id
stringlengths 1
6
| url
stringlengths 31
198
| title
stringlengths 1
78
| text
stringlengths 0
130k
|
|---|---|---|---|
2139 | https://ku.wikipedia.org/wiki/24%C3%AA%20adar%C3%AA | 24ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1923 – Ji ber êrîşên brîtanî Şêx Mehmûdê Berzencî û şoreşgerên kurd neçar man ku bajarê Silêmaniyê terk bikin û herin navçeya Sûrdaşî ya li nêzîkî Silêmaniyê.
Cîhan
1837 – Li Kanadayê mafê dengdanê ji reşikan re hate dayîn.
1898 – Yekem otomobîl hate firotin.
1924 – Li Yewnanistanê komarî hate îlankirin.
1944 – Brîtanî bajarê Berlînê bombebaran kirin.
1957 – Yekîtiya Ewropayê hate damezirandin.
1976 – Li Arjentînê hikûmetê dest danî ser rêvebiriyê û şerekî ku weke "şerê bi qirêj" tê bi navkirin destpê kir.
1978 – Alîkarê Dozgerê Komarê yê Enqereyê Doğan Öz ji aliyê Gurên Boz ve hate kuştin.
1998 – Sema Yüce li girtîgeha Çanakkaleyê ji bo şermezarkirina xiyanetê agir berda canê xwe.
1998 – Di pêşbirka 70mîn a Xelatên Oskarê de filîmê bi navê Titanic di 11 beşan de hêjayî xelatê hate dîtin.
1999 – Piştî talîmata sekterê giştî yê NATO'yê, li ser Yûgoslavyayê êrîşa hewayî destpê kir.
Jidayikbûn
1897 – Wilhelm Reich, civaknas û psîkyatrîstê ji Awistirya-Mecaristanê
1926 – Dario Fo, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1965 – The Undertaker, gemşevanekî amerîkî
1973 – Jim Parsons, lîstikvanê amerîkî
1994 – Jale Resûl , lîstikvan û pêşkeşvana kurd
Mirin
809 – Harûn Reşîd, hikûmdarê Ebasiyan
1905 – Jules Verne, nivîskar û ji pêşengên wêjeya fransî
1930 – Steve McQueen, lîstikvan û derhênêrê amerîkî (m. 1980)
1998 – Sema Yüce, çalakvana kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2140 | https://ku.wikipedia.org/wiki/25%C3%AA%20adar%C3%AA | 25ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1976 – Serokê serhildana Agiriyê, Îhsan Nûrî Paşa di encama qezayeke trafîkê de jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1669 – Li Sîcîlyayê çiyayê-agirîn teqiya, di karesatê de 200.000 kes mirin.
1807 – Yekem trêna rêwîhilgir, li Îngilistanê dest bi seferê kir.
1821 – Yewnanistanê belavoka serxwebûna xwe belav kir.
1895 – Îtalyanan Etiyopya dagir kirin.
1896 – Olîmpiyatên modern, li Atînayê destpêkirin.
1915 – Yekem qezaya binê deryayê li Amerîkayê qewimî. Keştiya binê avê ya F-4 a amerîkî noqî avê bû.
1930 – Li paytexta Ermenistanê rojnameya bi kurdî, Riya Teze, dest bi weşana xwe kir.
1957 – Civata Aborî ya Ewropayê li Romayê hate sazkirin.
Jidayikbûn
1611 – Ewliya Çelebî, gerokê tirk
1914 – Norman Ernest Borlaug, zanistê xwediyê Xelata Nobelê
1916 – Şêx Mihemed Emînî, hozanê kurd
1960 – Brenda Strong, lîstikvaneke amerîkî, derhêner û mamosteya yogayê
1969 – Beser Şahîn, stranbêja kurd
Mirin
1914 – Frédéric Mistral, helbestvan û nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1918 – Claude Debussy, bestekarê fransî
1966 – Vladîmîr Mînorskî, kurdnasê rûs
1976 – Îhsan Nûrî Paşa, serokê serhildana Agiriyê
Cejn û salveger
Salvegera jidayikbûna ZERDEŞT berî îsa 559 salî.
Roj |
2141 | https://ku.wikipedia.org/wiki/26%C3%AA%20adar%C3%AA | 26ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1982 – Li bajarê Îdirê di encama aşûtê de 15 kes mirin.
Cîhan
1668 – Li Hindistanê îngilîzan kontrola Bombayê bidest xistin.
1812 – Li Karakasê erdhej çêbû, 20 hezar kes di encama karesatê de mirin.
1910 – Henri Fabre yê fransî, yekem car balafira deryayê îcat kir.
1913 – Şerê yekemîn yê Balkanan bi dawî bû.
1942 – Naziyan, dest bi şandina cihûyan a kampa komkirinê yên Auschwitzê kirin.
1971 – Bengladeşê danazana Serxwebûna xwe belav kir. Lê belê piştî ku Bangladeşê serxwebûna xwe îlan kir, li Rojhilatê Pakistanê îcar şerê nav xweyî dest pê kir.
1975 – Melikê Erebistana Siûdî di encama sûîkastekê de hate kuştin.
1979 – Di navbera Îsraêl û Misirê de li Washington D.C. peymana aştiyê hate mohr kirin.
1979 – Di salvegera "Kizildere"yê de bûyer çêbûn. Li Stembolê qehwexaneyek hate gulereşandin. Di bûyerê de kesek mir.
1979 – Li Tirkiyeyê Federasyona Şifêr û Otomobîlvanan li hemû welêt biryara berxwedanê wergirt.
1989 – Li Yekîtiya Sovyetê hilbijartina yekemîn Borîs Yeltsîn qezenç kir.
1992 – Sekreterê HEP'a Farqînê Ahmet Turan hate kuştin.
1994 – Berendamê DEP'ê yê şeredariya Nizîbê Mehmet Şen bi destê kontrayan hate şehîdkirin.
1995 – Li navçeya Yozgat Sorgunê li ocaxeke komirê ya girêdayî madenkariya Matsanê saet li derdora 15:30an de gaza madenê teqiya. Di encamê de 38 kes di bin xirbeyan de man, mirin û 8 karker jî birîndar bûn.
1999 – Gerîlayê kurd Şêxmûs Karakoyun yê bi navê kod Firat Amed Hûsên, li taxa Wanê Xaçortê dikeve çembera artêşa tirk de û di encama şer de jiyana xwe ji dest dide.
Jidayikbûn
1874 – Robert Frost, helbestavnê xwediyê Xelata Pulitzerê
1905 – Viktor Frankl, norolog û psîkyatrîstê awistirî
1913 – Paul Erdős, matematîknasê mecar
1938 – Anthony James Leggett, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1949 – Patrick Süskind, senaryonivîsê alman
1951 – Carl Wieman, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1827 – Ludwig van Beethoven, bestekarê navdar
1911 – Tennessee Williams, nivîskarê amerîkî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2142 | https://ku.wikipedia.org/wiki/27%C3%AA%20adar%C3%AA | 27ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1991 – Bajarê Kerkûkê ku ji aliyê xelkê kurd ve hatibû rizgakirin, ji aliyê rejîma Iraqê ve bi heftiyekê hate dagirkirin. Di encam dagirkirinê de bi sedan kurd hatin kuştin, gelek ji wan jî ber bi çiyan û sînoran ve der bi derbûn.
1994 – Li gelemperiya Kurdistan û Tirkiyeyê hilbijartinên giştî çêbûn.
1999 – Gerîlayên kurd Fatîh Kaya yê bi navê kod Zuhat Berxwedan, Fîkret Akar yê bi navê kod Mihemed, Nesîme Yaman ya bi navê kod Deîla Goyî li navçeya Amed Gencê jiyana xwe ji dest dan.
Cîhan
922 – Xwediyê gotina "En El Haq" Mensûrê Helac hate îdamkirin.
1914 – Yekem car li Brukselê xwîna mirovekî ji bo mirovekî din hate neqilkirin.
1924 – Kanadayê, daxûyakirin ku ew Yekîtiya Sovyetê bi fermî nas dike.
1950 – Holendayê, daxûyakirin ku bi ew bi fermî Komara Gel a Çînê nas dike.
1968 – Kozmonotê Sovyetê yekem mirovê derket fezayê Yurî Gagarîn di 34 saliya xwe de di qazayeke balafirê de mir.
1970 – Li Gedîzê erdhejeke li gorî pîvana Richterê 9 pile, qewimî. Di karesatê de 1087 kes mirin, bi hezaran kes jî bê star û bê mal man.
1977 – Li Giravên Kenariyê, balafirên bi tîpên KLM û Pan Am li hev qelibîn, di encamê de 583 kes mirin.
1997 – Li eyaleta Amerîka Kalîforniyayê 39 kesan bi hev re întîhar kirin.
Jidayikbûn
1845 – Wilhelm Conrad Röntgen, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1901 – Eisaku Satō, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
1963 – Quentin Tarantino, derhênerê amerîkî
Mirin
922 – Mensûrê Helac, helbestvan û ramîner
1967 – Jaroslav Heyrovský,kîmyager û dahênerê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
Roja Şanoyê ya Cîhanê
Roj |
2143 | https://ku.wikipedia.org/wiki/29%C3%AA%20adar%C3%AA | 29ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1929 – Ekrem Cemîl Paşa, ji bo sîxurên Atatürk ên li pey wî, mecbûr ma here Sûriyê.
1991 – Fermandarê ARGK'ê Haydar Altun li Botanê dîl kete destê leşkeran û piştre jî hate kuştin.
1994 – Hêzên dewletê bi darê zorê koricitî li ser gundiyên Bêavî û Basûkê yên ser bi Şirnexê ferz kir. Lê dema ku gundiyan ev yek qebûl nekirin, gund dan ber bombeyan û di encama bombebaranê de 41 kurdan jiyan xwe ji dest dan.
2016 – Li Şirnexê di dema qedexeya derve de (roja 16.), nîşangirê/a YPS'ê polîsekî tirk kuşt.
2016 – Li Nisêbînê di dema qedexeya derve de (roja 16.), çawîşekî tirk xwe kuşt.
Cîhan
1798 – Komara Swîsreyê hate damezirandin.
1827 – Bestekar Ludwig Van Beethoven li Viyanayê bi merasîmeke ji 10 hezar kesî pêk dihat, hate binaxkirin.
1965 – Li Arjentînê derbeya leşkerî pêk hat.
1972 – Piştî 20 salan yekem car destûra derbasbûnê ji Berlîna Rojava ber bi Berlîna Rojhilat ve hate dayîn.
1973 – Piştî peymana agirbestê ya 27ê kanunê ya di navbera Viyetnam û DYA'yê de hêzên Amerîkayê di rojeke weke îro de Viyetnam terikandin.
1989 – Parlementerê Sêrt yê ANAPê İdris Arikan, li parlemena Tirkiyeyê parlementerê Sêrtê yê DYPê Abdülrezzak Ceylan bi demançê kuşt.
2004 – Bulgaristan, Estonya, Lîtvanya, Letonya, Romanya, Slovakya û Slovenyayê ji bo NATO'yê hatin pejirandin.
Jidayikbûn
1790 – John Tyler, siyasetmedarê amerîkî (m. 1862)
1824 – Ludwig Büchner, fîlozof û zanyarê fizîkê yê alman (m. 1899)
1869 – Kalust Sarkis Gulbenkyan, karsazê ermenî (m. 1955)
1883 – Memduh Şevket Esendal, nivîskarê tirk (m. 1952)
1902 – Marcel Aymé, nivîskar û wêjevanê fransî
1916 – Eugene McCarthy, siyasetmedarê amerîkî (m. 2005)
1918 – Sam Walton, karsazê amerîkî (m. 1992)
1937 – Gordon Milne, lîstikvanê futbolê yê îngilîz
1940 – Astrud Gilberto, stranbêjê brezîlî
1941 – Joseph Hooton Taylor Jr., astrofizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1943 – John Major, siyasetmedarê brîtanî
1943 – Vangelis, muzîkarê yewnan
1950 – Mory Kanté, muzîkarê maliyî
1981 – Nihal Yalçın, lîstikvan û şanogera Kurd a Zaza.
Mirin
1910 – Şêx Evdirehmanê Axtepî, helbestvanê kurd
1991 – Haydar Altun, fermandarê ARGK'ê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Çavkanî
Roj |
2144 | https://ku.wikipedia.org/wiki/28%C3%AA%20adar%C3%AA | 28ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1980 – Di berxwedana Şikestûnê de Ahmet Kurt, Mehmet Kurt û Salman Dogru şehîd ketin.
1986 – Fermandarê Hêza Rizgariya Kurdistan, HRK'ê, Mahsum Korkmaz li çiyayê Gabarê şehîd ket.
2000 – Heyetek ji Meclîsa Parlementerên Konseya Ewropayê hate Amedê. Serokê heyetê,parlementerê mecar, Andres Barsoniy bersiv da gotinên Bülent Ecevit ên weke "Li herêmê pirsgirêka Kurdî tune, pirsgirêka feodal heye. Barsoniy got; "Hûn navê wê çi lê dikin bikin, li herêmê pirsgirêkek heye û divê ev pirsgirêk were çareserkirin."
Cîhan
1802 – Asteroîda Pallasê ji aliyê Heinrich Wilhelm Olbers ve hate vedîtin.
1839 – Şerê navxweyî yê Spanyayê bi dawî bû.
1866 – Yekem ambûlans dest bi kar kir.
1917 – Osmaniyan, cihû ji Telavîvê derxistin.
1933 – Li hemberî cihûyan û maxazayên wan kampanyaya boykotkirinê hate destpêkirin.
1941 – Nivîskara înglîz Virginia Woolf, întixar kir.
1949 – Tirkiyeyê, Îsraêlê bi fermî nas kir.
1963 – Cevdet Sunay, weke serokkomarê Tirkiyeyê hate hilbijartin.
1977 – Li Giravên Kenariyê qezaya herî mezin ya di dîroka hewatiyê de qewimî. Du balafirên jûmbo tîpê Boeing-747 ên girêdayî rêyên hewayî ya KLM û PanAmê li hev qelibîn û di encama qazayê de 574 kes mirin û 70 kes bi birîndarî rizgar bûn.
1994 – Li Îtalyayê hilbijartinên giştî çêbûn. Di hilbijartinan de serokê tevgera bi meyla rastgir ya bi navê "Forza Italia" (Haydê Îtalya) Silvio Berlusconi qezenç kir.
1995 – Li Fransayê hilbijartin hatin çêkirin, di hilbijartinan de kevnparêz bi ser ketin.
1999 – NATO'yê çeperên Serbistanê bombebaran kir.
Jidayikbûn
1472 – Fra Bartolommeo, wênesazê italî
1605 –Nişiyama Soin, helbestvanê haikai-no-renga ya serdema Edoyî ya destpêkê
1790 – William Henry Hunt, wênesazê îngilîz
1862 – Aristide Briand, siyasetmendê xwediyê Xelata Nobelê
1868 – Maksîm Gorkî, nivîskarê rûs
1930 – Jerome Isaac Friedman, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1948 – Grîşayê Memê, nivîskarê kurd
Mirin
1941 – Virginia Wolf, nivîskara îngîlîz
1943 – Sergei Rahmaninov, bestekarê rûs
1969 – Dwight Eisenhower, 34emîn serokdewletê DYA'yê
1986 – Mahsum Korkmaz, fermandarê HRK'ê
1994 – Eugène Ionesco, leyznivîs (dramaturg) û nivîskarê romanî û fransî (jdb. 1909)
Cejn û salveger
Şehîdbûna Fermandarê mezin ê Hêza Rizgariya Kurdistan HRKê Mahsum Korkmaz (Egîd) li çiyayê Gabarê.
Roj |
2145 | https://ku.wikipedia.org/wiki/30%C3%AA%20adar%C3%AA | 30ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1947 – Li meydana Çwarçira ya bajarê Mehabadê serokê Komara Mahabadê, Qazî Mihemed, û serkideyên din hatin darvekirin.
1994 – Endamê DEPê Ahmet Tekeş hate qetilkirin.
1995 – Endamê HADEP'a Samandag ya Xetayê Mehmet Latîfecî bi êrîşeke çekdarî hate kuştin.
1995 – Televîzyona Kurdî MED-TV'yê dest bi weşana xwe ya ceribandinê kir.
Cîhan
1912 – Siltanê dewleta Fasê Mulay Hafid, peymanek mohir kir ku li gorî vê peymanê welatê wî dikeve bin desthilatiya Fransayê.
1944 – Balafirên brîtanî, Neirenbergê bombebaran kirin.
1945 – Rûsyayê, dewleta Awistriyayê dagir kir.
1948 – Li Bexdayê kovara Nizar dest bi weşana xwe kir. Kovar ji du heftiyan carekê ji aliyê Eladdîn Sucadî ve dihate weşandin.
1955 – Brîtanya tevlî pakta Îraq û Tirkiyeyê bû.
1972 – Viyetnama Bakur, Viyetnama Başûr dagir kir.
1972 – Sazûmankarê partiya THKP-C, Mahir Çayan û hevalên wî li Kizildereyê hatin kuştin.
1976 – Evroj weke roja xakê ya Filîstînê hate îlankirin. Her sal di 30'ê adarê de filîstînî vê rojê weke roja Axa Niştiman pîroz dikin.
1981 – Li Washingtonê li hemberî serokê Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê, Ronald Reagan, sûîkastek çêbû. Di sûîkastê de Reagen bi birîndarî rizgar bû. Tê îdîakirin ku sûîkast ji aliyê Neo-Naziyekî ve hatiye kirin.
1998 – Koçaryan, ji serokdewletiya Ermenistanê re hate hilbijartin.
Jidayikbûn
1844 – Paul Verlaine, helbestvanê fransî
1853 – Vincent van Gogh, wênesazê holendî
Mirin
1896 – Seyîd Fehîmê Arwasî, zanyarê kurd
1925 – Rudolf Steiner, feylezof, perwerdekar, zanyar, hunermend û nivîskar, her wiha sazumankarê antropozofîtê
1947 – Mihemmed Huseyîn Saîf Qazî, wezîrê parastinê yê hikûmeta Komara Mahabadê
1947 – Hacî Baba Şêx, serokwezîrê Komara Mahabadê
1947 – Qazî Mihemed, serokê Komara Mahabadê
1972 – Mahir Çayan, rêberê partiya THKP-C
1992 – Mele Ebdulalahê Timoxî,
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2146 | https://ku.wikipedia.org/wiki/31%C3%AA%20adar%C3%AA | 31ê adarê | Bûyer
Kurdistan
1947 – Serokê Komara Kurdistanê ya Mahabadê Qazî Muhammed, Wezîrê Parastinê yê Komarê Mihemed Hûseynê Seyfî Qazî, û endamê parlemena Îranê Sadrî Qazî ku di heman demê de biryarê Qazî Mihemed bû, li Meydana Çarçira ya Komara Mahabadê hatibû îlan kirin, hatin dardekirin. Ev dîrok li gorî salnemya Seyfî dibe, 10ê meha 1ê 1326.
2016 – Li Amedê, hêzên HPG'ê bi erebeya bombekirî erîşî polîsên tirk kirin. Di encamê de 7 polîs mirin û 13 jê polîs 27 kes brîndar bûn.
Cîhan
1651 – Li Perûyê erdhejeke dijwar qewimî.
1745 – Cihû ji Pragê hatin dertixûbkirin.
1880 – Cara yekem bi temamî bi elektrîkê bajar hate ronîkirin.
1889 – Barûya Eyfelê ya li payexta Fransa, Parîsê, hate vekirin.
1918 – Ji bo sûdwergirtina ji tava-rojê pergala katjimêra havînê cara yekem li Amerîkayê hate pêkanîn.
1923 – Yekem maratona dansê li New Yorkê bi dirêjahiya 27 saetan hate kirin.
1948 – Endamên rêxistina kontr-gerîlla Hanagahê trena Hayfa-Yafayê rûxandin, di encama bûyerê de 40 filîstînî mirin.
1986 – Balafira rêyên-hawayê ya Meksîkayê, Boeing 727 kete xwarê, 167 kes mirin.
1991 – Xelkê Başûrê Kurdistanê ji ber êrîşên dewleta Îraqê, dest bi koçberiyeke mezin kirin ku bi milyonan kes ji cih û warên xwe bûn û derketin dervehî sînoran.
1991 – Pakta Warşovayê hate fesihkirin.
1992 – Konseya Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî, firotina lewazimên leşkerî û balafiran li Lîbyayê qedexe kir.
1991 – Li Tirkiyeyê 10 hezar û 500 karkerên endamê sendîkaya Hava-Îşê dest bi grevê kirin.
2000 – Aş û dûman ji Ûsûyê derket.
Jidayikbûn
1596 – René Descartes, fîlozofê fransî
1809 – Nîkolay Gogol, nivîskarê rûs
1890 – William Lawrence Bragg, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1906 – Sin-Itiro Tomonaga, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1914 – Octavio Paz, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1934 – Carlo Rubbia, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1978 – Tony Yayo, rapvanê amerîkî
Mirin
1917 – Emil von Behring, bakteriyologê alman
1980 – Jean-Paul Sartre, nivîskar û fîlozofê rêbaza hebûnparêziyê
1995 – Selena, stranbêja amerîkan
2001 – Clifford Shull, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
2004 – Arsênê Reşît Polatov, hunermendê pandomîmê yê kurd
Cejn û salveger
Roja bîranîna Şehîdên Kurdistanê
Çavkanî
Roj |
2147 | https://ku.wikipedia.org/wiki/1%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 1ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1942 – Kovara Ronahî dest bi weşana xwe kir. Berpirsiyarê kovarê Celadet Alî Bedirxan bû.
1968 – Kovara Gulistan ku ji aliyê Cegerxwîn ve di hat weşandin, dest bi weşanê kir.
1980 – 58 mahkum ji Girtîgeha Wanê reviyan.
1991 – Rakirina qedexeya li ser firîna balafirên artêşa Iraqê; Balafiran careke din bombe barand ser erda Kurdistanê.
1994 – Endamê DEP a Amedê Fazli Akay hatiye kuştin.
Cîhan
1793 – Li Japonyayê Volqana Unsen teqiya; 53.000 kes mirin.
1866 – Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê yekem peyka meteorolojiyê şande fezayê.
1889 – Yekem makîneya şûştina firaxan, li Şîkagoyê hatiye firotin.
1910 – Li Albanyayê, li hemberî dewleta Osmaniyan serhildan destpê kir.
1921 – Li Fîlîpînan agir derket: 15.000 kes bê mal man.
1939 – Nijadperestên di serokatiya Franco de ketin Madrîdê û bi awayekî fermî beyankirin ku wan şer qezenç kiriye. Di 17ê tîrmehê de di serokatiya General Franco de serhildaneke leşkerî ku weke tevgera 14ê tîrmehê ango şerê navxweyî tê zanîn, destpê kir. Serhildana leşkerî ya di serokatiya General Franco de, di 1ê nîsanê de bi merasîma felatê bi dawî bû û di 29ê îlona 1936an de jî Franco bû serokê rêvebiriya nijadperest.
1950 – Neteweyên Yekbûyî, plana ku dibêje bila Orşelîm bibe du beş qebûl kir.
1956 – Saziya sîxuriyê ya Almanyayê, Bundesnachrichtendienst, hatiye damezrandin.
1974 – Ayetula Xumênî, li Îranê banga Komara Îslamî kir.
1979 – Li Îranê Komara Îslamî hatiye îlankirin.
1979 – Li Îranê referandûm çêbû. Piraniya xelkê li Îranê ji bo rejîma Îslamî dengê xwe bi karanî û Îran bû komareke Îslamî.
Jidayikbûn
1815 – Otto von Bismarck, mirovê dewletê û ramyarekî alman
1908 – Abraham Maslow, psîkologê amerîkan
1932 – Mihemed Brahîm Arcomandî, pisporê psîkoanalîzê
1933 – Claude Cohen-Tannoudji, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1937 – Yilmaz Guney, derhêner û lîstikvanê kurd
1939 – Abdullah M. Varlı, nivîskar û lêkolînerê kurd
1940 – Wangari Maathai, zanista xwediya Xelata Nobelê
1969 – Mahsun Kırmızıgül, derhêner û stranbêjê esilkurd
1974 – Mehmet Akbaş, stranbêjê kurd
1975 – Zelemele, stranbêjê kurd
Mirin
1968 – Lev Davidovich Landau, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1994 – Fazli Akay, endamê DEP'a Amedê
Cejn û salveger
1-7 nîsanê heftiya têkoşîna li hemberî nexweşiya Kanserê ye~!
Roj |
2148 | https://ku.wikipedia.org/wiki/2%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 2ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1994 – Reveberê DEP'a Şemzînanê Kazim Sîgîn hatiye kuştin.
1995 – Li Başûrê Kurdistanê, di dema operasyona artêşa tirk ya bi navê Çelik de 7 cotkarên kurd ku li ser rê bûn û dixwestin biçin navçeya Sersingê, ji aliyê leşkerên tirk ve hatin serjêkirin.
2001 – Gerîlayê kurd Müslüm Aslan yê bi navê kod Serkeftin ê ji Efrînê, li çiyayên Garê jiyana xwe ji dest da.
2002 – Damezirandina Partiya Çareseriya Demokratîk ya Kurdistan PÇDKê li bajarê Brukselê bi civîneke çapemeniyê hatiye îlankirin.
2016 – Li Nisêbînê di dema qedexeya derve de (roja 20.), hêzên YPSê bi vedana xefka bombeyî ya di avahiyekê de 6 leşkerên tirk kuştin. Di heman êrîşê de 4 leşker jî brîndar bûn.
Cîhan
1845 – Bezm-î Alem Valîde Siltan, ji bo misilmanên feqîr yekem nexweşxaneya sîvîl a bi navê "nexweşxaneya Gureba" ji xizmêtê re vekir.
1970 – Serxwebûna Qeterê hatiye îlankirin.
1902 – Yekemîn sînema hatiye damezrandin.
1922 – Stalîn bû sekreterê giştî yê Partiya Komînîst a Yekîtiya Sovyetê.
1948 – Çîroknivîsê tirk, Sabahattin Ali bi komployekê hatiye kuştin.
1962 – Yekem filîmê derhênerê rûsî, Andrey Tarkovskî, Zarokiya Îvan li Rûsyayê hatiye nîşandan. Ji awirê hûnera sînemayê ev filîm pir girînge û filîmê mezûniyeta Tarkovskî ye jî.
1973 – Leşkerên Îsraîlê li ser Beyrûdê operasyon lidarxistin. Di operasyonê de 3 serokê rêxistina Rizgariya Filîstînê hatin kuştin. Li ser vê yekê li Libnanê xwepêşandanên berfireh ên piştgiriya bi Filîstînê re hatin lidarxistin.
1982 – Piştî ku Arjentînê giravên Falklandê dagir kir, di 2ê nîsanê û 14ê hezîranê de di navbêra brîtanî û Arjentînê de şerê Falklandê derket.
1985 – Îsraîlê di berdêla ku filîstîniyan 3 leşkerên Îsraîlê serbest berdan 1100 filîstînî serbest berdan.
Jidayikbûn
1725 – Giacomo Casanova, nivîskar, leşker, sîxûr, dîplomat û maceraperestê îtalî
1805 – Hans Christian Andersen, nivîskarê danîmarkî
1840 – Émile Zola, nivîskarê fransî
1862 – Nicholas Murray Butler, fîlozofê xwediyê Xelata Nobelê
1897 – Soghomon Tehlirian, wezîrê Osmaniyan ê esilermenî
1899 – Peyami Safa rojnamevan, kunciknivîs û romannivîsekî tirk
1946 – Ebubekir Pamukçu, alîgirê MHPê û sîxûrê dewleta tirk
1975 – Fadime Şahindal, keçika kurd
1984 – Breanne Benson, pornostêrka albanî-amerîkî
Mirin
1914 – Paul Heyse, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1923 – Topal Osman, kujerê kurdên Qoçgiriyê
1948 – Sabahattin Ali, çîroknivîsê tirk
1953 – Siegfried Bernfeld, psîkoanalîstê cihû
1974 – Georges Pompidou, serokkomarê Fransayê
1995 – Hannes Alfvén, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
2005 – Papa Yûhena Pawlos II, papayê polon
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Çavkanî
Roj |
2149 | https://ku.wikipedia.org/wiki/4%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 4ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1914 – Komîteya tirk a bi navê Komîteya yekîtî û pêşketinê (İttihat ve Terakki) ji bo perçiqandina serhildanên kurd li hev civiya.
1959 – Rojnameya bi navê Xebat yekem hejmara xwe li Başûrê Kurdistanê derxist.
1994 – Kuştineke faîlê wê nediyar pêkhat. Li Batmanê di encama êrîşeke çekdarî de Şerîf Gezer ê 18 salî û Suleyman Yigit ê 17 salî jiyana xwe ji dest dan.
2002 – Partiya Karkerên Kurdistan PKK, 8emîn kongreya xwe li darxist û navê xwe weke Kongreya Azadî û Demokrasiya Kurdistan KADEK guhert. Encamên kongreyê di 16ê nîsanê de li paytexta Belçîka Brukselê bi civîneke çapemeniyê ji rayagiştî re hatin eşkerekirin.
2016 – Li Nisêbînê di dema qedexeya derve de (roja 22.), hêzên YPSê bi rokêtavêjan erîşî leşkerên tirk kirin. Di encamê de serdarek û berbazek mirin û 2 leşker jî brîndar bûn.
Cîhan
1905 – Li Hindistanê erdhej çêbû. Di encamê de 20 hezar kes mirin.
1920 – Li Orşelîmê şerê ereb û cihûyan.
1953 – Keştiya binavê ya TCG Dumlupınar (D-6) a tirkan noqî bin avê bû, 88 leşkerên tirk ên deryavan mirin.
1959 – Senegal û Sudana Fransî bi peymanekê federasyona Maliyê avakirin.
1968 – Yek ji serokên têkoşîna bê fermaniya sîvîl û mafên mirovan Martin Luther King di 39 saliya xwe de li Memphisê hatiye kuştin. Luther, li Amerîkayê serokatiya tevgera ku mafên welatiyan diparast, dikir. Martin Luther King bi merasîmeke ku 150 hezar kes beşdar bûbûn, hatiye definkirin.
1979 – Serokdewletê Pakistanê, yê ji desthilatdariyê hatibû daxistin, Zulfikar Ali Butto hatiye bidarvekirin.
Jidayikbûn
1661 – Uejima Onitsura , helbestvanê haikû yê Japon
1949 – Abdullah Ocalan, serokê giştî yê PKKê
1950 – Giyasettin Sayan, siyasetmendê kurd
1965 – Hugh Jackman, lîstikvanê awistralyayî
Mirin
1841 – William Henry Harrison, serokdewletê nehem ê DYA'yê
1968 – Martin Luther King, keşe û pêşengê tevgera parastina mafê mirovan
1979 – Zulfikar Ali Butto, serokdewletê Pakistanê
1997 – Alparslan Türkeş, serokê MHPê
Cejn û salveger
Rojbûna Serokê Gelê Kurd Abdullah Ocalan!
Çavkanî
Roj |
2150 | https://ku.wikipedia.org/wiki/3%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 3ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Bongilan û Mûş ketin destên hêzên Şêx Seîd.
1959 – Weşanên PDKê Xebat û Azadî dest bi weşanê kirin.
1976 – Li Bazîd û gundên wê erdhejek qewimî. Di erdhejê de 5 kes mirin û 80 mal wêran bûn.
1994 – Piştî ku Hatîb Dîcle û Orhan Dogan bi awayekî dij-kanûnî hatin binçavkirin, mafê destnadana parlementerên din ên DEPê jî hatiye rakirin û ew hatin binçavkirin.
1994 – Li navçeya Şirnex Cizîrê Abdurahman Avşar ku ji aliyê hêzên ewlekariya tirk ve hatibû binçavkirin, termê wî hatiye dîtin.
Cîhan
1933 – Yekem car balafirek di ser girê Everestê re derbas bû.
1948 – Plana Marshall, ji aliyê kongreya DYA'yê ve hatiye pejirandin.
1975 – Pêşbirkvanê rûsî Anatolî Karpov bû şampiyonê sedrencê yê cîhanê.
1978 – Îsraîlê diyar kir ku ewê leşkerên xwe yên li Libnanê vekişîne.
Jidayikbûn
1778 – Pierre Bretonneau, bijîşkê fransî
Mirin
1990 – Şahin Dönmez, îtîrafkarê PKKê
1991 – Graham Greene, nivîskarê îngilîz
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2151 | https://ku.wikipedia.org/wiki/6%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 6ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1963 – Komeke xwendekarên Sêwregê kovara bi navê Keko derxistin.
1970 – Kovara DDKO Bülteni dest bi weşana xwe kir.
1994 – Li Amedê Burhanettin Ayaz yê 20 salî di encama êrîşeke çekdarî ya faîlê wê ne diyar de, jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1841 – John Tyler weke serokdewletê dehem ê DYA'yê dest bi peywira xwe kir.
1920 – Anjansa Anadoluyê (A.A) hatiye damezirandin.
1967 – Di encama berxwedana filîstîniyan de hêzên Îsraêlê ji başûrê Libnanê derketin.
1973 – Fahri Korutürk weke serokkomarê şeşem ê Tirkiyeyê dest bi peywira xwe kir.
1980 – Li Eskişehirê, sendîka û rêxistinên girêdayî DİSKê mîtîngek li darxistin. Di mîtîngê de polîs çek bikaranî, 5 çalakger jiyana xwe ji dest dan û 4 kes jî birîndar bûn.
1994 – Li paytexta Rwanda Kîgalê, otomobîla ku serokkomarê Ruandayê Juvenal Habyarîmana û serokdewletê Burundî Cyprien Ntaryamira tê debûn, teqiya û di encamê de her du serokkomar mirin. Dotira rojê di navbera komên etnîk yên Hutu û Tutsî de li gelemperiya welêt şer derket. Tenê di mehên nîsan û tîrmehê de bi kuştina Hutuyên di mûxalefetê de nêzî mîlyonek kes hatin kuştin.
Jidayikbûn
1949 – Horst Ludwig Störmer, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1964 – David Woodard, serokê orkestrayê
2020 – Diana Kalaşova, stranbêja kurd
Mirin
1199 – Richard I, keyê Îngilistanê yê dema Xaçperestan
Cejn û salveger
Roja Qedrê; şeva ku Quran daketiye cîhanê.
Roj |
2152 | https://ku.wikipedia.org/wiki/7%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 7ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1990 – Gerîllayê Kurd Omer Îbrahîm yê bi navê kod Medenî (Ji Başûrê Biçûk Dêrikê) li Geliyê Momata ya Beytulşebabê jiyan xwe ji dest da.
1994 – Li navçeya Amed Sîlvanê kesekî bi navê M. Elî Durak di encama êrîşeke bi daran, jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1906 – Yekem car li Fînlendayê mafê dengdanê ji jinan re hatiye dayîn.
1939 – Yekîneyên îtalî, Albanya dagir kirin.
1946 – Destûra bingehîn a Rêxistina Tendurustiyê ya Cîhanê (WHO) ji aliyê 61 welatî ve hatiye pejirandin.
1952 – Şoreşa gundî û karkerên Bolîvyayê pêk hat.
1956 – Eniya rizgariya Cezayirê hatiye damezrandin.
1963 – Mereşal Josip Broz Tito heta mirinê bû serokwezîrê Yûgoslavyayê.
1963 – Komara Sosyalîst ya Yûgoslavyayê hatiye îlankirin.
1979 – Serokê giştî yê Partiya Kedkarên Tirkiyeyê Mihri Belli, dema ku diçû navenda partiyê ya li Sultanahmetê ji aliyê hin kesan ve gule li ser hatiye reşandin, bi awayekî giran birîndar ji bûyerê rizgar bû.
1987 – Di doza MHPê de, 5 îdam, 9 mûebbet, 219 cezayê girtîgehê hatine dayîn. Alparslan Türkeş jî bi 11 salan hatiye mehkumkirin.
Jidayikbûn
1889 – Gabriela Mistral, helbestvana xwediya Xelata Nobelê
1944 – Gerhard Schröder, siyasetmedarê alman
1979– Zbych Trofimiuk, lîstikvanê awistrilyayî bi eslê polonyayî
1983 – Franck Ribéry, futbolvanê fransî
1991 – Anne-Marie, stranbêja brîtanî
Mirin
1947 – Henry Ford, hilberînerê otomobîlan
Cejn û salveger
Roja Tendurûstiyê ya Cîhanê
Roj |
2153 | https://ku.wikipedia.org/wiki/5%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 5ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
Berî Zayînê 2348 Keştiya Nûh li Çiyayê Agiriyê bû.
1991 – Koçberiya mezin a kurdên li Başûrê Kurdistanê destpê kir. Bi deh hezaran kurdan ji ber zilma Sedam Huseyn reviyan, koçî Bakurê Kurdistanê kirin.
1997 – Gerîlayê kurd yê bi navê Baqî Tatli yê bi eslê xwe ji Meletiyê, di 20 saliya xwe de li navenda bajarê Çewlîgê çalakiyeke cangorî li darxist.
1909 – Rojnamevan Hesen Fehmî û 3 hevalên wî yekem car ji ber sedemên polîtîk hatin kuştin.
1999 – Gerîlaya kurd ya bi navê kod Rûken ku bi eslê xwe ji Gimgimê bû, li Çêrmeyê jiyana xwe ji dest da.
2016 – Li Silopiyê hêzên kurdî bi rokêtavêjan êrîşî polîsên tirk kirin. Di encamê de polîsek mir û çar jî brîndar bûn û ji aliyê walîtiyê ve qedexeya derketina derve hatiye îlan kirin.
Cîhan
1794 – Georges Jacqus Danton bi giyotînê hat kuştin.
1931 – Filîstîniyan di serokatiya Îzeddîn Qassam de li hemberî dagirkerên brîtanî bi fiîlî cîhad dan destpêkirin.
1971 – Di bûyerên tundûtîjiyê yên li Pakistanê de bi hezaran kes jiyana xwe ji dest dan.
1986 – Li Berlîna Rojava dîskoyeke ku leşkerên tirk û amerîkan têde bûn, hatiye bombekirin.
1992 – Sarayevo hatiye dorpêçkirin û şerê Bosniya û Herzegovînayê despê kir.
1994 – Hikûmeta tirk ji sedî sed û sihû pênc (135%) duvalualasyon çêkir.
1996 – Di bin pêşengiya Hrant Dink de ji aliyê komeke dilxwazên ermenî ve rojnameyê Agosê dest bi weşan kir.
2008 – Lîstikvanê bîlardê yê ji Amedê, Hacı Arap Yaman li Belçîka bû şampiyonê Pêşbirka Bîlardê ya Artîstîk.
Jidayikbûn
1588 – Thomas Hobbes, fîlozofê înglîz (m. 1679)
1955 – Akira Toriyama, mangavanê japon
Mirin
1794 – Georges Jacques Danton, parêzer û siyasetmedarê fransî (jdb. 1759)
1909 – Hesen Fehmî, rojnamevan (?)
2003 − Mihemedê Canşah, dengbêjê kurd (jdb. 1933)
2003 – Hemreş Reşo, siyasetmedar û nivîskarê kurd (jdb. 1939)
2005 – Saul Bellow, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê (jdb. 1915)
Cejn û salveger
Roja Parêzeran
Çavkanî
Roj |
2154 | https://ku.wikipedia.org/wiki/8%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 8ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1987 – Endamê komîteya navendî ya PKKê Mehmet Sevgat (Bedran) di şerê li çiyayê Herekolê de jiyana xwe ji dest da.
1994 – Metin Güzelê 17 salî, û li navçeya Mêrdîn Nisêbînê Aziz Gürbüz di encama êrîşeke çekdarî de jiyana xwe ji dest dan.
1999 – Milîtanekî kurd li navçeya Colemêrg, Geverê, li hemberî parêzgerê Colemêrgê Nîhat Canpolat çalakiyeke xwekujî pêk anî. (Nîhat Canpolat yê bi navê kod Serdar Fadîme di sala 1977an de li bajarê Başûrê Rojavayê Kurdistanê, Hesîçeyê hatiye dinê, di sala 1995an de tevlî nav refên ARGKê bû)
2000 – Endamê Kongreya Kurdistanê Îbrahîm Ehmed, di 86 saliya xwe de li bajarê Londonê çû ser dilovaniya xwe.
Cîhan
1830 – Yewnanistanê serxwebûna xwe îlan kir.
1916 – Li Norwêcê mafê dengdan û hilbijartinê ji jinan re hatiye dayîn.
1933 – Li Almanyayê di nava qademeya dewletê de dest bi paqijkirina kesên ne ji nijada Arîne hatekirin.
1950 – Saziya sîxuriyê ya Komara Demokratîk a Almanyayê, ya bi navê Stasi hatiye damezrandin.
1951 – Li Îskenderûn, Edene û Rihayê erjdhej çêbû.
1966 – Leonid Brejnev, bû serokê nû yê Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst.
1969 – Komeleya rojnamevanên Dîlokê hatiye sazkirin.
1970 – Balafirên Îsraîlê, dibistana Bahrûl-Bakar a li Misirê dan ber bombeyan. Di vê êrîşê de 30 zarokan jiyana xwe ji dest dan.
1973 – Pêşengê kûbîzmê û peykersaz û wênesazê spanî yê di cîhanê de bi navûdeng Pablo Picasso di 91 saliya xwe de koça xwe ya dawîn kir.
1975 – Li Libnanê şerê navxweyî destpê kir.
1997 – Komeleya Aştiyê hatiye sazkirin.
1995 – Li Dîlokê Laboratuvara Aflatoksin a Navneteweyî ku bi desteka Neteweyên Yekbûyî hatiye sazkirin, dest bi xebatên xwe yên ceribandinê kir.
Jidayikbûn
1938 – Kofi Annan, heftemîn sekreterê giştî yê NY'yê
Mirin
1931 – Erik Axel Karlfeldt, helbestvanê xwediyê Xelata Nobelê
1973 – Pablo Picasso, peykersaz û wênesazê spanî
1987 – Mehmet Sevgat (Bedran), endamê komîteya navendî ya PKKê
2000 – Îbrahîm Ehmed, siyasetmend û nivîskarê kurd
2008 – Cemşîd Bender, dîroknasê kurd
Cejn û salveger
8- 14 nîsanê Heftiya Tendûrûstiyê.
Roj |
2155 | https://ku.wikipedia.org/wiki/9%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 9ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1914 – Şêx Şehabedîn û Seyîd Eliyê Hîzanî li Bedlîsê hatin dardekirin.
1992 – Kovara Tewlo dest bi weşanê kir.
1994 – Endamê Saglik-Senê Necati Aydin roja ku ji DGM ya Amedê serbest hatiye berdan, ji aliyê hêzên ewlekariyê ve ji nû ve hatiye binçavkirin. Paşê cesedê wî li ser rêya Sîlvanê hatiye dîtin.
1994 – Endamê DEP'a Êlihê Medeni Göktepe hatiye kuştin.
Cîhan
1204 – Hêzên sefera xaçperestan a çarem, êrîşî bajarê Konstantînopolîsê kirin û bajar talan kirin.
1914 – Yekem filîmê rengdar ê bi navê Cîhan, şehwet û şeytan li Londonê hatiye nîşandan.
1948 – Rêxistina bi navê Irgûn a cihû li kampa Filîstînê ya bi navê Deir Yasisinê tevkujiyek pêkanîn.
1961 – Li Viyetnama Başûr Ngo-Dinh-Diem weke serokkomar hatiye hilbijartin.
1968 – Keşe û pêşengê tevgera parastina mafê mirovan Martin Luther King ê ku di 4ê nîsanê de li Memphisê hatibû kuştin, bi merasîmeke ku 150 hezar kesî pêkhatî, hatiye definkirin.
1998 – Serokê baskê leşkerî yê Hamasê Muhyedîn Eş-Şerîf ji aliyê sîxûrên MOSSADê ve hatiye kuştin.
Jidayikbûn
1336 – Tîmûrleng, împeratorê mongol
1821 – Charles Baudlaire, nivîskarê fransî
1875 – Jacques Futrelle, nivîskarê amerîkî
1978–Rachel Stevens, stranbêj, kesayetiya wêneguhêzê, lîstikvan û karsaza îngilîz
Mirin
1588 – Mimar Sinan, mîmarê navdar
1626 – Francis Bacon, fîlozofê îngilîz
1936 – Ferdinand Tönnies, civaknas û fîlozofê alman
1998 – Muhyedîn Eş-Şerîf, serokê baskê leşkerî yê Hamasê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2156 | https://ku.wikipedia.org/wiki/10%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 10ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1928 – Komara Tirkiyeyê yasaya "layiqiyê qebûlî destûra xwe ya bingehîn kir.
1930 – Hikûmeta Îraqî diyar kir ku zimanê kurdî li herêma kurdan zimanê fermî ye.
1956 – Li herêma Kurdistanê, Bêrecûkê pira herî dirêj a Tirkiyeyê li ser çemê Firatê hatiye avakirin. Pir, 720 metir dirêje û li ser 5 lingan hatiye rûnandin û 5 milyon lîreyê tirk (ên wê demê) mesref lê çûne.
1993 – Endamê HEP a Farqînê M.Halîm Yalçinkaya hatiye kuştin.
1993 – Reveberê HEP'a Qoserê Şeyhdavut Yalçinkaya di encama êrîşeke çekdarî de hatiye kuştin.
1999 – Gerîlayê kurd Mehmet…..yê bi navê xwe yê kod Harun Kato, li Xakurkê jiyana xwe ji dest da. (Harun Kato, di sala 1975an de li Basê ji dayik bû. Di sala 1991ê de tevlî nav refên gerîlla bû.
Cîhan
1938 – Yek ji serokên sosyalîzmê Troçkî enternasyonala çarem damezrand.
1946 – Li Japonyayê yekem car bi beşdariya jinan jî, anketek hatiye çêkirin.
1972 – Li Îranê li gorî pîvana Richterê bi mezinahiya 7.1ê erdhejek qewimî. Di erdhejê de 5.054 kes mirin.
1973 – Hêzên Îsraîlê êrîşî ser Beyrûdê kirin û yek ji serokên filîstînî Ebu Yusuf En-Neccar, Kemal Advan û Kemal Nasir kuştin.
1982 – Komek cihû yên ji aliyê Kahana, xwestin bi darê zorê bikevin Mescîdî Aqsayê.
1988 – Li Efxanistan Îslamabadê cebilxane teqiya, 90 kes mirin.
1993 – Yek ji serokên reşikan ê Afrîkaya Başûr Chris Hani hatiye kuştin.
1998 – Di navbera katolîk û protestanên li Îrlendaya Bakur de peymana aştiyê ya Belfastê hatiye mohrkirin.
Jidayikbûn
1762 – Giovanni Aldini ; bijîşk û fîzîknasê îtalyan
1968 – Metin Göktepe, nûçegihanê tirk
1973 – Selahattin Demirtaş, siyasetmedarê kurd
Mirin
1919 – Emiliano Zapata, şoreşgerê meksîkî
1931 – Xelîl Cîbran, helbestvan û wênasaz
1950 – Fevzi Çakmak, siyasetmend û leşkerê tirk
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Çavkanî
Roj |
2157 | https://ku.wikipedia.org/wiki/11%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 11ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1991 – Li Tirkiyeyê qanûna bi navê têkoşîna li dijî terorê hatiye pejirandin.
1994 – Li navçeya Bedlîs Tetwanê Murat Toygunê 23 salî di encama êrîşeke çekdarî ya kujerên wê ne diyar de, jiyan xwe ji dest da.
1996 – Gerîlayê kurd Îzzet Çelîk ê bi navê kod Sînan di şerekî li Girêkor/Çiyayê Agiriyê de jiyana xwe ji dest da. (Sînan, di sala 1980'yî de li gundê navçeya Îdirê Mûşyaliyê hatiye dinê, di sala 1993yan de tevlî nav refên gerîla bû, dema şehîd ket 16 salî bû)
1998 – Gerîlayê kurd Hakî Kizilkaya yê bi navê kod Özgür Devrim li herêma Hesen Dînk-Qulpê di şerekî de jiyana xwe ji dest da. (Ozgur, di sala 1981 Li Îzmîrê hatiye dinê, di sala 1994an de tevlî nav refên gerîlla bû, dema şehît ket 13 salîbû.)
1999 – Gerîlayê kurd Erkan Tayhan ê bi navê kod Yaşar, (di sala 1975an de li Qerqeliyê hatiye dinê, di sala 1993yan de tevlî nav refên gerîlayan bû) li Geliyê Zîlanê jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1899 – Spanyayê, Puerto Rico ji rêveberiya DYA'yê re hêlişt.
1919 – Sîngapûrê ji Keyaniya Yekbûyî serxwebûna xwe îlan kir.
1919 – Saziya Xebatê ya Navneteweyî, ILO, bi awayê fermî hatiye damezrandin.
1993 – Diya serokê giştî yê PKKê Abdullah Öcalan Esma Uveyş Ocalan li Misisa Edeneye çû ser dilovaniya xwe.
2001 – Li Afrîkaya Başûr di maçeke sporê de pevçûn derket, di encama pevçûna di navbera aliyan de 43 kes mirin û 100 kes jî brîndar bûn.
2002 – Li Tunisê kinîştek hatiye bombekirin; di encamê de 21 kes mirin.
Jidayikbûn
1980 – Bero Bass, rapvanê kurd
Mirin
1977 – Jacques Prévert, helbestvanê fransî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2158 | https://ku.wikipedia.org/wiki/12%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 12ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1920 – Bajarê Rihayê ji dagirkeriya fransiyan rizgar bû.
1991 – Peymana agirbestê pêkhat û şerê Kendavê bi fermî bi dawî bû. Di heman dîrokê de bi qaşo armanca pêşîgirtina êrîşên Iraqê yên li ser kurdan li hêlîpana 36em "Herêma Ewlekar" hatiye îlankirin, lê belê dema ku xelkê kurd ber bi rizgarkirina bajarên Kerkûk û Mûsilê ve çûn, qedexeya ji bo balafiran hatiye rakirin.
1995 – Parlamena Kurdistanê PKDW li derveyî welat hatiye damezrandin.
1995 – MED TV dest bi weşana zindî kir.
1995 – Rêveberê HADEP'a Edeneyê Rüstem Akar ji aliyê hêzên tarî ve hatiye kuştin.
1997 – Komeleya Koçberan GÖÇ-DER vebû.
1998 – Gerîlayê kurd Ahmet Gücen yê bi navê xwe yê kod Agir, di şerê Alîcakê de jiyana xwe ji dest da. (Sîlvan, di sala 1982an de li Sîlvanê hatibû dinê, di 15 tebaxa sala 1998an de jî tevlî nav refên Gerîlla bibû.)
1999 – Gerîlayê kurd ê bi navê kod Devrîm, li herêma Çêrmeyê jiyana xwe ji dest da.
2001 – Gerîlayê kurd yê bi navê xwe yê kod Cesur Agirî, li herêma Şehît Remzî jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1931 – Keyê Spanyayê Alphonse yê XIII, bêyî ku ji textê xwe were xwarê welêt terk kir û li Spanyayê komarî hatiye îlankirin.
1961 – Kozmonotê rûs, Alekseyevîç Yûrî Gagarîn bû yekemîn mirovê ku çû fezayê.
1989 – Danezana Azadî û Mafên Bingehîn ya Parlamena Ewropayê hatiye pejirandin.
1991 – Qanûnên 141/142 hatin rakirin û li dewsa wan qanûneke dijwartir, "Qanûna Têkoşîna li Dijî Terorê" hatiye anîn. Piştî ku qanûna hejmara 3713 ya Têkoşîna li Dijî Terorê derbasî pratîkê bû, azadiya derbirîn û rêxistinê hatiye bi sînorkirin û her wiha gelek rewşenbîr û nivîskar hatin zîndanîkirin.
1995 – Saziya sîxuriya hundirîn a Rûsyayê ye, FSB, hatiye damezrandin.
Jidayikbûn
1975 – Camila Morgado, aktrîsa brazîlî
1979 – Jennifer Morrison lîstikvan, hilberîner, derhêner û modela berê ya zarok a amerîkî
Mirin
1945 – Franklin D. Roosevelt, serokdewletê 32em ê DYA'yê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2159 | https://ku.wikipedia.org/wiki/13%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 13ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1909 – Rojnameya Kurdistanê hatiye girtin ji aliyê Osmaniyan ve.
1919 – Bajarê Qersê ji aliyê brîtanî ve hatiye dagirkirin.
1995 – Rojnameya Yeni Politikayê dest bi weşanê kir. Her wiha ev rojname di 16ê tebaxa sala 1995an de hatiye girtin.
1995 – Gundê Bismilê yê bi navê Qamişli ji aliyê leşkerên tirk ve hatiye şewitandin.
Cîhan
1796 - Cara pêşîn fîlek ji Hindistanê birine DYA'yê
1839 - El Salvadorê serxwebûna xwe îlan kir.
1849 - Mecaristan bû xwediyê komariyê.
1941 – Stalîn, bi Japonyayê re paktek mohr kir ku li gorî vê wê êrîşî hevdu nekin.
1946 – Naziyan li kampa komkirinê ya bi navê Matthausen ya li Awistriyayê 58 gardiyan bi darde kir.
1994 – Saziya raser radyo û televizyonê ya tirk RTÜK hatiye damezirandin.
Jidayikbûn
1743 – Thomas Jefferson, serokdewletê sêyem ê DYA'yê
1906 – Samuel Beckett, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1939 – Seamus Heaney, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1965 – Jean de La Fontaine, çîroknivîsê fransî
Cejn û salveger
Sersala Nû ya Bûdîstan
Roj |
2160 | https://ku.wikipedia.org/wiki/14%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 14ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Şêx Saîd û 47 hevalên wî ji aliyê rejîma tirk ve hatin girtin.
1925 – Reveberên rêxistina Azadî Xalîd Begê Cîbranî û Yusuf Ziya Beg li Bedlîsê hatin bi darvekirin.
1959 – Komeleya Azadî û Jiyanawe û Yekîtî Kurd KAJÎK li Başûrê Kurdistanê hatiye sazkirin.
1987 – Tirkiye, ji bo endametiya Civata Aborî ya Ewropayê serî lê da.
1988 – Rejîma Iraqê li herêma Başûrê Kurdistanê, Germiyan û Şehrezorê dest bi Enfalê, ku bi kuştina 182 hezar Kurdistanî bi encam bû, kir. 182 hezar kurd piştî ku hatin binçavkirin hatin windakirin, kal û pîr hatin gulebarandin, Keçên ciwan ji ereban re hatin firotin û kesên destek dabûn pêşmergeyan hatin dardekirin. Yên din jî li kampên komkirinê yên li Besra, Bexda û deverên din ên Iraqê hatin komkirin.
1994 – Rojnameya Özgür Gündemê hatiye girtin. Di dema weşana xwe de 26 xebatkarên rojnameya Özgur Gündemê (di 18 mehan de) hatin kuştin.
1996 – Gerîllayê Kurd Avdilcelîl Ozan (di 26 tîrmeha sala 1992an de tevlî nav refên gerîlla bibû) li herêma Colemêrgê jiyana xwe ji dest da.
1998 – Gerîllayê Kurd Gûlcan Dûndar yê bi navê xwe yê kod Agirî li operasyona ku hêzên artêşa Tirk li herêma Botan Bestayê dan destpêkirin, di şerekî li qûntara çiyayê Herekolê de jiyana xwe ji dest da. (Agirî, di mijara sala 1976an de li Selhê ya ser bi Mîdyadê hatiye dinê, di kanuna sala 1991ê de tevlî nav refên gerîlla bû, fermandarê yekîneyê bû)
1998 – PDK, Şemdin Sakıkê ku ji nava PKKê reviyabû, li Dihokê radestî hêzên artêşa tirk kir.
2001 – Gerîllayên Kurd yê bi navên kod Bedran Diyar, (Bedran, ji Hezroyê û di sala 1999an de tevlî nav refên gerîlla bibû), Cesur Agirî (Cesur, ji Efrînê bû), Hogir (Ji Erganiyê bû, di sala 1984an de hatiye dinê, di 1999an tevlî nav refên Gerîlla bibû) Mahîr (Ji Qersê bû), Ferhat (ji Suleymaniyê bû, di sala 1997an de tevlî nav refên gerîlla bibû) li herêma Amed şehît Remziyê jiyana xwe ji dest dan.
Cîhan
1912 – Keştiya Titanic li derdora Newfoundlandê noqî avê bû. Di keştiyê de 1.517 kesên ku nehatin rizgarkirin jiyana xwe ji dest dan.
1930 – Helbestvanê rûsî yê navdar Mayakovskî dawî li jiyana xwe anî.
1931 – Li Spanyayê komar hatiye îlankirin.
Jidayikbûn
216 Manî – damezrînerê ola manîxizmê
1126 – Îbn-î Ruşd Fîlozof, dadnas, bijîşk û nivîskarê ereb
1961 – Robert Carlyle lîstikvanê skotlendî
1974 – Federica Tommasi , pornostêrka îtalyan
Mirin
1925 – Xalîd Begê Cibirî, rêveberê rêxistina Azadiyê
1930 – Mayakovskî, helbestvanê rûs
1985 – Enver Hoce, serokê Albanyayê
1986 – Simone de Beauvoir, nivîskarê fransî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2161 | https://ku.wikipedia.org/wiki/15%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 15ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1963 – Kovara Dengê dest bi weşanê kir.
1987 – Hêzên Iraqê êrîşeke bi kîmyayî birin ser gundê Şêx Wesan a li başûrê Kurdistanê û di encama êrîşê de 26 jin û zarok mirin.
1992 – Li navçeya Amed Sîlvanê Abdulselam Çiçek di encama êrîşeke çekdarî ya faîlê wê ne diyar de jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîlayên kurd Welat Saroxan (di sala 1977an de li Hesekê hatiye dinê û di sala 1994an de tevlî nav refên gerîllabû) û Tahîr Îlke yê bi navê kod Serhat (di sala 1979an de li Şirnexê hatiye dinê û di sala 1997an de tevlî nav refên gerîla bû) li herêma Silopiyê jiyana xwe ji dest dan.
Cîhan
1865 – Dema serokdewletê DYA'yê Abraham Lincoln, li Ford's Theatre bi hevjîn û mêvanên xwe re şano temaşe dikir, rastî êrîşeke çekdarî hat û jiyana xwe ji dest da.
1930 – Partiya Karkerên Viyetnamê hatiye damezirandin.
1986 – Balafirên amerîkî yên bombebaranê yên tîpê F-11, çeperên leşkerî yên li Trablusê dan ber bombeyan. Di encama êrîşê de 37 kesên ku di nav wan de keçeke 15 mehî ya serokê Lîbyayê Muemer Qedafî jî hebû, mirin.
1994 – Peymana herî berfireh a cîhanê ya aboriyê GATT, bi îmzeya 120 welatan hatiye pejirandin.
Jidayikbûn
1452 – Leonardo da Vinci, zanistê îtalî
1710 – William Cullen, bijîşk û kîmyagerê navdar
1874 - Johannes Stark, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1941 – Renato Rosaldo, mirovnasê amerîkî
Mirin
1865 – Abraham Lincoln hatiye kuştin.
1912 – Jacques Futrelle, nivîskarê amerîkî
1927 – Gaston Leroux, rojnamevan û nivîskarê fransayî
1980 – Jean Paul Sartre, fîlozof û nivîskarê fransî
1998 – Pol Pot, serokê Partiya Komûnîst a Kamboçyayê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2162 | https://ku.wikipedia.org/wiki/16%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 16ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1992 – Li navçeya Amed Sîlwanê welatparêzekî Kurd yê bi navê Ridwan Çelebî rastî êrîşeke çekdarî ya faîlê wê ne diyar, hat û jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllayê Kurd Muhamed yê bi navê kod Levent (di sala 1972an de li Kûbanê hatiye dinê), li herêma Metînan Kanîmasiyê jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllayê Kurd Ulaş Demîray yê bi navê kod Rênas (di sala 1974an de li Elezîzê hatiye dinê û di sala 1993an de li Dêrsîmê tevlî nav refên gerîlla bû, fermandarê tîmê bû), Îbrahîm Yildiz yê bi navê kod Şiyar (di sala 1978an de li Dêrsîmê hatiye dinê û di sala 1997an de tevlî nav refên gerîlla bû), Şerîf Gûrbûzoglu yê bi navê kod Bagok Dilar (di sala 1972an de li Liceyê hatiye dinê û di sala 1992an de li Amedê tevlî nav refên gerîlla bû, fermandarê tîmê bû), Serdar Mert yê bi navê kod Serdar (di sala 1974an de li Sîweregê hatiye dinê û di sala 1996an de li Zapê tevlî nav refên gerîlla bû) Mîhran Oya yê bi navê kod Mîllîtan (di sala 1969an de li Erxaniyê hatiye dinê) li herêma Dêrsîmê hin ji wan di şerê li Merkezê, hin ji wan jî di encama êrîşa kombrayê de jiyana xwe ji dest dan.
1999 – Gerîllayê Kurd yê bi navê xwe yê kod Mehmet yê ji Ehlatê, li herêma Erzirom Yedîsûyê jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllayên Kurd Diren Atmaca ya bi navê kod Rewşen (di sala 1981ê de li Dêrsîmê ji dayikbû û di sala 1996an de li Dêrsîmê tevlî nava refên gerîlla bû), Ozlem Vural yê bi navê kod Ferda( di sala 1983an de li Sarikenta-Mazgîrtê hatiye dinê û di sala 1997an de li Dêrsîmê tevlî nav refên gerîlla bû) li herêma Dêrsîmê Hozatê di kemînekê jiyana xwe ji dest dan.
2002 – Li paytexta Belçîka Brukselê Partiya Karkerên Kurdistan PKK, bi civîneke çapemeniyê encamên kongreya xwe ya heştem ji rayagiştî re ragihand. PKKê diyar kir ku wê navê xwe kiriye Konreya Azadî û Demokrasiya Kurdistan KADEK.
Cîhan
1941 - Şerê cîhanî yê duyem: 500 balafirên şer ên almanan bi şev London bombebaran kirin.
1946 - Sûriye, ji Fransayê serxwebûna xwe bi dest xist.
1972 – Rêwîtiya heyvê ya pêncem a mirovatiyê bi keştiya asîmanî Apollo 16ê destpê kir.
1975 - Bi zemtkirina paytext Phnom Penhê, welatê Kamboçyayê kete destê Partiya Komûnîst a Kamboçyayê.
1988 – Hêzên deryayî yên Îsraîlê şeva 16ê nîsanê serdegirtinek li darxistin û ji serokên rêxistina Filistînê Xelîl El-Wezîrî ku weke Ebû Cîhad tê naskirin, kuştin.
Jidayikbûn
1889 – Charlie Chaplin, aktorê komediyê, derhêner û bestekarê navdar
1924 – Anatole France, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1916 – Behçet Necatigil, nivîskarê tirk
1971 – Selena, stranbêja amerîkan
Mirin
1972 – Kawabata Yasunari, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
Roja Netewî ya Danîmarkayê
Roj |
2164 | https://ku.wikipedia.org/wiki/17%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 17ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Yek ji qewremanên doza netewî ya Kurd, Dr. Fuat û Şêx Eyûbê Sêwregî yê ji Karabahçeyê bi biryara Dadgeha Şerq Îstîklal hatin dardekirin. Dr. Fuat, bi îddîaya ku -di rojên ku Şêx Seîd Amedê dorpêçkiribû, bi kincên netewî yên kurdî li Amedê geriya ye û ji Ferîd Paşa re, derbarê serhildana Kurdan de name şandiye û lewma têkîliya wî bi serhildana Kurdan re heye, hatiye îdamkirin. (çavkani rojnameya Dunya 15 gulan 1957)
1999 – Li bajarê Almanya Bonnê meşa bi navê Ji bo azadiya Abdullah Ocalan, aştî û mafên gelê Kurdistanê; meşa yekîtiya neteweyî hatiye li darxistin.
1999 – Li Qilabanê welatparêzekî bi navê Mehmet Baban, ji aliyê endamên kontrgerîla ve hatiye qetilkirin.
1999 – Konvoya SİPê ku ji mîtînga gundê İçerenköyê vedigeriya, rastî êrîşa komek ulkuciyan hat û di encam êrîşê de ku di nava destên polêsan de pêkhat, endamê SİPê Hüseyîn Duman jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1924 – Li Îtalyayê di encama hilbijartinan de partiya Benito Mussolini bi ser ket.
1948 – Elpidio Quirino bû serokdewletê şeşem ê Fîlîpînê.
1961 – Kûbayiyên li mişextbûyî yên ji aliyê DYA'yê ve dihatin piştgirîkirin, êrîşî rêveberiya Fidel Castro kirin. Li di encamê de biserneketin.
1992 – Di encama serdegirtineke malan de, yek ji kadroyên serokê Dev-Yolê Sabahat Karataş û hevalên wê Eda Yüksel û Taşkin Usta hatin înfazkirin.
Jidayikbûn
1951 – Olivia Hussey lîstikvaneke arjentînî - brîtanî
Mirin
1925 – Şêx Eyûbê Sêwregî, qewremanê doza neteweyî ya kurd
1925 – Dr. Fûad, bijîşk, nivîskar û yek ji têkoşerên doza azadiya Kurdistanê
1942 – Jean Baptiste Perrin, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1986 – Hêmin Mukriyanî, hozan, ramyar û helbestvanê kurd
1993 – Turgut Özal, serokkomarê heştem ê Komara Tirkiyeyê
Cejn û salveger
Roja Serxwebûna Sûriye
Li Japonyayê roja parastina zarokan
Roj |
2165 | https://ku.wikipedia.org/wiki/19%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 19ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1995 – Gundên Dîreklî û Xalidiyê yên ser bi navçeya Sêrt Frûhê hatin valakirin.
Cîhan
Li Hindistanê Partiya Kongreyê qebûl kir ku welat bi navê Hindistan û Pakistanê bibe du beş.
1995 – Li Emerîkayê di avahiyeke gelemperiyê de teqemeniyek hatiye bi cîhkirin. Di bûyerê de 87 kes mirin. Derket holê ku êrîş ji aliyê rêxistina Neo-Naziyan ve hatiye kirin.
1995 – Avahiya federal ya Murah ya li Oklahomayê hatiye bombekirin: 161 kes mirin.
Jidayikbûn
1635 – Samuel Reyher, esmannasê elmanî
1752 – Friederike Brion, yara Johann Wolfgang von Goethe
1793 – Ferdinandê yekem, împeratorê nemsayî
1833 – Wayne MacVeagh, ramyarê emerîkî
1858 – May Robson, aktrîsa emerîkî
1867 – James Cullen, jimarnasê îrlendî
1882 – Getúlio Dornelles Vargas, serokê berazîlî
1907 – Lina Basquette, aktrîsa emerîkî
1921 – Jitzhak Navon, ramyarê israîlî
1942 – Tilman Nagel, îslamnasê elman
1968 – Mswatiyê seyem, serokê swazîlendî
1972 – Rivaldo, lîstikvanê gogê yê berazîlî
Mirin
1390 – Robertê duyem, şahê Skotlendayê
1882 – Charles Darwin, zanyarek bû
1999 – Gerîllayên Kurd M. Faruk Oner yê bi navê kod Hemîd (di sala 1976an de li navçeya Mêrdîn Nisêbînê hatiye dinê, di sala 1997an de li Dêrsîmê tevlî nav refên gerîlla bû) û Mahsun Tekin yê bi navê kod Piling Mûnzûr (di sala 1974an de li Sasonê jidayikbû) şerekî li nêzî Çetê jiyana xwe ji dest da.
Cejn û salveger
Li Venezuellayê roja îlankirina serxwebûnê
Roj |
2166 | https://ku.wikipedia.org/wiki/20%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 20ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1927 – Pêncwen ji aliyê Brîtanî ve hatiye dagirkirin.
1969 – Yekemîn jimara kovara "Rizgarî" dest bi weşanê kir.
1978 – Komeleya Dev-Gencê hatiye girtin.
1987 – Li gundê Qizler yê ser bi Qeredaxê, rejîma Saddam bombeyên kîmyawî bikaranî. Di encamê de 7 jinên Kurd jiyana xwe ji dest dan.
Cîhan
571 – Rojbûna Hezretî Muhemmed
1916 – Li Dûblînê Komargerên Îrlandî serî hildan û artêşa Brîtanî vê yekê perçiqand. Lewma şerê Brîtanî-Îrlandayê ji nû ve destpêkir. Serhildan, piştî ku di sala 1921ê de Îrlandaya Başûr serxwebûna xwe îlan kir û girav perçebû, bi encam bû. (lewma ev roj weke "paskalya bi xwîn" tê bi navkirin.
1924 – Desturabingehîn ya sala 1924an de li Tirkiyê hatiye pejirandin.
1960 – Paytexta nû ya Brezîlyayê bû Marsîlya.
Jidayikbûn
1889 – Adolf Hitler,ramyarê alman yê bi eslê xwe awistiryayî bû ku ji 1933 heya 1945 dîktatorê Almanyaya Nazî bû.
Mirin
1998 – Octavio Paz, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1996 – Welatparêzê bi navê Mehmet Şenyît yê eslê xwe ji Amedê, dema ku ber bi êvarî ji kargehê tevî hevalên xwe vedigeriya mala xwe ji aliyê polêsan ve hatiye binçavkirin. Piştî 4 rojan cesedê Mehmet Şenyît radestî malbata wî kirin. Lê belê di rapora otopsiyê de jî dihate diyarkirin ku Mehmet ªenyît di şer de hatiye kuştin.
1912 – Bram Stoker, nivîskarekî îrlendî
2019 – Wekîl Mistefayêv, ramyar û serokê Kurdistana Sor
Cejn û salveger
Rojbûna Hezretî Muhemmed
Li Riha û Bîrecîqê Festîvala Sîsikên Keçel
Roj |
2167 | https://ku.wikipedia.org/wiki/18%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 18ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1995 – Gundên Herbat û Rasta yên ser bi navçeya Amed Qulpê ve hatin valakirin.
1999 – Li gelemperiya Tirkiyeyê hilbijartinên giştî pêk hatin. Di hilbijartinan de HADEPê di serî de şaredariya Amed, Batman, Çewlîg, Sêrt û Wanê, 37 şaredarî bi dest xistin.
1998 – Rojnameya Özgür Bakışê dest bi weşanê kir.
Cîhan
1853 – Li Asyayê yekem tren di navbera wargeha Bombay û Tannayê de xebitî.
1906 – Yek ji erdhejên herî mezin ên dîrokê li San Franciscoyê qewimî. Di erdhejê de piraniya bajêr hilweşiya û di encama karesatê de hezar kes mirin.
1949 – Hêzên Iraqê yên li Filistînê vekişiyan.
1983 – Li bajarê Libnan Bêrûdê êrîşeke întîharî li ser sefareta Amerîkayê hatiye li darxistin, di encama êrîşê de 17 jê amerîkî, bi giştî 63 kes mirin.
1988 – Li kendavê şerê Îran û Amerîkayê destpê kir.
1992 – Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê hatiye demezirandin.
1996 – Serokwezîrê Îsraîlê Şîmon Perez li hemberî Libnanê operasyona bi navê Tiriyê Xezebê da destpêkirin. Li kampa penaberan a Neteweyên Yekbûyî ya li Kana ku dikeve başûrê Libnanê, di encama êrîşa Îsraîlê de 98 kes hatin qetilkirin. Her wiha ev roj di nava xelkê filistîniyan de weke tevkujiya Kanayê tê zanîn.
Jidayikbûn
1970 – Tatiana Stefanidou, rojnamevan û pêşkêşvana yewnan
1984 – America Ferrera, aktrîsa amerîkî
1989 – Alia Shawkat, aktrîsa amerîkî
Mirin
1558 – Xurrem Siltan, keybanûya osmanî
1955 – Albert Einstein zanyarê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2168 | https://ku.wikipedia.org/wiki/21%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 21ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1992 – Li navçeya Mêrdîn Mîdyadê dema ku kerwanê wesayîtan yê dawetê ya bi plakaya 47 AV 704 di ser rêya gundê Tolgali derbas dibû, ji aliyê koriciyan ve hatiye gulebarankirin. Di encam bûyerê de zarokê 3 salî yê bi navê Hamza Bulut, Evdirehman Yeşîlmen ê 12 salî, Mihemed Candan û Hecî Bodur jiyana xwe ji dest dan û 8 kes jî birîndarbûn.
Cîhan
1967 – Li Yewnanîstanê, serleşkerên artêşê, dest bi pêvajoya derbeyê kirin.
Jidayikbûn
1927 – Ahmed Arîf, helbestvanê esilkurd
Mirin
1910 – Mark Twain, nivîskarê amerîkî mir
1992 – Li navçeya Mêrdîn Mîdyadê dema ku kerwanê wesayîtan yê dawetê ya bi plakaya 47 AV 704 di ser rêya gundê Tolgali derbas dibû, ji aliyê koriciyan ve hatiye gulebarankirin. Di encam bûyerê de zarokê 3 salî yê bi navê Hamza Bulut, Evdirehman Yeşîlmen ê 12 salî,Mihemed Candan û Hecî Bodur jiyana xwe ji dest dan û 8 kes jî birîndarbûn.
1999 – Gerîllayê Kurd Îlkay Yildirim bi navê kod Serdar Kizilirmak (di sala 1975an de jidayikbû, di 2 çiriya pêşîn a sala 1997an de tevlî nav revên gerîlla bû) li herêma Bilika ya çiyayê Cûdî jiyana xwe ji dest da.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2169 | https://ku.wikipedia.org/wiki/22%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 22ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1898 – Miqdat Mîthad Bedirxan cara yekemîn li Paytexta Misir Qahîreyê rojnameyeke Kurdî ya bi navê "Kurdistan" derxist. (rojnamegeriya Kurdî)
1980 – Ji girtîgeha Saxmacilarê 23 girtiyên komînîst reviyan.
1990 – Weşanên rojnameya HALK GERÇEGÎ dest pê kir.
1975 – PPKK (Partiya Pêşeng a Karkerî Kurdistan) hatiye damezrandin
Cîhan
1915 – Almanan, li eniya rojava ya di navbêra Langermarck û Ypresê, yekem car bi gaza bi jehir êrîşî ser leşkerên Kanadayî û Frensî kir.
Jidayikbûn
1724 – Immanuel Kant jiyakbû.
1870 – Vlademir Îliç Lênîn jiyakbû.
1984 – Michelle Ryan, lîstikvana îngilîz
Mirin
1989 – Emilio Segré, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1997 – Gerîllayê Kurd Yilmaz Şengûl yê bi navê kod Cangîr, (di sala 1982an de ji dayik bû, di sala 1993an de li Qilibanê tevlî nav refên gerîlla bû), li ava mezin ango çemê Dîcleyê jiyana xwe ji dest da.
Cejn û salveger
Roja Rojnamegeriya Kurdî ye.
Roj |
2170 | https://ku.wikipedia.org/wiki/23%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 23ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1954 – Refîneya Niftê li bajarê Êlihê hatiye vekirin.
Cîhan
1920 – Parlemena Tirkiyê li Enqereyê hatiye damezirandin. Di civînê de 72 nûnerên Gelê Kurd jî hebûn. Li gorî peymana ku Mustafa Kemal bi serokêşîrên Kurdan re mohr kir.
1923 – Konferansa Lozanê dest bi dema duyemîn ya xebatên xwe kir.
1984 – Vîrûsa ku dibe sedema AIDSî hatiye dozandin.
Jidayikbûn
1858 – Max Planck, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1902 – Halldór Laxness, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1616 – Cervantes, nivîskarê romana Don Kîşot.
1925 – Şêx Avdilqadirê Nehlî ango Şêx Evdilqadirê Şemzînanî yek ji pêşengên kurd.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2171 | https://ku.wikipedia.org/wiki/24%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 24ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1877 – Şerê Rusan û Osmaniyan destpêkir.
1915 – Tevkujiya Ermen û Asûriyan çêbû.
1974 – Balafirên İraqê Qeladiz bombebaran kir, di bûyerê de bi sedan kesî jiyana xwe ji dest dan.
1983 – Konseya Ewlekariya Neteweyî MGK, Zagona Partiyên Siyasî pejirand û belavokeke weşand ku li gorî wê; qaşê xebatên siyasî serbeste. Lê belê ji roja qebûlkirina vê qanûnê û vir ve, bi dehan partiyên siyasî hatine girtin, gelek rêveber û endamên wan bi awayekî faîlê wan ne diyar hatin kuştin û bi sed hezaran kes, berde xebatên siyasî, jiber nêrînên siyasî avêtin zîndanê.
1993 – Li Mûşê meleyek bi navê Vehbî Gunduz bi kuştineke kujerê wê ne diyar, hatiye kuştin.
1995 – Serokê HADEP a Elbîstanê Hisên Koku ji aliyê hêzên tarî ve hatiye şehîd kirin.
Cîhan
1955 – Konferansa ku bi beşdariya nûnerên 29 welatan li bajarê Îndonezya Bandungê hatiye lidarxistin, bi dawî bû.
1960 – Li Îranê erdhej çêbû, 500 kes mirin.
1967 – Esmangerê Rûs, Komarov, dema ku bi keştiya asîmanê ya «Soyuz ~1~» vedigeriya cîhanê, mir.
1971 – Li Washingtonê li dijî şerê li Viyetnamê xwepêşandaneke mezin hatiye lidarxistin.
1975 – Meclîsa Nûneran ya Emerîkan "24ê nîsanê" weke "Roja Bîranîna sûcên li dervehî mirovahiyê" ya li hemberî Ermeniyan qebûl kir.
1986 – Karesata Çernobîlê pêk hat.
Jidayikbûn
1947 – Thomas Jeier, nivîskarê alman
1948 – Walter Appel, nivîskarê alman
Mirin
1924 – G. Stanley Hall, psîkologê amerîkan
1960 – Max von Laue, fîzîknasê xwediyê xelata Nobelê.
1999 – Gerîllayê Kurd Nîzamettîn Kiliç yê bi navê kod Bişar li herêma Bilika ya ser bi çiyayê Cûdî jiyana xwe ji dest da.
Cejn û salveger
Roja Bîranîna Tevkujiya Ermeniyan.
Roj |
2172 | https://ku.wikipedia.org/wiki/26%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 26ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1949 – Li Elezîzê erdhej çêbû.
1971 – Li 11 bajaran: Enqere, Stembol, Îzmîr, Kocaelî, Sakarya, Zonguldak, Eskîşehîr, Edene, Hatay, Amed û Sêrtê rêvebiriya leşkerî hatiye îlankirin û Komeleya Çandî ya Rojhilat ên Şoreşger û Dev-Gencê jî di heman demê de hatin girtin.
1974 – Bajarokê Helebce hatiye bombebarankirin. Di encama bombebaranê de bajar wêranbû û bû kavil û her wiha 43 mirovên Kurd jiyana xwe ji dest dan û 52 kes jî birîndarbûn.
1996 – Endamê DEP'a Semsûrê Abuzer Onen bi deste hêzen tarî hatiye şehîd kirin.
1999 – Gerîllayê Kurd Emîr Toy yê bi navê kod Perwer Bişar, li herêma Bestayê di şerekî de jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllaya Kurd Ayten ya bi eslê xwe ji Başûrê Biçûk ê Kurdistanê li herêma Yedîsu jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllaya Kurd Vasfiye Aktaş ya bi navê kod Sema Yûce li herêma Besta Blûda jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1828 Rusan ji bo serxwebûna Yewnanîstanê, li hemberî Osmaniyan şer îlan kir.
1937 Almanya yek ji bajarên Baskê Guernîcayê bombe kir. Di encamê 1.500 kes mirin. Vê bûyerê wênesazê bi navûdeng ê Spanî Picasso bi tabloya xwe ya bi navê «~La Guernica~» bê mirin kir.
1986 Li Santrala Nûkleer ya Çernobîlê qeza çêbû. Di encamê de 30 kes mir. 48 hezar kesên li derdorê jî di runiştin hatin tehliyekirin.
1994 Li Efrîka Başûr cara yekem hilbijartineke ku tê de reşikan cîh girt, hatiye lidarxistin. Di hilbijartian de Kongreya Neteweyî ya Efrîka ya di serokatiya Nelson Mandela de ji sedî 62yê dengan wergirt û bi serket.
Jidayikbûn
1893 – Celadet Bedirxan, siyasetmedar, rojnamevan û zimannasê kurd
1932 – Tom Wittgen, nivîskareke alman a romanên polîsî
Mirin
1910 – Bjørnstjerne Bjørnson, siyasetmedarê û helbestvanê xwediyê xelata Nobelê.
Cejn û salveger
26 nîsan li Tanzanya Roja Yekbûnê
Roj |
2173 | https://ku.wikipedia.org/wiki/25%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 25ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1992 – Li Emerîkayê Radyoya kurdî ya Dengê Emerîka hatiye damezirandin.
1995 – Gundê Prinjiman (Kurşunlu) ya girêdayî Dîcleyê ya ser bi Amedê, ji aliyê leşkerên artêşa Tirk ve hatiye şewitandin û valakirin.
Cîhan
1926 – Şah Rizayê Pehlewî bû serokwezîrê Îranê.
1936 – Bi armanca ku hemu partiyên Fîlîstînî yên Ereb di bin yek banî de bîne cem hev, Komîteya Ereb ya Bilind hatiye damezirandin.
1951 – Di encama êrîşên Çînê de leşkerên Neteweyê Yekbûyî, ji çeperên xwe yên li Koreyê vekişiyan.
1982 – Îsraîlê vekişîna xwe ya ji Sînayê temam kir.
1989 – 120 hezar karkerên ku li ser rêyên reş dixebitin, li hemu bajarên Tirkiyê çalakiyek lidarxistin û bi pêyê xwas meşiyan.
1993 – Serokê nû yê Rusyayê bû Borîs Yeltsîn.
Jidayikbûn
1949 – Dominique Strauss-Kahn, siyasetmendê fransî
Mirin
1667 – Pedro de Betancur, ezîz û mîsyonerekî xiristiyan e.
1744 – Anders Celsius, stêrknas, matematîkvan û fîzîknasê swêdî.
1976 – Hozan û helbestvan Mele Esedî Mehûyî li bajarê Silêmaniyê koça xwe ya dawîn kir.
1996 – Gerîllayê Kurd Selamet Çatak yê bi navê kod Newroz Artêş (li Kerboranê jidayikbûye, di sala 1991ê de tevlî nav refên gerîlla bû) li herêma Botan Garisa jiyana xwe ji dest da.
Cejn û salveger
25 nîsanê li Îtalyayê Roja Rizgariyê, li Awistralya û Nû Zelandayê roja Anzakê ye.
Roj |
2174 | https://ku.wikipedia.org/wiki/28%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 28ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1994 – Rojnameya Ozgur Ulkeyê dest bi weşanê kir.
Cîhan
1920 – Azerbeycan tevlî nav Yekîtiya Komarên Sosyalîst ên Sovyetê bû.
1941 – Hêzên Naziyan Yewnanîstanê dagir kir.
1960 – Piştî bûyerên li Enqere û Stembolê qewimîn, li her du
bajaran rêvebiriya leşkerî hatiye îlankirin.
1992 – Li Efxanistanê mûcahîdan rêvebirî bi destxistin.
Jidayikbûn
1937 – Serokê Îraqê Sedam Huseyn ji dayik bû.
Mirin
224 - Erdevan IV yê Mîrê Împeratoriya Eşkanî
1936 – Prens Farûq di 16 saliya xwe de bû melikê Misirê.
1999 – 9 Gerîllayên Kurd li herêma Hazek- Gencê jiyana xwe ji dest dan. Gerîllayên jiyana xwe ji dest dan ev in;
Nesime Yaman ya bi navê kod Delîla Goyî (di sala 1979an de li gundê Qiliban Badinê hatiye dinê, di sala 1990î de tevlî nav refên gerîlla bû, femandarê bolûkê û rêvebera YAJKê ya Eyaletê bû), Evîn Boga ya bi navê kod Evîn Umut (di sala 1979an de li Gundê Tatwan Yedîverenê hatiye dinê, di kanuna 1996an de tevlî nav refên gerîlla bû), Muhsur Çelik yê bi navê kod Dilovan (di sala 1978an de li Bismilê hatiye dinê, di sala 1998an de tevlî nav refên gerîlla bû), Emine Uygun ya bi navê kod Berçem Bote (di sala 1979an de li Edenê hatiye dinê, di 20 tebaxa sala 1998an de tevlî nav refên gerîlla bû), Barış Mert yê bi navê kod Alîkar (di sala 1974an de li Sasonê hatiye dinê, di sala 1997an de tevlî nav refên gerîlla bû), Meryem Taşkıran bi navê kod Jiyan Arjîn (di sala 1980yî de li Sîlwanê hatiye dinê, di 9 kanuna sala 1998an de tevlî nav refên gerîlla bû), Xezal Goç yê bi navê kod Axîn Tatwan (di sala 1980yî de hatiye dinê, di sla 1995an de tevlî nav refên gerîlla bû), Bayram Çolakel yê bi navê kod Sîpan (di sala 1978an de li Muradiyê hatiye dinê, di sala 1998an de tevlî nav refên gerîlla bû), Musa eslê xwe ji Rihayêbû.
1999 – Gerîllaya Kurd Huznu Okşar ya bi navê kod Dîlan Canda (di sala 1977an de li Başûrê Kurdistan, li gundê Cizîrê Kowaxê hatiye dinê, di sala 1992an de li Cizîrê tevlî nav refên gerîlla bû) li herêma Botanê li Katoyê Jîrkî / Giriyê Herizê jiyana xwe ji dest da.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2175 | https://ku.wikipedia.org/wiki/29%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 29ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1918 – Rojnameya 'PÊŞKEWTIN' dest bi weşanê kir.
1994 – Mamosteyekî bi navê Recep Oyar yê endamê Egitim-Senê li Amedê bi awayekî faîlê wê ne diyar hatiye kuştin.
Cîhan
2017 – Malpera wikipedia.org li Tirkiyeyê hat astengkirin.
1945 – Yekîneyên Sovyetê ketin Berlînê. Hêzên Nazî yên dawiyê jî di kolanan de şer kirin û Berlîn kete destê hêzên Sovyetê.
1965 – Malta, bû endamê 18emîn yê Konsey Ewropayê.
1975 – Hêzên şoreşger ên Vîetnamê bajarê Saygonê bi dest xist û dawî li desthilatiya kontrayan anî.
1976 – Tav hatiye girtin.
Jidayikbûn
1806 – Ernst von Feuchtersleben, bijîşk, helbestvan û rewşenbîrê Awistriyayî.
1854 – Henri Poincaré matematîknas û fîzîknasê fransî.
Mirin
1994 – Tahir Erbek, gerîllayê kurd.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2176 | https://ku.wikipedia.org/wiki/30%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 30ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1955 – Li navçeya Mêrdîn Nisêbînê navenda tendûrûstiyê hatiye vekirin.
1976 – Li Qersê dîsa erdhej çêbû, 3 kes mirin, 6 kes birîndarbûn û ji hezarî zêdetir mal jî zerar dîtin.
1993 – Li navçeya Amed Dîcleyê bûyereke faîlê wê ne diyar qewimî. Li navçeya Dîcleyê saet li texma 20:30an de malek hatiye bombekirin, di encama teqînê de Îbrahîm Akengînê 16 salî jiyana xwe ji dest da.
2016 – Li Nisêbînê di dema qedexeya derve de (roja 48.), hêzên kurdî êrîş kirin. Yek jê serpel du leşkerên tirk hatin kuştin û 2 polîs jî brîndar bûn.
Cîhan
1945 – Mêrkûjê bi milyonan mirovan Adolf Hitler di 56 saliya xwe de xwe întîhar kir. Di heman demê de jina Hitler Eva Braun jî di 33 saliya xwe de întîhar kir.
1975 – Bajarê Saigonê kete destê şervanên Viyetnamê û hêzên leşkerî yên Amerîkayê hatin xistin der û piştî yekbûna Viyetnama Başûr û Bakur, şer bi dawî bû.
1789 – George Washington, bû yekem serokê Dewletên Yekbûyî.
1911 – Li Portekîzê mafê dengdanê ji jinan re hatiye dayîn.
1991 – Li Bangladeşê firtone rabû; di encama karesatê de sed û yek hezar (101.000) mirov mirin.
Jidayikbûn
1986 – Dianna Agron, lîstikvan, stranbêj û dansereke amerîkan
Mirin
1945 – Mêrkûjê bi milyonan mirovan Adolf Hitler di 56 saliya xwe de xwe întîhar kir. Di heman demê de jina Hitler Eva Braun jî di 33 saliya xwe de întîhar kir.
1933 – Serokê dewleta Perûyê Cerno hatiye kuştin.
1993 – Li navçeya Amed Dîcleyê bûyereke faîlê wê ne diyar qewimî. Li navçeya Dîcleyê saet li texma 20:30an de malek hatiye bombekirin, di encama teqînê de Îbrahîm Akengînê 16 salî jiyana xwe ji dest da.
Cejn û salveger
30 nîsanê roja Neteweyî ya Hollandayê ye.
Çavkanî
Roj |
2177 | https://ku.wikipedia.org/wiki/27%C3%AA%20n%C3%AEsan%C3%AA | 27ê nîsanê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Serokê Serhildana Şêx Seîdê Pîranî, bi alîkariya sîxûrên Kurd ji aliyê rejîma Tirk ve hatiye zeftkirin.
1926 – Li Tirkiyeyê yekem weşanên radyoyê destpêkirin.
1980 – Bajarê Seqiz ji aliyê Îranê ve hatiye bombebarankirin. Di encama bombebaranê de 50 kesên Kurd jiyana xwe ji dest dan û bajar derbiderbû.
1995 – Li navçeya Amed Qûlpê gundên bi navê Uçkuyu, Herbet û Rosya hatin şewitandin û paşê jî valakirin.
2009 – Televîzyona kurdî Kurd 1ê dest bi weşana xwe ya normal kir.
Cîhan
1909 – Almanya, Awistirya û Îtalyayê danxûyakirin ku Serxwebûna Bulgaristanê nas dikin.
1933 – Rêxistina polis ya girêdayî Naziyan "Gestapo" hatiye damezirandin.
1945 – Li Awistiryayê komara duyemîn hatiye îlankirin.
1945 – Dîktator Benito Mussolini û xoşewîsta wî Clara Petacci dema ku li ser rêya revêne, ketin destê partîzanan de û hatin înfazkirin. Cesedên wan ser bi jêr hatin daliqandin.
1953 – Li Koreyê hevdîtinên agirbestê ji nû ve destpêkirin.
1953 – Di navbêra Misir û Brîtanyayê de hevdîtinên kanala Sûveyşê destpêkirin.
1974 – Li Baliyê balafira PanAm kete xwarê~: 107 kes mirin.
1978 – Li Efxanistanê şoreş çêbû.
1993 – Balafira Efxan Antonov AN32 kete xwarê: 76 kes mirin.
Jidayikbûn
1759 – Mary Wollstonecraft li Hoxton (îro dikeve Londonê)) ji dayik bû.
1980 – Brooke Long , model, lîstikvan, pêşkeşvana televîzyonê ya amerîkî
Mirin
1997 – Gerîllayê Kurd Mehmud Yildirim yê bi navê kod Ferman (di sala 1976an de li Kerboranê hatiye dinê, di sala 1993an de li Gabarê tevlî nav refên gerîlla bû) li herêma Kerboranê di serdegiritina Girê Tîro de jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllayê Kurd Xeyrî Denîzxan yê bi navê kod Welat (di sala 1974an de li Dîcleyê hatiye dinê, di meha kanuna sala 1998an de li Bursayê tevlî nav refên gerîlla bû) li Xakûrkê Berbizina-Şehîtsîpan jiyana xwe ji dest da.
Cejn û salveger
27 nîsanê Cejna neteweyî ya Sierra Leone û ya Afrîkaya Başûr e.
Roj |
2178 | https://ku.wikipedia.org/wiki/1%C3%AA%20gulan%C3%AA | 1ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1959 – Yekem hejmara rojnameya Azadî derket.
1969 – Komeleyên Çandî yên Rojhilat ên Şoreşger DDKO hate damezirandin.
1977 – Li qada Taksîmê ya Stenbolê hêzên tarî êrîşî pîrozbahiya 1ê Gulanê kir û di encam van êrîşan de 37 karker û kedkar hatin kuştin.
1989 – Polisê Tirk gule reşand ser çalakgerên ku ji bo pîrozkirina 1 gulanê dimeşiyan û di encama gulebaranê de karkerek hate kuştin.
1994 – Di navbêra PDK û YNKê de şer derket.
1997 – Polisan li Kadiköy a Stenbolê êrîşî greva ku 1 gulanê pîroz dikir, kir û 3 karker hatin kuştin.
2016 – Li Nisêbînê di dema qedexeya derve de (roja 49.), hêzên YPS'ê bi vedana xefka bombeyî ya li kolanekê 3 leşkerên tirk kuştin. Di heman êrîşê de 14 leşker jî brîndar bûn.
2016 – Li Şirnexê di dema qedexeya derve de (roja 49.), leşkerekî tirk ji aliyê hêzên kurdî ve hate kuştin.
Cîhan
1902 – Li Hindistanê bablîsok rabû, di encama vê karesatê de 416 kes jiyana mir in.
1927 – Adolf Hitler, yekemîn kongreya mezin ya Partiya Naziyan li hev civand.
1948 – Li Koreya Bakûr, Komara Gel a Demokratîk hate îlankirin.
2004 – Kîpros ket nav Yekîtiya Ewropayê.
2004 – Çekya ket nav Yekîtiya Ewropayê.
2004 – Estonya ket nav Yekîtiya Ewropayê.
2004 – Letonya ket nav Yekîtiya Ewropayê.
2004 – Lîtvanya ket nav Yekîtiya Ewropayê.
2004 – Mecaristan ket nav Yekîtiya Ewropayê.
2004 – Malta ket nav Yekîtiya Ewropayê.
2004 – Polonya ket nav Yekîtiya Ewropayê.
2004 – Slovakya ket nav Yekîtiya Ewropayê.
2004 – Slovenya ket nav Yekîtiya Ewropayê.
Jidayikbûn
1991 – Melek Rojhat, hunermenda kurd
Mirin
1990 – Nivîskarê Kurd Heciyê Cindî çû ser heqiya xwe.
1999 – Gerîllaya Kurd Medîne Gûmûş ya bi navê kod Mizgîn Sîpan ku di sala 1977an de li Tatwanê hate dinê û di 8 adara sala 1993an de tevlî nav refên gerîlla bû, di pêvajoya agirbesta PKKê de encama êrîşên artêşa Tirk de li herêma navçeya Amed Qulpê jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllayê Kurd Kazim Yildirim yê bi navê kod Sefkan Zaga ku di sala 1977an de li Tekmanê hate dinê û di sala 1993an de li Erziromê tevlî nav refên gerîlla bû, li bajarê Çewlîg gundê Kîlîsê jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllayê Kurd Edîp Merîç yê bi navê kod Yaşar ku di sala 1976an de li Karliovayê hate dinê û di sala 1996an de tevlî nav refên gerîlla bû, li herêma Sasonê, di navbêra rêya Çewlîg û Mûşê jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllaya Kurd Mûvver Gezer ya bi navê kod Dîrok Zeyneb ku di sala 1978an de li Kozlixa Batmanê hatibû dinê û di sala 1994an de li Amedê tevlî nav refên gerîlla bibû, li herêma Reşadiyê di encama serdegirtineke artêşa Tirk de jiyana xwe ji dest da.
2000 – Tevî ku Partiya Karkerên Kurdistan PKKê li hemberî dewleta Tirk agirbesteke yakalî îlan kir jî, hêzên artêşa Tirk êrîşên xwe yên li ser gerîllayên Kurd berdewamkirin. Di encama van êrîşan de li herêma Amed Şehît Remziyê 3 gerîllayên Kurd jiyana xwe ji dest dan. Gerîllayên jiyana xwe ji dest dan ev in; Kemal Kapici yê bi navê kod Faîq Welat di sala 1974an de li Adiyamanê hate dinê, di sala 1993an de tevlî nav refên gerîlla bû, Sadun Katonî yê bi navê kod Rojhilat di sala 1980î de li Urmiyê ji dayikbû, di sala 1999an de tevlî nav refên gerîlla bû.
Cejn û salveger
1 Gulanê Roja Karker û Kedkarên Cîhanê
Çavkanî
Roj |
2179 | https://ku.wikipedia.org/wiki/2%C3%AA%20gulan%C3%AA | 2ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1860 –Theodor Herzl, nivîskar, qunciknivîs û rojnamevanekî awistirî-macarî yê ji Cihûtiyê bû.
1940 – Şêrko Bêkes, helbestbêj û şaîrê gewre yê kurd (m. 2013)
Mirin
1519 – Leonardo da Vinci, zanistê îtalî
1980 – Yek ji kadroyên PKKê Alî Çîçek hate girtin û ew di zîndana Amedê de bi cîhkirin. (Bn.15 îlon) Akîf Yilmaz çalakiya rojiya mirinê ya 14 tîrmehê de cîh girt û di roja 63emîn ya çalakiyê de roja 15 îlona sala 1982an de jiyana xwe ji dest dide.
1983 – Li başûrê Kurdistanê endamê komîteya navendî ya PKKê Mehmet Karasungur û Îbrahîm Bîlgîn ji aliyê hêzên YNKê ve hatin şehîd kirin.
1992 – Rêveberê HEPê yê Nisêbînê Îsmaîl Irmak ji aliyê hêzên tarî ve hate kuştin.
1998 – Endamê Komîsyona Ciwanan a HADEP a Boluyê Kenan Mak ji aliyê faşîstan ve hate kuştin.
1998 – Gerîllayê Kurd Zîver Sariyildiz yê bi navê kod Hemze ku di 1965an de li gundê Cizîrê Emerînayê hate dinê û di sala 1990î de tevlî nav refên gerîlla bû, li Çiyayê Cudî jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllayê Kurd Adîl Adnan Şêxmûs yê bi navê kod Kendal Ebab ku di sala 1977an de li Qamişloyê hatibû dinê û di sala 1994an de li herêma Behdînanê tevlî nav refên gerîlla bû, li Çiyayê Sipî jiyana xwe ji dest da.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2180 | https://ku.wikipedia.org/wiki/3%C3%AA%20gulan%C3%AA | 3ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1943 – Rojnameya 'ROJA NÛ' li Bêrûdê dest bi weşanê kir. Rojname bi tîpên latînê dihate weşandin û ji aliyê Kamûran Bedirxan ve di hate meşandin.
1975 – Li navçeyên Agirî Eleşkîrt û navçeya Erzerom Xoresanê bûyer derketin. Beşekî gel bi hêzên ewlekariyê pevçûn.
1997 – Tam jî di roja azadiya Çapemeniyê de Rojnameya Demokrasiyê jiber nivîseke wê li gorî xala 312an ya Qanûna Cezayê Tirk hategirtin.
Cîhan
1901 – Li Florîdayê 1700 mal şewitîn.
1915 – Frensiyan biryargeha prensê Alman bombe kirin.
1991 – Rêxistina Neteweyên Yekbûyî ya Lêkolîn û Çandê UNESCO 3 gulanê weke "Roja Azadiya Çapemeniyê" qebûl kir.
Jidayikbûn
1975 – Christina Hendricks lîstikvan û modela berê yê amerîkî.
Mirin
1973 – Înternasyonalê Kurd Avnî Gokoglu, dema ji Filistînê vedigeriya ji aliyê leşkerên Tirk ve hate şehîdkirin.
1993 – Karkerê bi navê Arîf Aydin li Batmanê di encama êrîşeke çekdarî ya hêzên tarî hate kuştin.
1998 – Xwendekarê zanîngeha Bolu Abant Îzzet Baysal Kenan Mak, li pêşiya Nûnertiya Komeleyên Ûlkû Ocaklari ji aliyê 19 kesên şovenîst bi 7 darbeya kêrê hate kuştin. Kenan Mak, ji Dêrsîmê bû û diçû sinifa 4an ya Zanîngehê.
Cejn û salveger
Roja Neteweyî ya Polonyayê
Roj |
2181 | https://ku.wikipedia.org/wiki/4%C3%AA%20gulan%C3%AA | 4ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1995 – Malbatên windahiyan ji bo dîtina xizmên xwe li ber deriyê Lîseya Galatasray ya Stenbolê dest bi çalakiya rûniştinê kirin.
Cîhan
1868 – Bajarê Phoenix hate damezrandin.
1982 – Tirkî weke zimanê Fermî hate pejirandin.
1979 – Li Brîtanyayê, Margaret Thatcher, bû yekem serokwezîra welêt.
1994 – Di navbêra Serokê Rêvebiriya Otonom ya Fîlîstînê rêvebiriya Telavîvê de hin peyman hatin mohrkirin. Li gorî vê peymana ku dibêje "Pêwîste ji Fîlîstîniyên li Şerîa Rojava û Gazzê dijîn Otonomî were dayîn û her wiha peymana Kahîreyê hate mohrkirin.
1998 – Endamê HADEP a Kagithaneya Stenbolê Bîlal Vural Hakim Atik bi dest faşîstan hate kuştin.
Jidayikbûn
1994 - Heresh Kurdi, Gemşevanê kurd
Mirin
1938 – Carl von Ossietzky, pasîfîst, nivîskar û rojnamevanê alman.
1980 – Josîp Broz, serokdewletê Yugoslavyayê ku weke Mareşal Tîto tê naskirin.
2009 – Jane Randolph, lîstikvana amerîkî
2020 – Seîd Gabarî hunermedê kurd.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2182 | https://ku.wikipedia.org/wiki/5%C3%AA%20gulan%C3%AA | 5ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1932 – Komara Tirk ji bo Kurdan Zagona Îskana Mecbûrî derxist.
1994 – Hêzên artêşa Tirk avêtin ser gundê Turaliyê. Birayên Îkram Îpek û Servet Îpek û Seyîtxan Yolur hatin binçavkirin û paşê jî ti xeber ji wan nehat girtin.
2009 – Rojnameya kurdî Hawar dest bi weşanê kir.
Cîhan
1930 – Li Bîrmanyayê erdhej çêbû. Di encama vê karesatê de 6 hezar kes jiyana xwe ji dest dan.
1930 – Peymana aştiyê ya di navbêra Japonya û Çînê de hate mohrkirin.
1949 – Konseya Ewropayê bi beşdariya 10 welatan li Strazburgê hate damezirandin.
1972 – Qezeyeke din ya balafiran çêbû. Balafira Alîtalîa DC-8 kete xwarê~: di encama ketina balafirê de 115 kes mirin.
2000 – Tav, Merkûr, Venûs, Mars, Jûpîter û heyv hatin rastî hev.
Jidayikbûn
1818 – Nivîskarê berhema bi navûdeng ya bi navê Kapîtal û xwediyê ilmê Marksîzmê Karl Marks ji dayikbû.
1978 – Santiago Cabrera, lîstikvanê şîleyî ku li Venezuela dayîk bû
Mirin
1821 – Napoleon Bonaparte mir.
1902 – Bret Harte, nivîskarê amerîkan mir.
1995 – Gerîllaya Kurd Şadiye Turan ya bi navê kod Xezal li herêma Başkale jiyana xwe ji dest da.
1999 – Gerîllayê Kurd Taceddîn Şahîn yê bi navê kod Ferhat Berwar li navçeya Başkaleyê li dijî çeperên artêşa Tirk çalakiyeke cangorî lidarxist.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2183 | https://ku.wikipedia.org/wiki/7%C3%AA%20gulan%C3%AA | 7ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1918 – Bajarê Kerkûk ji aliyê Brîtanî ve hate dagirkirin.
1993 – Partiya Demokrasiyê DEP hate avakirin. Parlementerên vê partiyê bi darbeyeke sîvîl ku li parlemenê hate lidarxistin, hatin girtin.
1999 – 7 ciwanên Kurd ên Rojhilatê Kurdistanê ku qaçaxçitiya mazotê dikirin, li herêma Şemzînanê ji aliyê leşkerên Tirk ve hatin kuştin.
2002 – 12 kes ji ber xebatên li ser zimanê kurdî li Mêrdînê ji aliyê polîsan ve hatin desteserkirin.
Cîhan
1639 – Di navbêra Împeratoriya Osmanî û Îranê de Peymana Qesra Şîrîn hate mohrkirin. Bi vê peymanê Kurdistan bû du perçe.
1832 – Yewnanistan bû Komara serbixwe.
1915 – Keştiya rêwîhilgir ya Brîtanî Lûsîanîa, li peravên girava Îslandayê di encama torpîlakirina keştiyên binavê yên Alman, niqû bin avê bû û hezar û 198 kesê tê de bûn, wiha bûn.
1917 – Li Filistînê, şerê cihû û Ereban destpêkir.
1983 – Otela bi navê Lalelî Washington şewitî. 36 tûrîst mirin 65 jî birîndarbûn.
1995 – Di hilbijartinên Serokkomariyê yên li Fransayê de Jacques Chirac bi serket. Balkêşe ku piştî 7 salan di sala 2002an de jî di heman rojan de Chirac dîsa hilbijartinên Serokkomariyê qezenç dike.
Jidayikbûn
1711 – David Hume, fîlozof, dîroknas û aborînasê Skotlendî
1840 – Pyotr Ilyich Tchaikovsky, bestekarê muzîkê
1861 – Rabindranath Tagore, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1867 – Władysław Reymont, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1892 – Siegfried Bernfeld, psîkoanalîstê cihû
1911 – Rıfat Ilgaz, helbestvan, nivîskarê tirk
1953 – Müslüm Gürses, stranbêjê tirk
1968 – Traci Lords
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2184 | https://ku.wikipedia.org/wiki/6%C3%AA%20gulan%C3%AA | 6ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1996 – Li paytexta Suriye Şamê li hemberî Serokê Giştî yê KADEKê Abdullah Ocalan suîkastek hate lidarxistin. Paşê hate diyarkirin ku suîkast ji aliyê Seroka DYP Tansu Çîllerê ve hatiye pilankirin.
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1758 – Maximilien Robespierre, parêzer û siyasetmedarê fransî (m. 1794)
1868 – Gaston Leroux , rojnamevan û nivîskarê fransayî
1890 – Thomas Bois, kurdolog û mîsyonerê fransî
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2185 | https://ku.wikipedia.org/wiki/8%C3%AA%20gulan%C3%AA | 8ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1949 – Li Colemêrgê erdhej çêbû.
1992 – Li navçeya Sêrt Êlihê li gundê Doganca Kurdekî bi navê Ehmet Bayrak ji aliyê leşkerên Tirk ve hate gulebarankirin û jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1902 – Li Martînîkê çiyayê volkanîk Pele teqiya, di encama vê karasata mezin de 30 hezar mirov mirin.
1945 – Tevgera Faşîst ya Hitler têk çû.
Jidayikbûn
1888 – Serokê Dewletên Yekbûyî yên Emerîkayê Harry Truman ji dayik bû.
Mirin
1997 – Deryager û deryanasê bi navûdeng Kaptan Cousteau mir.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2186 | https://ku.wikipedia.org/wiki/9%C3%AA%20gulan%C3%AA | 9ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1991 – Nivîskarê Kurd Rehîme Qazî li bajarê Bako çû ser dilovaniya xwedê.
1994 – Kurdê bi navê Ehmed Tekîn dema ku ji Amedê diçû Lîceyê, di kontrola rê de ji aliyê hêzên artêşa Tirk ve hate binçavkirin û hate windakirin.
Cîhan
1945 – Şerê Cîhanê yê Duyemîn bi dawî bû.
1948 – Komara Demokrasiya Gel a Çekoslavakyayê hate pejirandin.
1955 – Almanya Federal bû endamê NATOyê.
1980 – Partiya Kedê ya Tirkiyê ji aliyê Dadgeha Desturabingehîn ve hate girtin.
Jidayikbûn
1860 – Sir James Matthew Barrie, nivîskar û dramatîkarekî inglîz, jidayîk bû.
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2187 | https://ku.wikipedia.org/wiki/10%C3%AA%20gulan%C3%AA | 10ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1946 – Li bajarê Mahabadê radyoya Dengê Komara Mahabadê hate vekirin.
1994 – Piştî windakirina Tahsîn Çîçek û Elî Îhsan Çîçek vê carê jî kurê Tahsîn Çîçek Çayan Çîçek ji aliyê dewleta Tirk ve ji malê hatin girtin û paşê jî hate windakirin.
Cîhan
1876 – Yekem car li ser çapemeniya Tirk sansûr hate pêkanîn.
1933 – Paraguayê li hemberî Bolîvyayê şer îlan kir.
1968 – Li Parîsê di navbêra Emerîka û Vîetnama Bakûr de hevdîtinên aştiyê destpêkir.
1994 – Nelson Mandela bû yekem serokê reşik ê Efrîqaya Başûr.
1997 – Li Îranê erdhejek dijwariya 7 noqte 1 pêkhat. Di vê bûyerê de 1500 kes mirin.
Jidayikbûn
1878 – Gustav Stresemann, serokwezîrê împeratoriya almanî.
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2188 | https://ku.wikipedia.org/wiki/11%C3%AA%20gulan%C3%AA | 11ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1919 – Serhildana Elîkê Batê destpêkir.
1992 – Hunermend û şoreşger Mizgîn (Gurbet Aydin) li Tatwanê şehîd ket.
1994 – Partiya Demokrasiya Gel HADEP ango Halkin Demokrasî Partîsî hate damezirandin.
Cîhan
Stembol bi navê xwe yê wê demê Konstantînopolîs bû paytexta Împeratoriya Romê.
1949 – Îsraêl ji bo Neteweyê Yekbûyî hate pejirandin.
1965 – Li Hindistanê gerdelûl rabû, di encama vê karesatê de 35 hezar kes mirin.
Jidayikbûn
1955 – Nihat Hatipoğlu, akademîsyen û olnas
Mirin
2002 – Gurbet Aydin li Tatwanê şehîd ket.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2189 | https://ku.wikipedia.org/wiki/12%C3%AA%20gulan%C3%AA | 12ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1974 – Leyla Qasim, Cewad Hemewendî, Nerîman Fûad, Hesen Hemereşîd û Azad Silêman Mîran li Bexdayê ji aliyê rejîma Bees hatin sêdarekirin.
1988 – Li Başûrê Kurdistanê Eniya Neteweyê ya ji 8 partiyan pêkhatî, hate sazkirin.
1998 – Li dijî serokê Komeleya Mafên Mirovan a li Tirkiyeyê Akin Birdal suîkastek pêk hat.
Cîhan
1926 – Maraşal Józef Piłsudski tevî yekîneya xwe ya 15 kesan paytext Varşova bi destxist. Piłsudski, ji pevçûnên li kolanan bi serkeftî derket û 15 gulanê de jî desthilatdarî xiste destê xwe. Serokdewlet Stanisław Wojciechowski dest ji wezîfeya xwe berda û wezîrên di kabîneya wî de jî bi giştî dest ji kar kişandin. Bi vî awayî Piłsudski bû hukumdarê hemû Polonyayê. Piłsudski, di 31 gulanê hilbijartinên serokkomariya Polonyayê de dengên hemu almanên li welêt jî wergirt. Lê belê jiber ku bi yekdengî nehatiye hilbijartin hilbijartinan red kir.
1943 – Artêşa alman ya li Efrîka Bakûr teslîm bû.
1947 – Welatên ereb, ji bo serxwebûna Filistînê bang li Neteweyê Yekbûyî kirin.
1951 – Yekemîn bombeya hîdrojenê li Derya Pasîfîkê hate teqandin.
1965 – Yekem kozmonotê Rusî Aleksey Leonov, li fezayê meşiya.
1965 – Di 12 gulan û 2 hezîranê de li Pakistanê gerdelûl rabû; 12 hezar kes mirin.
1971 – Li Burdûr û hawirdora wê bi şev erdhejek dijwar rû da. Di erdhejê de 57 kes mirin û 1.162 mal jî hilweşiyan.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1972 – Birayê Şêx Mehmudê Berzencî Şêx Letîfê Berzencî koça xwe ya dawîn kir.
1974 - Leyla Qasim, Cewad Hemewendî, Nerîman Fûad, Hesen Hemereşîd û Azad Silêman Mîran li Bexdayê ji aliyê rijêma Bees hatin sêdarekirin.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2190 | https://ku.wikipedia.org/wiki/13%C3%AA%20gulan%C3%AA | 13ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1987 – Xelkê navçeya Şarezor a Başûrê Kurdistanê rabû raperînê.
1974 – Jina kurd Leyla Qasim û Hewalên wê ji alî rejîma Iraqê ve hatin îdam kirin.
2016 – Şervanên PKK'ê li gundê Aşuta Çelê êrîşî baregeha leşkerî kirin. Di encamê de 8 leşker mirin û firokeyek hate xistin.
Cîhan
1643 – Bi erdheja Santiagoyê nîvê gel mirin.
1981 – Li Romayê Alî Axca yê eslê ûlkûcû li Romayê li dijî Papa Jean Paulê duyemîn sûîkastek lidarxist.
1998 – Hindistanê 5 ceribandinên nûkleer kir.
Jidayikbûn
1938 – Chris Kutschera (Paul Maubec), lêkolîner, nivîskar û rojnamevanê fransî
1987 – Candice Accola, aktrîsa amerîkî
Mirin
1930 – Fridtjof Nansen, ajalnas û lêkolînerê xwediyê Xelata Nobelê.
1990 – Nivîskarê kurd Heciyê Cindî
Cejn û salveger
Roja Dayikan!
Çavkanî
Roj |
2191 | https://ku.wikipedia.org/wiki/14%C3%AA%20gulan%C3%AA | 14ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1958 – Li Elezîzê erdhej çêbû.
1997 – Artêşa Tirk tevî bi dehan hezar leşker, 2 hezar koricî û 250 tang û her wiha bi piştgiriya esmanî êrîşî Başûrê Kurdistanê kir. Di vê êrîşê de ku di heman salvgera damezirandina dewleta Îsraêlê de hate lidarxistin, arman ji holê rakirina hêzên gerîllayên Kurd yên girêdayî PKKê bû.
Cîhan
1943 – Keştiyeke bin-avê, keştiyeke nexweşexaneyê da ber torpîlê, di encamê de 299 kes mirin.
1948 – Dewleta Îsraêlê hate damezirandin. Yekser piştî îlankirina dewleta Îsraêlê ango di heman şevê de di navbêra artêşên Ereb û hêzên siyonîst de şer derket. Şer heta 13 Çileya sala 1949an dom kir.
1955 – Piştî damezirandina NATOyê bi 5 salan bi beşdariya Albanyayê, Bulgaristan, Çekoslovakya, Almanya Rojhilat, Mecaristan, Polonya, Romanya û Yekîtiya Sovyetê de Pakta Warşovayê hate damezirandin.
1963 – Kûweyt bû endamê 111emîn ê Neteweyên Yekbûyî.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
Roja Dermansazên Cîhanê ye
Roja Cotkarên Cîhanê
Li Paraguayê roja Serxwebûnê ye.
Roj |
2192 | https://ku.wikipedia.org/wiki/15%C3%AA%20gulan%C3%AA | 15ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1932 – Yekem hejmara Kovara Hawarê li paytexta Suriye Şamê derket.
1954 – Yekemîn hejmara kovara Hetaw li bajarê Hewlêrê derket.
1963 – Rojnameya mehane ya'Roja Newé' li Stenbolê dest bi weşanê kir.
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Leyal Ebûd
Mirin
1976 – Nivîskar û rewşenbîrê kurd Edîp Karahan çû ser dilovaniya xwe.
Cejn û salveger
Cejna zimanê kurdî
Roj |
2193 | https://ku.wikipedia.org/wiki/16%C3%AA%20gulan%C3%AA | 16ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1926 – Serhildana Agiriyê destpêkir.
Cîhan
1875 – Venezûelayê erdhej çêbû~: 16 hezar kes mirin.
1993 – Suleyman Demîrel bû serokkomarê 9emîn ê Komara Tirkiyeyê. Li dewsa cîhê Demîrel yê serokatiya DYPê Tansu Çîller hate hilbijartin. Demîrel, di 16 gulana 2000î de wezîfeya wî ya Serokkomartiyê bi dawî bû
2000 – Ehmed Nejdet Sezer ji Serokkomartiya Tirkiyeyê re hate hilbijartin.
Jidayikbûn
Mirin
1703 – Charles Perrault, nivîskarê fransî
2007 – Siyasetmedarê kurd Mele Mihemedê Neyo li nexweşxaneyeke Şamê çû ser dilovaniya xwe.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2194 | https://ku.wikipedia.org/wiki/17%C3%AA%20gulan%C3%AA | 17ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1982 – Êvara ku 17 gulanê bi 18ê gulanê ve girê dide, Ferhat Kurtay, Necmi Öner, Eşref Anyik û Mahmut Zengin li zîndana Amedê canê xwe dan ber agir û şehîd ketin. Lewma her sal di meha gulanê de şehîtbûna van çar mirovan weke Şeva Çaran tê bîranîn.
1994 – 19 balafirên artêşa Tirk bi bahaneya ku bargehenên gerîllayên KADEKê heye, dan navçeya Qeladizê dan bombebaran kir û di encama vê êrîşê de 58 kesê sîvîl jiyana xwe ji dest dan.
1998 – Endamê HADEP a Kagithaneya Stembolê Hakîm Atîk ku di 4 mehê de hatibû birîndarkirin, li nexweşxaneyê şehîd ket.
Cîhan
1874 – Norwêc ji Swêdê veqetiya û serxwebûna xwe îlan kir.
1996 – Nivîskar Yaşar Kemal li Spanyayê Xelata Navnetewî ya Ketalonyayê wergirt.
1940 – Almanya di pêşengiya dîktator Adolf Hitler de kete Fransayê û ev bajar dagir kir.
1971 – Mahîr Çayan û hevalên wî serkonsolosê Îsraêlê Efreîm Elrom revandin.
1976 – Li Ûzbêkistanê erdhej çêbû, hezar kes di encama vê karesatê de mirin.
1983 – Peymana aştiyê ya Îsraêl û Libnanê hate mohrkirin.
Jidayikbûn
1749 – Edward Jenner, bijîşkê brîtanî (m. 1823)
1961 – Bruce Thomas, lîstikvanê amerîkî
Mirin
1998 – Lîstîkvan û stranbêj Frank Sinatra çû ser dilovaniya xwe (jdb. 1915)
Cejn û salveger
Salvegera Şeva Çaran: Şehîtbûna Ferhat Kurtay, Necmî Oner, Eşref Anyik û Mahmut Zengîn li zîndana Amedê.
Roj |
2195 | https://ku.wikipedia.org/wiki/18%C3%AA%20gulan%C3%AA | 18ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1804 – Napoleon Bonaparte, weke împeratorê Fransayê hate îlankirin.
1974 – Hîndîstanê yekem bombeya atomê teqand.
Jidayikbûn
1048 - Omer Xeyam, helbestvan, fîlozof, matematîknas û stêrnasê îranî
1872 – Bertrand Russell, fîlozofê brîtanî xwediyê Xelata Nobelê
1920 – Papa Yûhena Pawlos II, papayê polon
1962 - Nathaniel Parker, lîstikvanê brîtanî
Mirin
1781 – Túpac Amaru II, serhildêrê perûyî
1973 – Yek ji serokên şoreşa Tirkiyeyê Îbrahîm Kaypakkaya li zîdana Amedê hate qetilkirin.
1977 – Ji kadroyên serokatiyê yê Partiya Karkerên Kurdistan PKKê Hakî Karer li Entabê di encama qoployek, ji aliyê Stêrka Sor ve hate lidarxistin bi xayîntî hat qetil kirin. Ev şehadeta wî di tekoşîn û berxwedana netewî ya Kurdistanê wek dabana pêngavek nû hat îlan kirin.
1936 – Nivîskarê di cîhanê de bi navûdeng Maksîm Gorkî wefat kir.
1973 – Îbrahîm Kaypakkaya li Amedê hate qetilkirin.
1978 – Halîl Çavgun li Hîlwanê hate şehîtxistin.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2196 | https://ku.wikipedia.org/wiki/19%C3%AA%20gulan%C3%AA | 19ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1915 – Navçeya Şino ji aliyê hêzên Rus ve hate dagirkirin.
1919 – Tevkujiya Pontusê.
1992 – Li Başûrê Kurdistanê hilbijartinên Giştî yên parlementoyê pêk hatin.
Cîhan
1939 – Pakta li Dijî-Naziyan di navbêra Brîtanya û Rusyayê de hate mohrkirin.
1968 – Li Fransayê 2 mîlyon karker dest bi grevê kirin.
1993 – Li Kolombiyayê balafireke bi tîpa Being 727 kete xwarê, 132 kes di encama qezayê de mirin.
2002 – Tîmora Rojhilat bi awayekî fermî bû dewlet.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1895 – Helbestvanê Kûbayî Jose Julian Martî di şer de jiyana xwe ji dest da.
1978 – Endamê Komîta Navendî ya PKKê Xelîl Çavgun hat şehîdkirin.
1995 – Hesen Ocak hate kuştin.
2017 – Newşîrwan Mistefa, siyasetmedar û rewşenbîrekî kurd û rêkxerê giştî yê Tevgera Goran a Başûrê Kurdistanê bû.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2197 | https://ku.wikipedia.org/wiki/20%C3%AA%20gulan%C3%AA | 20ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1919 – Hêzên Brîtanî ji aliyê hêzên Kurd Şêx Mehmudê Berzencî ji bajarê Başûrê Kurdistanê Suleymaniyê hatin derxistin.
1929 – Serhildana Zîlanê dest pê kir.
1930 – Tevkujî û wêrana Stewrê destpê kir.
Cîhan
Li Suriyeyê erdhej çêbû~: 250 hezar kes mirin.
1293 – Li Japonyayê erdhej çêbû~: 30 hezar kes mirin.
1902 – Serxwebûna Kûbayê hate îlankirin.
1950 – Li Tirkiyê Celal Bayar, bi 345 dengên Koma Partiya Demokrat bû serokkomar.
1965 – Li Pakistanê balafira Boeing 720 li Kahîreyê kete xwarê~: 121 kesên tê de bûn, mirin.
1985 – 1150 mehkumên Fîlîstînî û Lûbnanî bi 3 Îsraîliyan hatin guhertin.
Jidayikbûn
1935 – José Mujica, serokdewletê Ûrûguayê
Mirin
1506 – Gerok Krîstof Kolomb ku Emerîkayê keşif kiribû, di 55 saliya xwe de mir.
Cejn û salveger
(Cejn di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2198 | https://ku.wikipedia.org/wiki/21%C3%AA%20gulan%C3%AA | 21ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1919 – Serhildana Şêx Mehmud Berzencî dest pê kir.
Cîhan
1925 – Li Tirkiyê Rojnameya «Yoldaş» ku li Bursayê dihate weşandin, bi hinceta ku propagandaya komînîzmê dike, hate girtin.
1927 – Lîndberh bi tena serê xwe bi teyarê di ser Atlantîkê re derbas bû.
1963 – Albay Talat Aydemîr hewil da darbeyeke duyemîn pêkbîne. Li Enqereyê jî rêvebiriya leşkerî hate îlankirin.
1971 – Li Tirkiyê Partiya Nîzama Mîllî bi biryara Dadgeha Desturabingehîn hate girtin.
1982 – Bülent Ecevit, jiber daxûyaniyeke xwe ya ku da televizyona Holendayê bi 34 roj cezayê zîndanê hate cezakirin.
1994 – Yemena Başûr ji Yemenê veqetiya.
1991 – Serokwezîrê berê yê Hindistanê Raciv Gandhi, di encama suîkasteke bombeyî de hate kuştin. Di suîkastê de wekî din 16 kesî jiyana xwe ji dest da. Raciv mirovekî ji aliyê gel ve dihate hiskirin bû.
Jidayikbûn
1843 – Louis Renault, dadnasê xwediyê Xelata Nobelê
1864 – Max Weber, civaknasê alman
Mirin
1978 – Erebê Şemo, nîvîskarê kurd û bavê romana kurdî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2199 | https://ku.wikipedia.org/wiki/22%C3%AA%20gulan%C3%AA | 22ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1929 – Serhildana Zîlanê destpêkir.
1940 – Li gelemperiya Tirkiyeyê û Bakurê Kurdistanê rewşa awarte hate îlankirin.
1971 – Li Çewlîg û derdora wê erdhej çêbû. Di erdhejê de 870 kesî jiyana xwe ji dest dan û 5 hezar û 323 kes mal jî xerabûn.
Cîhan
Roja Neteweyî ya Yemenê ye.
1927 – Li Çînê erdhejek bi şîddetea 8.3an de qewimî, di karesatê de 200 hezar kes mirin.
1941 – Brîtanî êrîşî Îraqê kir.
1943 – Yekem balafira jet hate ceribandin.
1950 – Celal Bayar bû 3emîn Serokkomarê Tirkiyeyê.
Jidayikbûn
1859 –Arthur Conan Doyle bijîşk û nivîskarê brîtanî
1978 – Ginnifer Goodwin lîstikvana amerîkî
Mirin
1885 – Victor Hugo di 83 saliya xwe de wefat kir.
1910 – Jules Renard , nivîskar û rojnamevanê fransî wefat kir.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2200 | https://ku.wikipedia.org/wiki/23%C3%AA%20gulan%C3%AA | 23ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1919/20 – Bi serokatiya Şêx Mehmudê Berzencî de Tevgera Kurdistana Serxbixwe destpêkir.
1983 – Hêzên Çekdarên Tirk, bi destura Îraqê yekem operasyona xwe ya Başûrê Kurdistanê li darxist.
2001 – Artêşa Tirk, li herêma Yedîsu ya ser bi Çewlîgê li hemberî komeke gerîllayên hêzên parastina gel gaza kîmyayî bikaranî. Di encama êrîşa kîmyayî de 20 gerîlla ku di nava wan de berpirsyarê herêma Erziromê Ozden Bîngol û endamên hêzên parastina gel Gulcîhan Aktar, Sevda Aktar û Devrîm Han jî hene, jiyana xwe ji dest dan.
Cîhan
1900 – Ajansa Nûçeyan ya bi navê Associated Press li New Yorkê hate sazkirin.
1939 – Hukumeta Brîtanî, biryar da ku wê Filistîn di sala 1949an de serbixwe bibe.
1949 – Komara Federal a Almanya hate damezirandin. Bajarê Bonê bû paytexta Komarê.
1949 – Artêşên komînîst ên Çînê neteweperestên Çînî ji Çîna reşayî derkirin.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1906 – Henrik Ibsen, rewşenbîr û nivîskarê norwêcî
1960 – Soghomon Tehlirian, wezîrê Osmaniyan ê esilermenî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2201 | https://ku.wikipedia.org/wiki/24%C3%AA%20gulan%C3%AA | 24ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1999 – Kongreya Netewî ya Kurdistan KNK li paytexta Hollanda Amsterdamê hate damezirandin.
2016 – Li Wanê xefka bibombe: Di encama teqîna ji aliyê şervanên PKK'ê de 6 leşkerên tirk, ku yek ji wan serdar bû, mirin û 2 jî brîndar bûn.
Cîhan
1040 – Dewleta Selçûkiyan hate damezirandin.
1921 – Li Îrlanda Bakur yekem hilbijartinên parlemenê hatin lidarxistin.
Di navbêra 12 û 24 Gulanê de Pîlsoudskî li Polonyayê darbe pêkanî.
1940 – Yek ji serokên Şoreşa Sovyetê Troçkî li Meksîko Cityê rastî êrîşê hat.
1946 – Partiya Karkerên Sosyalîst a Tirkiyeyê hate damezirandin.
1964 – Li Peruyê di pêşbaziyeke futbolê de pevçûn derketin. Di pevçûnan de 135 kes mirin.
Jidayikbûn
1494 - Pontormo, wênesazê îtalyan
1686 – Daniel Gabriel Fahrenheit, fizîknas û endazyarê Elmanî
1819 - Keybanû Victoria, keybanûya Keyaniya Brîtanyayê
1905 – Mîxaîl Şoloxov, nivîskarê rûs, xwediyê Xelata Nobelê ya Wêjeyê
1940 - Joseph Brodsky, helbestvanekî rûs-amerîkî, xwediyê Xelata Nobelê ya Wêjeyê
1946 - Tansu Çiller, siyasetmedara tirk, serokwezîrekê jin a yekemîn ya Tirkiyeyê
Mirin
1543 - Nicolaus Copernicus, stêrnasê polandî
2023 - Tina Turner, stranbêja rock and roll, lîstikvan û dansvana amerîkî-swîsreyî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Çavkanî
Roj |
2202 | https://ku.wikipedia.org/wiki/25%C3%AA%20gulan%C3%AA | 25ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Yekem hejmara kovara "Zarî Kurmancî" li Rewandiz ji aliyê Damaw Hûsênê Mukriyanî ve hate derxistin.
Cîhan
1810 – Danezana serxwebûna Arjentînê hate weşandin.
1915 – Bajarê Urmiye ji aliyê hêzên Rus ve hate dagirkirin.
1920 – Hêzên Çerkez Ethem, ketin Hendekê.
1946 – Danezana Serxwebûna Urdunê hate belavkirin.
1963 – Rêxistina Yekîtiya Afrîkayê (OAU) hate damezirandin.
1966 – Fanatîkên futbolê yên Peruyî û Arjentînî pevçinîn: 248 kes mirin.
1979 – Balafireke girêdayî rêyên hewayî yên Emerîkayê kete xwarê: 275 kes mirin.
Jidayikbûn
1803 – Ralph Waldo Emerson, fîlozof û helbestvanê amerîkî
1865 – Pieter Zeeman, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1865 - John Mott, xebatkerê incîlî yê xwediyê Xelata Nobelê ya Aştiyê
1921 – Jack Steinberger, fizîknasê amerîkî, xwediyê Xelata Nobelê ya Fizîkê
1948 - Bülent Arınç, parêzer û siyasetmedarê tirk
Mirin
1983 - Necip Fazıl Kısakürek, nivîskar û helbestvanê tirk
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2203 | https://ku.wikipedia.org/wiki/26%C3%AA%20gulan%C3%AA | 26ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1913 – Komeleya Hêvî hate damezirandin.
1919 – Bajarê Helebce ji aliyê hêzên Şêx Mehmûd ve hate rizgarkirin.
1927 – Di navbêra 26ê gulan û 25 Tebaxê de Serhildana Mûtkiyê destpêkir.
1930 – Berxwedana Stewrê (Savur) destpêkir.
Cîhan
1972 – Yekem peymana bi sînorkirina çekên leşkerî ya bi navê SALT-1 hate mohrkirin.
1983 – Li Tirkiyê Erdal İnönü yê Partiya Demokrat a Sosyal SODEPê damezirand.
1991 – Li Taylandê balafira Boeing 767 li bakûrê paytext Bangkokê kete xwarê, di encama qezayê de 223 kes mirin.
Jidayikbûn
1965 – Yek ji wênesazên Kurd Raşîd Hesso li Hesekê ji dayik bû.
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2204 | https://ku.wikipedia.org/wiki/27%C3%AA%20gulan%C3%AA | 27ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1925 – Seyîd Ebdulqadir, Seyîd Mihemed, Sadî, Xoce eskerî, Kemal Fewzî, Parêzer Hecî Ahdî (Bavê tujo) hatin îdam kirin.
1925 – Dadgeha Şêx Seîd û hevalên wî destpêkir. Şêx Saît tevî 46 hevalên xwe di 29ê heziranê sala 1925an de ji aliyê Dadgeha serxwebûnê ya Amedê ve hatin dardekirin.
1947 – Rêpîvana dirêj a Mele Mistefa Barzanî dest pê kir.
1960 – Li Tirkiyeyê yekem car artêşê dest danî ser rêvebiriyê.
1983 – Li Batmanê traktorek kete çemê Batmanê de di bûyerê de 14 jinên Kurd ên karker xeniqîn.
1995 – Li Kurdistanê yekem car dayikên aştiyê çalakî lidarxistin.
2002 – Partiya Jina Azad PJA, 4:mîn Kongreya xwe ya asayî pêk anî. Di Kongrê de ku navbera rojên 27ê gulanê û 10 hezîranê pêk hat, bi giştî 267 delege û qasî 40 mêvan beşdar bûn.
Cîhan
1921 – Danezana serxwebûna Efxanistanê hate belavkirin.
1952 – Peymana Parastina Civaka Serbixwe ya Ewropayê li Parîsê hate mohrkirin.
1960 – Li Tirkiyeyê yekem car artêşê dest danî ser rêvebiriyê.
1963 – Li Kenyayê yekem car hilbijartin hate kirin.
1977 – Du heb balafirên bi tîpên Boeing 727 li giravên Kanaryayê li hev qelibîn, di encama qezayê de 582 kes mirin.
1991 – Balafireke girêdayî Awistiryayê ya bi tîpa Boeing 767 înfîlaq kir; 223 kes mirin.
1999 – Dadgeha Tewanên şer a navneteweyî, Serokdewletê Yugoslavyayê Slobodan Milošević bi berpirsê tevkujiyên li Kosovayê tawanbar kir.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1925 – Kemal Fewzî di Amed da mir.
1964 – Yekem serokwezîrê Hindistana Serbixwe Cevahirlal Nehru di 74 saliya xwe de mir.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2205 | https://ku.wikipedia.org/wiki/29%C3%AA%20gulan%C3%AA | 29ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1922 – Serxwebûna Ekwatorê hate îlankirin.
1953 – Di cîhanê de yekem car kesekî ji New Zelandayê yê bi navê Edmund Hillary û kesekî ji Nepalê yê bi navê Norgay Tensing hilkişiyan çiyayê di cîhanê de herî bilind Everestê.
1985 – Li stadyûma Belçîqa Heyselê ji bo kûpaya Qûlûbên şampiyan ên Ewropayê wê di navbêra tîma Îtalya Juventus û tîma Îngîlîz Holîgananlarê de pêşbirka fûtbolê çêbû. Lê belê beriya pêşbirkê di navbêra fanatîkan de şer derket, di bûyeran de 39 kes mirin.
1996 – Li Îsraîlê hilbijartin hatinkirin. Di hilbijartinan de Serokê partiya Lîkûdê Bînyamîn Netanyahû hate desthilatdariyê.
Jidayikbûn
1851 – Léon Bourgeois, dadnasê fransî
1874 – Gilbert Keith Chesterton, nivîskarê îngilîz
Mirin
1971 – Siysetmendarê Kurd Seîd Elçî hate kuştin.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2206 | https://ku.wikipedia.org/wiki/28%C3%AA%20gulan%C3%AA | 28ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1940 – Li Çewlîgê erdhej çêbû.
1971 – Kovarên Dev-Genç, TOS û AND hatin girtin.
Cîhan
28 gulan roja Komarê ya Azerbeycanê ye
1902 – Thomas Alva Edison, pîl îcat kir.
1926 – Komara Portekîzê bi darbeyeke leşkerî hate xistin.
1964 – Kongreya Neteweyî ya Fîlîstînê l Qudsê hate lidarxistin.
1991 – Gerîllayên Eniya Şoreşger a Demokrat a Gelirî, (EPRDF), paytexta Etiyopya Addis Ababayê xistin destê xwe û destek dan hukumdarê çepgir Mengistu Haile Mariam. Bi vî awayî di dîroka Efrîkayê de şerê herî dirêj ê hundurîn jî bi dawî bû. Şer 30 salan ajot.
1993 – Li Kamboçyayê ji 25 salan û vir ve cara yekem di bin desthilatiya Neteweyê Yekbûyî de hilbijartinên demokratîk hatin lidarxistin.
1995 – Li Rusyayê erdhej çêbû, encama karesatê de 2 hezar kes mirin.
Jidayikbûn
1849 – Anne Brontë, nivîskara brîtanî
1912 – Patrick White, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1944 - Gladys Knight
1945 - John Fogerty
1968 - Kylie Minogue
1999 - Cameron Boyce (m. 2019)
Mirin
1995 – Hunermendê navdar Tehsîn Taha li Hollandayê wefat kir.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2207 | https://ku.wikipedia.org/wiki/30%C3%AA%20gulan%C3%AA | 30ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1994 – Rêveberê DEP ê Manîsayê Sidiq Yaslan bi awayekî mirî hate dîtin.
1992 – Rojnameya « Özgür Gündem » dest bi weşanê kir û di 2 sibata sala 1995an de jî hate girtin.
1998 – Ciwanê Kurd Hasan Akdag, bi armanca ku bigêhêje şoreşa Kurdistanê û şerê taybetî yê di hundurê xwe de têk bibe, li Almanyê, di zindana Lingende ku lê dima, agir berda bedena xwe. Akdag di nameya li dû xwe hiştibû de digot ku ew Şoreşa Kurdistanê weke jinayeke nû dibîne.
Cîhan
1913 – Dewleta Arnawûdiyê hate damezirandin.
1967 – Li herêma rojhilatê Nîjerya'yê serxwebûna Bîafrayê hata îlankirin.
1972 – Li dewleta Bûrûndiyê di navbêra qabîlayan de pevçûn derket. Ev pevçûnên han bi mirina 300 hezar kesî bi encam bû.
1975 – Li Tirkiyeyê Partiya Sosyalîst hate damezirandin.
1982 – Spanya bû 18emîn endamê NATOyê.
1990 – Li Perûyê erdhejek bi pîvana 6.4 qewimî, di encamê de 135 kes mirin.
Jidayikbûn
1908 – Hannes Alfvén, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2208 | https://ku.wikipedia.org/wiki/31%C3%AA%20gulan%C3%AA | 31ê gulanê | Bûyer
Kurdistan
1946 – Li navçeya Wan Vartoyê û Xinisê erdhejek bi şîddeta 6 noxteyan pêkhat. Di erdhejê de 839 kesî jiyana xwe ji dest da û 3 hezar mal bûn kavil.
1995 – Rojnameya « Berxwedan » dawî da jiyana xwe ya weşanê.
1999 – Li Girava Îmraliyê Dadgeha Ewlekariya Dewletê ya Enqereyê heta 29 Hezîranê 8 rûniştin pêkanî. Serokê Giştî yê KADEKê Abdullah Ocalan ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd Projeya xwe ya Koma Demokratîk eşreke kir.
2001 – Gelê Kurd dest bi kampanya îlankirina Beyankirina Nasnameyê kirin. Kurdistaniyan bi çalakiyên xwe yên cur be cur beşdarî kampanya « Ez jî PKKyîme », «~Ez xeta Nû ya PKKê destek dikim~» bûn.
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
2006 – Raymond Davis, Jr., fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2209 | https://ku.wikipedia.org/wiki/2%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 2ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1972 – Wentworth Miller, lîstikvan, fîlmnamenivîs û modelekî amerîkî ku li Keyaniya Yekbûyî hatiye cîhanê
Mirin
1991 – Ahmed Arîf, helbestvanê esilkurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2210 | https://ku.wikipedia.org/wiki/3%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 3ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1098 – Sefera xaçperestan a yekem: Piştî dorpêça 8 mehan kontrola Entakyayê kete destê xaçperestan.
1839 – Li Humen (lîmanek Çînê), Lin Tse-Hsu 1.2 milyon kg esrarê ku ji bazirganên Brîtanyayê hatibûn bi dest xistin da îmha kirin, Brîtanya jî vê sedemek (casus belli) qebûl kir û bi vî awayî di navbera wan de "Şerê Afyonê ya Yekem" dest pê kir.
1892 – Tîma fotbolê yê Înglistan, a bi navê Liverpool FC, hatiye damezrandin.
1925 – Firqeya Terakkî Perwer bi qerara Desteya Wezîran hatiye girtin.
1940 – Şerê Cîhanê yê Duyem: Luftwaffe (hêzên hewayî yên Almanyaya Nazî) Parîsê bombebaran kirin.
2006 – Yekîtiya Serbistan û Montenegroyê danezana serxwebûnê yê Montenegroyê bi dawî dibe.
2013 – Bi kêmî 119 kes di şewata ku di zeviya mirîşkan de, yê li parêzgeha Jilin ya li bakûrê Çînê derket hatine kuştin.
Jidayikbûn
1986 – Rafael Nadal , tenîsvanê spanî
Mirin
1657 – William Harvey, bijîşk û zanistvanê Înglîz
1924 – Franz Kafka, nivîskarê alman
1963 – Nâzım Hikmet Ran, nivîskar, helvestvan û şoreşgerê tirk
1964 – Frans Eemil Sillanpää, nivîskarê Fînlendî
1975 – Eisaku Satō, siyasetmedarê japon yê xwediyê Xelata Nobelê
1989 – Ayetula Xumênî, lîderekî dînî yê mezheba şiayan û siyasetmedarê îranî
2001 – Anthony Quinn, şanogerê meksîkî
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2211 | https://ku.wikipedia.org/wiki/1%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 1ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
1924 – Piştî hevdîtinên Lozanê dewleta Tirk dest bi paqijkirina mûxalefeta hûndur kir. Kesên weke Elî Galîp, Çerkez Ethem, Refîq Xalit Karay, Refî Cevat Ulunay, Riza Tevfîk weke kesên li dijî têkoşîna Neteweyî hatin îlankirin û ji hemwelatibûna Tirkiyê hatin derxistin û hatin sûrgûn kirin.
1960 – Dewleta Tirk 485 girêgirên Kurdan sûrgûnî Sêwasê kirin û li vir di kampekê de hatin bi cîhkirin.
1966 – Li Betlîsê erdhej çêbû.
1975 Yekîtî Niştimanî Kurdistan YNK di bin serokatiya Celal Telabanî de li paytexta Surî Şamê hatiye avakirin.
1980 – Li Culemêrgê helîkopterên Tirkan gundiyên ku ji bo dirutina gîha ji sînor derbas dibûn, gûlebaran kirin, di encama bûyerê de 10 gundiyan jiyana xwe ji dest dan.
Cîhan
1880 – Yekem telefona bi heqdest hatiye sazkirin.
1941 – Brîtanî êrîşî Bexdayê kirin.
1948 – Îsraîlî û Ereban agirbest îlan kir.
1959 – Serxwebûna welatê Tûnûsê hatiye îlankirin.
1961 – Yekem weşana stêro ya FMê hatekirin.
1973 – Li Yewnanîstanê rejîma monarşiyê bi dawîbû û rêvebiriya Komarê destpêkir.
1979 – Dev-Genç ji aliyê rêvebiriya leşkerî ve bi awayekî bê dem hatiye girtin.
1983 – Partiya Tirkiyeya Mezin bi biryara Desteya Ewlekariya Tirk MGKê hatiye girtin.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1885 – romanûs, nivîskarê yê bi navûdeng Vîctor Hugo çû ser dilovaniya xwe.
1971 – Yek ji pêşengên THKP-C Hûseyîn Cevahîr hatiye qetilkirin.
1992 – Nivîskara Jin a Kurd Rewşen Bedirxan jiyana xwe ji dest da.
1994 – Serokê DEP yê Konyayê Muhsîn Kiliç hatiye qetilkirin.
2007 – Dengbêjê navdar yê herêma Efrînê Apê Adîk di sed saliya xwe de çû ser dilovaniya xwe.
Cejn û salveger
Roja zarokên cîhanê ye!
Roj |
2212 | https://ku.wikipedia.org/wiki/4%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 4ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1941 – Wilhelm II. qeyserê dawîn ê Almanya û Prûsyayê li Haus Doorn, Holenda, mir.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2213 | https://ku.wikipedia.org/wiki/5%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 5ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
Roja Jîngehê ya Cîhanê
Roj |
2214 | https://ku.wikipedia.org/wiki/6%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 6ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
2022 - Ezîz Gerdî, wergêr û nivîskarê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Çavkanî
Roj |
2215 | https://ku.wikipedia.org/wiki/7%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 7ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
2004 – TRTê bi zimanê zikmakî dest bi weşanê kir
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1866– Ernest William Hornung, nivîskarê îngilîz
Mirin
1954 – Alan Turing, zanyarê xêvjimêrê Brîtanî, li Wilmslow mir.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2216 | https://ku.wikipedia.org/wiki/8%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 8ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1970 – Abraham Maslow, psîkologê amerîkan
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2217 | https://ku.wikipedia.org/wiki/9%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 9ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1983 – Alektra Blue, pornostêrka amerîkî
1986 – Sofia Cucci, pornostêrka ya berê ya îtalyan bi eslê romanyayî
Mirin
1974 – Miguel Ángel Asturias, dîplomat û nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2218 | https://ku.wikipedia.org/wiki/11%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 11ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1899 – Kawabata Yasunari, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1910 – Jacques Yves Cousteau, zanyarê fransî
Mirin
1936 – Robert E. Howard, nivîskarê amerîkan
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2219 | https://ku.wikipedia.org/wiki/10%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 10ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1915 – Saul Bellow, nivîskarê xwediyê Xelata Nobelê
1931 – Alice Munro, nivîskara kanadayî
1983 – Çopî, hunermenda kurd
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2220 | https://ku.wikipedia.org/wiki/12%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 12ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1924 – George H. W. Bush ,
1969 – Glori-Anne Gert , lîstikvan û modeleke berê ya amerîkî
1969 – Heinz-Christian Strache , siyasetmedarê awistirî
1981 – Adriana Lima , modela brezîlî
1988 – Eren Derdiyok , gogbazê kurdê swîsrî
Mirin
2023 – Silvio Berlusconi, karsaz û siyasetmedar, serokwezîr, wezîr ê îtalyan û endamê Parlamena Ewropayê.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2221 | https://ku.wikipedia.org/wiki/13%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 13ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
1859: Li Erziromê erdhej çêbû, 3 hezar kesan jiyana xwe ji dest da.
Cîhan
1999: Yekemîn car jineke kurd, Feleknas Uca, wekî parlamenter kete Parlamena Ewropayê.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2222 | https://ku.wikipedia.org/wiki/14%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 14ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
2005 – Zagros TV dest bi weşana xwe ya esmanî kir.
2007 – Dadgeha Dewletê ya Bilind a Tirkiyê bi sedema biryara Şaredariya Sûrê ya "Di kar û xebatên şaredariyê de pirzimanî" Şaredarê Sûrê ya Amedê birêz Abdullah Demirbaş ji wezîfê girt û meclîsa Şaredariya Sûrê felişand.
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1946 – Donald Trump
Mirin
1920 – Max Weber, civaknasê alman
1936 –Gilbert Keith Chesterton, nivîskarê îngilîz
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2223 | https://ku.wikipedia.org/wiki/15%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 15ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1954 – UEFA li bajarê Swîsre Baselê hatiye damezrandin.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1950 – Pîremêrd, helbestvanê kurd
1961 – Peyami Safa rojnamevan, kunciknivîs û romannivîsekî tirk
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2224 | https://ku.wikipedia.org/wiki/16%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 16ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2225 | https://ku.wikipedia.org/wiki/17%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 17ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1579 – Ludwig I yê Anhalt-Köthenê, mîrê serdestê Anhalt-Köthen û damezrînerê Civaka berdar
1983– Lee Ryan, stranbêj, strannivîs, bestekarê brîtanî û endamê koma muzîkê Blue
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2226 | https://ku.wikipedia.org/wiki/18%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 18ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1936 – Maksîm Gorkî, nivîskarê rûs
2007 – Seydayê Keleş, nivîskarê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2227 | https://ku.wikipedia.org/wiki/19%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 19ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
2003: Li Stembolê Komeleya Jinan a Gokkuşagiyê (Gökkuşağı Kadın Derneği) vebû.
Jidayikbûn
1975 – Anna Valle, lîstikvan û modela îtalyan
1985 – Carmel Moore , modeleke karbesî, modela tazî, strîper û pornostêrkeke îranî-brîtanî
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2228 | https://ku.wikipedia.org/wiki/20%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 20ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1819 – Jacques Offenbach, bestekarê alman
1967 – Nicole Kidman, lîstikvan, fîlmçêker û xelatgira Oscarê ku hemwelatiyê 2 dewlet, Awistralya û Amerîkayê ye.
1975 – Özz Nûjen, komedyenê kurd
Mirin
1933 – Clara Zetkin, siyasetmedar û parêzvana mafên jinan ku alman bû.
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2229 | https://ku.wikipedia.org/wiki/21%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 21ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1905 – Jean Paul Sartre, fîlozof û nivîskarê fransî
1926 –Lou Ottens, endezyar û dahênerê holendî
Mirin
1957 - Johannes Stark, fizîknasê xwediyê Xelata Nobelê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2230 | https://ku.wikipedia.org/wiki/22%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 22ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
2000 – Mizgîn Ay , sprîntera kurd
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2231 | https://ku.wikipedia.org/wiki/23%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 23ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1912 – Alan Turing, zanyarê xêvjimêrê brîtanî, li London jidayik bû.
1972 – Selma Blair, lîstikvana amerîkî
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2232 | https://ku.wikipedia.org/wiki/24%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 24ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1908 – Grover Cleveland serokdewletê 22em û 24em ê DYA'yê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2233 | https://ku.wikipedia.org/wiki/25%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 25ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
1971 – Şehîdbûna Seyda Salih Yûsivî li Bexda
1999 – Yekem hejmar ji rojnameya (Botan) li bajarê Dihokê hatiye weşandin
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
1971 – Şehîdbûna Seyda Salih Yûsivî li Bexda
1995 – Ernest Walton, fîzîknasê xwediyê Xelata Nobelê
1997 – Jacques Yves Cousteau, zanyarê fransî
2009 – Michael Jackson, keyê muzîka popê
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2234 | https://ku.wikipedia.org/wiki/26%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 26ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
(Bûyerên ji dîrokê binivîse)
Jidayikbûn
1997 – Jacob Elordi, lîstikvanê awistralyayî
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2235 | https://ku.wikipedia.org/wiki/27%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 27ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1977 – Cîbûtî serbixwe bû.
Jidayikbûn
(Kesen ku di vê rojê de ji dayik bûn)
Mirin
(Kesên ku di vê rojê de mirî ne.)
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2236 | https://ku.wikipedia.org/wiki/28%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 28ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Cîhan
1895 – El Salvador, Honduras û Nîkaragûa, Komara Mezintir yê Amerîkaya Navîn (Greater Republic of Central America) ava kirin.
1914 – Arşdûkê Awistriyayê Franz Ferdinand û jina wî Sophia ji alî nîjadperestek sirb yê bi navê Gavrilo Princip ve hatiye kuştin. Ev bûyer ji Şerê Cîhanî ya Yekem re bû sedem (casus belli).
1919 – Di dawiya Şerê Cîhanî ya Yekem de di navbera Hevalbendên Şerê cîhanî yê yekem û Almanyayê de Peymana Versayê hatiye îmzekirin.
1936 – Japonya, li bakurê Çînê bi navê Mengjiangê dewletekî kukla ava kir.
1942 – Şerê Cîhanî yê Duyem: Almanyaya Nazî li dijî Yekîtiya Sovyetan bi nasnavê Case Blue dest bi êrîşek havînê yê stratejîk kir.
1950 – Şerê Koreyê: Bajarê Sêûlê ku aniha li Korêya Başûr dimîne ji aliyê qewetên Korêya Bakur ve hatiye bidestxistin.
1950 – Şerê Korêyê: Tê îdiakirin ku di navbera 100,000 û 200,000 sempatîzanên komunîst yên gumanbar di Komkujiya Bodo Leagueyê de hatine qetilkirin.
1964 – Malcolm X, Rêxisitina Yekîtiya Afro-Amerîkiyan ava kir.
2000 – Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê, biryar da ambargoya ku li dijî Kubayê danîbû û 41 sal dewam dabû kirin nerm bike.
2006 – Montenegro wekî endamê 192. ji Neteweyên Yekbûyî re hatiye pejirandin.
2011 – Google projeyê xwe ya nû yê torên civakî a bi navê Google+ê îlan kir.
Jidayikbûn
1712 – Jean-Jacques Rousseau, fîlosof, nivîskar, awazvan û têorîstek siyasî yê swîsreyî-frenseyî
1867 – Luigi Pirandello, helbestvan, şanonivîs, nivîskarê îtalî, xwediyê Xelata Nobelê
1906 – Maria Goeppert-Mayer, fîzîknasa alman-amerîkayî, xwediyê Xelata Nobelê
1940 – Muhammad Yunus, aborînasê bangladeşî, xwediyê Xelata Nobelê
1943 – Klaus von Klitzing, fîzîknasê alman, xwediyê Xelata Nobelê
Mirin
1836 – James Madison, siyasetmedarê amerîkî, Serokdewletê Çarem yê Amerîkayê
1914 – Franz Ferdinand, arşdûkê împeratoriya Awistirya - Mecaristanê
1942 – Yanka Kupala, dramatîker, weşanger, wergêr û helbestvanê neteweyî yê Belarûsê
2007 – Orhan Dogan, siyasetmedar, dadnas û parlamenterê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2237 | https://ku.wikipedia.org/wiki/29%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 29ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
1999 – Abdullah Öcalan bi îdamê hatiye mehkûmkirin.
1925 – Şêx Seîd hatiye dardekirin.
Cîhan
1534 – Jacques Cartier bû ewropiya yekem yê ku gihîşt Girava Prince Edwardê.
1880 – Fransa, girava Tahitiyê li ser erdên xwe zêde kir.
1925 – Rêberê gelê kurd, alima mezin Şêx Seîd û 46 hevalên wî ji aliyê Dadgehên Serxwebûnê yê Amedê ve hatin dardekirin.
1934 – Zaro Axa jiyana xwe ji dest da. 160 sal jiyabû.
1976 – Giravên Seyşelê serxwebûna xwe ji Keyaniya Yekbûyî bi dest xist.
1990 – Li Yûgoslavyayê herbê navxweyî dewam dike; Artêşa Federal dixebite ku daxwazên serxwebûnê yên li Slovenya û Kroatyayê serkut bike.
2007 – Apple, Inc., telefona xwe ya yekem yê bi navê IPhoneê pêşkêş kir.
2014 – Terorîstên DAIŞê li Sûrî û bakura Iraqê xelîfetiya xwe îlan kirin.
Jidayikbûn
1900 – Antoine de Saint-Exupéry, nivîskarê û balafirvanê xelkê Fransa ji dayik bû.
1929 – Oriana Fallaci, rojnamevana navdara xelka Îtaliya ji dayik bû.
1978 – Nicole Scherzinger , stranbêj , strannivîs û dansvana amerîkî
Mirin
1861 – Elizabeth Barrett Browning, helbestvan û wergêrê îngilîz-îtalî
1925 – Şêx Evdilahê Melekan, alim û pêşewayê kurd, hevalê Şêx Seîd
1925 – Salih Begê Hênê, alim û pêşewayê kurd, hevalê Şêx Seîd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2238 | https://ku.wikipedia.org/wiki/30%C3%AA%20hez%C3%AEran%C3%AA | 30ê hezîranê | Bûyer
Kurdistan
Zeynep Kinaci ango Zîlan, di 30 hezîrana 1996an de li meydana Komarê ya li Dêrsîmê li hemberî leşkerên Tirk ku merasîma Alê dikirin, çalakiyeke cangorî pêkanî û bi vê çalakiya xwe di dîroka Kurdistanê de kire yek ji sembolên tekoşîna azadiyê.
Cîhan
1882 – Charles Guiteau serokê Amerîkayê yê 20. James Garfieldê kuşt û ji ber vê yekê hatiye darvekirin.
1905 – Albert Einstein nivîsara xwe ya bi navê Elektrodînamîka Cismên Bihereket di kovara ilmî yê Annalen der Physik de çap kir û bi vî awayî jî teoriya îzafiyetê hatiye derpêşkirin.
1908 – Bûyera Tunguskayê qewimî. Di vê bûyerê de li herêma Sîbîryayê li nêzî robara (çemên biçûk) Tunguskayê teqînek esmanê pêk hat. Tê texmînkirin ku ev teqîna li hewayê ji ber parçeyek dûvstêrkek an jî astroîdek çêbû. Agirên teqînê ji 800 km dûrîtiyê jî dihate xuya.
1912 – Bahoza ku li wîlayeta Saskatchewan yê Kanadayê qewimî, bû sedema mirina 28 kesan.
1934 – Operasyona bi navê Şeva Kêrên Dirêj ê ku Adolf Hitler 85 heb endamên payebilind yên SAyê (Sturmabteilung) yên reqîbên wî ji efserên SSan (Schutzstaffel) re dabû qetilkirin dest pê kir.
1936 – Împaratorê Etiyopyayê Haile Selassie, piştî ku Mussolînî welatê wî îşgal kir li Cemiyeta Miletan (navê kevin yê Neteweyên Yekbûyî) ji bo daxwaza alîkariyê xeberdanek kir.
1941 – Şerê Cîhanê yê II'yem: Operasyona Barbarossayê - Almanyaya Nazî bajarê Lviv yê Ûkraynayê bi dest xist.
1960 – Kongoya Belçîkayê, serxwebûna xwe ji Belçîkayê bi dest xist.
1990 – Almanyaya Rojhilat û Almanyaya Rojava birryar girtin ku ekonomiyên xwe bigihînin hev.
1997 – Keyaniya Yekbûyî, rêvebiriya Hong Kongê ji Çînê re hişt.
Jidayikbûn
1911 – Czesław Miłosz, nivîskar û helbestvanê polonî, xwediyê Xelata Nobelê
1976 – Marie Plosjö , modela swêdî
1982 – Aylin Kontente, şanovan û lîstikvaneke tirk
Mirin
1919 – John Strutt, 3. Baron Rayleigh, fizîknasê brîtanyayî, xwediyê Xelata Nobelê
1930 – Simkoyê Şikak, serhildêr û rêberê kurd
Cejn û salveger
(Cejnên ku di vê rojê de tên pîrozkirin)
Roj |
2242 | https://ku.wikipedia.org/wiki/Sedsala%2019an | Sedsala 19an | Gelemperî
Bûyer / perisîn
1808 – Komara Ragusayê ji aliyê Fransayê ve hate dagirkirin.
1814 – Fransayê di şerê Brienne de zora Rûsya û Prûsyayê bir.
1821 - Şoreşa Yewnanistanê ji bo serxwebûna dest pê kir.
1821 – El Salvador serxwebûna xwe dest xwe xist.
1821 – Perû serxwebûna xwe dest xwe xist.
1821 – Trînîdad û Tobago serxwebûna xwe dest xwe xist.
Kesên navdar
Bjørnstjerne Bjørnson, siyasetmedarê û helbestvanê xwediyê Xelata Nobelê
Charles Baudlaire, nivîskarê fransî
Fyodor Dostoyevskî, nîvîsakareke rûsî
Evdirehmanê Axtepî
Edgar Allan Poe, helbestvan û çîrokvanê amerîkan
Keyfî, feqe û helbestvanekî kurd
Mîhrîbana Berwarî, helbestvaneke kurd a jin
Marquis de Sade, romannivîsê fransî
Sirî Xanim, helbestvaneke bi eslê xwe kurd
Samuel J. Tilden, siyasetmedarê amerîkan
Nûvedan û keşf
19 |