteteve%20t%C3%AB%20Bashkuara | Presidenti i Shteteve të Bashkuara | Presidenti i Shteteve të Bashkuara është kreu i shtetit dhe kreu i qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Presidenti drejton degën ekzekutive të qeverisë federale dhe është komandant i përgjithshëm i Forcave të Armatosura të Shteteve të Bashkuara.
Fuqia e presidencës është rritur ndjeshëm që nga formimi i saj, ashtu si fuqia e qeverisë federale si një e tërë. Ndërsa pushteti presidencial është rrënuar dhe rrjedhur me kalimin e kohës, presidenca ka luajtur një rol gjithnjë e më të fortë në jetën politike amerikane që nga fillimi i shekullit 20, me një zgjerim të dukshëm gjatë presidencës së Franklin D. Roosevelt. Në kohët bashkëkohore, presidenti gjithashtu shihet si një nga figurat më të fuqishme politike në botë si udhëheqësi i superfuqisë së vetme globale të mbetur. Si udhëheqësi i kombit me ekonominë më të madhe nga PBB-ja nominale, presidenti zotëron një fuqi të fortë dhe të butë të brendshme dhe ndërkombëtare.
Neni II i Kushtetutës përcakton degën ekzekutive të qeverisë federale dhe ia jep pushtetin ekzekutiv presidentit. Fuqia përfshin ekzekutimin dhe zbatimin e ligjit federal dhe përgjegjësinë për të emëruar zyrtarë federalë ekzekutivë, diplomatikë, rregullatorë dhe gjyqësorë. Bazuar në dispozitat kushtetuese që fuqizojnë presidentin të emërojë dhe të marrë ambasadorë dhe të përfundojë traktate me fuqitë e huaja, dhe në ligjet pasuese të miratuara nga Kongresi, presidenca moderne ka përgjegjësinë kryesore për zhvillimin e politikës së jashtme të SHBA. Roli përfshin përgjegjësinë për drejtimin e ushtrisë më të shtrenjtë në botë, e cila ka arsenalin e dytë më të madh bërthamor.
Presidenti gjithashtu luan një rol udhëheqës në legjislacionin federal dhe politikëbërjen e brendshme. Si pjesë e sistemit të kontrolleve dhe ekuilibrave, neni I, seksioni 7 i Kushtetutës i jep presidentit kompetencën për të nënshkruar ose veto legjislacionin federal. Meqenëse presidentët modernë gjithashtu shihen tipikisht si udhëheqës të partive të tyre politike, politikëbërja kryesore formohet në mënyrë të konsiderueshme nga rezultati i zgjedhjeve presidenciale, me presidentët që marrin një rol aktiv në promovimin e përparësive të tyre politike për anëtarët e Kongresit të cilët shpesh varen elektoralisht nga presidenti. Në dekadat e fundit, presidentët gjithashtu kanë përdorur gjithnjë e më shumë urdhërat ekzekutivë, rregulloret e agjencisë dhe emërimet gjyqësore për të formësuar politikën e brendshme.
Presidenti zgjidhet indirekt përmes Kolegjit Zgjedhor në një mandat katër vjeçar, së bashku me nënkryetarin. Sipas amendamentit të njëzet e dytë, të ratifikuar më 1951, asnjë person i cili është zgjedhur në dy mandate presidenciale nuk mund të zgjidhet në një të tretën. Për më tepër, nëntë nënkryetarë janë bërë president për shkak të vdekjes ose dorëheqjes brenda afatit të një presidenti. Në tërësi, 45 individë kanë shërbyer në 46 presidenca që përfshijnë 58 mandate të plota katër-vjeçare.
Joe Biden është presidenti i 46-të dhe në detyrë i Shteteve të Bashkuara. Ai mori detyrën më 20 janar 2021.
Kohështrirja e presidentëve
Partitë politike kanë dominuar politikën amerikane në pjesën më të madhe të historisë së kombit. Megjithëse Etërit Themelues përgjithësisht hidhnin poshtë partitë politike si përçarëse dhe përçarëse, dhe ngritja e tyre nuk ishte parashikuar kur Kushtetuta e SHBA-ve u hartua në vitin 1787, partitë e organizuara politike u zhvilluan në SHBA në mesin e viteve 1790 megjithatë Ata evoluan nga fraksione politike, të cilat filluan të shfaqeshin pothuajse menjëherë pasi qeveria federale erdhi në ekzistencë. Ata që mbështetën administratën e Uashingtonit u referuan si "pro-administratë" dhe përfundimisht do të formonin Partinë Federaliste, ndërsa ata që ishin në opozitë u bashkuan me Partinë Demokratike-Republikane në zhvillim.
I shqetësuar shumë për aftësinë reale të partive politike për të shkatërruar unitetin e brishtë duke mbajtur kombin së bashku, Uashingtoni mbeti i palidhur me ndonjë fraksion politik ose parti gjatë gjithë presidencës së tij tetë-vjeçare. Ai ishte, dhe mbetet, i vetmi president i SHBA që nuk ka qenë i lidhur me një parti politike. Që nga Uashingtoni, çdo president i SHBA ka qenë i lidhur me një parti politike në kohën e marrjes së detyrës. Numri i presidentëve për parti politike (në kohën e hyrjes në detyrë) janë:
Kuriozitete
Franklin D. Roosevelt është i vetmi Kryetar i SHBA-ve që ishte Kryetar më shumë se 8 vjet.
Tre Kryetarë kanë qenë caqe atentatesh: Abraham Lincoln (1865) William McKinley (1901) dhe John F. Kennedy (1963).
Ati dhe biri kryetar: John Adams dhe John Q. Adams edhe George Bush dhe George W. Bush
Richard Nixon është i vetmi Kryetar i SHBA-ve që ka dhënë dorëheqje gjatë legjislaturës presidenciale, shkaku ishte Skandali i Watergate
George Washington është presidenti i parë i SHBA-ve.
Presidentët e Shteteve të Bashkuara të Amerikës
Referime
Lidhje të jashme
Presidenca e Shteteve të Bashkuara
Shtetet e Bashkuara
Presidentët sipas vendit |
1629 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20pap%C3%ABve | Lista e papëve | Lista e mëposhtme përmban emrat e papëve të kishës katolike, të cilat janë renditur sipas kronologjisë që nga Shën Pjetri deri më sot.
Lista kronologjike
Mijëvjeçari I-rë
Shekulli 1-rë
Shekulli 2 - të
Shekulli 3-të
Shekulli 4-të
Shekulli 5 -të
Shekulli 6 -të
FAQJA ËSHTË NË PUNIM E SIPËR
40. Shën Papa Innocenzo I - (401-417)
41. Shën Papa Zosimo - (417-418)
42. Shën Papa Bonifacio I - (418-422)
43. Shën Papa Celestino I - (422-432)
44. Shën Papa Sisto III - (432-440)
45. Shën Papa Leoni I (Leoni i Madh) - (440-461)
46. Shën Papa Ilario - (461-468)
47. Shën Papa Simplicio - (468-483)
Prej 483 deri 752
48. Shën Papa Felice III - (483-492)
49. Shën Papa Gelasio I - (492-496)
50. Shën Papa Anastasio II - (496-498)
51. Shën Papa Simmaco - (498-514)
52. Shën Papa Ormisda - (514-523)
53. Shën Papa Gjoni I - (523-526)
54. Shën Papa Felice IV - (526-530)
55. Shën Papa Bonifacio II - (530-532)
56. Shën Papa Gjoni II - (533-535)
57. Shën Papa Agapito I - (535-536)
58. Shën Papa Silverio - (536-537)
59. Shën Papa Vigilio - (537-555)
60. Shën Papa Pelagio I - (556-561)
61. Shën Papa Gjoni III - (561-574)
62. Shën Papa Benedikti I - (575-579)
63. Shën Papa Pelagio II - (579-590)
64. Shën Papa Gregori I (Gregori i Madh; Gregorius Dialogus) - (590-604)
65. Shën Papa Sabiniano - (604-606)
66. Shën Papa Bonifacio III - (607)
67. Shën Papa Bonifacio IV - (608-615)
68. Shën Papa Adeodato I - (615-619)
69. Shën Papa Bonifacio V - (619-625)
70. Shën Papa Onorio I - (625-638)
71. Shën Papa Severino - (640)
72. Shën Papa Gjoni IV - (640-642)
73. Shën Papa Teodoro I - (642-649)
74. Shën Papa Martino I - (649-655)
75. Shën Papa Eugenio I - (654-657)
76. Shën Papa Vitaliano - (657-672)
77. Shën Papa Adeodato II - (672-676)
78. Shën Papa Dono - (676-678)
79. Shën Papa Agatone - (678-681)
80. Shën Papa Leoni II - (682-683)
81. Shën Papa Benedikti II - (684-685)
82. Shën Papa Gjoni V - (685-686)
83. Shën Papa Conone - (686-687)
84. Shën Papa Sergio I - (687-701)
85. Shën Papa Gjoni VI - (701-705)
86. Shën Papa Gjoni VII - (705-709)
87. Shën Papa Sisinnio - (708)
88. Shën Papa Costantino - (708-715)
89. Shën Papa Gregori II - (715-731)
90. Shën Papa Gregori III - (731-741)
91. Shën Papa Zaccaria - (741-752)
Prej 752 deri 1003
92. Shën Papa Stefano II - (752)
93. Shën Papa Stefano III - (752-757)
94. Shën Papa Pali I - (757-767)
95. Shën Papa Stefano IV - (767-772)
96. Shën Papa Adriano I - (772-795)
97. Shën Papa Leoni III - (795-816)
98. Shën Papa Stefano V - (816-817)
99. Shën Papa Pasquale I - (817-824)
100. Shën Papa Eugenio II - (824-827)
101. Shën Papa Valentino - (827)
102. Shën Papa Gregori IV - (827-844)
103. Shën Papa Sergio II - (844-847)
104. Shën Papa Leoni IV - (847-855)
105. Shën Papa Benedikti III - (855-858)
106. Shën Papa Niccolò I - (858-867)
107. Shën Papa Adriano II - (867-872)
108. Shën Papa Gjoni VIII - (872-882)
109. Shën Papa Marino I - (882-884)
110. Shën Papa Adriano III - (884-885)
111. Shën Papa Stefano VI - (885-891)
112. Shën Papa Formoso - (891-896)
113. Shën Papa Bonifacio VI - (896)
114. Shën Papa Stefano VII - (896-897)
115. Shën Papa Romano - (897)
116. Shën Papa Teodoro II - (897)
117. Shën Papa Gjoni IX - (898-900)
118. Shën Papa Benedikti IV - (900-903)
119. Shën Papa Leoni V - (903)
120. Shën Papa Cristoforo antip. (903-904)
121. Shën Papa Sergio III - (904-911)
122. Shën Papa Anastasio III - (911-913)
123. Shën Papa Lando - (913-914)
124. Shën Papa Gjoni X - (914-928)
125. Shën Papa Leoni VI - (928-929)
126. Shën Papa Stefano VIII - (929-931)
127. Shën Papa Gjoni XI - (931-935)
128. Shën Papa Leoni VII - (936-939)
129. Shën Papa Stefano IX - (939-942)
130. Shën Papa Marino II - (942-946)
131. Shën Papa Agapito II - (946-955)
132. Shën Papa Gjoni XII - (955-963)
133. Shën Papa Leoni VIII - (963-965)
134. Shën Papa Benedikti V - (964)
135. Shën Papa Gjoni XIII - (965-972)
136. Shën Papa Benedikti VI - (973-974)
137. Shën Papa Benedikti VII - (974-983)
138. Shën Papa Gjoni XIV - (983-984)
139. Shën Papa Gjoni XV - (985-996)
140. Shën Papa Gregori V - (996-999)
141. Shën Papa Silvestro II - (999-1003)</small>
Prej 1003 deri 1254
143 Gjoni XVII. 1003
144 Gjoni XVIII. 1004-1009
145 Serius IV. 1009-1012
--- Gregori VI. (Kundërpapa) 1012
146 Benedikti VIII. 1012-1024
147 Gjoni XIX. 1024-1032
148 Benedikti IX. 1032-1045
149 Silvester III. 1045
150 Gregori VI. 1045-1046
--- Sylvester III. (Kundërpapa) 1045-1046
151 Klementi II. 1046-1047
152 Damasus II. 1048
153 Leoni IX 1049-1054
154 Victor II. 1055-1057
155 Stephan IX. 1057-1058
156 Benedikti X. 1058-1059
157 Nikolaus II. 1058-1061
158 Alexander II. 1061-1072
--- Honorius II. (Kundërpapa) 1061-1064
159 Gregori VII. 1073-1085
--- Klementi III. (Kundërpapa) 1080-1100
160 Victor III. 1086-1087
161 Urban II. 1088-1099
162 Paschalis II. 1099-1118
--- Theoderich (Kundërpapa) 1100-1102
--- Albert (Kundërpapa) 1102
--- Sylvester IV. (Kundërpapa) 1105-1111
163 Gelasius II. 1118-1119
--- Gregori VIII. (Kundërpapa) 1118-1121
164 Calixtus II. 1119-1124
165 Honorius II. 1124-1130
166 Innozenz II. 1130-1143
167 Coelestinus II. 1143-1144
168 Lucius II. 1144-1145
169 Eugenius III. 1145-1153
170 Anastasius IV. 1153-1154
171 Hadrian IV. 1154-1159
172 Alexander III. 1159-1181
--- Viktor IV. (Kundërpapa) 1159-1164
--- Paschalis III. (Kundërpapa) 1164-1168
--- Kalixt III. (Kundërpapa) 1168-1178
--- Innozenz III. (Kundërpapa) 1179-1180
173 Lucius III. 1181-1185
174 Urban III. 1185-1187
175 Gregori VIII. 1187
176 Klementi III. 1187-1191
177 Coelestinus III. 1191-1198
178 Innozenz III. 1198-1216
179 Honorius III. 1216-1227
180 Gregori IX. 1227-1241
181 Coelestinus IV. 1241
182 Innozenz IV. 1243-1254
183 Alexander IV. 1254-1261
184 Urban IV. 1261-1264
185 Klementi IV. 1265-1268
186 Gregori X. 1271-1276
187 Innozenz V. 1276
188 Hadrian V. 1276
189 Gjoni XXI. 1276-1277
190 Nikolaus III. 1277-1280
191 Martinus IV. 1281-1285
192 Honorius IV. 1285-1287
193 Nikolaus IV. 1288-1292
194 Coelestinus V. 1294
195 Bonifatius VIII. 1294-1303
196 Benedikti XI. 1303-1304
197 Klementi V 1305-1314
198 Gjoni XXII. 1316-1334
--- Nikolaus V. (Kundërpapa) 1328-1330
199 Benedikti XII. 1334-1342
200 Klementi VI. 1342-1352
201 Innozenz VI. 1352-1362
202 Urban V. 1362-1370
203 Gregori XI. 1370-1378
204 Urban VI. 1378-1389
--- Klementi VII. (Avignon) 1378-1394
--- Benedikti XIII. (Avignon) 1394-1423
205 Bonifatius IX. 1389-1404
206 Innozenz VII. 1404-1406
207 Gregori XII. 1406-1415
--- Alexander V. (Konzilspapst) 1409-1410
--- Gjoni XXIII. (Konzilspapst) 1410-1415
208 Martinus V. 1417-1431
--- Klementi VIII. (Kundërpapa) 1424-1429
--- Benedikti XIV. (Kundërpapa) 1424-?
209 Eugenius IV. 1431-1447
--- Felix (Gegenpapst) 1439-1449
210 Nikolaus V 1447-1455
211 Calixtus III. 1455-1458
212 Pio II. 1458-1464
213 Pali II. 1464-1471
214 Sixtus IV. 1471-1484
215 Papa Innocenci VIII. 1484-1492
216 Alexander VI. 1492-1503
217 Pio III. 1503-1503
218 Julius II. 1503-1513
219 Leoni X. 1513-1521
220 Hadrian VI. 1522-1523
221 Klementi VII. 1523-1534
222 Pali III. 1534-1549
223 Julius III 1550-1555
224 Marcellus II. 1555
225 Papa Pali IV. 1555-1559
226 Pio IV.1559-1565
227 Pio V. 1566-1572
228 Gregori III 1572-1585
229 Sixtus V. 1585-1590
230 Urban VII. 1590
231 Gregori XIV. 1590-1591
232 Innozenz IX. 1591
233 Klementi VIII. 1592-1605
234 Leoni XI 1605
235 Pali V. 1605-1621
236 Gregori XV. 1621-1623
237 Urban VIII. 1623-1644
238 Innozenz X. 1644-1655
239 Aleksandër VII. 1655-1667
240 Klementi IX. 1667-1669
241 Klementi X. 1670-1676
242 Innozenz XI. 1676-1689
243 Alexander VIII 1689-1691
244 Innozenz XII 1691-1700
245 Klementi XI 1700-1721
246 Innozenz XIII. 1721-1724
247 Benedikti XIII. 1724-1730
248 Klementi XII. 1730-1740
249 Benedikti XIV. 1740-1758
250 Klementi XIII. 1758-1769
251 Klementi XIV. 1769-1774
252 Pio VI. 1775-1799
253 Pio VII 1800-1823
254 Leoni XII. 1823-1829
255 Pio VIII. 1829-1830
256 Gregori XVI. 1831-1846
257 Pio IX. 1846-1878
258 Leoni XIII. 1878-1903
259 Pio X. 1903-1914
260 Benedikti XV. 1914-1922
261 Pio XI 1922-1939
262 Pio XII 1939-1958
263 Gjoni XXIII. 1958-1963
264 Pali VI. 1963-1978
265 Gjon Pali I. 1978
266 Gjon Pali II 1978-2005
267 Benedikti XVI 2005-2013
268 Françesku 2013-
Lidhje të jashtme
http://www.santiebeati.it/papi.htm
http://www.tuttipapi.it
!
nn:Pave#Liste over pavar |
1630 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Formula%20Nj%C3%AB | Formula Një | Formula Një ose Formula 1, (zyr. Formula One World Championship, shk. edhe F1) është klasi më i lartë i serisë së garimit automobilistik i organizuar Fédération Internationale de l'Automobile (FIA) dhe zotëruar nga Formula One Group. FIA Kampionati Botëror i Formula Një ka qënë një nga format parësore të garimit që nga sezoni i parë në 1950. Fjala "formula" në emër i referohet një grup rregullash që të gjithë makinat e pjesëmarrësve duhet t'i zbatojnë. Një sezon i Formula Një përmban një seri garash, të njohura si Çmimet e mëdha, të cilat zhvillohet në të gjithë botën në cirkuite të ndërtuara ose në rrugë publike.
Rezultatet e çdo gare vlerësohen nga një sistem pikësh për të vendosur dy trofe: një për pilotë dhe një për konstruktorë. Pilotët duhet të kenë super licencën, klasa më e lartë e lejes së drejtimit që lëshohet nga FIA. Garat duhet të zhvillohen në pista të graduara "1" (më parë "A"), gradimi më i lartë i lëshuar nga FIA. Garat zakonisht zhvillohen në vendndodhje rurale në cirkuite të ndërtuara, por disa gara të tjera zhvillohen edhe në rrugë qyteti.
Për vitin aktual (2016) kalendari i Formula 1 përfshin 21 gara të veçanta të emëruara si Grand Prix (shqip: Çmimi i Madh). Çdo garë mban emrin e shtetit ku mbahet gara (me pak përjashtime) dhe vlerësohet me pikë për pozitën e arritur në garë. pilotit që ka mbledhur më shumë pikë i jepet në fund të sezonit titulli kampion botëror.
Prej vitit 1958, përveç pilotëve marrin pjesë edhe ekipet e konstruktorëve të makinave, të cilat kanë dy pilotë të cilët konkurrojnë për titullin e kampionit botëror të konstruktorëve. Kampionati i pilotëve dhe konstruktorëve të makinave sot numërohet në paralel, gjë që nuk ka qenë e njëjtë në të kaluarën, pasi më parë numëroheshin edhe garat e tjera në seri të garës për titullin e kampionit.
Formula 1 ka njohur 34 kampione bote te saj te cilët janë
Lista e Pilotëve te cilët kanë fituar Formula 1
1) Nino Farina – Italian – Alfa Romeo 1950 _30 pike = 1 kampionat te fituar
2) Juan Manuel Fangio – Argjentinas – Alfa Romeo 1951_31 pike , Mercedez Benz 1954_42 pike , Mercedez Benz 1955_40 pike , Ferrari 1956_30 pike , Masserati 1957_40 pike = 5 kampionate te fituar
3 ) Alberto Ascari – Italian – Ferrari 1952_36 pike , Ferrari 1953_34.5 pike = 2 kampionate te fituar
4 ) Mike Hawthorn – Anglez – Ferrari 1958_42 pike = 1 kampionate te fituar
5) Jack Brabham – Australia – Cooper Climax 1959_31 pike , Cooper Climax 1960_43 pike , Brabham Repco 1966_42 pike = 3 kampionate te fituar
6) Philip Hill – Amerikan – Ferrari 1961_34 pike = 1 kampionate te fituar
7 ) Graham Hill – Anglez – BRM 1962_42 pike , Lotus Ford 1968_48 pike = 2 kampionate te fituar
8 ) Jim Clark – Anglez – Lotus Climax 1963_54 pike , Lotus Climax 1965_54 pike = 2 kampionate te fituar
9) John Surtees – Anglez – Ferrari 1964_40 pike = 1 kampionate te fituar
10 ) Denny Hulme – Zelanda Re – Brabham Repco 1967_51 pike = 1 kampionate te fituar
11 ) Jackie Stewart – Anglez – Matra Ford 1969_63 pike , Tyrrell Ford 1971_62 pike , Tyrrell Ford 1973_71 pike = 3 kampionate te fituar
12 ) Jochen Rindt – Austriak - Lotus Ford 1970_45 pike = 1 kampionate te fituar
13) Emerson Fittipaldi - Brazilian - Lotus Ford 1972_61 pike , Mclaren Ford 1974_55 pike = 2 kampionate te fituar
14) Niki Lauda – Austriak – Ferrari 1975_64.5 pike , Ferrari 1977_72 pike , Mclaren Tag 1984_72 pike = 3 kampionate te fituar
15 ) James Hunt – Anglez – Mclaren Ford 1976_69 pike = 1 kampionate te fituar
16 ) Mario Andreti – Amerikan – Lotus Ford 1978_64 pike = 1 kampionate te fituar
17) Jody Scheckter – Afrika Jugut – Ferrari 1979_51 pike = 1 kampionate te fituar
18) Alan Jones – Australian - Williams Ford 1980_67 pike = 1 kampionate te fituar
19 ) Nelson Pique – Brazilian – Brabham Ford 1981_50 pike , Brabham BMW 1983_59 pike , Williams Honda 1987_73 pike = 3 kampionate te fituar
20 ) Keke Rosberg – Finland – Williams Ford 1982_44 pike = 1 kampionate te fituar
21) Alain Prost- Francez – Mclaren Tag 1985_73 pike , Mclaren Tag 1986_72 pike , Mclaren Honda 1989_76 pike , Williams Renault 1993_99 pike = 4 kampionate te fituar
22) Ayrton Senna – Brazilian - Mclaren Honda 1988_90 pike , Mclaren Honda 1990_78 pike , Mclaren Honda 1991_96 pike = 3 kampionate te fituar
23) Nigel Mansell – Anglez – Williams Renault 1992_108 pike = 1 kampionate te fituar
24) Michael Schumacher – Gjerman – Benetton Ford 1994_92 pike , Benetton Ford 1995_102 pike , Ferrari 2000_108 pike , Ferrari 2001_123 pike , Ferrari 2002_144 pike , Ferrari 2003_93 pike , Ferrari 2004_148 pike = 7 kampionate te fituar
25) Damon Hill – Anglez – Williams Renault 1996_97 pike = 1 kampionate te fituar
26) Jacques Villeneuve – Kanadez – Williams Renault 1997_81 pike = 1 kampionate te fituar
27) Mika Hakkinen - Finlandez – Mclaren Mercedez 1998_100 pike , Mclaren Mercedez 1999_76 pike = 2 kampionate te fituar
28) Fernando Alonso – Spanjoll – Renault 2005_133 pike , Renault 2006_134 pike = 2 kampionate te fituar
29) Kimi Raikkonen – Finlandez – Ferrari 2007_110 pike = 1 kampionate te fituar
30 ) Lewis Hamilton – Anglez – Mclaren Mercedes 2008_98 pike , Mercedes 2014_384 pike , Mercedes 2015_381 pike, Mercedes 2017_363 pikë, Mercedes 2018_408 pikë, Mercedes 2019_413 pikë, Mercedes 2020_347 pikë = 7 kampionate te fituar
31 ) Jenson Button – Anglez – Brawn Mercedes 2009_95 pike = 1 kampionate te fituar
32) Sebastian Vettel – Gjerman – Redbull Renault 2010_256 pike , Redbull Renault 2011_392 pike , Redbull Renault 2012_281 pike , Redbull Renault 2013_397 pike = 4 kampionate te fituar
33) Nico Rosberg - Gjerman - Mercedes 2016_385 pikë = 1 kampionate te fituar
34) Max Verstappen - Holandez - Redbull 2021_395.5 = 1 kampionate te fituar
Pistat e Formula 1
Pistat e Formula 1
Formula 1 Numeron 21 pista aktualisht te cilat shtrihen ne te gjitha kontinentet
1) MELBOURNE GRAND PRIX CIRCUIT
Debutimi i pare -1996
Numri i Xhirove - 58
Gjatësia e pistes 5.303KM
Distanca Gares 307.574KM
Rekordi i Gares 1:24.125 MICHAEL SCHUMACHER ( 2004 )
2 ) BAHRAIN INTERNATIONAL CIRCUIT
debutimi i pare 2004
numri i xhirove 57
gjatësia pistes 5.412KM
distanca gares 308.238KM
rekordi i pistes 1:31.447 PEDRO DE LA ROSA (2005)
3) SHANGHAI INTERNATIONAL CIRCUIT
debutimi i pare 2004
numri i xhirove 56
gjatësia e pistes 5.451KM
gjatësia e gare s 305.066KM
rekordi i pistes 1:32.238 MICHAEL SCHUMACHER (2004)
4) SOCHI AUTODROM
debutimi i pare 2014
NUmri i xhirove 53
gjatësia e pistes 5.848KM
gjatësia e gares 309.745KM
Rekordi pistes 1:39.094 NICO ROSBERG (2016)
5) CIRCUIT DE BARCELONA-CATALUNYA
Debutimi i pare 1991
numri i xhirove 66
Gjatësia e pistes 4.655KM
gjatësia e gares 307.104KM
Rekordi i pistes 1:21.670 KIMI RÄIKKÖNEN (2008)
6) CIRCUIT DE MONACO
debutimi i pare1950
numri i xhirove 78
gjatësia e pistes 3.337KM
gjatësia e gares 260.286KM
rekordi pistes 1:17.939 LEWIS HAMILTON (2016)
7)CIRCUIT GILLES-VILLENEUVE
debutimi i pare 1978
numri i xhirove 70
gjatësia e pistes 4.361KM
gjatësia e gares 305.27KM
rekordi pistes 1:13.622 RUBENS BARRICHELLO (2004)
8)BAKU CITY CIRCUIT
debutimi i pare 2016
NUmri i xhirove 51
gjatësia e pistes 6.003KM
gjatësia e gares 306.049KM
Rekordi pistes 1:46.485 NICO ROSBERG (2016)
9) RED BULL RING
debutimi i pare1970
NUmri i xhirove 71
gjatësia e pistes 4.326KM
gjatësia e gares 307.02KM
Rekordi pistes 1:08.337 MICHAEL SCHUMACHER (2003)
10 )SILVERSTONE CIRCUIT
debutimi i pare 1950
NUmri i xhirove 52
gjatësia e pistes 5.891KM
gjatësia e gares 306.198KM
Rekordi pistes 1:33.401 MARK WEBBER (2013)
11) HUNGARORING
debutimi i pare 1986
NUmri i xhirove 70
gjatësia e pistes 4.381KM
gjatësia e gares 306.63KM
Rekordi pistes 1:19.071 MICHAEL SCHUMACHER (2004)
12) HOCKENHEIMRING
debutimi i pare 1970
NUmri i xhirove 67
gjatësia e pistes 4.574KM
gjatësia e gares 306.458KM
Rekordi pistes 1:13.780 KIMI RÄIKKÖNEN (2004)
13) CIRCUIT DE SPA-FRANCORCHAMPS
debutimi i pare 1950
NUmri i xhirove 44
gjatësia e pistes 7.004KM
gjatësia e gares 308.052KM
Rekordi pistes 1:47.263 SEBASTIAN VETTEL (2009)
14) AUTODROMO NAZIONALE MONZA
debutimi i pare 1950
NUmri i xhirove 53
gjatësia e pistes 5.793KM
gjatësia e gares 306.72KM
Rekordi pistes 1:21.046 RUBENS BARRICHELLO (2004)
15 ) MARINA BAY STREET CIRCUIT
debutimi i pare 2008
NUmri i xhirove 61
gjatësia e pistes 5.065KM
gjatësia e gares 308.828KM
Rekordi pistes 1:47.187 DANIEL RICCIARDO (2016)
16 ) SEPANG INTERNATIONAL CIRCUIT
debutimi i pare 1999
NUmri i xhirove 56
gjatësia e pistes 5.543KM
gjatësia e gares 310.408KM
Rekordi pistes 1:34.223 JUAN PABLO MONTOYA (2004)
17 ) SUZUKA INTERNATIONAL RACING COURSE
debutimi i pare 1987
NUmri i xhirove 53
gjatësia e pistes 5.807KM
gjatësia e gares 307.471KM
Rekordi pistes 1:31.540 KIMI RÄIKKÖNEN (2005)
18 ) CIRCUIT OF THE AMERICAS
debutimi i pare 2012
NUmri i xhirove 56
gjatësia e pistes 5.513KM
gjatësia e gares 308.405KM
Rekordi pistes 1:39.347 SEBASTIAN VETTEL (2012)
19 ) AUTÓDROMO HERMANOS RODRÍGUEZ
debutimi i pare 1963
NUmri i xhirove 71
gjatësia e pistes 4.304KM
gjatësia e gares 305.354KM
Rekordi pistes 1:20.521 NICO ROSBERG (2015)
20 )AUTÓDROMO JOSÉ CARLOS PACE
debutimi i pare 1973
NUmri i xhirove 71
gjatësia e pistes 4.309KM
gjatësia e gares 305.909KM
Rekordi pistes 1:11.473 JUAN PABLO MONTOYA (2004)
21) YAS MARINA CIRCUIT
debutimi i pare 2009
NUmri i xhirove 55
gjatësia e pistes 5.554KM
gjatësia e gares 305.355KM
Rekordi pistes 1:40.279 SEBASTIAN VETTEL (2009)
Ndërsa nga viti 1958 Formula Nje Filloj te garonte dhe për Konstruktor
Lista e Skuadrave qe kan fituar Formula 1
1) Vanwall 1958_48 pike
2) Copper Climax 1959_40 pike , 1960_48 pike
3) Ferrari 1961_40 pike , 1964_45 pike , 1975_72 pike , 1976_83 pike , 1977_95 pike , 1979_113 pike , 1982_74 pike , 1983_89 pike , 1999_128 pike , 2000_170 pike , 2001_179 pike , 2002_221 pike , 2003_158 pike , 2004_262 pike , 2007_204 pike , 2008_172 pike
4) BMR 1962_42 pike
5) Lotus Climax 1963_54 pike , 1965_54 pike
6) Brabham Repco 1966_42 pike , 1967_63 pike
7) Lotus Ford 1968_62 pike , 1970_59 pike , 1972_61 pike , 1973_92 pike , 1978_86 pike
8) Matra Ford 1969_66 pike
9) Tyrrell Ford 1971_73 pike
10) Mclaren Ford 1974_73 pike
11) Williams Ford 1980_120 pike , 1981_95 pike
12) Mclaren Tag 1984_143 pike , 1985_90 pike
13) Williams Honda 1986_141 pike , 1987_137 pike
14) Mclaren Honda 1988_199 pike , 1989_141 pike , 1990_121 pike , 1991_139 pike
15) Williams Renault 1992_164 pike , 1993_168 pike , 1994_118 pike , 1996_175 pike , 1997_123 pike
16) Benetton Renault 1995_137 pike
17) Mclaren Mercedez 1998_156 pike
18) Renault 2005_191 pike , 2006_206 pike
19) Brawn Mercedez 2009_172 pike
20) Redbull Renault 2010_498 pike , 2011_650 pike , 2012_460 pike , 2013_596 pike
21) Mercedez 2014_701 pike , 2015_703 pike
Referime
Lidhje të jashtme
Uebfaqja zyrtare
Sporte |
1631 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20pseudonimeve | Lista e pseudonimeve | Pseudonimet e personave të njohur.
Artistët, Skulptorët, Arkitektët
Le Corbusier (Charles Edouard Jeanneret)
Giovanni Barbbaro (Arthur Dudley)
A.M. Cassandre (Adolphe Jean-Marie Mouron)
Tom of Finland (Touko Laaksonen)
Emra
Abhishek Kumar Yadav (Annu)
Abram Tertz (Andrei Sinyavsky)
Acton Bell (Anne Brontë)
Æ (George William Russell)
Alain-Fournier (Henri Alban-Fournier)
Alan Smithee (name used by American film directors under certain circumstances)
Alberto Moravia (Alberto Pincherle)
Alcofribas Nasier (François Rabelais)
Alexander Barks (Charlie Christensen)
Anatole France (Jacques Anatole François Thibault)
Anne Rice (Howard Allen O'Brien)
Anne Knish (Arthur Davison Ficke)
Ashida Kim (Radford William Davis)
Asdreni (Aleksandër Stavre Drenova)
Seiko Legru (Janwillem van de Wetering)
Barbara Michaels (Barbara Mertz)
Blaise Cendrars (Frédéric Louis Sauser)
Bob Hart (Al Trace|Albert J. Trace)
Boris Akunin (Grigory Shalvovich Chkhartishvili)
Boz (Charles Dickens)
Branislav Nusic (Ben Akiba)
Cherry Wilder (Cherry Barbara Grimm)
Cherubina de Gabriak (Elisaveta Ivanovna Dmitrieva)
Christopher Hunter (Radford William Davis)
Clem Watts ([Albert J. Trace)
Cordwainer Smith (Paul Myron Anthony Linebarger)
Currer Bell (Charlotte Brontë)
Curzio Malaparte (Kurt Erich Suckert)
Daniel Defoe (Daniel Foe)
Daniil Kharms) (Daniil Ivanovich Yuvachev)
David Axton (Dean Koontz)
David Michaels (Raymond Benson)
Dean Ween (Mickey Melchiondo)
Dazai Osamu (Shuji Tsushima)
Douglas Spaulding (Ray Bradbury)
Dr. Seuss (Theodore Geisel)
Edith Van Dyne (L. Frank Baum)
Edogawa Rampo (Hirai Tarō)
Edward Pygge (Ian Hamilton, Clive James, Russell Davies)
Edwin Caskoden (Charles major)
Elizabeth Peters (Barbara Mertz)
Ellis Bell (Emily Brontë)
Ellis Peters (Edith Pargeter)
Elsa Triolet (Elsa Kagan)
Emanuel Morgan (Witter Bynner)
Erih Maria Remark (Erich Paul Remark)
Flann O'Brien (Brian O'Nolan)
Françoise Sagan (Françoise Quoirez)
George Eliot (Mary Ann Evans)
George Orwell (Eric Arthur Blair)
George Sand (Amandine Dupin)
Georges Courteline (Georges Victor Marcel Moinaux
Grace Greenwood (Sara Jane Lippincott)
Guillaume Apollinaire (Wilhelm Albert Vladimir Apollinaris de Kostrowitzky)
H.N. Turtletaub (Harry Turtledove)
Hard Pan (Geraldine Bonner)
Harold Robbins (Harold Rubin)
Hugh Conway (Frederick John Fargus)
Ilya Ilf (Ilya Arnoldovich Faynzilberg)
Irwin Shaw (Irwin Shamforoff)
Italo Svevo (Ettore Schmitz)
James Tiptree, Jr (Alice Sheldon)
Jay Livingston (Jacob Harold Levison)
Jean Paul (Johann Paul Friedrich Richter)
Jean Plaidy (Eleanor Hibbert)
John Beynon (John Wyndham Parkes Lucas Beynon Harris)
John Wyndham (John Wyndham Parkes Lucas Beynon Harris)
Joseph Conrad (Józef Teodor Nałęcz Konrad Korzeniowski)
Korney Chukovsky (Nikolay Vasilyevich Korneychukov)
Keno (Eric Killinger) - american-german graffiti artist
Lemony Snicket (Daniel Handler)
Lewis Carroll (Charles Lutwidge Dodgson)
Lorenzo da Ponte (Emmanuele Conegliano )
Louis-Ferdinand Céline (Louis-Ferdinand Destouches)
Mark Twain (Samuel Langhorne Clemens)
Mary Westmacott (Agatha Christie)
Michael Arlen (Dikran Kuyumjian)
Michael Innes (J. I. M. Stewart)
Molière (Jean-Baptiste Poquelin)
Multatuli (Eduard Douwes Dekker)
Murray Leinster (Will F. Jenkins)
Nancy Boyd (Edna St. Vincent Millay)
Natsume Soseki (Natsume Kinnosuke)
Nisa (Nicola Salerno), Italian lyricist
Nicolas Bourbaki (a group of 20th-century mathematicians)
Novalis (Friedrich Leopold)
O. Henry (William Sydney Porter)
Ogdred Weary (Edward Gorey)
Onoto Watanna (Winnifred Eaton)
Paul Celan (Paul Antschel)
Pauline Réage (Anne Desclos)
Pierre Loti (Louis Marie Julien Viaud)
Piers Anthony (Piers Anthony Dillingham Jacob)
Publius (Alexander Hamilton, James Madison and John Jay, when writing The Federalist Papers)
Richard Bachman (Stephen King)
Richard Leander (Richard von Volkmann)
Robert Jordan (James Oliver Rigney, Jr.)
Robert Markham (Kingsley Amis)
Romain Gary (Romain Kacew)
Rosemary Edghill (eluki bes shahar)
Saint-John Perse (Alexis Saint-Léger Léger)
Saki (Herbert Hugh Munro)
Sapper (H. C. McNeile)
Silence Dogood (Benjamin Franklin)
Sister Nivedita (Margaret Elizabeth Noble)
Steele Rudd (Arthur Hoey Davis)
Student (William Sealey Gosset, discoverer of Student's t-distribution in statistics)
Sui Sin Far (Edith Maude Eaton)
The Fredman Karl Mikael Bellman
Thoinot Arbeau (Jehan Tabourot)
Toni Morrison (Chloe Anthony Wofford)
Vercors (Jean Bruller)
Vernon Sullivan (Boris Vian)
Umberto Saba (Umberto Poli)
Voltaire (François-Marie Arouet)
Walter (Henry Spencer Ashbee)
Willibald Alexis (Georg Wilhelm Heinrich Haring)
Woody Allen (Allen Stewart Konigsberg)
Yevegny Petrov (Yevgeniy Petrovich Kataev)
Yukio Mishima (Kimitake Hiraoka)
Politikanë
Anacharsis Cloots (Jean-Baptiste du Val-de-Grâce, baron de Cloots)
An Craoibhín Aoibhinn (Douglas Hyde)
Anthony Garotinho (Anthony William Matheus de Oliveira)
Bob Denard (Gilbert Bourgeaud)
Che Guevara (Ernesto Rafael Guevara de la Serna)
Comandante Gonzalo (Abimael Guzmán)
Germain (Ernest Mandel)
Gheorghe Gheorghiu-Dej [Gheorghe Gheorghiu)
Gracchus Babeuf (François-Noël Babeuf)
Grigory Zinoviev (Ovsel Gershon Aronov Radomyslsky)
Gus Hall (Arvo Kusta Halberg)
Ho Chi Minh (Nguyễn Sinh Cung)
Houari Boumedienne (Mohamed Ben Brahim Boukharouba)
H. Rap Brown (Hubert Gerold Brown)
Iñaki de Rentería (Ignacio Gracia Arregui)
János Kádár (János Csermanek)
Joseph Estrada (Joseph Marcelo Ejército)
Joseph Stalin (Iosif Vissarionovich Djugashvili)
Josip Tito (Josip Broz)
J. Posadas (Homero Cristali)
Kay Rala Xanana Gusmão (José Alexandre Gusmão)
Kim Il Sung (Kim Song Ju)
Kwame Ture (Stokely Carmichael)
La Pasionaria (Dolores Ibárruri)
Leon Trotsky (Lev Davidovich Bronstein)
Lev Kamenev (Lev Borisovich Rosenfeld)
Loulou (Enver Hoxha)
Lula (Luiz Inácio da Silva)
Martin Thembisile Hani (Chris Hani)
Michel Pablo (Michel Raptis)
Mobutu Sese Seko Kuku Ngbendu wa za Banga (Joseph-Désiré Mobutu)
Mother Jones (Mary Harris Jones)
Nahuel Moreno (Hugo Bressano)
Pol Pot (Saloth Sar)
Prachanda (Pushpa Kamal Dahal)
Ronwaldo Reyes (Fernando Poe, Jr.)
Saïd Moustapha Mahdjoub (Gilbert Bourgeaud)
Sara Jane Olson Kathleen Soliah)
Tariq Aziz (Michael Yuhanna)
Ted Grant (Isaac Blank)
Tony Cliff (Ygael Gluckstein)
Tristán Marof (Gustavo Navarro)
Vyacheslav Molotov (Vyacheslav Mikhaylovich Skryabin)
Vladimir Lenin (Vladimir Ilich Ulyanov)
William Rabbit (Katay Don Sasorith)
Feja
Acharya S (D. Murdock)
Mata Amritanandamayi (Sudhamani)
His Divine Grace Abhay Charana-Aravinda Bhaktivedanta Swami Prabhupada (Abhay Charan De)
Buddha (Siddhartha Gautama)
Yusuf Islam (Stephen Demetre Georgiou, formerly known as Cat Stevens)
Bhakti Vaibhava Puri Maharaj (Nrsimha Chakravarti)
Lord Mahavira (Vardhamana)
Osho (Rajneesh Chandra Mohan)
Sathya Sai Baba (Sathya Narayana Raju)
Nënë Tereza (Agnes Gonxha Bojaxhiu)
Swami Vivekananda (Narendranath Dutta)
Emri në skenë
50 Cent (Curtis James Jackson III)
Adrock (Adam Horowitz)
Akon (Aliaune Damala Bouga Time Puru Nacka Lu Lu Lu Badara Akon Thiam)
Alan Dale (Aldo Sigismondi)
Albert Brooks (Albert Lawrence Einstein)
Alice Cooper (Vincent Damon Furnier)
Alicia Keys (Alicia Augello Cook)
Alla Nazimova (Mariam Edez Adelaida Leventon)
Alpha Blondy (Seydou Koné)
André 3000 (André Benjamin)
Anne Bancroft (Anna Maria Italiano)
Ashok Kumar (Kumudlal Kanjilal Ganguly)
Babyface (Kenneth Edmonds)
Barbara (Monique Serf)
Bela Lugosi (Be'la Ferenc Dezso Blasko)
Betty Hutton (Elizabeth June Thornburg)
Big Boi (Antwan André Patton )
The Big Bopper (Jiles Perry Richardson, Jr.)
Billie Holiday (Eleanora Fagan)
Billy Idol (William Michael Albert Broad)
Billy Ocean (Leslie Charles)
Bobby Darin (Walden Robert Cassotto)
Bob Dylan (Robert Zimmerman)
Bob Hope (Leslie Townes Hope)
Bonnie Tyler (Gaynor Hopkins)
Bono (Paul Hewson)
Boris Karloff (William Henry Pratt)
Buddy Clark (Samuel Goldberg)
Buddy Holly (Charles Hardin Holley)
Burning Spear (Winston Rodney)
Burt Holiday (Bonaldo Bonaldi)
Cantinflas (Mario Moreno)
Capucine (Germaine Lefebvre)
Carmen Electra (Tara Leigh Patrick)
Carole Lombard (Jane Alice Peters)
Cary Grant (Archibald Alexander Leach)
Cat Stevens (Stephen Demetre Georgiou, later Yusuf Islam)
Catherine Deneuve (Catherine Dorléac)
Charlie Sheen (Carlos Irwin Estevez)
Charlton Heston (John Charles Carter)
Cher (Cherilyn Sarkisian)
Chespirito (Roberto Gómez Bolanos)
Cilla Black (Priscilla White)
Conway Twitty (Harold Jenkins)
Criss Angel (Christopher Nicholas Sarantakos)
Tré Cool (Frank Edwin Wright III)
Coolio (Artis Ivey, Jr.)
Damia (Marie-Louise Damien)
D'Angelo (Michael Archer, Sr.)
Danny Kaye (David Daniel Kaminski)
David Bowie (David Bowie|David Robert Jones)
David Copperfield (David Seth Kotkin)
David Seville (Ross Bagdasarian)
Dean Martin (Dino Crocetti)
Del Shannon (Charles Weedon Westover)
Demi Moore (Demetria Gene Guynes)
Dharmendra (Dharam Singh Deol)
Diane Keaton (Diane Hall)
Diddy, P. Diddy, Puff Daddy, Puffy, Sean John (Sean John Combs)
Dilip Kumar (Yusuf Khan)
Dirk Bogarde (Derek van den Bogaerde)
Donna Summer (LaDonna Andrea Gaines)
Doris Day (Doris Mary Ann Von Kappelhoff)
Dusty Springfield (Mary Isabel Catherine Bernadette O'Brien)
The Edge (David Evans)
Elton John (Reginald Kenneth Dwight)
Elvis Costello (Declan Patrick Aloysius McManus)
Eminem (Marshall Mathers III)
Engelbert Humperdinck (Arnold Dorsey)
Eric Morecambe (John Eric Bartholemew)
Eric Bana (Eric Banadinović)
Ernest Borgnine (Ermes Effron Borgnino)
Ernie Wise (Ernest Wiseman)
Fatboy Slim (Quentin Cook, later Norman Cook)
Fergie (Stacy Ann Ferguson)
Frankie Valli (Francis Castelluccio)
Fred Astaire (Frederick Austerlitz)
Fredric March (Ernest Frederick McIntyre Bickel)
Freddie Mercury (Faroukh Bulsara)
Gale Storm (Josephine Owaissa Cottle)
Garry Moore (Thomas Garrison Morfit)
Gary Glitter (Paul Francis Gadd)
Gene Simmons (Chaim Witz)
Gene Wilder (Jerome Silberman)
Georgious (Georges Guibourg)
Ginger Rogers (Virginia Katherine McMath)
Gogi Grant (Myrtle Audrey Arinsberg)
Greta Garbo (Greta Lovisa Gustafsson)
Gribouille (Marie-France Gaîté)
Groucho Marx (Julius Henry Marx)
Guitar Slim (Guitar Slim|Eddie Jones)
Harry Houdini (Ehrich Weiss)
Hedy Lamarr (Hedwig Eva Maria Kiesler)
Howlin' Wolf (Chester Arthur Burnett )
Ice Cube (O'Shea Jackson)
Ice T (Tracy Morrow)
Jamie Foxx (Eric Bishop)
Janet Leigh (Jeanette Helen Morrison)
Jayne Mansfield (Vera Jayne Palmer)
Jay-Z (Shawn Corey Carter)
Jem (Jemma Grifftis)
Jean Harlow (Harlean Carpentier)
Jean-Claude Van Damme (Jean-Claude Camille François Van Varenberg)
Jenna Jamesson (Jenna Marie Massoli)
Jennifer Aniston (Jennifer Joanna Anastassakis)
Jennifer Jones (Phyllis Lee Isley)
Jerry Lewis (Joseph Levitch)
Jill Corey (Norma Jean Speranza)
Joan Crawford (Lucille Fay LeSueur)
Joan Fontaine (Joan de Beauvoir de Havilland)
John Ford (Sean Aloysius O'Fearna)
John Denver (Henry John Deutschendorf, Jr.)
John Wayne (Marion Michael Morrison)
Johnny Desmond (Giovanni Alfredo De Simone)
Johnny Knoxville (Philip John Clapp)
Johnny Rotten (John Joseph Lydon)
Jon Stewart (Jonathon Leibowitz)
Joni James (Joan Carmella Babbo|Joan (or Giovanna) Carmella Babbo)
Joni Mitchell (Roberta Joan Anderson)
José José (José Sosa)
Jude Law (David Jude Heyworth Law)
Judy Garland (Frances Gumm)
Judy Holliday (Judith Tuvim)
Julianne Moore (Julie Anne Smith)
Kid Rock (Robert James Ritchie)
Katy Perry (Katheryn Elizabeth Hudson)
Kirk Douglas (Issur Danielovitch Demsky)
Kishore Kumar (Abhas Ganguly)
Kitty Kallen (Genevieve Agostinello)
Lady Gaga (Stefani Joanne Angelina Germanotta)
Lauren Bacall (Betty Joan Perske)
Les Paul (Lester Polfuss)
Lionel Barrymore (Lionel Herbert Blythe)
Little Richard (Richard Wayne Penniman)
LL Cool J (James Todd Smith)
Lulu (singer) (Marie Lawrie)
Madonna (Madonna Louise Ciccone)
Marilyn Manson (Brian Hugh Warner)
Marilyn Monroe (Norma Jean Mortenson, later Norma Jean Baker)
Marion Hutton (Marion Thornburg)
Marni Nixon (Marni McEathron)
Martin Sheen ([Ramón Estévez)
Mary Astor (Lucile Vasconcellos Langhanke)
Mary Ford (Colleen Summers)
Mary Pickford (Gladys Smith)
MCA (Adam Yauch)
Meat Loaf (Marvin Lee Aday)
Meena Kumari (Mahjabeen Bano)
Meg Ryan (Margaret Mary Emily Ann Hyra)
Mel Brooks (Melvin Kaminsky)
Michael Keaton (Michael John Douglas)
Michael Caine (Maurice Micklewhite)
Mike D (Mike Diamond)
Mike Dirnt (Michael Pritchard)
Miley Cyrus (Destiny Hope Cyrus)
Moby (Richard Melville Hall)
Muddy Waters (McKinley Morganfield)
Multipleksor (Gabriel Riaza)
Natalie Portman (Natalie Hershlag)
Natalie Wood (Natalia Nikolaevna Zakharenko)
Nicolas Cage (Nicholas Kim Coppola)
Necros (Andrew Sega)
Patti Page (Clara Ann Fowler)
Paul Muni (Meshilem Meier Weisenfreud)
Paul Stanley (Stanley Harvey Eisen)
Pink (Alicia Beth Moore)
Portia De Rossi (Amanda Lee Rogers)
Prince (Prince Rogers Nelson)
Professor Longhair (Henry Roeland Byrd)
Queen Latifah (Dana Owens)
Ray Charles (Ray Charles Robinson)
Rikki (Nakano Ritsuki)
Ringo Starr (Richard Starkey)
Ritchie Valens (Ricardo Valenzuela)
The Rock (Dwayne Douglas Johnson)
Rock Hudson (Roy Harold Scherer Jr.)
Roger Vadim ([oger Vladimir Plemiannikov)
Ronnie Gaylord (Ronald L. Fredianelli)
Sandie Shaw (Sandra Goodrich)
Seal (Sealhenry Samuel)
Serge Gainsbourg (Lucien Ginzburg)
Shania Twain (Eileen Regina Edwards, later Eileen Regina Twain)
Simone Signoret (Simone Kaminker)
Slash (Saul Hudson)
Slim Harpo (James Moore)
Snoop Dogg (Calvin Broadus)
Sophia Loren (Sofia Villani Scicolone)
Stanley Donwood (Dan Rickwood)
Stevie Wonder (Steveland Morris)
Stewart Granger (Stewart Granger|James Stewart)
Sting (Gordon Sumner)
Sugar (Stephanie Beard)
Susan Hayward (Edythe Marrenner)
Susan Sarandon (Susan Abigail Tomalin)
T-Bone Walker (Aaron Thibeaux Walker)
Tchock, Tchocky, Dr Tchock, The White Chocolate Farm (Thom Yorke)
The Notorious B.I.G. (Christopher Wallace)
Timea Margot (Timea Vagvoelgyi)
Tina Turner (Anna Mae Turner, nee Bullock
Tom Cruise (Thomas Cruise Mapother IV)
Tony Curtis (Bernard Schwartz)
Tony Martin (Alvin Morris)
Totò (Antonio de Curtis Gagliardi Griffo Focas Comneno)
Vangelis (Evangelos Odyssey Papathanassiou)
Vanilla Ice (Robert Van Winkle)
Vic Reeves (Jim Moir)
Vivien Leigh (Vivian Mary Hartley)
William Holden (William Franklin Beedle Jr.)
Willy DeVille [William Borsay)
Winona Ryder (Winona Laura Horowitz)
Sportistë
Abédi Pelé (Abédi Ayew)
Akebono Taro (Chad Haaheo Rowan)
Al Bummy Davis (Abraham Davidoff)
Bebeto (José Roberto Gama de Oliveira)
Cafú (Marcos Evangelista de Moraes)
Careca (Antonio de Oliveira Filho)
Cristiano Ronaldo (Cristiano Ronaldo dos Santos Aveiro)
Deco (Anderson Luiz de Sousa)
Dick Tiger (Richard Ihetu)
Garrincha (Manuel Francisco dos Santos)
Garry Kasparov (Gari Weinstein)
Raymond Kopa (Raymond Kopaszewski)
He hate me (Rod Smart)
Henri Cornet (Henri Jaudry)
Joe Louis (Joseph Louis Barrow)
Kaká (Ricardo Izecson dos Santos Leite)
Khaosai Galaxy (Sura Saenkham)
Kid McCoy (Norman Selby)
Konishiki Yasokichi (Salevaa Atisanoe)
Lucien Petit-Breton (Lucien Mazan)
Michel (José Miguel González Martín)
Messi (Lionel Andrés Messi)
Musashimaru Koyo (Fiamalu Penitani)
Nenê (Maybyner Rodney Hilario)
Pelé (Edson Arantes do Nascimento)
Rivaldo (Vitor Borba Ferreira)
Rocky Marciano (Rocco Francis Marchegiano)
Ronaldinho (Ronaldo de Assis Moreira)
Stanley Ketchel (Stanislaus Kiecal)
Sugar Ray Robinson (Walker Smith Jr.)
Takanohana Koji (Koji Hanada)
Tiger Woods(Eldrick Tont Woods)
Tony Zale (Anthony Florian Zaleski)
Wakanohana Masaru (Masaru Hanada)
Zico (Arthur Antunes Coimbra)
Të tjerë
Manoj (Mayank)
Viktor Suvorov (Vladimir Rezun)
Colonel Parker (Andreas Cornelis van Kuijk)
Athos (Le Comte de La Fère)
Porthos (Monsieur du Vallon)
Aramis (Chevalier d'Herblay)
Lidhje të jashtme
FamousFolk - Lisa e Pseudnimeve
Lista (Persona)
Emra |
1632 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Feja | Feja | Feja është marrëdhënia që vendoset mes një personi dhe një apo më shumë hyjnish ose fuqish mbinatyrore, pa pasur nevojë te vërtetohet logjikisht nëse këto të fundit ekzistojnë, dhe mes njerëzve që ushtrojnë të njëjtin kult; me fjalë të tjera mund të përcaktohet si një përçim tejnatyror (metafizik) i ndarë, i koduar dhe i trashëguar në brendësinë e një bashkësie shoqërore. Nevoja fetare është e pranishme në çdo kulturë në trajta të dukshme nga rite që kanë një vlerë shoqërore e munden pak a shumë të kenë një përmbajtje etike (udhëheqja e sjelljes së brendshme) dhe filozofike (dhënie përgjigjesh pyetjeve gjithësinore).
Përkufizime uhtë tjera mbi fenë
Shkak, parim, ndihmë ose sistem besimesh të mbajtura me bindje ose ndjenjë të fortë, si dhe adhurimi i Perëndisë ose mbinatyrores.
Një besim i fuqishëm në një fuqi ose disa fuqi te mbinatyrshme që mbikëqyrin fatin njerëzor; institucion i të shprehurit të besimit në një fuqi hyjnore.
Besimi dhe nderimi në fuqira ose një fuqi te mbinatyrshme të menduar si krijues dhe mbarvajtës i gjithësisë.Një sistem vetjak instituticionalizuar në një besim dhe adhurim të tillë. Jeta ose kushtëzimi i një personi në një urdhër fetar. Një terezi besimesh, vlerash, dhe praktikash të bazuara në mësimet e një udhëheqësi shpirtëror.
Marrëdhënie e qenieve njerëzore me një Perëndi ose perenditë ose me gjithçka që ata e mendojnë të shenjtë ose, në disa raste, thjesht të mbinatyrshme. Rreth 35% e popullsisë në botë janë të krishter e cila eshte feja me e perhapur ne bote
Feja është nje sistem mendimi, ndjenje, dhe veprimi q ushtrohet nga nje grup dhe qe u jep anetareve nje synim perkushtimi; nje norme e sjelljes nga e cila individet mund te gjykojne pasojat vetjake dhe shoqerore te veprimeve te tyre; dhe nje model drejtues me te cilin individet mund te lidhen me grupin e tyre dhe gjithesine e tyre.
Nje shkak, parim, ose veprimtari e ndjekur me zell ose perkushtim te ndergjegjshem.
Fillimet e besimit
Ashtu si bashkësitë njerëzore, edhe besimet, përmes një evoluimi prej mijëra vitesh, kanë kaluar në shkallë të ndryshme zhvillimi e ndryshimesh, si edhe religjionet e popujve të lashtë, politeistë. Mendimi mbizotërues i dijetarëve mitologë është se religjioni i mirëfilltë për herë të parë shfaqet në jetën e shoqërisë në të njëjtën kohë me lindjen e përfytyrimeve animiste. Animizmi është dukuria e shpirtit të padukshëm, të ndarë nga trupi, tërësisht të veçuar nga të perceptuarit e masës lëndore. Teorinë e animizmit si fillesë e shfaqjes së religjionit të vërtetë e ka përpunuar për herë të parë dhe në rrugë shkencore etnologu i shquar anglez E.Teilor (1832-1917). Të tjerë e kanë mbështetur dhe e kanë çuar më tej këtë interpretim, me anë të burimeve faktike të reja e të një analize më gjithëpërfshirëse. Gjithnjë është fjala për besimin e lashtë politeist e mbijetesat e tij të ardhura deri në kohën tonë. Sipas tyre, foshnjëha e njerëzimit, ashtu siç ndodh edhe tek fëmijët e vegjël, nuk arrinte në përgjithësime animiste religjioze në arsyetimin e saj, gjë që do të ndodhë më vonë, në shkallë më të larta të zhvillimit shoqëror.
Mendohet, sipas studiuesve të mirënjohur etnologë, se idetë religjioze dëshmohen sadopak te homosapiens, por nuk dëshmohen thuajse aspak tek homohabilis dhe as tek homoerektus, pra aty-aty, rreth 300.000 vjet më parë. Me dëshmi më të shumta, të studiuara më thellë e më gjerë nga antropologët, për areale të caktuara të bashkësive njerëzore, ato na bëhen më të qarta vetëm këtu e 50.000 vjet e këtej.
Edhe para shfaqjes së ideve fetare të njëmendta ka ekzistuar një farë kulti për të panjohurën: në lidhje me objekte, gjallesa a dukuri natyrore; ky kult kishte si shkak frikën, habinë e admirimin në drejtim të së panjohurës në natyrë e në jetën e njerëzve. Kësaj kohe i përkasin forcat e pakuptueshme e idetë magjike në përgjithësi; e po kështu fetishizmi, si cilësi të mbinatyrshme të objekteve të botës reale. Në rrënjë të tyre më të lashta, edhe totemizmi e disa përfytyrime magjike për të vdekurit shpjegohen si të natyrës magjike parafetare. Janë përfytyrime të mjegulluara të foshnjërisë së njerëzimit. Me zhvillimin e mëvonshëm të shoqërisë njerëzore, këto forca të lashta magjike marrin veti animistike e bëhen pjesë përbërëse e religjioneve të ndryshme, të lashta politeiste.
Xh. G. Frejzer
Xh. G. Frejzer thekson së magjia ishte një formë e bindjes parafetare, me veti të mbinatyrshme e të pakuptueshme të sendeve e dukurive të natyrës e të gjallesave. Edhe totemizmi ishte, sipas tij, një formë e përfytyrimeve dhe e veprimeve magjike më të lashta. Më vonë të gjitha këto forma, në shumë raste, animizohen dhe bëhen shoqëruese të religjioneve të vjetra politeiste dhe të mbijetojave të tyre deri në kohë të vona, fillimi i shek.XX. Mbrojtës e zhvillues të këtyre teorive janë dijetarë të shumtë.
I pari që e ka trajtuar magjinë teorikisht e në mënyrë të gjithanshme si dukuri me rrënjë parareligjioze është I. H. King. Të tjerë, si Xh. Lubbock, K. Beth, T Otto, G. VVerbernin, E. Durkheim, M. Mos, A. H. Krappe, E. De Martino, R. Pettazzoni, duke lënë pa përmendur edhe shumë të tjerë, e kanë shqyrtuar këtë dukuri në këndvështrime të ndryshme, duke e parë atë gjithnjë me rrënjë parafetare, por që ndërkohë është edhe shoqëruese, edhe e integruar në besimet e ndryshme politeiste e më tej.Ka disa dijetarë, etnologë të shquar si: W. Shmidt (1868-1954), E. A. Vestermarch (1861 -1939) dhe pasues të tyre, që duke u mbështetur tërthorazi në teoritë teologjike të krishtera, theksojnë se religjioni, madje vetë monoteizmi është aq i vjetër sa edhe shoqëria njerëzore.
Sipas tyre, në fillim, kanë ekzistuar si bazë e shoqërisë besimi monoteist, sistemi patriarkor si organizim social e familja, e cila është më e hershme dhe paraprirëse në krahasim me fisin primitiv. Mohohet universaliteti i disa institucioneve shoqërore në shoqëritë parake, siç është totemizmi, ekzogamia, e drejta e amësisë etj. Ato japin shpjegime arsyetuese mbi shfaqjen e këtyre dukurive të sipërpërmendura, në rrethana shoqërore të caktuara.
Shmid
Shmidt, duke iu kundërvënë me forcë determinizmit evolucionist, formuloi parimet e veçanta të metodës së kërkimeve në etnologji, natyrisht e inkuadruar në shkollën kulturore - historike gjermane. Ai e quajti këtë "Shkolla kulturore-historike" në kuptimin e mendimit se në studimin e shoqërisë njerëzore nuk mund të përdoren metoda të evolucionit natyror, por metoda historike, që lidhen me parime morale, që përputhen me fakte e të dhëna të kulturës njerëzore në shkallë të ndryshme të zhvillimit të saj. Ky studiues e ndan kulturën e bashkësive njerëzore parake në tre shkallë zhvillimi të ndryshme, sipas komplekseve kulturore gjeografike dhe të burimeve të jetesës:
kultura parësore, pra me veçanësi tepër të lashta: disa tipe të bashkësive njerëzore si: popullsi mbledhëse e ushqimitthjeshtë nga natyra, gjahtari e peshkim;
kultura dytësore, një shkallë më e zhvilluar se e para, e vlerësuar si tip i veçantë jetese, si kompleks kulturor;
kulturatretësore, tipe kulturore mft të zhvilluara se e dyta, po krejt të veçanta. Në tërë këto tipe kulturore të fiseve primitive, qoftë dhe në ato lashtësi më arkaike siç janë Pigmejt në Afrikë, krahas besimeve në magji e që kanë një religjion politeist mjaft arkaik, kanë në besimet e tyre idenë e zotit më të lartë, i vetmi krijues e drejtues i botës dhe i njerëzve. Këtë teori të monoteizmit, si më parësor, të lindur bashkë me njeriun, i cili ka një Krijues të Lartë, e mbështet në të dhëna misionarësh eksplorues. Shmidt, teorinë e tij të paramonoteizmit e ka shqyrtuar në veprën e tij 12 vëllimëshe "Origjina e idesë për Zotin" (1926-1955), shoqëruar me shumë të dhëna të eksplorimeve të kryera në bashkësitë e njerëzve primitivë në anë të ndryshme të botës, me referenca burimesh të shumta e të shumëanshme. Edhe vetë Shmidt ka kryer eksplorime në bashkësi të ndryshme të njerëzve parakë.
Studiues të ndryshëm të historisë së religjionit e ndërkohë dhe eksploratorë të mirënjohur në bashkësitë parake, e kanë hedhë poshtë katërcipërisht praninë e monoteizmit në fiset e egra; këtë "monoteizëm" e kanë quajtur të mbështetur në fakte të dhunuara, të keqinterpretuara. Etnologë të mirënjohur në botë si F. Grebner, P. Erenrah etj. theksojnë se për monoteizëm, për një Zot të Vetëm Suprem Krijues, në bashkësitë primitive as që duhet bërë fjalë; në to vërehen vetëm besime politeiste që nuk kanë lidhje aspak me ide të perëndisë supreme si i vetmi krijues. Studiuesi më klasik i historisë së religjionit, R. Pettazzoni, e ka quajtur teorinë e pranisë së monoteizmit në fiset e egra, "një mit shkencor i shekullitXX".
Gjashtë fazat e zhvillimit të besimi
Dijetari anglez J. Lebok (Lubbock) (1834-1913) i ka ndarë në 6 faza periudhat e zhvillimit të njerëzimit në përkatësi me idetë fetare.
Në fazën e parë, më të lashtën, kanë sunduar ide ku mungon besimi, ateizmi, pra mungesë e plotë e ideve fetare. Kjo nuk ka të bëjë aspak me ateizmin e sotëm, që në të vërtetë është kundërteizëm.
Së dyti, fetishizmi;
së treti, adhurimi i natyrës (kafshëve, bimëve, gurëve);
së katërti, shamanizmi;
së pesti: antropomorfizmi (hyjnitë të paraqitura në pamje njerëzore)
dhe së fundi: besimi në një perëndi të vetme e të gjithëfuqishme, pra monoteizmi
Feja ne trevat shqiptare
Artikulli kryesor Feja ne trevat shqiptare
Feja te shqiptarët është e përhapur që nga kohrat e moçme. Që nga
fillimi kur në trojet e Ballkanit feja katolike e zëvendsoi besimin e
mëparshëm e deri në kohrat e sotme ku në këto territore ka disa
drejtime të feve të ndryshme (shiko listen).
Mbas kohës së Rilindjes me të cilën mori hovin edhe më shumë ndjenja
kombëtare e cila në kohën e Enver Hoxhes u përforcua edhe në kurriz
të fesë, duke e shpallur RPSH si shtet ateist, roli i saj në jetën
e përditshme ka rënë në shkallë të ulët (me përjashtim të një numri të
vogël familjesh besimtare).
Në fillim të këtij shekulli në trevat veriore shqiptare dallohet një lëvizje e dendur misionarësh nga besime
të ndryshme. Se sa është efekti i tyre do të tregojë koha.
Deri në fund të viteve 1990, kanë qenë të njohura këto fe dhe drejtime me rite të ndryshme.
Islam
Bektashi
Krishtërimi
Katolik
Protestant
Anglikan
Ortodoks
Dëshmitarët e Jehovait
Feja dhe shteti
Në disa shtete feja apo Shërbyesit fetarë janë të liruar nga detyrimi për të dëshmuar në procedura para autoriteteve publike dhe gjykatave në lidhje me çfarëdo fakti ose rrethanash që ata kanë mësuar gjatë kryerjes së këshillimit të tyre fetarë.
Tek shtetet e themeluara nga kombi shqiptarë çështja e shtetit dhe e fesë janë të ndara tradicionalsht. Kjo mbase vije që nga Rilindja kombëtare. Që në atë kohë, anëtarët e Rilindjes kishin parftyrime të qarta sa i përket kësaj çështje dhe kjo duket se edhe ishte e bazuar në natyrën e popullit. Kështu njëri nga përfaqësuesit e Rilindjes thotë se Ti quash shqiptarët myslimanët dhe katolikët, që nuk i përkasin kishës greke dhe të pretendosh se ortodoksët e të njëjtit vend janë helenë, vetëm sepse ushtrojnë doktrinat e kishës ortodokse, do të thotë sipas pikëpamjes sonë, ta ngresh besimin fetar në parim kombsie dhe ta marrësh dogmën për racë, ritin për atdhe, gjë që është e papranuehme.
Renditja e feve
Monoteizmi
Fjala monoteizëm rrjedh nga fjala greke mono = një dhe Theos = Perëndi që ka kuptimin: Besimi në një Perëndi të vetëm si krijuesi dhe sunduesi i botës, dhe i universit.
Politeizmi
Fjala politeizëm rrjedh nga fjalët greke polis dhe Theos = Perëndi që ka kuptimin e adhurimit të shumë zotave me atribute të ndryshme.
Në kohët e lashta adhurimi politeist ishte i zhvilluar dhe i larmishëm. Shihet kjo në fenë babilonase, egjiptiane, greke, romake etj. Çdo fenomeni natyror i cili ishte jashtë forcave njerëzore dhe në dëshire për kontrollin e këtij fenomeni i bashkangjitej një "kryetar", i cili dhe ishte zoti i kësaj. Ky adhurohej veçanërisht dhe kishte kultin, rregullat, zakonet dhe faltoren përkatëse. Kështu ishte zoti i pllenimit, seksit, erës, detit, tokës, i botës së përtejme, i fëmijëve, i qiellit etj.
Politeizmi u sulmua dhe u dënua nga 10 urdhërimet që Moisiu i dha popullit të Izraelit ndërsa po udhëtonin nëpër shkretëtirë nga Egjipti për në vendin e premtuar dhe ishte i pari nga këto urdhërime i pasuar dhe përforcuar nga i dyti:
Mos kij Perëndi tjetër përpara meje
Mos bëj skulptura ose piktura edhe t’i lutesh dhe t’i adhurosh në vend të Perëndisë.
Lista e feve kryesore boterore
(Ne rend alfabetik)
Budizmi
Sikhizmi
Hinduizmi
Islami
Jehudizmi
Krishterimi
Katolik
Ortodoks
Protestant
Statistika të numrit të besimtarëve
Nga 6,677,563,921 njerëz sa vlerësohen se jetojnë në Tokë (korrik 2008), ata ndahen në këto besime fetare :
33,32 % të krishterë
21,01 % Myslymanë
13,26 % Hindu
5,84 % Budistë
0,35 % Sikë
0,23 % Çifutë
0,12 % Bahai
11,78 % besime të tjera
11,77 % jo fetarë
2,32 % ateistë
Fe te tjera
Fe te tjera, te shperndara para se gjithash ne Azi dhe ne Evrope jane:
Asatru ose Odinizmi
Druidizmi apo Keltizmi
Ayyavazhi
Kaodaizmi apo Kao Dai
Konfucianizmi
Bahá'í
Shamanizmi
Shintoizmi
Sikhizmi
Neopaganizmi ose Paganizmi
Taoizmi
Zoroastrizmi
Fe te zhdukura
Fete me te medhaja te se kaluares dhe tashme te zhdukura ishin:
Feja e lashte greke
Feja e lashte romake
Feja egjiptiane
Feja etruske
Feja masoneve
Historia e vërtetë e masonëve
Tërhequr më 27 prill 2014
TIRANE-Kohët rreth vitit 1820 dukej sikur ishin kohët më të mira për marrëdhëniet speciale mes urdhrit vëllazëror të masonerisë dhe kombit të ri amerikan. Nuk ishte vetëm sepse shumë anëtarë të shquar të brezit themelues si George Washington, Benjamin Franklin dhe 13 prej 39 nënshkruesve të Kushtetutës kishin qenë anëtarë. Ishte dhe për faktin se republika që po rritej me shpejtësi dhe shoqëria vëllazërore kishin shumë ideale të përbashkëta. Vlerat republikane amerikane dukeshin si vlera masonike: vlerësimi i lartë për të mësuarin dhe progresin dhe për atë që mund të quhet një fetari e gjerë dhe tolerante. Steven Bullock, historian në Institutin Politeknik të Uorcesterit dhe studiues i vëllazërisë malonike në Amerikë shprehet se masonët “ndihmuan për t’i dhënë kombit të ri një bërthamë simbolike”. Nuk ishte kot kompasi, katrori dhe emblema të tjera të lidhura me masonët të gdhendura kudo, edhe në bizhuteri edhe në tavolina që u përkisnin masonëve ose jo-masonëve. Gjithashtu, nuk është pa domethënie fakti se një numër i madh amerikanësh mendonin se Vula e Madhe e SHBA përmbante simbole malonike. Ishte një lloj prirjeje ndaj vëllazërisë që njerëzit ta shihnin influencën e masonerisë dhe atje ku nuk ekzistonte.
Që në kohën e Revolucionit masonët ishin bërë celebruesit gjysmë-zyrtarë të kulturës amerikane civile. Me veshjen e tyre specifike të përbërë nga përparëset masonët origjinalë në fakt ishin gurë-masonët. Ato e kishin zakon që të hidhnin në mënyrë rutinë gurth e themelit në ndërtesat qeveritare dhe kishat, si dhe merrnin pjesë në parada dhe ceremoni të tjera publike.
Kur Lafayette tashmë i plakur bëri turneun e tij në SHBA në vitet 1824025 anëtarët e “zanatit” (siç quhet masoneria) e pritën në mënyrë të spikatur masonin duke e ftuar të qëndronte në lozhën lokale. Ai udhëtim shërbeu për të rritur anëtarësimin në masoneri, i cili ishte rritur nga 16 mijë anëtarë në vitin 1800 në 80 mijë anëtarë në vitin 1822.
Si ndodhi atëherë që ajo çfarë dukej si epoka më e mbarë e masonerisë u kthye në tmerr? Përgjigja mund të gjendet pjesërisht në reagimin publik të ndarë në dysh ndaj turneut të Lafayette. Për shumë qytetarë shfaqja e hapur e afeksionit vëllazaror ndaj një fisniku të huaj mbante erë elitiste dhe konspiracionale. Thënë troç, kjo “ngjalli dyshimet e një zanati si një urdhër ndërkombëtare me sekrete dhe të një të shkuare radikale revolucionare”.
Ishte hera e parë që masoneria përballje me një reagim të tillë. QË nga lindja e lëvizjes vëllazërore të organizuar në fillim të shekullit të 18-të në Londër deri në këtë ditë masoneria ka qenë objekt kurioziteti të madh dhe dyshimesh të herëpashershme. Me ritualet sekrete dhe përfshirjen e mençurisë së lashtë e shkencës dhe arsyes së Rilindjes moderne, si dhe anëtarësimin ekskluziv vëllazëria masonike ka shërbyer si ushqim për teoritë konspirative dhe shkrimtarët oportunistë, të etur për të fituar duke “ekspozuar” në mënyrë imagjinare mënyrat sekrete dhe ambiciet sekrete të vëllazërisë. Nëse “sekreti i madh” i masonëve, siç thoshte Benjamin Franklin “është se ato nuk kanë asnjë sekret” ato që sugjerojnë se është ndryshe, duke përfshirë këtu edhe romancierin, Dan Brown thjesht kërkojnë të krijojnë audiencë.
Historia e vërtetë e masonëve është shumë më interesante se gjithë përrallat që rrotullohen rreth saj. Është e vërtetë që arritjet thelbësore të masonëve në formimin e qytetarëve solidë, krijimin e rrjeteve sociale dhe mbështetjen e kauzave filantropike janë më të shquarat përballë përpjekjeve për të dëmtuar organizatën. Se si masoneria u ngjit në një pozicion aq të lartë në jetën publike amerikane për të humbur shumë shpejt mantelit e respektit është një histori që ka filluar në Skoci dhe Angli. Masonët që e kanë zanafillën në lozhat e shekullit të 17-të në Britani, kur pranoheshin zotërinj të përzgjedhur të cilët zotoheshin për besnikëri ndaj kurorës dhe ndaj zotit. Këto anëtarë të “pranuar” tërhiqeshin nga karakteri social i vëllazërive, si dhe nga ritualet private të ceremonive që dikur i ndihmonin artizanët të ruanin sekretet e zanatit. Lidhjet e masonerisë me arkitekturën e lashtë, gjeometrinë dhe arte të tjera racionale, si dhe shkencën ia rrisnin akoma më shumë joshjen që transmetonte. Teksa anëtarët e pranuar, të cilët ishin më së shumti anëtarë të Shoqërisë Mbretërore shkencore të Britanisë filluan të dominonin lozhat, fokusi i jetës vëllazërore u zhvendos tek konsiderata filozofike dhe eksplorimi i lidhjeve ndërmjet ligjeve të zbuluara të natyrës dhe mençurisë së qytetërimeve të lashta. “Ato studionin arkitekturën greke dhe romake për të gjetur çelësin e të vërtetave të humbura të qytetërimeve të lashta”. Në Amerikë, masoneria u përqafuar dhe nga institucioni aristokrat, si dhe nga anëtarët e klasës komerciale që aspironin shtresën aristokrate. Masoneria inkurajoi një lëvizje sociale dhe një elitë më përfshirëse nëpërmjet arsimimit, kultivimit të sjelljes dhe nderit, si dhe tolerancës për diferencën në çështjet delikate të fesë. Në kohën e Revolucionit, burrat me karakter, talent dhe ambicie përdorën masonerinë për të ngjitur shkallët sociale. Por, pavarësisht punëve të mira të vëllazërisë, mitet e veprave të errëta vazhdonin ta përndiqnin masonerinë. Por, sfida më e madhe e masonerisë nuk ishte përdorimi në fantazitë konspirative, por dobësimi i pozitës së saj në Amerikë, duke humbur forcën dhe adhurimin e vërtetë të anëtarëve.
Origjina legjendare
Edhe pse të ashtuquajturat “llozha” të masonëve janë shfaqur në shekullin e XVII-të, në Écosse, origjina e tyre historike implikon edhe një origjinë legjendare dhe simbolike më të lashtë. Masonët e parë e lidhnin simbolikisht këtë origjinë mitike me origjinën e vetë masonërisë (domethënë me origjinën e artit të ndërtimit). Në një shekull ku studimet paleontologjie nuk ekzistonin akoma, ishte e natyrshme për ata që ta lidhnin origjinën e saj me epokën e Adamit (njeriu i parë sipas konceptit të kohës) ose atë të Noes (ndërtimi i Harkut dhe fesë së “parë”) ose më shpesh me atë të ndërtimit të tempullit të Salomonit nga arkitekti Hiram Abi. Në fund të shekullit të XVI-të, dorëshkrimi i Régius e vendoste në mënyrë emblematike shoqërine e Masonëve nën emrin e Euklidit dhe të Pitagorët, baballarët e gjeometrisë dhe nën mbrojtjen e mbretit Athelstan të Anglisë. Të tjera dorëshkrime që lidhen me shoqërinë e masonëve, si dorëshkrimet e Halliwell (c. 1390), le Cooke (c. 1400), statujat e Ratisbonne (1498), statujat e Schaë (1598), York (1370), Absolion (1668), Sloane (1700) paraqesin aspekte të ngjashme.Në fund të shekullit të XVIII, me rizbulimin e Egjiptit antik nga perëndimorët, natyrshëm këto rituale malonike e zhvendosën origjinën simbolike në epokën e ndërtimit të piramidave. Në mesin e shekullit XIX të romanticizmit, me rastin e rizbulimit të trashëgimisë së Mesjetës, miti masonik përforcoi gjithaq natyrshëm hreferencat me ndërtimin e katedraleve. Pas gjithë këtyre modifikimeve të dukshme simbolike, ajo që bie në sy është se shoqëria e ka zhvendosur gjithnjë simbolikën e saj drejt atyre që sollën progres gjatë gjithë historisë në histori, artin e ndërtimit dhe vlerave që ata shpallin.
Antimasonizmi, frikë nga misteri dhe sekreti
Antimasonizmi ka lindur e ushqyer nga frika prej sekretit, misterit dhe “shoqërive sekrete”. Ky qëndrim lidhet edhe me kundërshtimin e ideve progresiste dhe liberale të dala nga shekulli i Lymierëve, koha gjatë të cilës shumë filozofë të njohur janë bërë anëtarë të masonerisë. Antimasonizmi konsiderohet një doktrinë që zhvillohet në disa mjedise katolike dhe tek kundër-revolucionarët.
Masonët e famshëm
Mendohet që masonët e famshëm kanë qenë të shumtë dhe në rend alfabetik nis me Aldrin (që vuri këmbën në hënë në 21 korrik 1969), por në këtë listë figurojnë edhe emra të mëdhenj si filozofi i madh i të drejtës Jean-Baptiste Baudin që është bërë anëtar i shoqërisë në 1842, Pierre Brossolette. Por edhe Mozarti radhitet ndër masonët, pasi është pritur në lozhën e bamirësisë në Vjenë në 1784 dhe mendohet se edhe Donatien Alphonse, markezi iSade (1740-1814) ka qenë mason, por ka një debat për këtë. Por nuk ka asnjë dyshim për anëtarësinë e Hugo Pratt, autor filmash vizatimorë në masoneri. Ndër politikanët figuron edhe Paul Ramadier (1888-1961) që nuk e ndali kurrë aktivitetin masonik. Ai ka qenë president i parë i parlamentit të Republikës së gjashtë. “Ne jemi trashëgimtarë të burrave dhe grave që kanë përmirësuar njerëzimin: Volteri, La Fayette, Garibaldi, Auguste Blanqui, Victor Schoelcher, emir Abd El-Kader, Louise Michel, Bakounine, Jean Zay, Félix Eboué, Pierre Brossolette dhe shumë të tjerë janë disa nga anëtarët e kësaj shoqërie sipas ‘Grand Orient”.
(d.b/Shqipemedia/BalkanWeb)aja
Feja azteke
Feja inka
Shiko edhe këtë
Agnosticizmi
Animizëmi
Ateizmi
Feja në trevat shqiptare
Feja afrikane
Laicizmi
Neopaganizmi
Pluralizmi fetar
Spiritizmi
Sekte
Teologjia
Burimi i të dhënave
Teologjia |
1635 | https://sq.wikipedia.org/wiki/GNU | GNU | GNU (sqt. , G-N-U) është një sistem operativ për kompjutera, i përbërë vetëm nga programe kompjuterikë të lirë. Emri i tij është një shkurtim ripërsëritës që do të thotë "GNU's Not Unix" (shqip: GNU Nuk është Unix); u zgjodh sepse projektimi i tij ishte si Unix, por dallohet nga Unix pasi është program i lirë dhe nuk mban kode të Unix. Zhvillimi i GNU u nis nga Richard Stallman dhe ishte objektivi parësor i Free Software Foundation (FSF, shqip Fondacioni për Programet kompjuterike të Lirë).
GNU është i zhvilluar nga Projekti GNU, dhe programet që lëshohen nën kujdestarinë e projektit quhen GNU packages (paketat GNU) ose programe GNU. Komponentët e sistemit bazë përmbajnë GNU Compiler Collection (GCC, shqip Koleksioni GNU i Kompiluesve''), GNU Binary Utilities (binutils), bash shell, GNU C library (glibc), dhe GNU Core Utilities (coreutils).
GNU ka një zhvillim aktiv. Edhe pse thuajse të gjitha pjesët u përfunduan kohë më parë dhe kanë më shumë se një dekadë që përdoren, kerneli zyrtar GNU Hurd nuk është përfunduar dhe jo të gjitha pjesë përputhen me të. Për këtë arsye, zakonisht përdoret kerneli i Linux. Edhe pse ky kernel nuk është miratuar zyrtarisht nga projekti GNU, disa softuerë si publikimi nga X.Org i Sistemit X të Dritareve dhe sistemi tipografik TeX janë përfshirë. Shumë programe të GNU-s janë kaluar edhe në platforma të tjera si Microsoft Windows, variante të BSD, Solaris dhe Mac OS X.
Liçensat GNU General Public License (GPL), GNU Lesser General Public License (LGPL), dhe GNU Free Documentation License (GFDL) u shkruan posaçërisht për GNU-në, por përdoren edhe nga projekte të tjerë që nuk kanë lidhje me të.
Referime
Shiko edhe
GNU
Public domain
Free software
Free Software Foundation
Lidhje të jashtme
Vëndi Zyrtar i Projektit GNU
Program kompjuterik i lirë |
1636 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Interneti | Interneti | Ai është një rrjet i rrjeteve që përbëhet nga miliona rrjete private, publike, akademike, biznese, dhe qeveritare, me fushëveprim lokal deri në global, të lidhura nga një koleksion i gjerë elektronik, wireless, dhe teknologjitë e rrjeteve optike. Interneti mbart një gamë të gjerë të burimeve të informacionit dhe shërbimeve, të tilla si dokumentet e ndërlidhura hypertext dhe aplikacionet e World Wide Web (WWW), posta elektronike, telephony, dhe rrjetet peer-to-peer për file sharing.
Origjina e internetit daton herët në hulumtimin e autorizuar nga qeveria federale e Shteteve të Bashkuara në vitet 1960 për të ndërtuar rrjete kompjuterike të fuqishme për komunikim me tolerancë të defekteve. Paraardhësi kryesor i rrjetit, ARPANET, fillimisht ka shërbyer si një shtyllë për ndërlidhjen e rrjeteve rajonale akademike dhe ushtarake në vitet 1980. Financimi i Rrjetit të Fondacionit Kombëtar të Shkencës si një shtyllë e re në vitet 1980, si dhe financim privat për zgjerimet e tjera komerciale, çoi në pjesëmarrjen në mbarë botës në zhvillimin e teknologjive të reja të rrjeteve, si dhe bashkimin e shumë rrjeteve. Lidhja e rrjeteve komerciale dhe ndërmarrjeve nga fillimet e viteve 1990 shënon fillimin e tranzicionit në Internetin modern, dhe gjeneroi një rritje të qëndrueshme eksponenciale duke parë që gjeneratat e kompjuterët institucional, personal, dhe telefonat u lidhën në rrjet.
Interneti që ne e njohim dhe e përdorim në jetën e përditshme, u bë publik më 30 Prill të vitit 1993 ( 30.04.1993 )
Shumica e mediave tradicionale të komunikimit, duke përfshirë telefoninë, radion, televizionin, postën në letër dhe gazetat, riformësohen, ripërcaktohen, apo edhe anashkalohen nga interneti, duke sjellë në jetë shërbime të reja si emaili, telefonia në internet, televizioni në internet, muzika online, gazetat dixhitale dhe faqet e internetit të transmetimit të videove. Gazetat, librat dhe botimet e tjera të shtypura po përshtaten me teknologjinë e uebsajtit, ose janë riformuar në blogje, burime në internet dhe grumbullues lajmesh në internet. Interneti ka mundësuar dhe përshpejtuar forma të reja të ndërveprimeve personale nëpërmjet mesazheve të çastit, forumeve të internetit dhe shërbimeve të rrjeteve sociale. Blerja në internet është rritur në mënyrë eksponenciale për shitësit e mëdhenj, bizneset e vogla dhe sipërmarrësit, pasi u mundëson firmave të zgjerojnë praninë e tyre të "tullave dhe llaçit" për t'i shërbyer një tregu më të madh apo edhe për të shitur mallra dhe shërbime tërësisht online. Shërbimet nga biznesi në biznes dhe ato financiare në internet ndikojnë në zinxhirët e furnizimit në të gjitha industritë.
Interneti ka si të mirat po ashtu dhe të këqijat e tij. Përshembull ai na ndihmon për komunikimin kur ne jemi larg njëri-tjetrit. Ky ishte një ndikim i mirë i tij por e keqja e tij është se sa më shume kohë kalon aq më të varur po bëhen njerëzit ndaj tij.
123098Interneti është sistemi i rrjeteve kompjuterike të ndërlidhur që përdor Suitën e Protokollit të Internetit (TCP/IP) për të lidhur miliarda pajisje në të gjithë botën. Ai është një rrjet i rrjeteve që përbëhet nga miliona rrjete private, publike, akademike, biznese, dhe qeveritare, me fushëveprim lokal deri në global, të lidhura nga një koleksion i gjerë elektronik, wireless, dhe teknologjitë e rrjeteve optike. Interneti mbart një gamë të gjerë të burimeve të informacionit dhe shërbimeve, të tilla si dokumentet e ndërlidhura hypertext dhe aplikacionet e World Wide Web (WWW), posta elektronike, telephony, dhe rrjetet peer-to-peer për file sharing.
Pamje e disa rrugëve në një pjesë të Internet-it.
Origjina e internetit daton herët në hulumtimin e autorizuar nga qeveria federale e Shteteve të Bashkuara në vitet 1960 për të ndërtuar rrjete kompjuterike të fuqishme për komunikim me tolerancë të defekteve[a].[1] Paraardhësi kryesor i rrjetit, ARPANET, fillimisht ka shërbyer si një shtyllë për ndërlidhjen e rrjeteve rajonale akademike dhe ushtarake në vitet 1980. Financimi i Rrjetit të Fondacionit Kombëtar të Shkencës si një shtyllë e re në vitet 1980, si dhe financim privat për zgjerimet e tjera komerciale, çoi në pjesëmarrjen në mbarë botës në zhvillimin e teknologjive të reja të rrjeteve, si dhe bashkimin e shumë rrjeteve. [2] Lidhja e rrjeteve komerciale dhe ndërmarrjeve nga fillimet e viteve 1990 shënon fillimin e tranzicionit në Internetin modern,[3] dhe gjeneroi një rritje të qëndrueshme eksponenciale duke parë që gjeneratat e kompjuterët institucional, personal, dhe telefonat u lidhën në rrjet.
Interneti ka si të mirat po ashtu dhe të këqijat e tij. Përshembull ai na ndihmon për komunikimin kur ne jemi larg njëri-tjetrit. Ky ishte një ndikim i mirë i tij por e keqja e tij është se sa më shume kohë kalon aq më të varur po bëhen njerëzit ndaj tij.Gjithashtu interneti per her te par u perdor ne shba gjate vitetve 1960-1961
Rrjete informative
LAN (Local Area Network)
Është sistem i rrjetës kompjuterike në të cilën kyçen/lidhen kompjuterët dhe pajisjet periferike të një zyre ose kompanie. Pajisjet gjenden në një distancë të vogël fizike .Kjo lidhje bëhet me qëllim të shfrytëzimit të përbashkët të burimeve, pra ndarjes së tyre (përshembull një printer përdoret prej disa shfrytëzuesve)
Rrjeti lokal LAN përbëhet nga dy ose më shumë kompjutera të lidhur së bashku në një zonë të kufizuar përshembull rrjeti në shtëpi shkolla etj.
MAN (Metropolitian Area Network)
Kur Kompjuterat që gjenden në distanca të mëdha janë të lidhur mes tyre përmes rrjetës kompjuterike, atëherë kemi të bëjmë me MAN. Shembull mund të jetë një kompani që zyrat i ka në dy qytete të largëta dhe shfrytëzuesit kanë mundësi që të bëjnë shkëmbimin e informatave nga të dy zyrat.
Client/Server
Një arkitekturë e rrjetit në të cilin çdo kompjuter në rrjet është ose klient ose server. Serverat janë kompjutera të fuqishëm të dedikuar për menaxhimin e disqeve, shtypsëve ose trafikun në rrjet. Serverat sigurojnë të dhënat për të gjithë kompjuterët që janë brenda rrjetit. Klientët në anën tjetër janë kompjuter personale (PC), në të cilët shfrytëzuesit i përdorin programet aplikative. Klientët lidhen në servera me qëllim të shfrytëzuesit të resurseve ,siç janë dosjet (file) dhe pajisjet për fuqi procesuese.
Puna e kompjutërëve të lidhur në grup (Workgroup)
Disa kompjutera të lidhur në rrjet paraqesin një grup punues. Në këtë rast shfrytëzuesit mund të bëjnë ndarjen e shtypësit, modemit, skanerit, por edhe të informatave të tyre nëpër kompjutera. Shfrytëzuesit mund t'u japin qasje shfrytëzuesve të tjerë në resurset e tyre. Workgroup i ka edhe të metat e veta, pasi që në rast të futjes të më shumë shfrytëzuesve në një kompjuter, ai do të ngadalësohet shumë, më pas siguria është më e vogël dhe në rast se gabohet në dhënien e të drejtave, mund te shkojë edhe deri të keqpërdorimet e ndryshme.
Rruga e krijimit të internetit
Rrjeti ARPA
Zanafilla e idesë për ndërtimin e rrjetit, që për ne është i njohur me emrin "internet" rrjedh nga koha e luftës së ftohtë në vitet ´60. Si iniciatorë të një rrjeti të tillë janë qarqet ushtarake të ShBA-së, të cilat sot nga disa prezantues në internet kritikohen për mbajtjen sekrete të internetit.
Që në fillim të viteve ´60, ushtarakët amerikanë mendonin se si t'i mbronin informatat e mbledhura edhe në rast të ndonjë sulmi atomik nga kundërshtarët. Si zgjidhje më e mirë e këtij problemi shihej një rrjet elektronik. Me këtë rrjet duhej që të dhënat e njëjta të regjistroheshin dhe të shpërndaheshin në kompiuterë që gjendeshin në largësi. Në rast ndryshimi apo futjes së të dhënave të reja, duhej që ndryshimet të bëheshin në të gjithë kompiuterët e lidhur në atë rrjet. Secili nga kompiuterët e lidhur duhej të komunikonte në disa lidhje me kompjuterët tjerë. Vetëm në këtë mënyrë ishte e mundur vazhdimësia e komunikimit në rast të shkatërrimit të ndonjërit nga kompjuterët, ose shkëputjes së ndonjë lidhjeje. Sidoqoftë, në vitin 1964 Forcat Ajrore të ShBA-së angazhojnë firmën RAND Corporation për ndërtimin e projektit të quajtur "Rrjeti i decentralizuar". Kjo firmë nuk u angazhua për atë që ne sot e njohim si paraardhës të internetit. Për shkak të shumë vështirësive, ky projekt nuk u realizua, kurse vetë ideja për një "rrjet të decentralizuar", ku bartja e të dhënave do të bëhej në formë paketash, mbeti në kokat zhvilluese.
Qendra shkencore Advance Research Projects Agency (ARPA), që nga viti 1958 shërbente për zhvillimin shkencor për ushtrin amerikane, vendosi që më 1966 të ndërlidhë rrjetin me llogaritësin ARPA. Me këtë rast ideja për "rrjetin e decentralizuar" u zhvillua edhe më tej dhe mori një formë paksa më të kuptueshme. Në vitin 1969 në rrjetin ARPA-Net ishin të lidhur katër llogaritës. Tre vite më vonë në ARPA-Net ishin të lidhur 40-të llogaritës. Duhet theksuar se edhe në këtë kohë ARPA-Net ishte një rrjet i mbyllur. Nga ky rrjet i mbyllur ARPA-Net do të ndërtohej më vonë si rrjeti i internetit.
Të arriturat shkencore
Ideja për lidhjen e llogaritësve në një rrjet, ishte interesante jo vetëm për qarqet ushtarake por edhe për ato shkencore. Në të vërtet për shkencëtarët nuk ishte shumë interesante mundësia e sinkronizimit të të dhënave ndër kompjutera, por se vetë bartja dhe shkarkimi i të dhënave nga një kompjuter në tjetrin. Pasi që ARPA-Net kishte një aftësi për t´u hapur nuk ishte problem për të zgjeruar edhe në fushat e tjera. Me ndihmën e këtij rrjeti shkencëtarëve, që në vitet e `70 ju jepej mundësia e shkarkimit të informatave nga institutet e lidhura në ARPA-Net .
Numri i llogaritësve të lidhur në këtë rrjet rritej dita-ditës, llogaritësit e lidhur kishin sisteme të ndryshme operative. Llogaritës të fabrikantëve të ndryshme, Unix e më vonë edhe kompiuterët personalë filluan të lidhen në këtë rrjetë. Disa nga këta llogaritës kishin lidhje të drejtpërdrejtë ndërsa të tjerët lidheshin me ndihmën e telefonit dhe të modemit. Me këtë paraqitet nevoja e një protokollimi të ri të bartjes së të dhënave. Ky protokoll duhej të mos jetë i bazuar në sistemin operativ të kompjuterëve të lidhur dhe shpejtësinë e bartjes së informatave. Si rezultat i kësaj nevoje lindi protokolli TCP/IP, më këtë u bë edhe i mundëshem bartja e informatave në rrjetin ARPA-Net në mënyrë të standardizuar për të gjithë llogaritësit e lidhur në këtë rrjet.
Merita shkencore në ARPA-Net kanë edhe studentët, të cilët e zbuluan këtë rrjet në mënyrën e vet. Dëshira e tyre ishte një tablo informative ku bëhet këmbimi i informatave në mes tyre. Si rezultat i kësaj pune krijohet i ashtuquajturi "Usenet " (rrjeti i përdoruesve). Me këtë u vendos edhe një gur në ndërtimin e internetit.
Rrjeti i rrjeteve (Peer to peer)
Nevoja e dallimit të botës shkencore dhe asaj ushtarake të lidhur në ARPA-Net, për shkak të sekreteve ushtarake solli që në fillim të viteve `80 nga ARPA-Net të ndahet rrjeti ushtarak Mil-Net, ndërsa ARPA-Net mbet në duar të shkencëtarëve. Në pjesën civile të këtij rrjeti në vitet ´80, bëhet katapultimi i numrit të kompiuterve të lidhur në të. Shkaktar i rritjes së numrit të lidhjeve, merret organizata amerikan National Science Foundation (NSF). Kjo organizatë arriti që të gjithë llogaritësit e qendrave të rëndësishme shkencore në ShBA t'i lidhë në këtë rrjet. Kështu me këtë lidhje u bë e mundshme që nga rrjete të vogla të kyçen në rrjetin e madh dhe nga ai në ndonjë rrjetë apo kompjuteri tjetër. Me këtë edhe u krijua "rrjeti i rrjeteve" (peer to peer) për të cilin për një kohë të shkurtër merr dhenë fjala "internet" . Me këtë edhe fjala ARPA-Net u largua nga kokat e njerëzve rreth viteve ´80.
Në të njëjtën kohë në Europë ndiqeshin zhvillimet në këtë drejtim. Mirëpo ato ishin të bazuara në Normat OSI. Pasi që modeli amerikan TCP/IP nuk ishte normë e ISO-së ata edhe nuk e pranonin atë. Në vitin 1986 themelohet organizata RARE (Réseaux Associés pour la Recherche Européenne) me qëllim të koordinimit të iniciativave për krijimin e një sistemit të lidhjeve të kompjuterëve në nivelin Evropian. RARE lançoi projektin evropian COSINE (Cooperation for an Open Systems Interconnection Networking in Europe ) për këtë qëllim.
Inciativa evropiane ju përkul suksesit të TCP/IP-së në Amerikë dhe më në fund vendosen për të krijuar një rrjet multi-protokollar që ndër të tjera e pranonte protokollin TCP/IP. Ky sistem i lidhjes u emërtua EuropaNet dhe në të u lidhën qendra të ndryshme shkencore të Evropës.
Tani më ekziston lidhja transatlantike e Europës në Backbone të ShBA-së. Koordinimi i komunikimit në internet për zonën Europiane ju besua organizatës RIPE (Réseaux IP Européens). Edhe në Europë ekziston sistemi lidhja e rrjetit me nënrrjetet dhe quhet Ebone (Europëischer Internet-Backbone). Firmë e cila për shkak të bankrotit u desh të mbyllet në vitin 2002. Në kontinentet e tjera ka iniciativa dhe zhvillime të ngjashme me ato të Europës.
Sot kur ne themi "Internet", atëherë nënkuptojmë jo vetëm një rrjet, por sistemin, lidhjen e rrjeteve të ndryshme të vogla (organizatave, institucioneve etj.) në Backbone.
Funksionimi i internetit
Të gjithë i keni dëgjuar fjalët URL dhe WWW. Por, ç’do të thonë këto fjalë? URL – Uniform Resource Locators s’është asgjë tjetër, por vetëm adresë e një faqeje në internet që përmban informacionin e shkëmbyer standard të shprehur me Http:// (HyperText Transfer Protocol), që ju e shkruani në çdo adresë që doni ta shihni ne Internet. Hypertext do të thotë një tekst i regjistruar në një formë elektronike me lidhje referative ndërmjet faqeve.
Ç'është WWW (World Wide Web)? Është bota jonë virtuale, Rrjeti i Përgjithshem Botëror. Imagjinoni një rrjetë merimange gjigante që vazhdon të thurret edhe në momentet kur ti je duke lexuar këtë. Merimanga e ka trupin në ShBA, kurse këmbët gjithandej nëpër botë.
Mund të keni dëgjuar edhe për FTP (File Transfer Protocol), që është standarti i përçimit të skedarëve, kur programi skedar-përçues duhet të mbështesë dërgimin e skedarit në një server interneti.
ISP (Internet Service Provider) është serveri që mban faqet dhe na bën të mundur lidhjen me internetin nga shtëpia.
Serveri është një kompjutër që bën të mundur lidhjen me internetin. Pra, është vetëm një mbështetës që vetë është i lidhur me një server tjetër, kurse edhe ai tjetri vetë me një tjetër.
Hosti (pritësi) është server që mban faqen tënde në internet dhe që bën të mundur që edhe të tjerët ta shohin atë. Kuptojeni atë si një dyqan me qira, për të cilin duhet t'i paguani qiradhënësit.
XHTML (extended HyperText Markup Language) dhe XML (eXtensible Markup Language) janë standarte të reja për krijimin e faqeve, versione të reja të HTML.
Interneti është një rrjet privat kompjuterësh me hyrje të kufizuar vetëm për një organizatë, por që përdor të njëjtat rrugë dhe forma pune që ka edhe Interneti.
Prapashtesa .com në adresë do të thotë commercial dhe është për faqet me qëllime dhe përmbatje tregtare, .org do të thotë organization për organizata, .edu do të thotë education dhe është për universitete dhe shkolla et,.
Shiko dhe këtë
Fjalori i internetit - këtu mund të shikoni dhe shkuani terma rreth internetit
Lojëra vizuale - këtu mund të shikoni dhe shkruani tituj të lojërave
Programe për PC - këtu mund të shikoni dhe shkruani tituj të programeve elektronike
Lidhjet e jashtme
Informata rreth Internetit
Informata rreth Sherbime Ndërtim Faqe Interneti
Informata rreth ARPA-Net
Informata rreth NSF
Informata rreth RIPE
Burimi i të dhënave
Shënime
Toleranca e defekteve është një veçori që i mundëson një sistemi të vazhdojnë të veprojnë si duhet në rast të defekteve (ose gabimeve) në disa nga komponentët e tij.
Referime
Lidhje të jashtme
Informatikë |
1639 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Shkencat%20e%20Libraris%C3%AB%20dhe%20Informacionit | Shkencat e Librarisë dhe Informacionit | Shkencat e Librarisë dhe Informacionit janë shkenca që merren me studimin e mbledhjes, shpërndarjes etj, të informatave.
Shiko dhe kete
Biblioteka
Wikipedia
Shkencë |
1640 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20bibliotekave | Lista e bibliotekave | Biblioteka me nam pak a shumë botëror.
Biblioteka në mbarë botën
Numri i parë është viti i themelimit, kurse numri në kllapa tregon përafërsisht numrin e ekzemplarëve që zotërojnë ato.
1920 Tiranë, Biblioteka Kombëtare, Biblioteka Kombëtare Shqipëri (1 Mio)
1848 Boston, Libraria Publike e Bostonit, SHBA (14,9 Mio)
1838 Ann Arbor, Biblioteka universitare në Michigan, SHBA (5,4 Mio)
1661 Berlin, Biblioteka shtetërore gjermane në Berlin (9 Mio)
1868 Berkley, Biblioteka universitare në Kaliforni, SHBA (17,6 Mio)
1867 Bukuresht, Biblioteka e Akademisë (7,8 Mio)
1638 Kembrixh, Biblioteka universitare e universitetit të Harvard-it, SHBA (9,95 Mio)
1961 Kanberra, Biblioteka Kombëtare e Australisë, A (4,7 Mio)
1682 Edinburg, Biblioteka Kombëtare e Skocisë (4 Mio)
1747 Florenz, Biblioteka Kombëtare (5,3 Mio)
1622 Hajdelberg, Biblioteka universitare (3 Mio)
1912 Leipzig, Libraria gjermane (7 Mio)
1753 Londër, Biblioteka e Britischen Museums (10 Mio)
1862 Moskë, Biblioteka shtetërore (42 Mio)
1558 Mynih, Biblioteka Shtetërore bavareze (9,39 Mio)
1701 New Haven, Biblioteka universitare e Yale, SHBA (7,1 Mio)
1754 Nju Jork, Biblioteka universitare e Kolumbia, SHBA (5 Mio)
1953 Otava, National Library of / Bibliothèque National du Canada (6 Mio)
1602 Oksford, Bodleiana (4,25 Mio)
1885 Palo Alto, Biblioteka universitare e Stanford, SHBA (4,5 Mio)
1518 Paris, Biblioteka Kombëtare (10 Mio)
1909 Pekin, Biblioteka Kombëtare Kineze (19 Mio)
1958 Pragë, Biblioteka Kombëtare dhe universitare (5 Mio)
1795 St.Petërsburg, Biblioteka shtetërore (31,8 Mio)
1887 Tokio, Biblioteka universitare (4,5 Mio)
1499 Tybingen, Biblioteka universitare (3,6 Mio)
1800 Uashington D.C., Biblioteka e Kongresit, SHBA (19 Mio)
1920 Vjenë, Biblioteka Kombëtare Austriake - Biblioteka Kombëtare Austriake (6 Mio)
Biblioteka
Lista |
1659 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Inxhinieria | Inxhinieria | Inxhinieria është shkenca, aftësia, apo profesioni për përvetësimin e diturisë shkencore, ekonomike, sociale, apo praktike, për të dizajnuar dhe ndërtuar ndërtesa, makina, paisje, sisteme, materiale, dhe procese.
Degët e Inxhinierisë
Inxhinieria kimike
Inxhinieria elektrike
Inxhinieria elektronike
Inxhinieria mekanike
Inxhinieria e metalurgjisë
Inxhinieria e gjeomjedisit
Inxhinieria topografike
Inxhinieria gjeodezike
Inxhinieria e naftës
Inxhinieria e ndërtimit
Arkitektura
Inxhinieria kompjuterike
Inxhinieria informatike
Inxhinieria Fizike
Inxhinieria Matematike
Inxhinieria e drurit
Inxhinieria e gjeologjisë
Historia e inxhinierisë në Shqipëri
Zhvillimi i shkencave inxhinierike në Shqipëri i ka rrënjet që në lashtësi, gjë që vërtetohet me zbulimet e ndryshme arkeologjike. Pas çlirimit shumë inxhinierë u diplomuan jashtë shtetit. Në vitin 1951 u hap Instituti Politeknik, i cili ju bashkëngjit në vitin 1957 Univesitetit të Tiranës. Në vitin 1991 nga ndarja e Universitetit të Tiranës, u krijua Universiteti Politeknik i Tiranës me katër fakultete..
Kontribues në lëmin e Inxhinierisë
Shiko edhe këtë
Teknika
Dinamiti
Shkenca
Teknologjia
Lidhjet të jashtme
Universiteti Politeknik i Tiranës
Shkencë |
1660 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Muaji | Muaji | Muaji është një njësi [[koha|
Muajt e kalendarit gregorian
Janar Me 31 Ditë 1900-2099
Shkurt Me 28-29 Ditë 1900-2099-1904-2096
Mars Me 31 Ditë 1900-2099
Prill Me 30 Ditë 1900-2099
Maj Me 31 Ditë 1900-2099
Qershor Me 30 Ditë 1900-2099
Korrik Me 31 Ditë 1900-2099
Gusht Me 31 Ditë 1900-2099
Shtator Me 30 Ditë 1900-2099
Tetor Me 31 Ditë 1900-2099
Nëntor Me 30 Ditë 1900-2099
Dhjetor Me 31 Ditë 1900-2099
Madhësitë astronomike të kohës
Kalendari |
1661 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Kalendari%20gregorian | Kalendari gregorian | Kalendari Gregorian ose kalendari i ri, është kalendari që përdoret në botën perëndimore. Kalendari gregorian është një modifikim i kalendarit julian dhe e merr emrin nga papa Gregori XIII, i cili e miratoi në vitin 1582.
Kalendari gregorian shton një kusht tjetër për vitet e brishta.
Ndër vitet që pjesëtohen me 100, vetëm ata që pjesëtohen edhe me 400 janë vite të brishta.
Për shembull, për mijëvjeçarin e kaluar, 1600 dhe 2000 qenë vite të brishta, ndërsa 1700, 1800 dhe 1900 jo.
Fillimet
Kalendari Gregorian ose kalendari i ri, është kalendari që përdoret në botën perëndimore. Kalendari gregorian është një modifikim i kalendarit julian dhe e merr emrin nga papa Gregori XIII, i cili e miratoi në vitin 1582. Kalendari gregorian shton një kusht tjetër për vitet e brishta. Ndër vitet që pjesëtohen me 100, vetëm ata që pjesëtohen edhe me 400 janë vite të brishta. Për shembull, për mijëvjeçarin e kaluar, 1600 dhe 2000 qenë vite të brishta, ndërsa 1700, 1800 dhe 1900 jo.
Historia
Aplikimi i tij në Shqipëri
Kalendari gregorian u vendos në Shqipëri në dhjetor te vitit 1912. Kisha ortodokse nuk e përdor kalendarin gregorian për llogaritjen e Pashkëve, prandaj Pashkët katolike dhe ato ortodokse nuk janë në të njëjtën ditë.
Referime
Shiko edhe
Kalendari Julian
Kalendari |
1671 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Minsku | Minsku | Minsku është kryeqyteti i Bjellorusisë.
Pak histori
Ekonomia
Demografia
Kultura
Muzetë më të mëdha:
Muzeu Bjelloror i Historisë së Luftës së Madhe Patriotike
Muzeu Historik Kombëtar i Republikës së Bjellorusisë
Muzeu Shtetëror i Historisë së Letërsisë Bjelloruse
Muzeu Shtetëror i Letërsisë i Yanka Kupala
Teatrot më të mëdha:
Akademik Kombëtar Bolshoi Opera dhe Baleti i Republikës së Bjellorusisë
Teatri akademik i shtetit të Bjellorusisë
Teatri Akademik Kombëtar i emëruar pas Yanka Kupala
Teatri Akademik Kombëtar Dramë i quajtur sipas Maksim Gorky
Bibliotekat më të mëdha:
Biblioteka Kombëtare e Bjellorusisë
Biblioteka Qendrore Shkencore emëruar pas Yakub Kolas
Biblioteka Shkencore e Universitetit Teknik Kombëtar të Bjellorusisë
Biblioteka Presidenciale
Biblioteka rajonale e Minskut me emrin Aleksandër Pushkin
Biblioteka Republikane e Mjekësisë Shkencore
Politika
Shiko edhe këtë
Lidhje të jashtme
Referime
Qytete në Bjellorusi
Kryeqytete në Evropë
Kryeqytete të botës |
1677 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Norvegjia | Norvegjia | Mbretëria e Norvegjisë (norvegjisht: Kongeriket Norge/Noreg) shtrihet në pjesën veriore të Evropës, në gadishullin skandinav. Vendi "nordik" kufizohet nga Suedia në lindje, dhe nga Finlanda e Rusia në veri-lindje.
Historia
Norvegjezët janë pasardhës të vikingëve, një popullsi skandinave që luajti një rol shumë të rëndësishëm në historinë europiane mes viteve 800 dhe 1100. Gjatë periudhës vikinge, krahinat që sot janë pjesë e Norvegjisë, filluan të bashkohen gradualisht nën një mbret të vetëm. Mbreti Harald Hårfagre mori nën kontroll pjesën jugore dhe atë perëndimore të Norvegjisë pas betejës së Hafrsfjord-it, në vitin 880, dhe themeloi mbretërinë e tij me qendër në Avaldsnes në Karmøy.
Në vitin 1995, mbreti Olav Tryggvason ndërtoi kishën e parë në Norvegji në Moster (Bømlo), dhe filloi konvertimin e norvegjezëve në fenë e krishterë. Pas betejës së Stiklestad-it, në vitin 1030, feja e krishterë u bë fe shtetërore e Mbretërisë së Norvegjisë.
Pas një periudhe gati 100 vjeçare me luftë civile, në vitin 1130, mbreti Sverreætten arriti të shtrijë pushtetin e tij në të gjithë Norvegjinë. Mbretëria e Norvegjisë arriti kulmin e fuqisë së saj (në aspektin ushtarak, ekonomik dhe kulturor) gjatë sundimit të mbretit Håkon Håkonssen.
Familja mbretërore norvegjeze u bashkua me familjen mbretërore suedeze në vitin 1319 dhe më pas me atë daneze në vitin 1380. Anëtari i fundit i familjes mbretërore norvegjeze me të drejtë trashëgimi të fronit të Mbretërisë së Norvegjisë vdiq në vitin 1387. Norvegjia u bë pjesë e Bashkimit të Kalmarit (Kalmarunionen) së bashku me Danimarkën dhe Suedinë në vitin 1397. Në vitin 1450, Suedia doli nga bashkimi si mbretëri më vete. Norvegjia vazhdoi bashkëjetesën me Danimarkën në formën e një bashkimi personal të kurorës (Mbreti i Danimarkës ishte gjithashtu edhe mbret i Norvegjisë, por të dy shtetet do të ishin të pavarur në politikën e brendshme). Ky bashkim, i cili zgjati për 434 vjet, filloi të quhet në shekullin e 18-të, si "nata e 400 viteve" sepse Norvegjia ishte gjysma e dobët e bashkimit dhe praktikisht drejtohej nga Kopenhaga. Periudha 1570-1721, u karakterizua nga luftëra shumëvjeçare të Mbretërisë Danezo-Norvegjeze me Mbretërinë e Suedisë dhe nga taksa të larta për të financuar këto luftëra. Me përjashtim të Luftës së Kalmarit, në përfundim të së cilës, në vitin 1613, u përcaktua se territoret e veriut i përkisnin Norvegjisë, të gjitha luftërat e tjera përfunduan me fitoren e Suedisë dhe humbje të territoreve norvegjeze: Bohuslän, Jämtland dhe Härjedalen.
Mbretëria Danezo-Norvegjeze ishte aleate e Napoleon Bonoparten ndërsa Mbretëria e Suedisë lidhi aleancë me Anglinë dhe Prusinë. Mbas disfatës së Napoleon Bonopartit, në paqen e Kiel-it në vitin 1814, Norvegjia iu dha nën sundim si shpërblim lufte Mbretit të Suedisë.
Gjatë pranverës së vitit 1814, duke përfituar nga vazhdimi i veprimeve luftarake në Evropë, u mblodh Parlamenti Norvegjez në Eidsvold. Parlamenti miratoi me 17 maj 1814 Kushtetutën e Norvegjisë, "Grunnloven av 1814". E frymëzuar nga kushtetutat e SHBA dhe Francës, kushtetuta norvegjeze ishte tepër liberale për kohën e saj. Mbas një lufte të shkurtër mes Danimarkës/Norvegjisë dhe Suedisë, Norvegjia u bë pjesë e një bashkimi personal të kurorës me Suedinë. Danimarka mbajti sovranitetin mbi Groenlandën, Islandën dhe ishujt Farëje (Færøyene). Këto territore ishin deri në 1814 pjesë e Norvegjisë dhe administroheshin nga Norvegjia.
Pakënaqësia e norvegjezëve për bashkimin me Suedinë erdhi në rritje dhe në vitin 1905, Suedia u detyrua të njohë pavarësinë e Norvegjisë. Norvegjezët e shprehën vullnetin e tyre për shkëputje nga Suedia me një referendum ku vetëm disa qindra vota ishin në favor të bashkimit me Suedinë. Qeveria norvegjeze ia ofroi kurorën e Norvegjisë princit Carl të Danimarkës. Në një referendum të dytë, shumica e norvegjezëve me të drejtë vote përkrahu monarkinë si formë organizimi të shtetit dhe princin Carl si mbret të Norvegjisë. Në kurorëzimin e tij si mbret i Norvegjisë, princi Carl mori emrin Haakon VII. Familja mbretërore norvegjeze i përket, së bashku me familjen mbretërore të Danimarkës, shtëpisë princërore të Gjermanisë veriore Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg (një nga degët e shtëpisë mbretërore Oldenburg).
Norvegjia ishte shtet asnjanës në Luftën e Parë Botërore. Qeveria norvegjeze mendoi të ndiqte parimin e neutralitetit edhe gjatë Luftës së Dytë Botërore. Me 9 prill 1940, Gjermania sulmoi Danimarkën dhe Norvegjinë. Mbas rreth 2 muaj luftimesh, Gjermania arriti të pushtojë të gjithë Norvegjinë. Pushtimi përfundoi me 9 maj 1945 me kapitullimin e forcave gjermane në Norvegji. Përvoja e Luftës së Dytë Botërore dhe frika e ekspansionit sovjetik shkaktuan një ndryshim rrënjësor në politikën e jashtme të Norvegjisë. Norvegjia është një nga shtetet themeluese të NATO-s në vitin 1949. Norvegjia luajti një rol mjaft aktiv në krijimin e Organizatës së Kombeve të Bashkuara në vitin 1945. Norvegjezët kanë votuar 2 herë në referendum për tu bërë pjesë e Bashkimit Evropian, në 1974 dhe 1994. Në të dy referendumet, shumica e votuesve u shpreh kundër pranimit të Norvegjisë në Bashkimin Evropian.
Politika
Partitë që janë të përfaqësuara në parlamentin norvegjez (Stortinget):
Arbeiderpartiet (Partia Punëtore). Është parti social-demokrate. Aktualisht partia më e madhe në parlament dhe pjesëtare e koalicionit qeveritar.
FrP ( Partia e Progresit). Është parti populiste e djathtë. Është partia e dytë më e madhe në parlamentin norvegjez.
Høyre (Partia e Djathtë). Është parti konservatore.
Sosialistisk Venstreparti SV (Partia e majtë Socialiste). Është parti social-demokrate, por më e majtë se Arbeiderpartiet: rishpërndarje më të madhe të të ardhurave (në politikën e brendshme) dhe kundër pjesëmarrjes në NATO ose në operacionet e udhëhequra nga SHBA. Aktualisht pjesëtare e koalicionit qeveritar.
Senterpartiet (Partia e Qendrës). Është vazhdim i partisë fshatare dhe ruan pothuajse të njëjtin profil politik. Aktualisht pjesëtare e koalicionit qeveritar.
Kristelig Folkeparti (Partia Popullore Kristiane). Është parti e qendrës/e djathtë e cila në politikën e saj mbështetet në normat morale të fesë së krishterë (protestante).
Venstre ( Partia e majtë). Është partia liberale norvegjeze. Në thelb është parti e djathtë, me përjashtim të mbrojtjes së mjedisit.
Gjeografia
Sipërfaqja e përgjithshme e Norvegjisë është 324,220 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 62 00 V, 10 00 L dhe 307,860 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 16,360 km² ujë.
Vija bregdetare e Norvegjisë është 21,925 km e gjatë duke llogaritur këtu tokën amtare (3,419 km) dhe ë gjitha ishujt e mëdha (2,413 km) , ishujt e vegjël, ujdhesat dhe siujdhesat që i takojnë asaj (16,093 km). Kufiri tokësorë është 2,551 km i gjatë.
Klima e Norvegjisë është klimë bregdetare oqeanike përgjatë bregdetit dhe kryesisht e ftohtë dhe e lagësht si në dimër dhe në verë.
Pjesa më e madhe e relievit të Norvegjisë është terren i vrazhdë dhe malorë, përgjatë bregdetit është teren i ulët që formon liqene të shumta. Pjesa veriore është e ngrirë gjatë gjithë vitit. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatë bregut të oqeanit ( 0m ) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,469 metrave në një vend të quajtur Galdëhopingen ( ang.:Galdhopiggen).
Njësitë administrative
Norvegjia, një shtet jo federal, është e ndarë në 11 qarqe administrative të nivelit të parë (fylke). Qarku administrohet nga kuvendi i qarkut të zgjedhur direkt nga populli. Kuvendi zgjedh Guvernatorin e Qarkut. Përveç kësaj, Mbreti dhe qeveria janë të përfaqësuara në çdo qark nga një fylkesmann, i cili në mënyrë efektive vepron si një guvernator. Si e tillë, Qeveria është e përfaqësuar drejtpërsëdrejti në nivel lokal përmes zyrave të qarkut të guvernatorëve. Qarqet ndahen më tej në 356 bashki të nivelit të dytë (Kommunar), të cilat administrohen nga këshilli bashkiak i zgjedhur drejtpërsëdrejti nga populli. Këshilli Bashkiak kryesohet nga Kryetari i bashkisë dhe një kabinet të vogël ekzekutiv. Kryeqyteti i Oslos konsiderohet edhe si qark edhe si bashki.
Qarqet e Norvegjisë janë:
Ekonomia
Norvegjia është një ndër shtetet me të ardhura më të larta për banorë në botë, për shkak të burimeve natyrore të naftës. Një ndër eksportuesit më të mëdhenj të naftës si sasi e përgjithshme dhe për banorë. Të ardhurat nga nafta që nuk përdoren vendosen në një fond që do të përdoret në të ardhmen për pagimin e pensioneve etj. Ky fond është unik në botë, dhe ka sot rreth 375 miliard euro.Ky eshte vendi ku jetohet me mire dhe me te ardhurat me te larta ne bote per person .
Demografia
Norvegjia ka 4.574.560 banorë, mosha mesatare e popullsisë është 38 vite ndersa jetegjatesia eshte 81.9 vjec duke e renditur Norvegjine ne vendin e 17 sipas Life Expectancy by Country. 100% e popullsisë është e arsimuar. Numri më i madh i Norvegjezëve janë Luterët, 86%, të tjerë katolik dhe protestant 3%, të tjerët janë të papërcaktuar. Janë dy gjuhë zyrtare: bokmål, e ngjashme me gjuhën daneze dhe nynorsk (norvegjeze) e ngjajshme me gjuhët e vjetra .
Pakica më e madhe kombëtare autoktone është Laponët, dhe janë rreth 20.000.
Qytetet Norvegjeze nga jugu në veri: Kristiansand - Stavanger - Fredrikstad - Drammen - Oslo (kryeqytet) - Bergen - Hamar - Florø - Ålesund - Trondheim - Mo i Rana - Bodø - Narvik - Harstad - Tromsø - Hammerfest - Vardø
Kultura
Norvegjia ka 4.873.000 banorë, mosha mesatare e popullsisë është 38 vite. 100% e popullsisë është e arsimuar. Numri më i madh i Norvegjezëve janë Luterët, 86%, katolikë dhe protestant 3%, të tjerët janë të papërcaktuar. Në Norvegji ka dy gjuhë zyrtare: bokmåle, e ngjajshme me gjuhën daneze dhe nynorsk (norvegjeze) e ngjajshme me gjuhët e vjetra. Pakica më e madhe kambëtare autoktine janë Laponët, dhe janë rreth 20 000. Kultura e tyre ka qene e vecante. Ata ishin shume te mire dhe naten e kalonin ne kafiteri apo dicka tjeter ata kishin teatre te njohura.
Bujqesia
Telekomunikacioni
Transporti
Ushtria
Turizmi
Referime
Lidhje të jashtme
Mbreti
Qeveria
Parlamenti - Stortinget
Ministria e Informimit - Info
Ministria e Informimit - portal
Enti i statistikave-Statistics Norway
Harta zyrtare
Banka Norvegjeze - Norwegian notes and coins
WTO: Trade Policy Review: Norway
Banka Qendrore Norvegjeze
Sources to Legal Information in Norway
The Norwegian Constitution in English
Norwegian law in English
Public holidays in Norway
Norwegian climate
Shiko dhe këtë
Komuniteti i Studentëve në Norvegji (Oslo)
Qendra Islamike Kulturore Shqiptare në Norvegji (Oslo)
Norvegji |
1680 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Matematika | Matematika | Matematika (nga greqishtja μάθημα máthēma, njohuri, dije, mësim") përbën një fushë të njohurive abstrakte të ndërtuara me ndihmën e arsyetimeve logjike mbi koncepte të tilla si numrat, figurat, strukturat dhe transformimet.
Matematika dallohet nga shkencat tjera për një lidhje të veçantë që ka ajo me realitetin. Ajo është e një natyre të pastër intelektuale, e bazuar tek një seri aksiomash të deklaruara të vërteta (do të thotë që aksiomat nuk i janë nënshtruar asnjë eksperience por janë të frymëzuara nga eksperienca) ose mbi disa postulate përkohësisht të pranuara. Një pohim matematikor – i quajtur përgjithësisht teoremë ose propozicion konsiderohet i vërtetë nëse procesi i vërtetimit formal që përcakton vlefshmërinë e saj respekton një strukturë arsyetuese logjike-deduktive.
Matematika eshte nje mjet esencial ne shume fusha si shkencat natyrore, inxhinieria, mjekesia, financa dhe shekncat sociale.
Matematika merret me studimin e raporteve sasiore dhe cilësore të objekteve konkrete dhe abstrakte, si dhe me studimin e formave hapësinore. Ajo është shkencë që studion relacionet dhe në thelbin e saj është kuptimi i numrit. Matematika është shkencë deduktive d.m.th përfundimet e saj janë të përgjithshme dhe janë rrjedhim logjik i aksiomave. Matematika ka nje lidhje te vecante edhe me fiziken.
Etimologjia
Fjala "matematikë" vjen nga gjuha e lashtë greke (μάθημα máthema), që do të thotë mësim, studim, shkencë, përveç kësaj ajo përgjatë kohëve ka marrë një kuptim më të ngushtë dhe më teknik që do të thotë "studim matematik".
Historia e matematikës
Fillimet e matematikës humben në thellësitë e shekujve. Matematika u shfaq si rezultat i vështrimeve dhe përvojës së njerëzve në përballje me problemet dhe nevojat praktike. Sistematizimi dhe përmbledhja e njohurive matematikore ka filluar relativisht vonë. Kinezët e lashtë,egjipianet e lasht,babiloni, civilizimi i Inkëve, pastaj në Indi kishte një zhvillim të konsiderueshëm të matematikës.
Në Greqinë antike matematika përjetoi një zhvillim të paparë nga një plejadë e tërë matematikanësh siç janë : Pitagora, Talesi, Platoni, Eudoksi, Euklidi, Arkimedi, etj. Grekët e vjetër matematikën e kuptonin në sensin e gjeometrisë dhe të parët ishin ata që të vërtetat matematikore të cilat ato i quanin teorema i vërtetonin. Njohuritë matematikore të grekëve të vjetër më vonë i përvetësuan dhe i pasuruan arabët të cilët quhen edhe themelues të algjebrës. Përkthimet arabe të veprave të matematikanëve grekë në mesjetë depërtuan në Evropë.
Pastaj shtytjen dhe zhvillimin e matematikës e morën në dorë Evropianët. Në këtë periudhë mund të përmendim Vietin, Cardanon, Fibonaccin, etj. Më vonë dolën në skenë Rene Descartes, Pascali, Leibnitzi, Bernoulli, Gaussi, Euleri, etj. Në fund të shekullit XIX David Hilbe një matematikan i shkëlqyer gjerman në kongresin ndërkombëtar të matematikanëve të mbajtur në Paris në vitin 1900 propozoi dhe i formuloi njëzet e tre (23) probleme matematikore të cilat shekulli XIX ia la në trashëgimi shekullit XX. Shumë prej këtyre problemeve iu preokupuan matematikanët nga gjithë bota një kohë të gjatë dhe shumica e tyre u zgjidhën pas një pune të palodhshme ku participuan një numër i madh matematikanësh nga gjithë bota.
Matematika në ditët e sotme përjeton një zhvillim marramendës dhe është e shpërndarë në shumë degë të specializuara të cilat janë mjaft abstrakte. Sot është e pamundur të gjendët një autoritet si Hilberti i cili të ketë një pasqyrë të përgjithshme për të gjithë degët e matematikës. Po ashtu nuk u gjet një matematikan i cili në fund të shekullit XX të propozonte probleme për shekullin XXI. Kjo është e kuptueshme sepse matematika si edhe të gjitha shkencat tjera kanë përjetuar një zhvillim të madh. Por një analogji e përafërt me Hilbertin Clay Mathematical Institute, në fund të , ofron një çmim prej një milion Dollar atij i cili jep një zgjidhje të pranueshme njërit prej shtatë problemeve të shekullit XX. Deri më sot zyrtarisht nuk është ndarë asnjë çmim. Problemi i vetëm i zgjidhur është hipoteza Poincaré të cilën e zgjodhi Grigori Perelman por ky i fundit e refuzoi atë. Gjashtë problemet tjera janë të hapura.
Matematika në interaksion me shkencat tjera e ndihmon zhvillimin e tyre por në të njëjtën kohë ajo edhe vetë pasurohet. Sot matematika ka depërtuar edhe në ato degë të shkencës në të cilat deri para pak kohe as që ishte e imagjinueshme. Matematika në përgjithësi e mban karakterin e njerëzve të cilët e zhvillojnë atë. Është i gabueshëm mendimi i njerëzve për të cilët matematika është e pakuptueshme se në matematikë nuk ka konteste dhe ç'do gjë është e qartë. Ndërmjet matematikanëve ka pikëpamje të ndryshme për matematikën. Fatmirësisht kjo nuk do të thotë se matematika nuk ka perspektiva të ndritshme.
Simbolet dhe gjuha matematikore
Shumica e simboleve që përdoren sot në matematikë nuk ishin zbuluar deri në shekullin XVI. Matematika shkruhej me fjalë dhe kjo e kufizonte zhvillimin e saj. Në shek XVIII, Euleri futi në matematikë një numër të madh simbolesh të cilat përdoren edhe sot. Simbolizmi matematikor sot është shumë i rëndësishëm për profesionistët por fillestarët nuk mund ta kuptojnë. Ai është shumë i ngjeshur sepse vetëm pak simbole shprehin një sasi të madhe informacioni. Simbolizmi modern ka një sintaksë të përcaktuar rreptësisht e cila përshkruan informacione në lidhje me një teori të caktuar matematikore. Gjuha e matematikës është shumë e vështirë për jomatematikanët.
Konceptet matematikore
Konceptet dhe strukturat themelore matematikore, jo vetëm si njësi të posaçme, por edhe në ndërlidhje me koncepte dhe struktura tjera matematikore. Asnjëri prej koncepteve matematikore që shtjellohet nuk na "paraqitet" vet për vete.
Konceptet dhe strukturat le të shqyrtohen edhe në kontekst të njohurive dhe ambienteve tjera matematikore dhe jashtëmatematikore si dhe në situata të ndryshme mësimore.
Estetika dhe frymëzimi në matematikën e pastër dhe matematikën e aplikuar
Matematika del natyrshëm në trajtimin e llojeve të ndryshme të problemeve. Së pari këto u gjetën në tregti, matjen e tokës, në arkitekturë dhe më vonë në astronomi ; në ditët e sotme, të gjitha shkencat merren me problemet të studiuara nga matematikanët, dhe shumë probleme lindin vetë në matematikë. Për shembull, fizikanti Richard Feynman shpiku metodën e integralit të shtegjeve në mekanikën kuantike duke përdorur një kombinim të arsyetimit matematikor dhe depërtimit fizik të problemit, në ditët e sotme teoria e fijeve, një teori ende në zhvillim e cila përpiqet për bashkimin e katër forcave themelore të natyrës, vazhdon të frymëzojë degë të reja në matematikë. Disa metoda matematike janë të vlefshme vetëm në zonat përkatëse që i dhanë shkas asaj metode, dhe mund të aplikohen për të zgjidhur problemet më tej në atë fushë. Por shpesh matematika e frymëzuar nga një fushë e caktuar del të jetë e dobishme në shumë fusha të tjera, bashkuar me koncepte të tjera matematikore. Një dallim bëhet shpesh mes matematikës së pastër (e quajtur thjesh matematikë) dhe matematikës së aplikuar. Megjithatë tema nga matematika shpesh gjejnë aplikime direkte, p.sh. teoria e numrave në kriptografi. Fakti që edhe matematika më e "pastër" shpesh rezulton të ketë aplikime praktike është ajo që Eugene Wigner e ka quajtur "Efektshmëria e paarsyeshme e Matematikës në shkencat natyrore".
Si në shumicën e fushave të studimit, shpërthimi i njohurive në epokën shkencore ka çuar në specializime : tani ka qindra fusha të specializuara në matematikë. Disa fusha të matematikës së aplikuar janë bashkuar me disiplina të lidhura jashtë matematikës, gjë që i ka çuar këto që të bëhen disiplinat më vete, duke përfshirë degë si Statistika, operacionet kërkimore, dhe shkenca kompjuterike.
Për ata që janë të prirur matematikisht, shpesh ka një aspekt të caktuar estetik mbi shumë tipare të matematikës. Shumë matematikanë flasin për hijeshinë e matematikës, estetikën e shfaqur dhe bukurinë e brendshme të saj. Thjeshtësia dhe përgjithësimi janë parime tepër të vlerësuara. Bukuria duket në një provë të thjeshtë dhe elegante, të tilla si prova e Euklidit që provon se ka një numër pafundësisht të madh numrash të thjeshtë, dhe në një metodë numerike elegante që përshpejton llogaritje, të tilla si transformimi i shpejtë i Furierit. G. H. Hardy në Apologjia e matematikanit shprehu besimin se këto konsiderata estetike janë, në vetvete, të mjaftueshme për të justifikuar matematikën e pastër. Ai identifikoi kritere të tilla si rëndësia, papritshmëria, pashmangshmëria, dhe ekonomia e ideve si faktorët që kontribuojnë në një estetikë matematikore.
Biografi të matematikanëve të shquar
Fushat e matematikës
Sasitë
Studimi i sasive fillon me numrat, së pari me numrat natyral dhe numrat e plotë si dhe me operacionet aritmetike që kryen me to. Vetitë më të avancuara të numrave natyral studiohen në teorinë e numrave.
Me zhvillin e mëtejshem të sistemit të numrave, numrat e plotë klasifikohen si një nënbashkësi e numrave racionale ose thyesave. Dhe këta të fundit janë të përfshirë në bashkësinë e numrave real, të cilët përdoren për të shprehur sasitë e vazhdueshme. Më tutje vetë numrat reale përfshihen në bashkësinë e numrave kompleks.
{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin:auto" cellspacing="20"
| || || || ||
|-
| Numrat natyral || Numrat e plotë || Numrat racional || Numrat real || Numrat kompleks
|}
Struktura
Shumë objekte matematikore, si bashkësitë e numrave ose funksioneve, shfaqin një strukturë të brendëshme si pasojë e veprimeve dhe relatave që janë percaktuar në atë bashkësi.
{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin:auto" cellspacing="15"
| || || || ||
|-
| Kombinatorika || Teoria e numrave || Teoria e grupeve || Teoria e grafeve || Teoria e rregullit
|}
Hapësira
{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin:auto" cellspacing="15"
| || || || || ||
|-
|Gjeometria || Trigonometria || Gjeometria diferenciale || Topologjia || Gjeometria e fraktaleve || Teoria e mases
|}
Ndryshimi i madhësive në kohë
Themelet e matematikës dhe filozofia e saj
{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin:auto" cellspacing="15"
| || ||
|-
| Logjika matematikore || Teoria e bashkësive || Teoria e kategorisë ||
|}
Informatika teorike
{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin:auto" cellspacing="15"
| ||
|-
| Teoria e llogaritjes || Kriptografia
|}
Matematika e aplikuar
Matematika e aplikuar merret me përdorimin e mjeteve abstrakte matematikore për zgjidhjen e problemeve konkrete në shkencë, biznes, dhe në fusha të tjera.
Shikoni gjithashtu
Lista e matematikanëve
Wikipedia:Projekti Fjalori/Matematikë
Ndihmë:Formula
Lidhje të jashtme
http://www.albmath.org
BREAKTHROUGH OF THE YEAR: The Poincaré Conjecture--Proved
Perelman refuses a million dollars to live in complete poverty
Mathworld
Encyclopedia of Mathematics
Mathematisches Lexikon
PlanetMath
OEIS
Plouffe's inverter
MacTutor
Cut the Knot
Matroids Matheplanet
FreeMath
Mathematics Topics-Coordinate Systems
Burimi i të dhënave |
1683 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Pirro%20i%20Epirit | Pirro i Epirit | Pirro i Epirit (319-272 p.e.s., ) ishte një nga gjeneralet më të shquar të asaj kohe dhe mbret i Epirit dhe i Molosise. Ai ishte ilir i ardhur nga fisi I epirotëve, ndihmues edhe aleat të popujve italian qe ishin në luftë me Romën. Thirrej "shqiponjë" nga ushtarët e tij. U bë i famshëm kur në vitin 280 p.e.s. kaloi ngushticën e Otrantos me 20 000 këmbësorë, 3000 kalorës dhe rreth 200 elefantë, për të luftuar kundër Romës, e cila rrezikonte qytetin e Tarantos. Në krye të ushtrive të përbëra nga Molosët, Thesprotët dhe Kaonët, Pirro arriti fitore të dhimbshme kundër ushtrive romake. Në kulturën perëndimore sot shprehja "Fitorja e Pirros" nënkupton një fitore me sakrifica të mëdha.
Historia
Në vitin 307, në moshën 12-vjeçare, Pirroja u kthye në Epir me ndihmën e Glaukut dhe u bë mbret. Por më 302, kur ndodhej përsëri te taulantët, kundërshtarët e tij ngritën krye dhe shpallën si mbret Neoptolemin e II, birin e Aleksandër Molosit. Pasi nuk mund të kthehej më në Epir ai hyri në shërbim të Diadokëve më në zë të kohës, Dhimitër Poliorketit të Maqedonisë, Ptolemeut të i I të Egjyptit si dhe mbretit Agathokli të Sirakuzës, ku u njoh me jetën shoqërore, administrative dhe ushtarake të këtyre shteteve helenistike dhe u kalit në një tok betejash. Në vitin 296, me, ndihmën e mbretit Ptoleme të Egjyptit si dhe mbretit Agathokli të Sirakuzës u kthye përsëri në Epir. Për një kohë e ndau pushtetin me Neoptolemin, pastaj e vrau atë dhe u bë sundimtar i vetëm i Epirit. Pas kësaj ai i dha fund edhe autonomive që kishin fiset në simahinë e mëparëshme. Pirrua erdhi në fuqi edhe sundoi në një kohë kur fqinjtë e Epirit, Mqedonia dhe Greqia, ndodheshin në një kaos të plotë politik dhe ishin dobësuar nga luftat e gjata e shkatërrimtare që bënin midis tyre pasardhësit e Aleksandrit të Maqedonisë, Diadokët. Në këto lufta u përzie edhe Pirrua dhe u bë një nga pretendentët për fronin maqedon. Në fillim ai ndërhyri në luftën që bënin midis tyre dy djemtë e Kasandrit, pas vdekjes së të jatit. Nga kjo luftë ai i shkëputi Maqedonisë tokat që i përkisnin Epirit: Paravinë, Tymfenë, Amfilokinë, Akarnaninë dhe qytetin Ambraki, të cilin i bëri kryeqytet të mbretërisë së vet. Por mbret i Maqedonisë u shpall Dhimitër Poliorketi. Pak më vonë Pirrua u lidh me sunduesin e Thrakisë dhe Jonisë, Lisimakun, dhe e dëbuan Dhimitrin nga Maqedonia kurse tokat dhe ushtrinë e tij i ndanë midis tyre. Tani kufijtë e shtetit të Pirros u shtrinë në lindje deri në lumin Aksios (Vardar), në veri përtej Apollonisë kurse në jug deri në Peloponez. Por Pirrua nuk mundi t'i mbante gjatë tokat e pushtuara. Lisimaku e dëboi nga një pjesë e mirë e krahinave maqedone e greke dhe u bë vetë zot i tyre. Rasti e bëri Pirron t'i drejtonte sytë pas kësaj nga Italia. Tarenti dhe qytete të tjera greke të Italisë së jugut, të kërcënuara nga Roma, e ftuan këtë për ndihmë. Pirrua u kap pas kësaj ftese dhe filloi të ëndërronte për krijimin e një monarkie të madhe në perëndim sikurse ajo e Aleksandrit të Maqedonisë në lindje. Në pranverën e vitit 280 Pirrua zbarkoi në Itali me një ushtri të madhe të stërvitur dhe të armatosur mirë. Kjo ishte më tepër një ushtri mercenare që Pirrua e kishte mbledhur jo vetëm në Epir por edhe në krahina të tjera të Greqisë. Ajo përbëhej prej 20.000 këmbësorësh të armatosur rëndë, 300 kalorësish, 2000 shigjetarësh, 5000 hobetaisësh dhe 20 elefantësh, përdorimin në luftë të të cilëve Pirrua e kishte parë në lindje. Shpenzimet e luftës i kishte marrë përsipër Tarenti, i cili ishte i detyruar t'i jepte edhe ushtri ndihmëse. Ndeshja e parë e Piros me romakët u bë në qytetin Heraklea. Përleshja qe shumë e ashpër. Fatin e luftës e vendosën elefantët dhe kalorësia e Pirros. Nga kjo disfatë romakët humbën Lukaninë. Në anën e Pirros kaluan brutët, lukanët, samnitët dhe pothuajse gjithë qytetet greke të Italisë së jugut. Një vit më vonë Pirrua ndërmori një sulm të ri kundër romakëve, të cilët kishin grumbulluar këtë radhë një ushtri të madhe që arrinte deri në 70.000 vetë. Në betejën që u zhvillua afër qytetit Auskulum romakët pësuan përsëri disfatë, por edhe Pirros fitorja i kushtoi shumë. Humbjet e tij qenë kaq të mëdha sa që kur e uruan thuhet se u përgjegj: "Edhe një fitore si kjo dhe unë nuk do të kem me se të kthehem në Epir". Prej kësaj rrjedh edhe shprehja "fitore si ajo e Pirros" e cila përdoret sa herë që duan të tregojnë për një fitore me humbje të rënda. Pas këtyre dy betejave gjendja e Pirros në Itali u keqësua. Forcat e tij ishin dhjetuar kurse Tarenti dhe qytetet e tjera aleate kishin filluar të lëkundeshin dhe të ishin të pakënaqura. Roma përkundrazi kishte akoma rezerva të mëdha në njerëz dhe një mbështetje të shëndoshë në aleatët latinë. Për Pirron u bë e qartë se lufta kundër Romës kërkonte kohë dhe sakrifica të reja. Ndërkaq në Sicili kishin hyrë kartagjenasit dhe Sirakuza e kërcënuar i u drejtua për ndihmë Pirros. Në këto rrethana Pirrua vendosi të bënte paqe me Romën dhe t'i drejtonte forcat kundër Kartagjenës me shpresë se këtu do të arrinte fitore më të lehta. Kushtet e paqes ishin me sa duket të favorëshme për Romën, megjithatë senati nuk i pranoi, sepse kartagjenasit, të interesuar që ta mbanin Pirron në Itali dhe të mos e linin të hidhej në Siqeli, i propozuan Romës aleancë dhe ndihme ushtarake. Duke u mbeshtetur në këtë aleancë Roma vendosi ta vazhdonte luftën. Pa përfunduar paqën me Romën Pirrua u largua në vitin 278 nga Italia dhe u drejtua me ushtritë e veta në ndihmë të Sirakuzës duke lënë në Itali vetëm dy garnizone të vogla. Në Sicili Pirrua korri në fillim disa suksese. Ai i theu dhe i ndoqi kartagjenasit pothuajse nga gjithë Sicilia. Vetëm qyteti Lilibea në skajin jugperëndimor të ishullit mbeti në duart e kartagjenasve. Pirrua u nderua nga banorët e Sicilisë me titullin "prijs e mbret". Monedhat e prera në Sicili mbanin tani emrin e mbretit epirot. Pas këtyre fitoreve Pirrua filloi përgatitet për t'u hedhur në Afrikë. Por këtë plan nuk mundi ta realizonte sepse në marrëdhëniet e tij me qytetet filluan të lindin mosmarrëveshje të mëdha. Pirrua po i ngarkonte me taksa të rënda dhe sillej me to keq duke ndërhyrë në mënyrë brutale në punët e brendëshme dhe duke mos respektuar traditat demokratike të tyre. Kjo i bëri disa nga qytetet të ngriheshin kundër tij kurse disa të tjera të hidheshin në anën e Kartagjenës. Kartagjenasit nuk vonuan to shfytëzonin rastin. Në Sicili doli përseri një ushtri e tyre, a cila në pakë kohë asgjësoi të gjitha fitoret e arritura nga Pirrua; në duart e tij mbeti Sirakuza. Në këtë mënyrë planet e Pirros në Sicili dështuan. Por edhe në Itali gjendja nuk ishte më e mirë. Romakët ishin hedhur në sulm dhe pasi kishin kapur disa qytete ish-aleate të Pirros po vepronin me sukses kundër samnitëve dhe lukanëve. Kjo i detyroi grekët dhe italikët që ishin akoma të lidhur me Pirron t'i drejtoheshin këtij prap për ndihmë. Pirrua vendosi të linte Sicilinë ku kishte humbur çdo shpresë dhe të kthehej në Itali. Rrugës ai u sulmua nga flota e Kartagjenës, e cila i shkatërroi më shumë se gjysmën e anijeve. Megiithatë, në pranverën e vitit 275 Pirro zbriti përsëri në Itali dhe filloi përgatitjet për sulmin e ri kundër romakëve. Beteja vendimtare u zhvillua pranë qytetit Beneventum. Këtu Pirrua pësoi disfatë të plotë. Kampi i tij u kap. Ai vetë mundi të shpëtonte dhe të arrinte në Tarent prej nga, pas pak kohe, u kthye në Epir. Gjatë mungesës së Pirros, mbreti i Maqedonisë. Antigon Gonata, kishte rimëkëmbur dhe forcuar shtetin e vet. Autoriteti i Maqedonisë në Greqi ishte rritur përsëri. Sa u kthve nga Italia, Pirro vendosi të ndryshonte gjendjen e krijuar në Ballkan dhe të provonte edhe një herë të zinte fronin e Maqedonisë. Për këtë qëllim ai sulmoi Antigon Gonatën, por mundi t'i shkëpuste vetëm disa toka nga shteti i tij. Pas kësaj ai u nis për në Peloponez kundër mbretit spartan, Areut, aleatit të Maqedonisë.
Këtu ai korri një varg fitoresh të reja, por në një përleshje rrugësh në qytetin Argos (në gjirin a Korinthit) u vra më 272 dhe ushtria e tij u shpartallua plotësisht. Pirro ka qenë një nga udhëheqësit ushtarakë më të shquar të kohës së vet. Kur e pyetën njërin nga shokët e Aleksandrit të Maqedonisë kush ishte tani strategu më i shquar ai u përgjegj: "Pirro, kur të arrijë në moshë të pjekur". Më vonë strategu i madh i kohës së vjetër, Hanibali, i dha Pirros vendin e dytë pas Aleksandrit, kurse vehtes, vetëm të tretin. Pirro nuk ishte vetëm një udhëheqës ushtarak i praktikës, por edhe një teoricient ushtarak. Shumë mendime mbi artin ushtarak ai i shkroi në kujtimet e tij të cilat për fat të keq nuk na janë ruajtur. Por Pirro, ndonse ishte një udhëheqës ushtarak i shquar, me ekspeditat e tij mori përsipër një barrë që ishte jashtë fuqive të Epirit: të krijonte një perandori. Këto plane e hodhën atë në një varg luftash që përfunduan pa sukses. Gjatë sundimit të Pirros shteti i Epirit arriti kulmin e fuqisë. Luftat e vazhdueshme u forcuan shumë pushtetin e mbretit dhe të rrethit të tij; institucioneve të rendit fisnor iu dha një grusht i rëndë. Plaçka e luftës dhe robërit e kapur gjatë betejave e pasuruan aristokracinë epirote dhe e bënë një burim për zhvillimin e mëtejshëm të skllavërisë në Epir. Por këto lufta të përgjithëshme i shkaktuan Eprit humbje të mëdha në njerëz dhe rënduan shumë mbi masën e gjerë të popullsisë së Epirit. Pas vdekjes së Pirros shteti i Epirit u dobësua. Prej tij u shkëputën njëra pas tjetrës të gjitha tokat e pushtuara të taulantëve, Maqedonisë e Thesalisë. Maqedonia u forcuar e detyroi shtetin e Epirit ta njihte epërsinë e saj. Aleksandri i 2 ndër mbretit taulant, Mytilit, të cilit i shkëputi disa toka në jugë të Apollonisë. Por në një luftë kundër maqedonëve ai u mund dhe i humbi përsëri tokat ilire të luginës së Vjosës. Mbretëria e Epirit u kthye kështu pothuajse në kufijtë e vjetër të saj. Pakënaqësia e popullsisë në kohën e pasardhësve të Pirros u shtua edhe më shumë. Këtë e shfrytëzoi aristokracia epirote, e cila e shihte me pakënaqësi gjithnjë më të madhe përqëndrimin e gjithë pushtetit në duart e mbretit. Si pasojë, në Epir shpërthyen konflikte të ashpëra që mbaruan me vrasjen, rreth vitit 230, të mbretëreshës së fundit të Epirit, Deidameia, dhe me përmbysjen a pushtetit mbretëror.
Pirro gjatë sundimit të Epirit (297-272 p.e.s.)
Në vitin 297 para Krishtit në krye të shtetit të Epirit erdhi Pirroja. Ai u bë gjeneral i plotfuqishëm ushtarak dhe krijoi një shtet te pavarur qe mori emrin e vet Epiri. Gjatë sundimit të Pirros, Epiri zhvilloi politikë të pavarur dhe vendosi marrëdhënie diplomatike me shtetet e fuqishme të kohës.Epiri njohu një lulëzim të jetës qytetare, me veprimtari te dendur ndërtimesh në qendrat e vjetra dhe me ngritjen e qyteteve të reja.Pirroja i zgjeroi kufinjët e shtetit të ri të Epirit në kurriz të fqinjëve. Në veri shkoi deri te lumi Shkumbin, në lindje deri në Vardar kurse në jug pushtoi tokat deri në Kornit.
Shih edhe
Epiri
Molosët
Ilirët - Iliria
Referimet
Μιλτιάδης Η. Μπόλαρης. Macedonianissues.blogspot.com Pyrrhus - Pyrrhos - Πύρρος
Mbretër
Epiri i lashtë |
1686 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Melihate%20Ajeti | Melihate Ajeti | Melihate Ajeti lindi më 9 tetor 1935 në Prishtinë; vdiq më 26 mars 2005 në Prishtinë. Semimaturën e kreu në Prishtinë. Vijoj shkollën e aktrimit në Prishtinë dhe bëri një specializim në Paris (Comedie Française). Aktorja numër një e teatrit Prishtinas. E nisi aktrimin si 16 vjeçare më 1951 në Teatrin Krahinorë të Kosovës dhe shkriu në skenë 180 role kryesore me të cilat dëshmoi talentin, bukurin e kapacitetin e madh prej aktoreje: Zullumqari, Vajza pa pajë, Zonja me kamelie, Besa, Sikur të isha djalë, Halili e Hajrija, Erveheja, Hanka, Hamleti, Shtetrrethimi, Othello, Ana Karenina, Vdekja e një mbretëreshe, Svinga e Gjallë, Magbethi, Antigona, etj.
La gjurmë të pashlyera edhe në kinematografin Kosovare e Jugosllave: Uka i Bjeshkëve të nemuna, Buka, Zonja me kamelie, Etja, Trimi, Lepuri me 5 këmbë, Era e Lisi, Erveheja, Kur Pranvera vonohet, Të ngujuarit, E shtëna në ajër, Othello, Përroi vërshues, Migjeni, Gjurmët e bardha, Magbethi, Dorotej, etj.
Shpërblimet e lëvdatat e panumërta: Për Zonjën me Kamelie - Shpërblimi i dhjetorit (1963). Joakim Vujic (1972) dhe (1975) për Hajrijën dhe Svingën. Shpërblimi i Shoqatës së Artistëve të Jugosllavisë për Ervehen (1971). Çmimi më i lartë i punës (1976). Më 1985 shpërblimi i parë për rol femre në “Shtetrrethimin” në festivalin Joakim Vujic.
Këto janë vetëm disa mirënjohje që dëshmojnë se Melihate Ajeti, nga femrat tona e para e më të merituara - Doajenja e Teatrit Kombëtar të Kosovës - Primadona e skenës shqiptare.
Veprimtaria aktoore
Teater
Zullumqari
Vajza pa pajë
Zonja me kamelie
Besa
Sikur të isha djalë
Halili e Hajrija
Erveheja
Hanka
Hamleti
Shtetrrethimi
Othello
Ana Karenina
Vdekja e një mbretëreshe
Svinga e Gjallë
Magbethi
Antigona
Filmografia
Uka i bjeshkëve të nemuna
Buka
Etja
Trimi
Lepuri me 5 këmbë
Era e lisi
Kur pranvera vonohet
Të ngujuarit
E shtëna në ajër
Përroi vërshues
Migjeni
Gjurmët e bardha
Dorotej
Mirënjohjet
Shpërblimi i dhjetorit (1963)
Joakim Vujic (1972), (1975) dhe 1980
Shpërblimi i Shoqatës së Artistëve të Jugosllavisë (1971)
Çmimi më i lartë i punës (1976)
Shiko dhe këtë
Melihate (Shabani) Ajeti nuk e ka nis karieren e aktrimin ne teatrin krahinor te Prishtines pore ne Peje dhe ate ka luajtur ne vitin 1949 ne dramen Gomari i Nasradinit ne regji te Kriste Berishes dhe po ashtu ne vitin 1950 ka luajtur ne dramen "E mbesa e Krahinarit" dhe kjo ne regji te Kriste Berishes,mvjen keq se sa biografi te ceket i keni vu ju si autor i ktetij teksti,kur doni te shkruani për aktore te rangjeve te nalta ta popullit ton athere është mir qe te konsultoheni dhe me njerez tjere te artit,si pershembull te ketyre ne Peje pasi atje është hapur para se te hapej ne peje teatri dhe kan materiale me te vjetra se tek teatri i prishjtines.Pastaj kur shkruhet një biografi duhet ipet sepaku dhe emrat e prinderve te personit jo veq u lind kaq vdiq kaq.Biografi koti.ajt KLM.Keto te dhana i keni tek Monografi. Teatri i Pejes nga autori Sejdi Berisha.
Lidhje të jashtme
Biografi shqiptarësh
Aktorë shqiptarë
Teatër
Lindje 1935
Vdekje 2005
Gra kosovare
Njerëz nga Prishtina |
1687 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Muharrem%20Qena | Muharrem Qena | Muharrem Qena (Mitrovicë, 5 dhjetor 1930 - Prishtinë, 25 shtator 2006) ka qenë shkrimtar, këngëtar, aktor dhe regjisor shqiptar.
Muharrem Qena është njëri prej themeluesve të skenës teatrore dhe të këngës argëtuese shqiptare. Ai punoi si regjisor, producent, këngëtar, dhe skenarist. Muharremi lindi në Mitrovicë më 1930 në një familje që kontribuoj shumë për artin kosovar. Gjimnazin e kreu në Prishtinë, kurse shkollën e filmit në Beograd. Ai shkriu talentin e tij prej regjisori, aktori, shkrimtari dhe këngëtari. Ishte regjisor i më se 200 shfaqjeve teatrale.
Shpërblimet e shumta lokale e ndërkombëtare e radhisin në krijuesin më të mirënjohur kosovar. Me ”Ervehenë” e autorit Ahmet Qirezi (1932), e cila mori 5 shpërblime kryesore në Festivalin e Steries - Novi Sad (1967), ngriti skenën teatrore të Kosovës në piedestal. Regjisor i shumë dramave, e filmave dokumentarë e televizivë. Muharremi ishte nismëtar i punës së teatrove në Prizren, Gjakovë, dhe Gjilan. Ai krijoi dhe këndoi një sërë këngësh argëtuese në frymën bashkëkohore, të cilat frymëzuan dhe u falën kënaqësi shumë brezave. Ka tri vajza, një djalë dhe pesë nipa.
Muharrem Qena vdiq më 25 shtator 2006 në Prishtinë duke lënë pas tij një veprimtari të gjerë prej shkrimtari, regjisori e këngëtari dhe mëse 200 shfaqje teatrale.
Filmografia
Regjisor
”Bashkëshortët”
”Zonja me Kamelie”
”Erveheja”
”Njerëzit me shpresa te thyera”
”Anmiku i popullit”
”Ambrozio shfaros kohën” etj.
Aktor
”Kapedan Lleshi”
”Proka” (1984)
”Lepuri me pesë këmbë” (1982)
”Kukumi”
"Kur pranvera vonohet" (1980)
Skenarist drame
“Bashkëshortë e mire=
”Kaçurrelja”
”Shokut”
”Lamtumirë”
”Mine”
”tetori”
Shiko edhe këtë
Kënga "Kaqurrelja" është kënduar për herë të parë nga Muharrem Qena dhe më vonë (80-ta) janë krijuar versione tjera të saj.
Vllau Xhevat Qena
Motra Melihate Qena
Gruaja Igballe Qena
Vajza Antigona Qena-Kaçaniku
Agim Qena
Burim i të thënave
Biografi shqiptarësh
Aktorë shqiptarë
Shkrimtarë shqiptarë
Shkrimtarë kosovarë
Këngëtarë shqiptarë
Regjisorë shqiptarë
Lindje 1930
Vdekje 2006
Njerëz nga Mitrovica |
End of preview. Expand
in Dataset Viewer.
README.md exists but content is empty.
Use the Edit dataset card button to edit it.
- Downloads last month
- 40