Search is not available for this dataset
url
stringlengths 0
2.23k
| collection
stringclasses 8
values | source
stringclasses 91
values | original_code
stringclasses 21
values | text
stringlengths 32
394k
| __index__
int64 0
5.47M
|
|---|---|---|---|---|---|
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%80 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙁ, ꙁ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙁ)
Graphemica (ꙁ) | 598 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Астана (, ) — Ҟазахсҭан иаҳҭнықалақьыуп. Иаланхо 1 082 222-ҩык. (2019 ш.)
Аҭоурых
Акмолинск (1830 — 1961).
Целиноград (1961 — 1992).
Акмола (1992 — 1998).
Астана (1998 — 2019).
Нур-Султан (2019 — 2022).
Араион
Нур-Султан 4 араион имоуп:
Алматы араион
Баиконур араион
Есиль араион
Сарыарка араион
Агеографиа
Азхьарԥшқәа
Азгәаҭақәа
Ҟазахсҭан ақалақьқәа
Аҳҭнықалақьқәа | 599 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%90 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙑ, ꙑ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙑ)
Graphemica (ꙑ) | 600 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D2%A6 | wikipedia | wikipedia | ab | Ҧ, ҧ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ҧ)
Graphemica (ҧ) | 601 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D1%A2 | wikipedia | wikipedia | ab | Ѣ, ѣ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан. Аурыс бызшәала 1918 ашықәс нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ѣ)
Graphemica (ѣ) | 602 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%86 | wikipedia | wikipedia | ab | Ԇ, ԇ (коми ӡе) — кириллтәи аҩыратә архаикатә нбан. Акоми бызшәала 1918, 1932 — 1936, 1938 ашықәса нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԇ)
Graphemica (ԇ) | 603 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%82 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙃ, ꙃ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙃ)
Graphemica (ꙃ) | 604 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%86 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙇ, ꙇ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙇ)
Graphemica (ꙇ) | 605 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%88 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙉ, ꙉ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙉ)
Graphemica (ꙉ) | 606 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%94 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙕ, ꙕ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙕ)
Graphemica (ꙕ) | 607 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%96 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙗ, ꙗ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙗ)
Graphemica (ꙗ) | 608 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%9E | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙟ, ꙟ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙟ)
Graphemica (ꙟ) | 609 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%A0 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙡ, ꙡ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙡ)
Graphemica (ꙡ) | 610 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%A2 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙣ, ꙣ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙣ)
Graphemica (ꙣ) | 611 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%A4 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙥ, ꙥ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙥ)
Graphemica (ꙥ) | 612 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%A6 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙧ, ꙧ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙧ)
Graphemica (ꙧ) | 613 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%A8 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙩ, ꙩ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙩ)
Graphemica (ꙩ) | 614 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%AA | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙫ, ꙫ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙫ)
Graphemica (ꙫ) | 615 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%AC | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙭ, ꙭ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙭ)
Graphemica (ꙭ) | 616 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%98 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚙ, ꚙ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚙ)
Graphemica (ꚙ) | 617 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%8A | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙋ, ꙋ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙋ)
Graphemica (ꙋ) | 618 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D1%A0 | wikipedia | wikipedia | ab | Ѡ, ѡ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ѡ)
Graphemica (ѡ) | 619 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D1%BC | wikipedia | wikipedia | ab | Ѽ, ѽ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ѽ)
Graphemica (ѽ) | 620 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D1%BE | wikipedia | wikipedia | ab | Ѿ, ѿ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ѿ)
Graphemica (ѿ) | 621 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%8C | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙍ, ꙍ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙍ)
Graphemica (ꙍ) | 622 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%8E | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙏ, ꙏ — кириллтәи аҩыратә архаикатә иажәхьоу нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙏ)
Graphemica (ꙏ) | 623 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%99%92 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꙓ, ꙓ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꙓ)
Graphemica (ꙓ) | 624 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%80 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚁ, ꚁ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚁ)
Graphemica (ꚁ) | 625 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%82 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚃ, ꚃ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚃ)
Graphemica (ꚃ) | 626 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%84 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚅ, ꚅ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚅ)
Graphemica (ꚅ) | 627 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%86 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚇ, ꚇ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚇ)
Graphemica (ꚇ) | 628 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%88 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚉ, ꚉ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚉ)
Graphemica (ꚉ) | 629 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%8E | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚏ, ꚏ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚏ)
Graphemica (ꚏ) | 630 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%8C | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚍ, ꚍ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚍ)
Graphemica (ꚍ) | 631 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%90 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚑ, ꚑ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚑ)
Graphemica (ꚑ) | 632 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%92 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚓ, ꚓ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚓ)
Graphemica (ꚓ) | 633 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%94 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚕ, ꚕ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚕ)
Graphemica (ꚕ) | 634 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%96 | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚗ, ꚗ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚗ)
Graphemica (ꚗ) | 635 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%80 | wikipedia | wikipedia | ab | Ԁ, ԁ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԁ)
Graphemica (ԁ) | 636 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%82 | wikipedia | wikipedia | ab | Ԃ, ԃ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԃ)
Graphemica (ԃ) | 637 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%AA | wikipedia | wikipedia | ab | Ԫ, ԫ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԫ)
Graphemica (ԫ) | 638 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%AC | wikipedia | wikipedia | ab | Ԭ, ԭ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԭ)
Graphemica (ԭ) | 639 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%84 | wikipedia | wikipedia | ab | Ԅ, ԅ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԅ)
Graphemica (ԅ) | 640 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%9E | wikipedia | wikipedia | ab | Ԟ, ԟ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԟ)
Graphemica (ԟ) | 641 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%88 | wikipedia | wikipedia | ab | Ԉ, ԉ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԉ)
Graphemica (ԉ) | 642 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%A0 | wikipedia | wikipedia | ab | Ԡ, ԡ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԡ)
Graphemica (ԡ) | 643 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%94 | wikipedia | wikipedia | ab | Ԕ, ԕ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԕ)
Graphemica (ԕ) | 644 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%8A | wikipedia | wikipedia | ab | Ԋ, ԋ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԋ)
Graphemica (ԋ) | 645 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%A2 | wikipedia | wikipedia | ab | Ԣ, ԣ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԣ)
Graphemica (ԣ) | 646 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%96 | wikipedia | wikipedia | ab | Ԗ, ԗ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԗ)
Graphemica (ԗ) | 647 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%8C | wikipedia | wikipedia | ab | Ԍ, ԍ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԍ)
Graphemica (ԍ) | 648 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D4%8E | wikipedia | wikipedia | ab | Ԏ, ԏ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ԏ)
Graphemica (ԏ) | 649 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%EA%9A%8A | wikipedia | wikipedia | ab | Ꚋ, ꚋ — кириллтәи аҩыратә нбан.
Азхьарԥшқәа
Graphemica (Ꚋ)
Graphemica (ꚋ) | 650 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B5%D0%B2%2C%20%D0%9B%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B4%20%D0%98%D0%BB%D0%B8%D0%B0-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Леонид Илиа-иԥа Брежнев (, ; , Каменское, Екатеринославтәи агуберниа, Урыстәылатәи аимпериа — , Заречье, Москватәи аобласт, Урыстәылатәи СФСР) — Асовет ахада.
Азгәаҭақәа
Асовет ахадацәа
Асовет политикцәа
ЦК КПСС Иреиҳаӡоу Амаӡаныҟәгаҩцәа
ЦК КПСС аполитбиуро алахәылацәа
Асовет коммунистцәа
КПСС алахәылацәа
Асовет маршалцәа
Асовет аруаа
1907 шықәсазы ииз
1982 шықәсазы иԥсыз
Ажьырныҳәамза 1 рзы ииз
Абҵарамза 10 рзы иԥсыз | 651 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D1%8B%D1%80%D2%AD%D1%82%D3%99%D1%8B%D0%BB%D0%B0%20%D0%B0%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B8%20%D0%A1%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%20%D0%8F%D1%8C%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%88%D1%8C%D0%B8%D0%B0%20%D0%B8%D1%85%D1%8C%D3%A1%20%D0%B7%D1%85%D1%83 | wikipedia | wikipedia | ab | Қырҭтәыла амузеи Симон Џьанашьиа ихьӡ зху (), Қырҭтәыла амилаҭтә музеи ()
Қырҭтәылаҿы иҟоу амузеиқәа | 652 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%B7%D0%B1%D0%B5%D2%9B%D1%8C%D0%B8%D1%81%D2%AD%D0%B0%D0%BD | wikipedia | wikipedia | ab | Узбеқьисҭан (), официалтә хьӡы: Узбеқьисҭан Ареспублика () — Азиатәи атәыла.
Азгәаҭақәа
Азиатәи атәылақәа
Ареспубликақәа | 653 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Сербиа (), аофициалтә хьӡы: Сербиа Ареспублика () — Европаҟны аҳәынҭқарроуп.
Азгәаҭақәа
Европатәи атәылақәа
Ареспубликақәа | 654 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0-%D0%A0%D0%B8%D0%BA%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Коста-Рика (), аофициалтә хьӡы: Коста-Рика Ареспублика () — Аҩадатәи Америкатәи атәылуп.
Аҵанакы – .
Аҳәынҭқарра иаланхо – .
Агьеографиа
Аекономика
Азгәаҭақәа
Аҩада-Америкатәи атәылақәа
Ареспубликақәа | 655 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD-%D0%A5%D0%BE%D1%81%D0%B5%20%28%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0-%D0%A0%D0%B8%D0%BA%D0%B0%29 | wikipedia | wikipedia | ab | Сан-Хосе () – Коста-Рика Аҳәынҭқарреи аҳҭнықалақьыуп. Иаланхо имоуп.
Агалереа
Абара
Аофициалтә cаит
Азгәаҭақәа
Коста-Рика ақалақьқәа
Аҳҭнықалақьқәа | 656 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%84%D1%82%2C%20%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B0%D0%BC%20%D2%B2%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4 | wikipedia | wikipedia | ab | Уилиам Ҳовард Тафт (, Цинциннати, Оҳаио — , Вашингтон, ЕАА) — 27-тәи Еиду Америкатәи Аштатқәа рпрезидент.
Азгәаҭақәа
Еиду Америкатәи Аштатқәа рпрезидентцәа
Еиду Америкатәи Аштатқәа рполитикцәа
Тафтаа
1857 шықәсазы ииз
Цәыббрамза 15 рзы ииз
1930 шықәсазы иԥсыз
Хәажәкырамза 8 рзы иԥсыз | 657 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D2%B2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%B0%2C%20%D0%90%D0%B4%D0%B3%C9%99%D1%8B%D1%80%20%D0%A0%D0%B0%D1%84%D0%B5%D2%AD-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Адгəыр Рафеҭ-иԥа Ҳаразиа (, , Баӷбаран, Гәылрыԥшь араион) — Аԥсны аҳҭны-қалақь Аҟәа ахадара аиҳабы (2004-2005, 2014-).
Абиографиа
Азхьарԥшқәа
Глава администрации Сухума Адгур Харазия объявил о своей отставке - Spoutnik-Abkhazia.ru
Аԥсны Жәлар реизара 4-тәи ааԥхьара адепутатцәа
Аԥсны Жәлар реизара 5-тәи ааԥхьара адепутатцәа
Аԥсны аполитикцәа
Ҳаразиаа
1959 шықәсазы ииз
Жәабранмза 12 рзы ииз | 658 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BB%D0%B5%D0%B8%D0%B1%D0%B0%2C%20%D0%90%D1%81%D2%AD%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%80%20%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Асҭамыр Антон-иԥа Адлеиба (, 1960 — ) — Аԥсны аҳҭны-қалақь Аҟәа ахадара аиҳабы (2005-2007).
Абиографиа
Абара
Аԥсны аполитикцәа
Адлеиаа
1960 шықәсазы ииз
2018 шықәсазы иԥсыз
Нанҳәамза 9 рзы иԥсыз | 659 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BD | wikipedia | wikipedia | ab | Ереван () – Ермантәыла
Аҳәынҭқарреи аҳҭнықалақьыуп. Иаланхо имоуп.
Еишьцәахаз ақалақьқәа
Агалереа
Шәахә. иара убас
О Ереване на сайте Министерства градостроительства Армении
Фотографии Еревана
Достопримечательности Еревана
Азгәаҭақәа
Ермантәыла ақалақьқәа
Аҳҭнықалақьқәа | 660 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%8C%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%8C%20III%20%28%D2%9A%D1%8B%D1%80%D2%AD%D1%82%D3%99%D1%8B%D0%BB%D0%B0%29 | wikipedia | wikipedia | ab | Гьаргь III (; ? - 1184) — Қырҭтәыла аҳ 1156-1184 шықәсқәa рзы.
Қырҭтәылатәи аҳцәа
Багратиони
1184 шықәсазы иԥсыз
Хәажәкырамза 27 рзы иԥсыз | 661 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B8%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Колумбиа (), аофициалтә хьӡы: Колумбиа Ареспублика () — Аладатәи Америка атәыла иауакуп.
Аҵанакы – .
Атәыла иаланхо – .
Азгәаҭақәа
Колумбиа
Алада-Америкатәи атәылақәа
Ареспубликақәа | 662 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Белоруссиа (), аофициалтә хьӡы: Беларус Ареспублика () — Европа атәыла иауакуп.
Белоруссиа ақалақьқәа: Минск, Вицебсқ, Маӷьылиоу, Гомел, Брест, Ӷродна
Азгәаҭақәа
Европатәи атәылақәа
Ареспубликақәа | 663 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D2%9B%D3%99%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Бақәа, Бақәо, Бақо () — Азербаиџьан ареспублика аҳҭнықалақьыуп. Иаланхо имоуп.
Шәахә. иара убас
«Наш Баку — История Баку и бакинцев»
Баку — столица Азербайджана. Материалы Президентской библиотеки Управления делами президента Азербайджанской Республики.
Аофициалтә cаит
Азгәаҭақәа
Азербаиџьан ақалақьқәа
Аҳҭнықалақьқәа | 664 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D1%80%D1%83%D0%B0%20%D0%B1%D1%8B%D0%B7%D1%88%D3%99%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Агыруа бызшәа, Агыруашәа () — ақарҭвел бызшәа.
Афонологиа
Абжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа
Аҵыбжьыҟатә шьҭыбжьаҟәа
Азгәаҭақәа
Агыруа бызшәа | 665 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B5 | wikipedia | wikipedia | ab | Приднестровие (, , ), аофициалтә хьӡы: Приднестровтәи Молдавтәи Ареспублика (, ) – Европатәи инхаз ихьыԥшым аҳәынҭқарра.
Азгәаҭақәа
Европатәи атәылақәа
Ареспубликақәа | 666 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D4%A5%D1%81%D0%BD%D1%8B%D1%82%D3%99%D0%B8%20%D0%B0%D2%B3%D3%99%D1%8B%D0%BD%D2%AD%D2%9B%D0%B0%D1%80%D1%80%D0%B0%D1%82%D3%99%20%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%B5%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D1%85%D3%99%D1%8B%D1%80%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Аԥснытәи аҳәынҭқарратә телерадиоеилахәыра () — Аԥсны аҳәынҭқарра аинтернет-канал.
Азхьарԥшқәа
Официалтә асаит
Аԥсны
Афирмақәа | 667 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Ангола, (), аофициалтә хьʒы: Ангола Ареспублика () — Африка аҳәынҭқарра иауакуп.
Шәахә. иара убас
Аҳәынҭқаррақәа рсиа
Азгәаҭақәа
Африкатәи атәылақәа
Ареспубликақәа | 668 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1%D1%86%D3%99%D0%B0%20%D0%B5%D0%B8%D0%B4%D1%83%20%D1%80-%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Арабцәа еиду р-Республика, Араԥцәа еиду р-Республика ()
Азгәаҭақәа
Аҭоурыхтәи африкатәи атәылақәа
Аҭоурыхтәи азиатәи атәылақәа
Аҭоурыхтәи афедерациақәа
Арабтә милаҭеилыхра | 669 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D1%82%D0%B5-%D0%90%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Монте-Агила () — ақалақь Чили ахь. Иаланхо .
Азхьарԥшқәа
Web Монте-Агила
Азгәаҭақәа
Чили ақалақьқәа | 670 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D1%85%20%D0%B1%D1%8B%D0%B7%D1%88%D3%99%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Анивх бызшәа (Нивхгу диф (амурский диалект), Ниғвгун дуф (сахалинский диалект))
Азгәаҭақәа
Абызшәақәа
Анивх бызшәа
Абызшәақәа иаҟәыҭхоу | 671 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%8C%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%8C%20II%20%28%D2%9A%D1%8B%D1%80%D2%AD%D1%82%D3%99%D1%8B%D0%BB%D0%B0%29 | wikipedia | wikipedia | ab | Гьаргь II (; 1054, Қәҭешь - 1112) — Қырҭтәыла аҳ 1072-1089 шықәсқәa рзы.
Қырҭтәылатәи аҳцәа
Багратиони
1054 шықәсазы ииз
1112 шықәсазы иԥсыз | 672 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B6%D1%8C%D1%8B%D1%83%D0%B0%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Абжьы́уаа, абжьу́аа — Ахәри Кәыдрыи рыбжьара инхо аԥсуа аетнографиатә гәыԥ.
Ажәлақәа
Азгәаҭақәа | 673 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D4%A5%D1%81%D0%BD%D1%8B%20%D0%90%D2%B3%D3%99%D1%8B%D0%BD%D2%AD%D2%9B%D0%B0%D1%80%D1%80%D0%B0%20%D0%90%D1%85%D0%B0%D0%B4%D0%B0%20%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%85%D1%80%D0%B0%D2%9B%D3%99%D0%B0%20%282019%29 | wikipedia | wikipedia | ab | Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада иалхрақәа 2019 шықәса — афбатәи Аԥсны Аҳәынҭқарра ахада иалхра Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа инақәршәан Жәлар реизареи Аԥсны аҳәынҭқарра апардаменти аҿҳәара ԥырҵәеит ԥхынгәымза 21 азы амҽыша 2019 ш-зы. Аха анаҩсан урҭ ииаган нанҳәамза 25 2019 ш-зы.
Аҳәынҭқарра ахада далырхуеит ишахәҭоу имаӡоу бжьыҭырала хә-шықәса рыҩныҵҟа.
Знызынла актәи атур аҿы ишахҭоу алыҵшәа рмоур акандидатцәа, ирзымгар 50% абжьқәа, ҩ-мчыбжьа рыҩнуҵҟа иалагӡан иҟалоит аҩбатәи атур.
Иҟоу Аԥсны аҳәынҭқарра ахада Рауль Ҳаџьымба ихатә кандидатура ықәыргылоит аҩбатәи аҿҳәарахьы.
Абжьыҭира алыҵшәақәа
Аԥсны ахада иалхрақәа актәи ртур аҵыхәтәантәи алҵшәақәа Алхратә комиссиа хада ирыланаҳәеит. Аҩбатәи атур ахь инеит иахьатәи Аԥсны ахада Рауль Ҳаџьымба, уи иоуит 24,83% (20 551 бжьы), аоппозициатә партиа «Амцахара» ахантәаҩы Алхас Кәыҵниа, уи иоуит 22,91% (18 995 бжьы), Олег Аршба изы рыбжьы арҭеит 22,56% (18 668 бжьы). Асҭамыр Ҭарба иоуит 6,89% (5 703 бжьы), Леонид Ӡаԥшьба — 5,97% (4 938 бжьы), Шамиль Аӡынба — 4,32% (3 579 бжьы), Алмас Џьапуа — 2,12% (1 755 бжьы), Артур Анқәаб — 1,7% (1 403), Асҭамыр Какалиа — 1,02% (841 бжьы). Арҭ акандидатцәа рахьтә аӡәгьы атәыла ахадас дырбар рҭахым 1,9% алхыҩцәа — 1 666-ҩык ауаа.
Аԥсны ахада иалхразы аҩбатәи атур мҩаԥысит цәыббрамза 8 рзы. Абжьыҭарахь инеиит 65,99% алхыҩцәа. Аҵыхәтәантәи аихшьаалақәа инарықәыршәаны иара изы рыбжьы ирҭеит 47,39%, Алхас Кәыҵниа изы – 46,17%. Зегьы ирҿагыланы рыбжьы арҭеит 3155-ҩык алхыҩцәа.
Азхьарԥшқәа
Азгәаҭақәа
Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада иалхрақәа | 674 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%8F%D1%8C%D0%B0%D0%BF%D1%83%D0%B0%2C%20%D0%90%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D1%81%20%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BD-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Алмас Севериан-иԥа Џьапуа (; , Аҟәа) — Аԥсуа политик.
Абиографиа
Диит ԥхынгәымза 4, 1979 шықәса рзы Аҟәа ақалақь аҿы; 1996 ш. далгеит Аҟәатәи аҩажәатәи абжьаратә школ; 1997-1999 шш. аррамаҵура дахысуан; 1999 ш. д6алеит Ростовтәи аҳәынҭқарратә економикатә университет, амилаҭтәи адунеитәи економика афакультет; 2010-2014 шш. аус иуан ЗҲƏА «АСД - Аргылара» адиректор хада ихаҭыԥуаҩс; 2014 ш. Аԥсны Жәлар реизара V ааԥхьара депутатс далхын; 2017 ш. Аԥсны Жәлар реизара VI ааԥхьара депутатс деиҭалхын.
Дҭаацәароуп. Ԥшьҩык ахшара драбуп.
Азхьарԥшқәа
Биография Алмаса Джапуа - Sputnik-Abkhazia.ru
Интервью с кандидатом в Президенты Абхазии Алмасом Джапуа
Аԥсны Жәлар реизара 5-тәи ааԥхьара адепутатцәа
Аԥсны Жәлар реизара 6-тәи ааԥхьара адепутатцәа
Аԥсны аполитикцәа
Џьапуаа
1979 шықәсазы ииз
Ԥхынгәымза 4 рзы ииз | 675 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D2%9B%D3%99%D0%B0%D0%B1%2C%20%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D1%80%20%D0%9C%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Артур Мирод-иԥа Анқәаб (; , Гагра ақ.) — Аԥсны политик.
Абиографиа
Диит цәыбррамза 19, 1969 шықәсазы ГаГра ақалақь аҿы; 1986 ш. далгеит Лӡаатәи абжьаратә школ; 1989 ш. дҭалеит Аԥснытәи Аҳәынҭқарратә Университет аҭоурых-зиндырратә факультет, дагьалгеит 1996 ш-зы; Иара убри ашықәсазы рҵаҩыс аусура далагеит Аԥснытәи Аҳәынҭқарратә Университет аҿы; 1997-2003 шш. азындырратә факультет адекан ихаҭыԥуаҩыс дыҟан; 1999-2000 шш. аус иуан Аԥсны Аҩныҵҟатәи Аусқәа Рминистрра иаҵанакуа иҷыдоу амилициатә школ, азеиԥш маҭәарқәа ркафедра еиҳабыс; 2000-2003 шш. аус иуан Аԥсны Аҩныҵҟатәи Аусқәа Рминистрраҿы усҭҵааҩыс; 2006-2007 шш. ҟарачы-Черкессктәи Апедагогигатә институт аҿы аспирант-ҭҵааҩыс дыҟан; 2011-2015 Аҟәатәи абжьаратә милициатә школ еиҳабыс дыҟан «амилициа аподполковник» ичын ала; Иахьатәи аамҭазы аус иуеит «Урыстәылеи Аҳәаанырцәтәи атәылақәеи рҭоурых» иаҵанакуа акафедра арҵаҩы-еиҳабыс; Аԥсны Аџьынџьтәылатә еибашьра далахәын, ахымхәацәа II ргәыԥ даҵанакуеит.
Азхьарԥшқәа
Интервью с кандидатом в Президенты Абхазии Артуром Анкваб
Цәыббрамза 19 рзы ииз
1969 шықәсазы ииз
Аԥсны аполитикцәа
Анқәабаа | 676 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B0%2C%20%D0%90%D1%81%D2%AD%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%80%20%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Асҭамыр Валери-иԥа Какалиа (; , Аҟәа ақ.) — аԥсуа политик.
Абиографиа
Диит Аҟәа ақалақь ажьырныҳәамза 4, 1976 шықәса рзы; Далгеит Аҟәатәи ажәибыжьтәи абжьаратә аурыс школ; 1993 шықәсазы Гәдоуҭатәи Арратә горнизон аҟны арра дахысуан; Аԥснытәи Аҳәынҭқарратә университет арратә кафедра даушьҭымҭоуп; 1998 ш. ААУ аекономикатә факультет далгеит; 2001 ш. далхәын Кәыдрытәи аиҩхааҿы имҩаԥысуаз аоперациа; 1994-2000 шш. рзы — Аҟәатәи аџьармыкьаҿы гәаҭаҩыс аус иуан; 2000-2001 шш. рзы Жәларбжәаратәи агәыҳалалратә еиҿкаара «Премиер-Уржанс» аҟны англыз бызшәа ахьынтәи аурысшәахь еиҭагаҩыс аус иуан; 2002-2003 шш. рзы аус иуан Москватәи акомерциатә фирмақәа руак аҟны; 2004-2005 шш. рзы Аԥсны Ахада иадминистрациа аиҳабы ицхырааҩыс дыҟан; 2005-2007 шш. рзы Апсны Аҳәынҭқарраҿы Ареспублика Преднестровиа Ахаҭарнакс дыҟан; 2007-2015 шш. Аԥсны Аҳәынҭқарра Аҵәахырҭатә банк аревизорс аус иуан; 2010-иахьа уажәраанӡа хаталатәи усдкылаҩыс дыҟоуп. Аҭоурыхтә роман «Гостеприимное море» авторс дамоуп.
Азхьарԥшқәа
Интервью с кандидатом в Президенты Абхазии Астамуром Какалия
Аԥсны аполитикцәа
1976 шықәсазы ииз
Ажьырныҳәамза 4 рзы ииз | 677 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D2%9F%D0%B0%D0%B8%D0%B0%2C%20%D0%A1%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BD%20%D0%A8%D1%8C%D0%BE%D2%AD%D0%B0-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Сослан Шьоҭа-иԥа Салаҟаиа (; ) — аԥсуа политикеи аҭоурыхдырҩеи.
Абиографиа
Диит рашәарамза 27, 1965 шықәса рзы; 1971-1982 шш. аҵара иҵон Н. А. Лакоба ихьӡ зху Аҟәатәи абжьаратә школ аҿы; 1982-1987 шш. рзы Аԥснытәи Аҳәынҭқарратә Университет аҭоурых аҟәша, аҭоурых-зындырратә факультет аҿы аҵара иҵон 1987-1990 шш. рзы Д. И. Гәлиа ихьӡ зху Аԥснытәи абызшәеи,алитературеи,аҭоурыхи ринститут аҿы аспирантс дыҟан; 1991 ш. инаркны аус иуеит рҵаҩыс, арҵаҩы-еиҳабыс, адоцентс Аԥсны аҭоурыхи, археологиеи, аетнологиеи ркафедраҿы; 2002 ш. инаркны Аҭҵаарадырратә институт аҿы аҭҵаарадырратә аусзуаҩыс дыҟан; 2011-2017 шш. аҭҵаарадырратә усқәа рзы адиректор ихаҭыԥуаҩыс дыҟан; Аҭоурых ҭҵаарадыррақәа дыркандидатуп, ААУ адоцент.
Ашәҟәықәа
Абхазия в годы аграрной реформы П. А. Столыпина, Аҟәа, 2012, 76 с. онлаин
XIX ашәышықәсеи - XX ашәышықәса алагамҭеи рзтәи Аԥсны аҭоурых азҵаатәқәа аԥсуа советтә ҭоурыхтә ҭҵаарадырраҿы, Аԥцны Аҭҵаарадыррақәа Ракадемиа Д. И. Гәлиа Ихьӡ Зху Аԥсуаҭҵааратә Институт, Ақәа, 2009. 123 с. онлаин
История и историография Абхазии XIX - нач. ХХ века, Lambert Academic Publishing, Маврики, 2018, 151 с. ISBN 978-613-9-86020-3. онлаин
Азхьарԥшқәа
Выборы Интервью с кандидатом в Вице-президенты Абхазии Сосланом Салакая 19 08 19
Аԥсны аполитикцәа
Аԥсны аҭоурыхдырҩцәа
Салаҟаиаа
1965 шықәсазы ииз
Рашәарамза 27 рзы ииз | 678 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BE%D0%B8%20%D0%8F%D1%8C%D1%83%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%82%D0%B5%D0%B8 | wikipedia | wikipedia | ab | Ромеои Џьулеттеи () — Уильиам Шекспир ипиеса.
Азхьарԥшқәа
«Ромеои Џьулеттеи» апремиера 21.08.2019
Уильиам Шекспир ипиесақәа | 679 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D3%99%D1%8B%D1%87%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%2C%20%D0%A1%D2%AD%D0%B5%D4%A5%D0%B0%D0%BD%20%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B8%D0%BB-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Сҭеԥан Михаил-иԥа Қәычбериа (; , Река ақыҭа, Очамчыра араион — ) — Аԥсны ашәҟәыҩҩы.
Абиографиа
Диит 1912 шықәсазы Река ақыҭа Очамчыра араион. Иԥсҭазаара далҵит 1942 шықәса хәажәкырамза 18 рзы.
Иқыҭаҽтәи аҵара даналга, 1927 шиқәсазы Н. Лакоба ихьӡ зху Ақәатәи абжьаратәи аԥсуа школ аитернат даанахәоит. Убри ашьҭахь, 1935 щықәсазы, Аҟәатәи аҳәынҭқарратә педагогтә институт дҭалоит, далгоит 1939 шықәсазы.
Дҭахеит аҩбатәи адунеитә еибашьраеӷҽы.
Антологиаҿ иаробоу иажәеинраалақәа аагоуп, 1966 шықәсазы иҭыҵыз «Аԥсадгьыл аазы» аизга аҟнытә.
Алитература
Азхьарԥшқәа
Кучбериа Степан Михайлович
Қәычбериа Сҭеԥан Михаил-иԥа
Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа
Аԥсны апоетцәа
Қәычбериаа
Аибашьра иалаӡыз
1913 шықәсазы ииз
1942 шықәсазы иԥсыз
Хәажәкырамза 18 рзы иԥсыз | 680 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%83%D2%AD%20II | wikipedia | wikipedia | ab | Дaуҭ II (; ? — 937) — Қырҭтәыла аҳ 923-937 шықәсқәa рзы.
Қырҭтәылатәи аҳцәа
Багратиони
937 шықәсазы иԥсыз | 681 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%B0%2C%20%D2%B6%D0%B8%D2%B7%D0%B8%D0%BA%D0%BE%20%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%B0-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Ҷиҷико Тома-иԥа Нодиа (, Лыхны ақыҭа, Гәдоуҭа араион — ) — Аԥсуа шәҟәыҩҩы, апоет.
Абиографиа
Диит 1922 шықәса жьҭаарамза 20 рзы Лыхны ақыҭа Гәдоуҭа араион. Иԥсҭазаара далҵит 2003 ш. азы. 1940 шықәсазы дҭалоит Аҟәвтәи аҳәынҭқарратә педагогтә институт далгоит 1940 шықәсазы.
Акьыԥх аҽы дцәырҵит а-40-тәи ашықәскәа инадыркны. Аколлективтә уизгақәа Аԥснытәи апоетцәа /1947 шықәса/, Аҽар рыбжьы /1949 шықәса/, агазуҭқәа́ Аԥсны ҟаԥшь, Бзыԥ ҟаԥшь /иҭыԥуан Гәдоуҭа/, Альманах адаҟьақәа реы.
А-50-тәи ашықәсқәа инадыркны маҷ-маҷ аре́иаратә уе дацехьаҵуеит.
Алитература
Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа
Аԥсны апоетцәа
Нодиаа
1922 шықәсазы ииз
Жьҭаарамза 20 рзы ииз
2003 шықәсазы иԥсыз | 682 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D4%A5%D1%81%D0%BD%D1%8B%20%D0%90%D2%B3%D3%99%D1%8B%D0%BD%D2%AD%D2%9B%D0%B0%D1%80%D1%80%D0%B0%20%D0%90%D1%85%D0%B0%D0%B4%D0%B0%20%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%85%D1%80%D0%B0%D2%9B%D3%99%D0%B0%20%282011%29 | wikipedia | wikipedia | ab | Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада иалхрақәа 2011 шықәса — аԥшьбатәи Аԥсны Ахада иалхрақәа имҩаԥысит 2011 ш-зы нанҳәамза 26 рзы. Анаҩстәи Ахада иалхрақәа иҟалар акәын 2014 ш-зы, аха Апсны ахада Сергеи Багаԥшь иаалырҟьан 2011 ш-зы лаҵарамза 29 рзы иԥсҭазаара далҵуеит.
Рашәарамза 8 рзы Аԥсны Аҳәынҭқарра Жәлар реизара ишьақәнаргылоит изаамҭанымкәа иҟалараны иҟалоз абжьыҭирақәа ррыцхә, уи ҟалар акәын Аԥсны Аҳәынҭқарра Аконституциа иақәшәо хымз рыҩныҵҟа ахада иԥсра инаркны.
Абжьыҭира алыҵшәақәа
Азхьарԥшқәа
Аԥсны Аҳәынҭқарра Ахада иалхрақәа | 683 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D1%8B%D1%80%D2%AD%D1%82%D3%99%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%82%D3%99%D0%B8%20%D0%90%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%82%D3%99%20%D0%A1%D0%BE%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%81%D1%82%D1%82%D3%99%20%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Қырҭтәылатәи Асоветтә Социалисттә Республика, Қырҭтәылатәи ССР —
Азгәаҭақәа
СССР аидгылатә республикақәа | 684 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B1%D0%B0%2C%20%D0%9D%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%20%D0%90%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%BE%D0%BD-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Нестор Аполлон-иԥа Лакоба (, Лыхны ақ., Сухумский округ, Кавказское наместничество, Российская империя — , Қарҭ) — Аԥсны абольшевик, асовет политик.
Абиографиа
Ахәыҷреи ақәыԥшреи
Диит 1893 ш-зы лаҵарамза 1 Лыхны ақыҭа аԥсуа нхаҩы иҭаацәараҿы.
Лыхны ақыҭа аҭоурыду змоу ақыҭақәа иреиоуп, ишьҭоуп иара Кавказ ашьхақәа ирыгәҭылак Гәдоуҭа ақалақь иацәыхарамкәа. Ақыҭа агәҭа ишьҭоуп аҭоурых ҭыԥ Лыхнашҭа ҳәа изышьҭоу. Ари ашҭаҿы имҩаԥыргон жәлар рныҳәа дуқәеи аспорт хәамаррақәеи. Адәы аҿықәахьшәа игылоуп аҭоурых ду змоу ахани, ижәытәӡоу ауахәамеи.
Лыхнашҭа шаҳаҭра ауеит Аԥсны имҩаԥысуаз ареволиуциатә хҭысқәа. 1921 шықәсази 1924 шықәсази имҩаԥысит ҭауади-аамсҭеи рыри анхаҩцәеи реидыслара. Ақәгылара мҩаԥысгоз ириблит Аԥсны аҳ иҩны. Уи ашьҭыхь ас еиԥш иҟаз ақәгылара, аҳ ир шьоурак аҳасабала ақыҭақәа жәнакы ықәыблаа иргеит.
Иҿыцу иӷәӷәоу ажәлар рықәгылара ари ашҭаҿ имҩаԥысит рашәарамза 1866 ш-зы. Уи ақәгылара зыхҟьаз Аԥсны Аҳцәа анхацәа ирзаԥырҵаз ареформа акәын. Лыхны иалагаз ақәгылара аамҭа кьаҿла Аԥсны зегь атәнатәит. Аха мчыла аиҟарамра иҟаз иахҟьаны анахаҩы жәлар рзы ишьаарҵәырахеит.
Лыхнашҭа иагәалашәоит анхаҩыжәлар реизара ду Аԥсны Асовет мчра аиааира анага. Ари ақыҭаҿ акәын ажәлар рымч аԥхьа иахьӡрыжәхоз.
Имаҷҩым ажәлар ахақ әиҭра рзаагаразы зшьа каҭәаз аихаҩцәа.
Ҭауади–аамстеи рнапала, Нестор Лакоба иаб иира хымз шагыз дҭахоит. Уи еиҳарак дзыхҟьа Лыхны жәлар реизараҿ дықәыгылан ҭауади-аамсҭеи дырҿагылан дцәажәеит. Иара уи акәхеит Аполлон Лакоба игәаӷ кны, ҽнак дҽыжәлан дшаауаз ицәҵагылан иихсеиуеит.
Иаб данҭаха ашьтахь, ус аҭагылазаашьа шыцәгьазгьы иҵегь иуадаҩуахеит Ҷнаагә ҳәа хьыӡшарас измаз Нестор Лакоба иҭаацәараҿы. Нестор иан хаҩк асабицәа знапаҿы инхаз аԥсҭазаара лҽаҵалырхомызт.
Нестор Лакоба иан гәаҟрыла дҭалҵоит Афон Ҿыцтәи ауахәаматә школ, қьырала ахә шәаны. Уи ашколаҿ Нестор аҵара иҵон ҩышықәса, анаҩсан далган Лыхнытәи ҩышықәсатәи абжьаратә школ.
Ахәыҷы изҳауан агәырҵҟәыл бзиа иманы. Бзиа дырбон иаҩзцәа хәыҷқәа, рыԥсы ихҭнырҵон. Есааира ахәмарра, агәырӷьара, ашәаҳәара, ашьхаруаа рыкәашара ахьыҟаз дрылукаауан урала рацәак еҩцамыз аҷкәын хәыҷы.
1905 ш-зы ашкол даналга ашьҭахь, иагьа гәаҟра ихигазаргьы, иуацәеи ақыҭа рҵаҩы рыцхырааралеи дҭалоит Қарҭтәи ауахәаматә училише, уи уа ицхрааит Кавказ иқәынхо ақыҭанхаҩцәа адырра роурц жәларбжьаратә агәылҳалалра.
Ишеилкааз ала, ауахәама иара иамаз аҵараиурҭақәеи ҭауиди-аамсҭеи ракәын изыдҳәалаз. Аха аҵара иалгар зҭахыз анхаҩыжәылар ауахәаматә ҵараиурҭа ирҭахы-ирҭахым иалгар акәын. Ауахәаматә ҵараиурҭаҿ аҵара зҵоз Н. Лакоба зынӡа ихахьы иааигомызҭ иара дазкхарц.
Ауахәама апапцәа изларбоз ала Аԥснытәи рааӡаҩ зыӡаскгьы ауахәаматә шәыҟәқәа дрызҿлымҳаӡа. Уи иԥсшьараамҭаз дриԥхьон игәрагагам алитература, иара убас иҩызцәагь адиԥхьалон уи аҩыза алитература даргьы аԥхьаларц. Лакоба ус акәзаргьы ибзиан иааирыԥшуан идыррақәа дыӡҭаз аганахь ала. Аҵара даналга ашьҭахь аучилишьа ахылаԥшьҩы дихәцәажәеит абас: "Воспитанник Лакоба имеет склонность к чтению недозволенных в училище книг, ведет дружбу со старшекласниками."
1910 ш-зы усҟантәи аамҭаз жәыбжь шықәса зхыҵуаз Н. Лакоба дҭалоит Қарҭтәи ауахәаматә семинариа. Усҟантәи аамҭаз иара имаз ирҵаҩцәа агәра ганы иҟан, уи ауахәама агәра зго маҵуҩк шиакәахо. Аха илыҵшәадахеит.
Нестор асеминариаҿ аҵари иҵонаҵы, уи хәқәкыла аус рыдиулон ареволиуциатә дунеихәаԥшра.
Асеминариаҿ аҵара зҵоз раԥшьгалара еҿыркааит алитературатә кружок. Гәынамӡарыла асеминариа аиҳабы дақәшаҳаҭхоит акружок аиҿкаара иаԥшьыргаз, аха уи игәы иаанагон ҭауади-аамсҭеи ирыдҳәалоу, урҭ ирҿагылоу алитература иаԥхьом ҳәа. Аха уи ус акәмызт. Лакоба егьырҭ акружок алахәцәеи алитература рхы иадырхәон даҽа хырхарҭак ахь. Акружок алахәцәа ирлас-ирласны еизалон, нас рызегь еицаԥхьалон.
Маӡала ирылаҿиоз ареволиуциатә абрашурақәеи апрокламациақәеи. Изныкымкәа Нестор иҩызцәа рыгәҭа иаартны ирылаиҳәон иреволиуциатә хәаԥшракәа.
Ари апиродаз зыԥсы ҭоу зегь, имшәоз, ԥхьа ицоз зегь ианырхәаҽуа аамҭан. Абри аҩыза ареволиуциатә семинарқәа усҟантәи аамҭаз, иара убас абри аҩыза ахыбра аҵаҟа есааира аҳцәа рҟынтәи хылаԥшра згымыз азы, иԥжәаз бзарбзанк иаҩызан.
Ирылагеит арепресиақәа. Шықәсык анаҩысан Нестор иҵара данҭала ашьаҭахь, уи аҵара зциҵоз агәыԥы иареи асеминариа иҭырцоит имҩаԥыргоз ареволиуциатә агитациа иахырҟьаны уаҳа даҽа семинарик ахь ирыдрымкыло.
Абасала адоуҳатә ҵара нхеит ишьҭахьҟа. Аамҭа шьҭа шьҭахҟа иузыргьежьуам. Арԥыс қәыԥш иҿаԥхьа иаатуеит аԥсҭазаара ҿыц, уи аԥсҭазаара ҿыц азықәԥара аҭахын хамеигӡарада ажәлар алашьцара излаз ралгараз, иара убри иԥсҭазара зегь азикуеит.
1911 ш-зы аԥхынра Нестор диасуеит Баҭымҟа. Уажәшьҭа идырын усҟантәи ашықәсқәарз баҭымтәи аусуцәа иалкааз еилаҵәан иҟаз ареволиуциатә атриадқәа Қырҭтәыла акласс аусуцәа шракәыз. Ленинтәи адҵа анапхгарала абольшевикцәа имҩаԥыргон анеФттә зауадқәа, иара убас еиуеиԥшым аусура аҭыԥқәарҿ, Баҭым ақалақьаҿ активла имҩаԥыргон аиҿкааратә усурақәа.
Нестор Лакоба ирласны еилашуаз аԥсҭазаара далашҩкуеит, баҭымтәи аусуцәеи ақыҭауааи гәахәарыла дыртәыртәуеит. Аамҭак ала уи агимназиатә курсқәа дырхысуеит, иара убас иазыҟаиҵоит ахәыҷқәа аиҵыбыратә класс аҭалараз. Аха Нестор иоуаз иулафахәы изхомызт азыҳәан ақалақь анапхгараҿ асанитар агентс аусура далагеит. Ари иусура иабзоураны инарҵаулан еилыкаауа далагеит аусусцәа рыԥсҭазаара. Уи ирлас-ирласны дырҭаауан аусуцәа ахьынхоз аҩныжәқәа, амла иаго, ахьҭа иакуа ахьыҩназ. Аусуцәа русуратә мшы азауадқәарҿ 9-10 сааҭ еиҳан иахәҭаз анорма аҵкьыс. Урҭ реиҳабацәа русуцәа ргәхьаа ркымызт. Нестор агәра ганы дыҟан аусуцәа рычҳара шхажжыло, уи ареволиуциа дуахь шикылнаго.
Аусуцәа аԥхьагылаҩцәа рыцхыраарала Нестор Лакоба 1911 ш-зы абольшевикцәеи иареи реимадара дацхраауеит.
Нестор иара иаҵкыс қәрала еиҳабацәа иҩызцәа, уи игәарҭеит илаз ахақәиҭра агәазыҳәара.
Нестор раԥхьаӡа акәны иоуеит адҵа аусуцәа ркварталқәа дрылаланы ареволиуциатә бзьыцқәа рыларҵәара ажәлар рыԥсҭазаара аиӷьратәраз.
1912 ш-зы Нестор Лакоба далалоит Акомунистә партиа. РСДРП аиашатә гәыԥ адҵала уи имҩаԥыгон апропагандатә усура анхаҩцәа рыбжьара Баҭым атәылаҿацә иахьаҵанакуаз. Аҳцәа рполициа рылаԥш ахырԥараз уи еиҿикаауан ақыҭақәарҿ жәлар рыхәмаррақәа. Ақыҭа ҿарацәа хәмаруанаҵ, Нестор маӡала имҩаԥигон абольшевикцәа ирыдгыла шахәҭоу.
Н. Лакоба ирлас-ирласны акварталқәа дырҭаауан. Уи иара дахьнеиуаз зегь гәыкала дрыдыркылон.
Атәыла зегь иатәнатәуа иалагеит иҿыцу ареволиуциатә ҿиара. Уи еиҳа-еиҳа аҽарҭбаауан Баҭым ажәлар рыбжьареи, уи аҵакыреи рҿы. Аусуцәеи анхаҩцәеи рықәԥара ԥышәак иаҩызан. Уи ақәбара активла зҽалызкааз дреиуан Н. Лакоба.
Абольшевикцәа аус руан иуадаҩыз аҭагылазаашьаҿ. Аҳцәа рполициа ршьапы иқәнарҟьеит ареволиуционерцәа реиҿкаара аԥшаараҿ. 1913 шықәса аламҭаз урҭ ирылшеит аилкаара аԥсуа-пропагандист дыӡусҭоу, урҭ аиҿкаарақәа хадара азызуа, уи агентцәа дзлагәарҭаз ала ирлас-ирласны анхаҩцәа рыҩнықәа рахь дырҭаауан, аха ииашоу амотив рымамызт ахара идҵан дызларкыша. Аха зегь дарароуп уи иԥхьаны иарҳәоит „хатә гәԥхарала“ Баҭым ақалақьи уи анҭыҵи аанижьырц.
Изҿыз аус хымбгаларц азы Нестор дызлаз ареволиуциатә еиҿкаара азин ирҭоит Аҷариа аамҭала ааныжьра. Уи аамҭа ақьаҿла гижуеит иқыҭа гәакьахь.
Иахьабалакынтәи иааиуан ажәабжьқәа ареволиуциатә ҵысрақәа ирыдҳәалаз, аха Нестор усда дтәамызт. Уи иӡбоит Нхыҵ Кавказ Грозны ақалақь ахь дцарц. Грозны анефт усуцәеи Баҭымтәи аусуцәеи дареи акыр еизааигәан. Ара дахьыҟази, Аҷариатә усуцәеи реиԥш ареволиуциатә мчы ӷәӷәа рылан.
Нестор Лакоба иԥсҭазаараҿ иҿыцу мҩахеит ахақәиҭраз ареволиуциатә қәԥара.
Ажәлар рыӡрыжәра
Грозны ақалақь Н. Лакоба иреволиуциатә усурақәа ирыциҵоит. Абольшевиктә пропаганда имҩаԥыргоз алыҵшәа бзиа аман. Аамҭа кьыҿла Лакоба аҭыԥантәи абольшевиктә организаци алахәылацәа даарылукаартә дҟалеит.
Аамҭак иалакӡаны уи иҵара аус адиулон, ихы данақәиҭаз аамҭа арҵага шәҟәқәа дрытгәалан иҽазыҟаиҵон Грознатәи ареалтә училишьа аҭалараз, дагьҭалоит ақәҿиара бзиақәа иманы 1915 шықәсазы далгоит, уи дшалгаз алагь иоуеит аршаҳаҭга. Н. Лакоба аҵара изырҵоз арҵаҩы М. Ф. Гутовски уи зкны иҩуан:
Нестор Лакоба иҭахын иҵара иацииҵарц; 1916 ш-зы уи дцоит Харковҟа, дагьҭалоит Харковтәи ауниверситет аиуристтә факультет. Аха Лакоба иҵара далгаратә аҭагылазаашьа имоут. Ицон аибашьра. Атәылаҿ аҭагылазаашьа акыр ибааԥсхеит, аӷарра иаӡҳауа иалагеит. Ауниверситетаҿ аҵара зылшоз акры змаз астудентцәа ркәын. Аха Лакоба имамызтуи аҩыза алшареи ацхыраареи. Убри инахырҟьаны иҵара ааныпсны дхынгқуеит Аԥсныҟа.
Актқәи Аџьынџьтәылатә еибашьра алакамҭаз аҳратә напхгара ирыӡбоит ргәы иҭакны ирымаз аус анагӡара, урҭ ирҭахын аамҭа кьаҿк иалагӡан аихамҩа аҟаҵара. Ашьхарахьи агаҿа иаԥну адгьыл аҟьаҟьареи рҿы ицәырҵуа иалагеит аԥшьааратә партиа, урҭ инарышьҭархханы иааит аихамҩа аргылаҩцәа. Арҭ ауаа еиҳараҩык иааз Урыстәыла агәыберниа иаҵанакуа ақыҭақәа иатәын, уи аамҭаз урҭ даара амла иаго акәын ишыҟаз.
Аха дара еиҳарак изхыццакуаз изҿоз аргылара акәын — уи иаман ихадароу арратә дҵа, ихадароу астратегиатә ҵакы.
Амшын Еиқәа амагистралцәа имаҷымқәа амал азоурижуан. Аха уи зҿыба иҭалоз аргылара иалахәыз ачынуаа ракәын. Еизган ирымаз аусуцәа аулафахәы имаҿӡан акәын ишроуаз, уи ала рхы рзныҟәылго аҟынӡа.
Аԥсныҟа ихынҳәыз Н. Лакоба баша ус дымтәаӡакәа дҭалоит Гудоуҭатәи амҩыаргыларатә техникум. Уи ирласны драбадыруеит аусуцәа, иара убас уи еиликаауеит урҭ рџьеи, рыԥсҭазаареи аҭагылазаашьа. Уи ара амҩаргылаҩцәа рыгәҭа далагоит иреволиуциатә усура.
Уи иҩызцәа абольшевикцәеи иареи ааԥсара ҟамҵакәа аус рыдырулоит ихьыҟоу ақыҭа акәша-мыкәша.
Гәдоуҭатәи абольшевикцәа ирыман иалукааша ареволиуциатә традициақәа. Гәдоуҭатәи аусуцәа ргәаларшәарҿ макьана иҟан уажәаабыкьа ареволиуциатә қәԥара аепизодқәа, урҭ акәԥарақәа мҩаԥысуан зҽалызкааз ареволиуционер Серго Орџьоникиӡе инаԥхгаарала. Раԥхьатәи аурыс револиуциа 1905 ш-зы иҟаз аамҭаз Гәдоуҭа ақалақь иалукааша аҭыԥ аанакылеит Аԥсны ареволиуциатә хҭирскуарз Гәдоуҭа ақалақь аҿы имҩаԥган жәлар реизара, уи аизара хыркәшан ажәлар гәахәарылеи напеинҟьареи рыла ирыдыркылаз С. Орџьоникиӡеи иажәахә ала. Уи нырҵәан абарҭ ажәақәа рыла. «Долой Николая кровавого!». Ақалақь иацәыхарамкәа Орџьоникиӡе еиҿкаарала усҟантәи аамҭаз аус зуаз ақалақьтә хәышәытәрҭарҿ фелшырс, имҩахигеит абџьар ақәылаҩҿцәарз. Иара абраҵәҟьа иҟалеит ажәылара ақыҭауааи аҳ ирхәҭеи рыбжьара.
Арҭ агәалашәартә мшқәа, макьан ишшыз инхон ажәлар рхаҿы. Иагьа ажәлар аџьамыӷәа цәгьа иҭадыргылозаргьы, урҭ гәҭакыс ирыман Гәдоуҭатәи абольшевикцәа даҽазнык абольшевиктә хеидкыла аиҭарҿиара.
Жәабранымза 1917 ш-зы Аԥсны Урыстәыла ареволиуциа аиааира шагаз ала ажәабжь шаараҳаз еиԥш, Гәдоуҭатәи абольшевикцәа Н. Лакоба инаԥхгарала, Серго Орџьоникиӡеи ирылаиҵаз атрадициақәа дриқәныҟәаны ареволиуциатә активтә масса еиҿыкааит. Абольшевикцәа ажәлар идеилдыркаауан Ленин илозунг «Вся власть — советам!» ҳәа изҳәоз аҵакы, уи ахықәкы ажәлар рзы.
Хәажәкыратәи амшқәа рзы 1917 ш-зы Лыхны еизеит хыԥхьаӡара рацәала анхаҩжәлар. Ари аизара дуаҿ иаадырԥшит ажәлар ирымаз агәынамӡара аамҭала Аԥсны иахгылаз анахгаҩцәа рахь. Урҭ аменшевикцәеи ҭауади-аамсҭеи ракыра ишрҵагылозгьы, аизара алахәылацәа далырхуеит Гәдоуҭатәи ацуҭа ахылаԥшҩыс Нестор Лакоба. Ари алхра башамызҭ. Уи идгылаҩцәа ирбарҭан, зегь реиҳа иӷәӷәаз, ажәлар рыгәрагара иаԥсаз аӡәы шиакәыз.
Аменшевикцәа аесерцәа, ажәлар зыргуаҟуаз амучацәеи Гәдоуҭа аҵахара иаҿын. 1917 шықәса ԥхынгәазы амчра зегьы инасуеит Асовет еидгыла рышҟа.
Уи амшқәа рзы Н. Лакоба есааира ажәлар рыгәҭа дубар алшон. Изныкымкәа дықәгыланы дцәажәахьан ажәлар рыгәҭа, ииҩуан ихьыԥхьаӡара рацәала ареволиуциатә прокломациақәа.
Арҭ апрокломациақәа ихадоу ароль нарыԥӡоуит ажәлар ареволиуциатә гәалаҟазаара ашьҭыхра.
1917 ш-зы лаҵарамзазы Қарҭ имҩаԥган 1-тәи Кавказтәи Асовет ааԥхьара. Ари ааԥхьараҿ делегатс далхын Н. Лакоба. Н. Лакоба дықәгылан иџьбараз ажәахә ҟаиҵеит, уи уа дрықәыӡбон аменшевикцәа рхаҭарнакцәа. Уи иажәахә ибзиаз алыҵшәа аиуит. Қарҭ иҟаз аар револиуцианерцәа рмтингаҿ.
Н. Лакоба иахьабалак пропагандак аҳасабла ихы иаирхәон Ленинтәи аидеақәа. Ааԥынраз 1917 ш-зы ауахәама аусуцәа еизеит Аҟәа ирыӡбарц азҵаара аԥсуа уахәамақәа рхҳәаақәҵараз. Ари аизараҿ зынӡак изыԥшуамызт Лакоба, аха иара днеит ари асездарҿ, уи уа иқәгылараҿ дызааҭгылаз анхаҩы жәлар ргәы иҵхоз азҵаарақәа ракәын, уи асиездаҿ згәы намӡоз рыбжьқәа ишаҳауазгьы иқәгылараҿ ирылеиҳәеит: «Трудовой народ, — сказал он, должен теперь сам разрешить наболевшие вопросы, а здесь попы, вкупе с людьми в чинах, орденах и аксельбантах, говорят за него и говорят от имени народа».
Н. Лакоба иқәгылара жәлар реизара ақыҭа Петропавловск аҿы иҟаз гәахәарыла ажәлар ирыдыркалеит. Уи уа иҟаз аамҭалатәи анапхгара ирықәқҽит имҩаԥыргоз аусқәа ажәлар ирҿагылоз.
Ареволиуциа алагамҭа инаркны аӷацәа иаразнак еилыркааит Лакоба иалукааша аӡәы шиакәуз, убри инаркны иалагеит аикәым иӡҳәара Петропавловск иҟаз аизараҿ аамсҭацәа рхаҭарнакцәа, аҩныҵҟатәи аусқәа еилзыргоз рҿы ацәгьа рҳәоит Лакоба аҳцәа дырҿагылан агиҭациа ҟарҵоит ҳәа. Ацәгьаҳәаҩцәа иазыԥшын Лакоба ахара анидырҵо ҳәа. Аха усҟан Лакоба Гәдоуҭатәи архәҭа ргарнизон ахаҭарнакцәа идгылеит, ирҭахы-ирҭахым аменшевикцәа Лакоба доурышҭыр акәхоит.
Октиабыртәи ареволиуциа аиааира анага ашьҭахь, Аԥсынгьы ирласны иатәнатәит. Аԥсны абольшевикцәа еиҳагьы рыҽдырӷәӷәоит, ирыԥшаауа иалагеит рыцәгьа зҳәоз. Аменшевикцәа ракәзар урҭгьы ирылшоз ҟарҵон, абольшевикцәа рымч еиҵаҟьарҵаз.
1917 ш-зы Аахыҵ Кавказтәи акомисариат ирласны ирыӡбеит Аҟәа антидемократиатә асезд аиҿкаара «Аԥсны раԥхьатәи анхаҩырцәа рсезд» хыс иаҭаны. Аха аменшевикцәа анхаҩцәа ржьара рылымшеит. Ари асездаҿ Ефрем Ешбеи Нестор Лакобеи абольшевикцәа рыдҵала ирыӡбеит ирласны еиҿыркаарц Аԥсны ииашоу аусуцәеи анхаҩцәеи рыла Асовет еидгыла, амчрагь рырҭарц.
Нестор Лакобеи, Ефрем Ешбеи, Гьаргь Атарбекови, егьыр акомунистцәеи иҟарҵоит жәлар рмобилизациа абуржуаз-меншевикцәа жәлар сыргәаҟуаз ирҿагыларц. Лакоба дықгылеит аԥхьахә ажәахә иманы Гәдоуҭатәи адгилҭыԥаҿ, иара убас Гагратәи Гәмысҭатәи аҭыԥқәарҿы. Арҭ аизарақәа имҩаԥысуан даара иӷәӷәаны. Аменшевикцәа аизара зҽалазырхуз зҭахыз урҭ ықәцан анхаҩцәа рыла ирԥхашьаны.
Ари апириудаз Н. Лакоба ибзоуралеи, иара убас гәыԥҩык аԥсуа револиуцианерцәеи: И. Варданиа, М. Гобечиа, В. Агрба, игьырҭ Гәдоуҭа иаҵанакуаз ақыҭақәеи рыцхырааралеи еиҿкаан ареволиуциатә анхаҩытә дружина «Кьараз» захьӡыз.
«Кьараз» анапхгареи иара убас апартизантә гәыԥқәеи рыла, урҭ ахақәиҭреи рықәԥараз иабзоураны ишьақәгылеит Аԥсны Асовет мчра.
Гәдоуҭа иахьаҵанакуа зегьы ареволиуциатә мчрақәа ирацәаны иҿион, еиҳагьы иӷәӷәахон. Ареволиуционерцәеи ажәлари еиҳа-еиҳа еизааигәахон. Кавказтәи аҿацәтә комитет РСДРП аԥсуа абольшевикцәа имҩаԥыргоз аус шынарыгӡоз ала иажәахә аҿы дазааҭгылеит абас:
Ленин изнамиа ирҳаракны икны, Аԥсны абольшевикцәа рҽазыҟарҵон зегь реиҳа иӷәӷәаз ажәыларахь.
Ажәаатәи ашықәс хьанҭа
1918 шықәсазы иқәуԥшу Асовет республиказы даара акыр иуадаҩхеит. Уи макьаназ изықәгәыӷуаз еиҳарак жәларбжьаратәи аимпериатә буржуазиа акәын. Аконтрреволиуцианерцәа аиааира згаз ажәлар ирҿагылан аибашьра иалагеит. Асовет республика аҽаланархәыр акәхеит акыршықәса ицоз атәылауаҩратә еибашьра, уи рымч зегь азааданы аконтрреволиуционерцәа рымчра ықыргар акәын, иара убас урҭ ирыдгылоз аҳәаанырцәатәи ақәылаҩцәеи.
Атәыла анҭыҵгьы аҩныҵҟагьы аҭагылазаашьа цәгьа иҟаз Асовет республикаҿы, Қырҭтәылатәи аконтрреволиуцианерцәа ирҭахын ишалҵлакгьы рыҽдрӷәӷәарц. Аусуцәеи анхаҩцәеи аҭагылазаашьа абзиа аиҿкаараз изықәгәыӷуаз анҭыҵ ацхырааҩцәа рымаӡамызт. Иага ус иҟазааргьы, урҭ ргәы камыжькәа рҽазыҟарҵон акәгылара ҿыцахь.
Аԥсны абольшевикцәа русура асааира анапхгара рырҭон Урыстәылатәи Анапхгара Акомитет асоциал-адемократиатә апартиа аусуцәеи абольшевикцәеи, иара убас урҭ анапхгара арҭон Аԥсны аҿацәтәи акомитет РСДРП.
Абольшевиктә агитаторцәа еиԥымҟьарада имҩаԥыргон ареволиуциатә усурақәа Аԥсны ақыҭақәеи ақалақьқәеи рҿы. Еиҳа-еиҳа ажәлар рацәаҩны урҭ ргәыԥ иалалон. Аԥсуа қыҭақәа рҿы имҩаԥысун амассатә ҽеидкылара анхаҩцәа рыбжьара. Ақыҭауаа зегь реиҳа игәыақәаз, згәы кыдгылахьаз ракәын уахь иалалоз, урҭ рус ҭауади-аамсҭеи адгьылқәа ирадкылан иҟаз рымыхра акәын. Ақыҭақәа ԥыҭк уи аус рнапы адыркхьан.
Ари аус анхаҩжәлар рҿы ареволиуциатә ҵысрақәа анкылараз аменшевикцәа 1918 ш-рзы имҩаԥыргеит «анхаҩцәа рсезд» ҳәа хыс иаҭаны аизара.
Абольшевикцәа ракәзар ари аизара рхы иадырхәарц рыӡбоит рганахь ала. Урҭ ари аизарахь ирышьҭуеит абольшевикцәа рхаҭарнакцәа, хадара азиуан Н. Лакоба.
Уи ажәа ихахьы иганы, дықәгылеит абольшевикцәа рыпрынцып хьчо, уи иаанагон азакәан Асовет жәлар рахь ииасыр шакәыз, ари алаҳәара заҳаз аменшевикцәа реиҳарааҩык амца рыцранаҵеит. Анхаҩыжәылар рхаҭарнакцәа ажәлар еизаны иахыҟаз ахан аҿы, зегь инецҿакны идгылҵны ицеит.
Иага ус иҟазаргьы аменшевикцәа иаартны ирҿагыло ишалагазгьы, абольшевикцәа рхыԥхьаӡара иацымлозар иагхомызт. Анхаҩыжәлар рхаҭарнакцәа иаартны рҽаӡыҟарҵо иалагеит, аменшевикцәа рдиктатура аҿагылараз.
Убри инаҿырԥышны аиааиразы ажәылара аҽазыҟаҵара Қырҭтәыла инаркны Аахыҵ Кавказ зегьы абольшевикцәа имҩаԥыргеит Аԥсны аҽазыҟаҵаратә практика. 1918 ш-зы жәабранымзеи хәажәкырамзеи рзы. Уи аплан аус адулан Баҭым имҩаԥгаз аилацәажәараҿ. Ари аилацәажәараҿ иалахәын: Мамиа Орахелашвили, Ефрем Ешба, Нестор Лакоба, Гьаргь Аҭарбеков. Иара убас иалахәын Амшын Еиқәа афлот ареволиуцианерцәа.
Аилацәажәараҿ иӡбан ирласны Аԥсныҟа абџьар рзыргарц. Уи абџьар Баҭымынтәи Аԥсны аларҵәараз ихахьы игеит Н. Лакоба.
Азеиԥш наԥхгара рзы Гәдоуҭа иҟаз ақәгылара анапхгара азиуан аповстантә оргкомитет ахада Ефрем Ешба. Уи дагьалалоит ажәлар рдружина «Кьараз». Гәдоуҭатәи аҭыӡҭып ареволиуцианерцәа ргәыԥ иалалеит аҭыԥантәи агарнизон асолдатцәа.
Анхаҩыцәеи аусуцәеи рыдружина аҿиара иалагеит Гәымысҭатәи аҭыӡҭыԥаҿ. Зегь реиҳа иҳароку ареволиуциатә мчра аадырԥшит Бабышьра, Дранда, Ҵабал ақыҭақәа рытружиникцәа. Дранда аҳабла еиҿкаан арра-ареволиуциатә комитет, уахь рҽаладирхәеит Г. Аҭарбеков, С. Кухалеишвили, Е. Дамениа, И. Жваниа иара убас егьырҭ абольшевикцәа. Мархьаултәи апартизантә отриад напхгара азнуан С. Кардава, Ҵабалтәи - Х. Керселиан.
Самырзаҟантәи аҭыӡҭыԥ маӡала анаԥхгара азиуан зегь реиҳа имцаԥшьыз ареволиуцианер П. Даӷәыз.
Зегь реиҳа ареволиуцианерцәа активтә усура мҩыԥыргон Гагра ақалақь. Араҟоуп зегь раԥхьатәи ажәыларақәа ахьымҩаԥысуаз хәажәкырамза алагамҭаз. Рыцхыраараз иааит Шәачатәи Гәдоуҭатәи ареволиуциатә атриадқәа. Ари ажәылара иҟаз Гагра ақалақь аҿы аиааира агеит. Асовет мчра. Анагҵком ахантәаҩыс ара далхын абольшевик аусуҩ Д. Смирнов.
Ари аиааира инашьҭарххан Гәдоуҭатәи аҭыӡҭып исоветтәны иҟалеит. Хәажәкырамзазы Гәдоуҭа ақалақь еиҿкаан аусуцәеи ақыҭауааи рхеидкыла. Уи ахеылак иалалеит: В. Агрба, И. Варданиа, И. Чамагуа, П. Козловски и. уб. иҵ.
Н. Лакобеи Константин Инал-иԥеи рнаԥхгарала агварди каԥшь ротриад рҿынархеит Аҟәа ашҟа. Аменшевикцәа рхадара Аҟәа иҟаз иаргәаҭеит даара. Усҟанәи ахадараҿ иҟаз Чхиквишвили Аԥсны иҟаз аҭагылазаашьа иахҟьаны Қарҭҟа адырра ҟаиҵоит, ареволиуционерцәа рымч еиҳа-еиҳа аӷәӷәахара ишаҿу, дара аменшевикцәа рымчра даара ахьысҳахара ишаҿу.
Абольшевикцәа аменшевикцәа ирыжәылеит ҩ-хырхарҭак рыла. Аҩадатәи ахырхарҭа Гәдауҭатәи аповстанциатә отриад акәын, аҩбатәи-аладатәи Гәымысҭатәи аҭыцҭыԥ акәын.
Хәажәкырамза 26 ацәлашамҭаз (аҿыцтә стиль ала мшаԥымза 8 рзы) 1918 ш-зы Аҟәа ахы иақәиҭтәын аменшевикцәа рҟынтәи. Убри аҽны иара убас абраҵәҟьа еиҿкаан Аԥсны Арра — револиуциатә комитет. Аревком ахантәаҩыс далхын Ефрем Ешба, уи ихаҭыԥуаҩыс — Нестор Лакобеи, Гь. Аҭарбеков.
Асовет напхгара мшаԥымза 11 рзы Самурзаҟан ауездаҿ ишақрӷәӷәан. Кәыдринтәи ауиезд макьаназ аконтрреволиуцианерцәа рнапаҵаҟа инханы иҟан, аха арагьы урҭ рымч акәадахара иаҿын, ақыҭанхаҩцәа зегьы рҽеиҿкааны урҭ амч еиқәаҵәақәа ирҿагылеит.
Ареволиуцианерцәа иргаз аиааира ашәага-зага иҭагӡаны ацуҭа ахылаԥшцәа алырхуан, ақыҭа аревкомцәа Асовет ҳәынҭқарра арыӷәӷәаразы.
Арҭ амшқәа зегь реиҳа иухамышҭуа фырхаҵаратә мышқәан. Ицәгьаз аҭагылазаашьаҿ Аԥсны Арра — револиуциатә комитет хықәкыс ирымаз аконтрреволиуцианерцәа рықәгара адагьы, урҭ гәҭакыс ирымаз аҿыц ажәлар рхәынҭқарра ашьақәгылара акәын.
Урҭ амшқәа ирызкны Н. Лакоба игәлашәараҿ иҩуан «Первой нашей задачей было наладить аппарат власти изъять активных меншевиков, обложить контрибуцию местную буржуазию. Все мы проделали, руководствуясь декретами Совета Народных Коммисаров...».
Арҭ ацәаҳәа кьаҿқәа рыла игылоит Аԥсны абольшевикцәа, раԥхьатәи ажәылара дуахь Асовет хадарахь ашьақәргылырыз.
Арратә-револиуциатә комитет иразнак ииасуеит аԥсуа жәлар рыз ихадраз адгьыл азҵаара. Еиҿкаан адгьылқәаархратә комитет. Аекспломатортә хәҭа иазыԥшын ашәахтә ахашәалахәы ақәҵара. Аревком идикылоит ақәҵара иахьынӡаалшо аусусцәа ихымԥадатәиу фатәылеи жәтәеилеи реибыҭара. Анхааҩцәа ақәгыӷуан анҳарҭаҭыԥ шроуаз. Ашьақәгылара иаҿын анхацәа рзы амедицинатә цхыраара. Асовет адгылаҩцәа иара убас иаҿын акультуратә ргыларақәа рус.
Аменшевикцәа рполициа ианеиԥхьытта ашьҭахь, урҭ рус ииасуеит ареволиуциатә хылаԥшра ашҟа, иара убас иаԥҵан Аԥснытәи агвардиа ҟаԥшь, дара рхатә комиссариат хылаԥшрала. Ари акомисарат еидкылахь иалан К. Инал-иԥа, С. Қардаа, Х. Керсалин. Аревком лымкаала илаԥш ахын ареволиуциатә аибашьратә мчра, урҭ еибыҭашеи, уи идыкылеит ихадароу аус урҭ рыӷәӷәараҿы, ирҿагылоз амчра иаҿыԥшнры Кәыдрытәи аҩхааҿ инханы зҽеизкылан иҟаз.
Мрагыларатәи-ареволиуциатә комитет ихадароу усны ирыԥхьаӡон аинтернационалтә ааӡара аџьажәлар рыҩныҵҟа иҟаларҵ азы. Арҭ аиҿкааратә усурақәа ажәлар рылааӡараҿ иҟаз иабзоураны, Аԥсны иқәынхоз амилаҭқәа рҽеидкыланы Аԥсны Асовет мчра аиааира азааргеит. Аҵыхәтәаншәа Н. Лакоба иҩуан: «Нигде, как в Абхазии, так отчетливо выражается солидарность между различныими национальноствами. Здесь история не знает даже серезных национальных трении, несмотря на самые серьезные старания националистов, царских чиновников, грузинских меньшевиков и. т. д.»
Зегь реиҳа ихадароу аҭыԥ Асовет мчрааҿы апролетариатә амилаҭ еидгылараҿ инаакылеит Аревком иҭнажиз агазетә «Сухумская правда», раԥхьатәи аномер акьыԥхь абеит мшаԥымза 16 1918 ш-зы.
Раԥхьауатәи аиааира амш инаркны Аԥсны амилаҭ рацәа рҽеидкылан ақыҭа-нхамҩ аҿиара амҩа ианылоит.
Аԥсны ақыҭанхамҩа усуцәа иахьыуарымноз Нхыҵ Кавказтәи абольшевикцәа рыцхраауан. Н. Лакоба Арратә-револиуциатә комитет адҵала дышьҭын Нхыҵ Кавказка абџьари афатә-ажәтә ануразы. Уи аус аганахь ала Аԥсны абольшевикцәа рыцхьырараз акыр аус адиулеи усҟантәи аамҭа Нхыҵ-Кавказ иҟаз Серго Орџьоникиӡе.
Аха икәыҟныз Асовет республика иамамызт уи аҟара алшара Аԥсныжәлар иахәто ацхыраара рыҭараҿ, урҭ ааха ӷәӷәа роуит аҭыԥантәи аконтрреволиуцианерцәеи аҳәаа нарцатәи антервенцәа рҟынтә. Асовет бираҟа 1918 ш-зы. Аҟәа иахагылан 40 мшы. Самурзаҟантәи аҭыӡҭыԥ Асовет напхгара 6-мыз аҽынакылеит.
Иазгәаҭатәуп Арратә-револиуциатә комитет иҟоуп иҟанаҵаз агхақәа. Асовет напхгара ианышьақагыла Аҟәа аревком ажәы ақалақь Дума ахы иақәҭимтуеит, урҭ ицәыҵатәан Асовет ҳәынҭқарра еиҵарҟьаша аусқәа мҩаԥыргон. Аповстантә гәыԥқәа ирымаз аҭагылазаашьа бзиа рхы ҽеила ирзамырхәеит, урҭ Кәыдры ахықәа аҟынӡа ианнеи, уаҳәа рҽеиҵырымхуеи. Урҭ Қырҭтәыла амчреи дареи имахәҭаз еидхәаламызҭ. Н. Лакоба аҵыхәтәан иаӡгәеиҭон: «Борьба в Абхазии в 1918 году была очень жестокая, и победа 18-го года нам достались не без величайших жертв, ошибок, отступлений и т. д.».
Аконтрреволиуционерцәа Кәыдры аҭыӡҭыԥаҿ рымч арыӷәӷәара, ҽиҳа аҽеизакра рылшеит. Меншевикцәа рыр иннакылеит аҿыӷәӷәарҭа Кәыдры ахықә арымарахь зегьы. Урҭ архәҭарқәа еиҳа-еиҳа рхьыԥхьаӡара иазҳауан.
Лаҵарамза 10 рзы зегьы ншьаарҵәхеит. Иалагеит аибашьра, ицон иара 7-мшы. Ареволиуцианерцәа рыр иахьынуарымиоз рхы фырхаҵарыла иаардыԥшуан, аха имхьаҵыр алымшеит. Иалагеит хыԥхьаӡара рацәала ауаа рыхҵареи, анхаҩыцәа рырхәреит. Аха ус иага иҟазаргьы, анхаҩыцәа реибыҭраҿ аконтрреволиуционерцәа имҩаԥыргон аҿагыларақәа. Абольшевикцәа ргеиԥхьаркыт, ирылагеит маӡалатәи ареволиуциатә ҽазыҟаҵарақәа.
Аамҭалатәи аҵахара Асовет ҳәынҭқарра Аԥснытәи аповстанциатә отриад Н. Лакоба драԥхьагылан Ҟәыбина ауаҩс иухыҵны Белореченсктә аремон Маиҟәаԥ ақалақь агамахь ихьаҵуеит. Ара арҭ ргәыԥ иалахәын Кавказтәи Ар Ҟаԥшь ргәыԥ, ари агәыԥ рхы иамегӡаӡақәа имҩа ԥыргон ареволиуциатә жәларқәа.
Ҭагалан 1918 ш. Н. Лакоба игәыԥ иманы ддәықәлоит Аԥсныҟа ашьхақәа дырхыҵны. Ари ахыҵра даара ицәгьахоит. Иахьабылак иахьынтәиуааз иалшон азахәмга дрыниар. Иҟамызҭ аамҭак аидысларақәа аныҟамыз. Аха урҭ ирыдыз апартиатә дҵа фырхаҵарыла инагӡан.
Алитература
Азхьарԥшқәа
Азгәаҭақәа
Асовет политикцәа
Аԥсны аполитикцәа
Абольшевикцәа
Лакәараа
1893 шықәсазы ииз
Лаҵарамза 1 рзы ииз
1936 шықәсазы иԥсыз
Ԥхынҷкәынмза 28 рзы иԥсыз | 685 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B1%D0%B0%D1%80%2C%20%D0%94%D1%8B%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%82%20%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B8-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Дырмит Сергеи-иԥа Дбар (, Ақалақь Кечкемет, Венгриа) — аԥсуа политик.
Азхьарԥшқәа
Интервью с кандидатом в Вице-президенты Абхазии Дмитрием Дбар
Дмитрий Дбар возглавил МВД Абхазии
1984 шықәсазы ииз
Ԥхынгәымза 5 рзы ииз
Аԥсны Жәлар реизара 6-тәи ааԥхьара адепутатцәа
Аԥсны аполитикцәа
Дбараа | 686 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%86%D1%8B%D1%86%2C%20%D0%9E%D0%BB%D0%B5%D0%B3%20%D0%9C%D1%81%D0%B0%D1%81-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Олег Мсас-иԥа Барцыц (Ажьырныҳәамза 7 1967, Гәдоуҭа, Аԥснытәи АССР, СССР) — Аԥсуа политик.
Азхьарԥшқәа
Интервью с кандидатом в Вице-президенты Республики Абхазия Олегом Барциц
Аԥсны аполитикцәа
Барцыцаа
1967 шықәсазы ииз
Ажьырныҳәамза 7 рзы ииз | 687 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D1%8C%D0%B5%D1%86%D0%B1%D0%B0%2C%20%D2%AC%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B7%20%D0%98%D1%83%D0%B0%D0%BD-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Ҭамаз Иуан-иԥа Қьецба (, Аҟәа) — аԥсуа политик.
Азхьарԥшқәа
Биография Тамаза Кецба
Интервью с кандидатом в Вице-президенты Абхазии Тамазом Кецба
Аԥсны Жәлар реизара 2-тәи ааԥхьара адепутатцәа
Аԥсны аполитикцәа
Қьецаа
1962 шықәсазы ииз
Жәабранмза 2 рзы ииз | 688 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%88%D0%B1%D0%B0%2C%20%D0%92%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%80%20%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Вианор Григори-иԥа Ашба () — аԥсуа политик.
Азхьарԥшқәа
Интервью с кандидатом в Вице-президенты Абхазии Вианором Ашба
Кандидат Вице-президенты Ашба Вианор Григорьевич . Акзаара. 2019-05-07.
1968 шықәсазы ииз
Аԥсны аполитикцәа
Ашаа | 689 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B8%D0%B1%D0%B0%2C%20%D0%90%D1%81%D2%AD%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%80%20%D0%92%D0%B8%D0%B0%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Асҭамыр Виачеслав-иԥа Аиба (; , Уаҭҳара ақ., Гәдоуҭа араион – ) — аԥсуа политик.
Азхьарԥшқәа
Интервью с кандидатом в Вице-президенты Абхазии Астамуром Аиба
1977 шықәсазы ииз
Мшаԥымза 14 рзы ииз
2014 шықәсазы иԥсыз
ԥхынҷкәынмза 4 рзы иԥсыз
Аԥсны аполитикцәа
Абизнесменцәа
Аираа | 690 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BC%D4%A5%D0%B0%D1%80%2C%20%D0%A0%D0%B0%D1%84%D0%B0%D0%B5%D0%BB%D1%8C%20%D0%A8%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Рафаель Шлатер-иԥа Амԥар (; , Гәдоуҭа) — аԥсуа политик.
Азхьарԥшқәа
Интервью с кандидатом в Вице-президенты Абхазии Рафаэлем Ампар
Аԥсны аполитикцәа
Аԥсны ашьапылампыласҩцәа
Амԥараа
1964 шықәсазы ииз
Рашәарамза 20 рзы ииз | 691 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BC%D1%8B%D1%80%2C%20%D0%92%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%20%D0%90%D0%BB%D1%8B%D2%9B%D1%8C%D1%81%D0%B0-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Вадим Алықьса-иԥа Смыр () — аԥсуа политик.
Азхьарԥшқәа
Биография Вадима Смыр на sputnik-abkhazia.ru
Интервью с кандидатом в Вице-президенты Абхазии Вадимом Смыр
Аԥсны Жәлар реизара 2-тәи ааԥхьара адепутатцәа
Аԥсны аполитикцәа
Смыраа
1960 шықәсазы ииз
Хәажәкырамза 17 рзы ииз | 692 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D3%99%D0%BB%D0%B8%D0%B0%2C%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%20%D0%9B%D0%B0%D0%BC%D1%88%D1%8C%D0%B0%D2%B5%D3%99-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Сандро Ламшьаҵә-иԥа Сангәлиа (; , Џьгьарда ақыҭа — ) — Аԥсуа шәҟәыҩҩы, поет, ажурналист.
Абиографиа
Диит 1911 шықәса жәабранмза 22 рзы Џьгьарда ақыҭа. Иԥсҭазаара далҵиҭ 1976 шықәса ԥхынҷкәынмза 8 рзы.
Аҵара иҵон иқыҭаҿы; 1930 шықәсазы дҭалоит Аҟәатәи апедагогтә техникум.
Далахәын аҩбатәи адунеиә еибашьра.
Акьыԥхь аеҽы дцәырҵит 1932 шықәсазы иара абри ашықәсан иҭыҵыз аколлуктивтә еизга «Ахәеинраалақәа» ҳеа хыс измаз аҽы.
Ахаҵа илаӷырӡ. Ажәеинраалақәа, ажәабжьқеа, агәалашәарақеа. Аҟәа, 1977 шықәса.
Алитература
Азхьарԥшқәа
Сангулиа Сандро Ламщацович
Сангәлиа Сандро Ламшьаҵә-иԥа
Аԥсны ашәҟәыҩҩцәа
Аԥсны апоетцәа
Аԥсны ажурналистцәа
Сангәлиаа
1911 шықәсазы ииз
Жәабранмза 22 рзы ииз
1976 шықәсазы иԥсыз
Ԥхынҷкәынмза 8 рзы иԥсыз | 693 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B0%2C%20%D0%9F%D0%B0%D1%83%D0%BB%D0%BE | wikipedia | wikipedia | ab | Па́уло Бру́но Диба́ла (; , Кордова, Аргентина) — аргенгентинатәи ашьапылампыл асҩы, ашьапылампыл аклуб «Иувентус» ажәылаҩ. Дибла далгеит Ашьапылампыл акадеимя аинститут. Раԥхьатәи акомандаҿ жәашықәса дыхәмаруан.
Азхьарԥшқәа
Профиль игрока на официальном сайте «Ювентуса»
Аргентинатәи ашьапылампыласҩцәа
Ашьапылампыл аклуб «Иувентус» ахәмарҩцәа
Ашьапылампыл аклуб «Институто» ахәмарҩцәа
Ашьапылампыл аклуб «Палермо» ахәмарҩцәа
1993 шықәсазы ииз
Абҵарамза 15 рзы ииз | 694 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%81%D1%85%D0%BE%D1%80%D0%B8 | wikipedia | wikipedia | ab | Сасхори () — ақыҭа ахь Қырҭтәыла, ахь Ничбиси араион.
Аланхо
(Ақырҭуаа - 99,1%)
Ахьарԥшқәа
Қырҭтәыла ақыҭақәа | 695 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%B2%2C%20%D0%A1%D0%BE%D0%B8%D1%83%D0%BD%20%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%83%D0%BC-%D0%B8%D4%A5%D0%B0 | wikipedia | wikipedia | ab | Садыков Союн Касум-иԥа (, , ; , Гараиазы, Қырҭтәыла ССР) — Аурыс аполитик.
Абиографиа
Азгәаҭақәа
Азхьарԥшқәа
Союн Касумович Садыков
Урыстәылатәи аполитикцәа
Асовет қәԥаҩцәа
1960 шықәсазы ииз
Хәажәкырамза 5 рзы ииз | 696 |
https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D1%83%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%BD | wikipedia | wikipedia | ab | Лиуботин () — Украина ақалақь, Лиуботинтәи ақалақьтә хеилак, Харковтәи атәылаҿацә.
Лиуботисктә административтә ақалақьтә хадара. Иара убас иара иаҵанакуеит аҳаблақәа: Баираки, Каравани, коваленки, ақыҭа Смородски.
Украина ақалақь, Харкьывтә аҳабла. Иаланхо 23 613-ҩык (2019 ш.). Люботын aрaион aҵaкырaдгьыл 31,1 кв. км иҟоуп. Лиуботин ақалақь статус 1938-тә шыҟәсантә иауит.
Атранспорт
Лиуботинтәи ауаажәларратә транспорт автобуси имоуп. Автобустә маршрутқәа рацәа ауп.
Азгәаҭақәа
Украина ақалақьқәа | 697 |