seanghay/khmer-dictionary-44k · Datasets at Hugging Face

word stringlengths 1 62	pos stringclasses 47 values	pro stringlengths 0 66	definition stringlengths 1 2.93k	example stringlengths 0 3.03k
អនុក្រឹត្យ	ន.	[អៈ-នុ-ក្រឹត]	(ច្ប.) លិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តចេញដោយប្រមុខរដ្ឋាភិបាលដែលមានលក្ខណៈជាបទបញ្ជាទូទៅឬទាក់ទងបុគ្គលដោយចំឈ្មោះ។
អនុគណ	ន.	[អៈ-នុ-គន់]	តំណែង ឬតួនាទីមន្រ្តីសង្ឃដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងត្រួតត្រាមើលខុសត្រូវរបស់សង្ឃក្នុងខណ្ឌឬស្រុកមួយៗក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ។ អនុគណ ទុកស្មើនឹងអភិបាលខណ្ឌឬស្រុកខាងអាណាចក្រ។
អនុគ្រោះ	កិ.	[អៈ-នុ-គ្រោះ]	ខ្មែរប្រើជា កិ. ក៏បាន "ទំនុកបម្រុង; អាណិត"។ ជួនប្រើក្នុងន័យថា អត់ឱន អធ្យាស្រ័យ... ផងដែរ។
អនុជិត	ន.	[អៈ-នុ-ជិត]	ខ្មែរច្រើនប្រើជាឋានន្តរមន្ត្រី ដូចជា អនុជិតសេនា, ភក្ដីអនុជិត, រាជានុជិត, សេនានុជិត ជាដើម។
អនុញ្ញាត	ន.	[អៈ-នុញ-ញ៉ាត]	ប្រើជា ន. ផងក៏បាន	មានអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើហើយ។
អនុញ្ញាត	ន.	[អៈ-នុញ-ញ៉ាត]	(ប.ព.) ការផ្ដល់សិទ្ធិដល់បុគ្គលឬស្ថាប័នដើម្បីប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធទិន្នន័យឬធនធាននៅលើបណ្ដាញ។
អនុត្តរភាព	ន.	[អៈ-នុត-តៈ-រ៉ៈ-ភាប]	ឧត្តមានុភាពខាងនយោបាយនិងខាងកម្លាំងទ័ព ដែលប្រទេសមហាអំណាចណាមួយផ្សាយគ្របសង្កត់ទៅលើប្រទេសដទៃ	រំលោភលើគេដោយអាងអនុត្តរភាពរបស់ខ្លួន។
អនុទូត	ន.	[អៈ-នុ-ទូត]	(ព.វិ.) ភិក្ខុដែលសង្ឃសន្មតឱ្យទៅតាមស្ដាប់ពាក្យនៃភិក្ខុអ្នកទៅសូមឱ្យឧបាសកអត់ទោស។
អនុបការ	ន.	[អៈ-នុ-ប៉ៈ-កា]	អ្នកដែលឥតឧបការ (ប្រើជា និរុបការ ក៏បាន, មានអត្ថន័យដូចគ្នាដែរ)។
អនុបត្ថម្ភក	ន.	[អៈ-នុ-បុ័ត-ថ័ម-ភៈ-កៈ]ឬ[អៈ-នុ-បុ័ត-ថ័ម-ភក់]	អ្នកដែលឥតឧបត្ថម្ភ។
អនុបភោគ	គុ.	[អៈ-នុ-ប៉ៈ-ភោក]	ដែលមិនមែនជាគ្រឿងឧបភោគ	របស់អនុបភោគ។
អនុបយោគ	ន.	[អៈ-នុ-ប៉ៈ-យោក]	(ម.ព. អនុប្បយោគ)។
អនុបវាទ	ន.	[អៈ-នុ-ប៉ៈ-វាត]	អ្នកដែលមិនពោលតិះដៀល; អ្នកដែលឥតដំណៀល; អ្នកនៅស្ងៀមជាកណ្ដាល; ការមិនពោលតិះដៀល; ការអត់ធ្មត់នៅស្ងៀម។
អនុបសគ្គ	ន.	[អៈ-នុ-ប៉ៈ-ស័ក-គៈ]ឬ[អៈ-នុ-ប៉ៈ-ស័ក]	ការមិនមានហេតុទើសទាក់។
អនុបាទិន្នក	ន.	[អៈ-នុ-ប៉ា-ទិន-នៈ-កៈ]ឬ[អៈ-នុ-ប៉ា-ទិន-នក់]	សង្ខារឬអ្វីដែលមានរូប ប៉ុន្តែឥតចិត្តចេតសិក	ឈើ, ស្មៅ, ដី, ថ្ម, ...ជាអនុបាទិន្នក។
អនុប្បទាន	ន.	[អៈ-នុប-ប៉ៈ-ទាន]	(ច្ប.) ការផ្ទេរសិទ្ធិឬទ្រព្យសម្បត្តិរបស់បុគ្គលណាម្នាក់ដែលជាអនុប្បទាយីទៅឱ្យបុគ្គលម្នាក់ទៀតដែលជាអនុប្បទានិក	អនុប្បទានភាគហ៊ុន។
អនុមាន	កិ.	[អៈ-នុ-ម៉ាន]	ខ្មែរប្រើជា កិ. ផងក៏បាន "ត្រិះរិះ, ពិចារណា, គ្នេរគ្នាន់, លៃលក; ចូលចិត្តស៊ប់"។
អនុមាន	ន.	[អៈ-នុ-ម៉ាន]	វិធីទាញនូវសេចក្ដីសន្និដ្ឋានដែលមានតម្លៃខាងតក្កវិជ្ជាពិតឬមិនពិតចេញពីសេចក្ដីថ្លែងឬអំណះអំណាងមួយឬច្រើន	ជាទូទៅអនុមានចែកចេញជាអនុមានរួមនិងអនុមានញែក។
អនុមោទនា	កិ.	[អៈ-នុ-មោ-ទៈ-នា]	ខ្មែរប្រើជា កិ. ផងក៏បាន "ត្រេកអរតាម, ជួយត្រេកអរ, ត្រេកអរជាមួយផង, ទទួលអំណរ"។
អនុរក្ស	ន.	[អៈ-នុ-រ័ក]	ការរក្សារឿយៗ; ការរំពៃ, ការគយឃ្លាំមើល; ជនអ្នកថែទាំមើលការខុសត្រូវ, អ្នកគយគន់រំពៃ	អនុរក្សនៃពន្ធនាគារ, អនុរក្សនៃវិទ្យាល័យ។
អនុវិទ្យាល័យ	ន.	[អៈ-នុ-វិត-ទ្យា-ឡៃ]	ភូមិសិក្សាកម្រិតមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិ ចាប់ពីថ្នាក់ទី៧រហូតដល់ថ្នាក់ទី៩	ការប្រឡងជ្រើសរើសគ្រូបង្រៀននៅអនុវិទ្យាល័យ។
អនុសញ្ញា	ន.	[អៈ-នុ-ស័ញ-ញ៉ា]	សន្ធិសញ្ញាមួយប្រភេទ	អនុសញ្ញាស្ដីពីការការពារជនស៊ីវិលក្នុងពេលមានសង្គ្រាម។
អនុស្សាវរីយ	ន.	[អៈ-នុស-សា-វ៉ៈ-រី]	ការដែលគួររលឹកនឹកឃើញ	មានអនុស្សាវរីយ៍ ចងចាំនៅក្នុងចិត្តឥតភ្លេច។
អនុស្សាវរីយ	ន.	[អៈ-នុស-សា-វ៉ៈ-រី]	វត្ថុជាអំណោយដែលទុកជាទីរលឹក	ខ្ញុំជូនចិញ្ចៀនមួយវង់នេះទុកជាអនុស្សាវរីយ៍។
អនេសនៈ	ន.	[អៈ-នេ-សៈ-ណៈ]	ការចិញ្ចឹមជីវិតដោយដំណើរស្វែងរកចតុប្បច្ច័យ មិនត្រូវតាមធម៌វិន័យ	បព្វជិតពុទ្ធសាសនិកត្រូវវៀរចាកអនេសនៈម្ភៃមួយ និងបាបធម៌៥ (ព.វិ.)។
អន្ត	ន.	[អន់-តៈ]ឬ[អន់]	ទីបំផុត; ការស្រេច; សេចក្ដីវិនាស, សេចក្ដីស្លាប់; ជាតិ, ធម្មតា; អារម្មណ៍; ចំណែក; ខេត្តដែន; អវយវៈ។
អន្តរកប្ប	ន.	[អន់-ដ-រ៉ៈ-ក័ប]ឬ[អន-ដ-ក័ប]	ខ្មែរច្រើននិយាយថា កើតអន្តរកប្បសំដៅសេចក្ដីថា "កើតជម្លោះវាយកាប់ចាក់គ្នា"	កំពុងតែសុខៗ ស្រាប់តែស្រុកទេសកើតអន្តរកប្ប។
អន្តរកាល	គុ.	[អន់-តៈ-រ៉ៈ-កាល]	ដែលនៅចន្លោះពេលពីរផ្សេងគ្នា, ដែលនៅចន្លោះព្រឹត្តិការផ្សេងគ្នា,	សម័យអន្តរកាល។
អន្តរកាល	ន.	[អន់-តៈ-រ៉ៈ-កាល]	ដំណើរការឬកំឡុងពេលនៃការផ្លាស់ប្ដូរពីស្ថានភាព (ឬលក្ខខណ្ឌ) មួយទៅស្ថានភាព (ឬលក្ខខណ្ឌ) មួយទៀត	អន្តរកាលក្នុងវិស័យអប់រំ, រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល, ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌអន្តរកាល។
អន្តរធាន	កិ.	[អន់-តៈ-រ៉ៈ-ធាន]ឬ[អន់-ដ-ធាន]	ខ្មែរច្រើនប្រើជា កិ. "បាត់, បាត់ទៅ; ខូច, ខូចបង់, វិនាស, អន្តរាយ"	អន្តរធានទ្រព្យធនអស់រលីង។
អន្តរាកថា	ន.	[អន់-តៈ-រ៉ា-កៈ-ថា]	ពាក្យជជែកគ្នាពីនេះពីនោះដោយសេចក្ដីសង្ស័យ, ដោយសេចក្ដីស្ងើចសរសើរជាដើម	ប្រជុំគ្នាធ្វើអន្តរាកថា។
អន្តរាយ	កិ.	[អន់-តៈ-រ៉ាយ]	សំដៅសេចក្ដីថា "ខូច, វិនាស"	លិចទូកទំនិញអន្តរាយអស់; អន្តរាយខ្លួន ឬ ខ្លួនត្រូវអន្តរាយ។
អន្តរាយិកធម៌	ន.	[អន់-តៈ-រ៉ា-យិ-កៈ-ធ័រ]	រឿងហេតុដែលលោកគ្រូសូត្រចេញទៅក្រៅជំនុំសង្ឃ សួរកុលបុត្រជាឧបសម្បទាបេក្ខៈ ពន្យល់ឱ្យចេះឆ្លើយហើយហៅកុលបុត្រនោះឱ្យចូលមកក្នុងកណ្ដាលជំនុំសង្ឃ សួរម្ដងទៀតរួចហើយទើបសូត្រញត្តិចតុត្ថកម្មវាចាដរាបដល់ចប់	លោកគ្រូសូត្រសួរអន្តរាយិកធម៌ចំពោះឧបសម្បទាបេក្ខៈ។
អន្តសយ្យា	ន.	[អន់-តៈ-សៃ-យ៉ា]	ទីដីបញ្ចុះសព, ដីកប់ខ្មោច។
អន្តេវាសិក	ន.	[អន់-តេ-វា-សិក]	សិស្សឬនិស្សិតដែលស្នាក់នៅអន្តេវាសិកដ្ឋាន។
អន្តែងអន្តៃ	គុ.កិ., គុ.	[អន់-តែង-អន់-តៃ]	និយាយថា អន្តែងៗ ឬ អន្តៃៗ ក៏មាន ចំពោះមែកឈើជាដើមដែលបាក់តែមិនដាច់ធ្លាក់ស្រឡះទេ ដោយនៅទាក់ជាប់នឹងអ្វីបន្តិចបន្តួច	ជាប់អន្តែងៗ ឬ នៅទាក់ជាប់អន្តៃៗ។
អន្តោប្រវេសន៍	ន.	[អន់-តោ-ប្រ-វេស]	ដំណើរផ្លាស់ទីរបស់អ្នកដែលមកពីប្រទេសក្រៅចូលទៅកាន់ប្រទេសណាមួយ ក្នុងបំណងតាំងទីលំនៅថ្មី (ប្រើចំពោះបន្លាស់ (បម្លាស់?) ទីអន្តរជាតិ)	ច្បាប់ស្ដីពីអន្តោប្រវេសន៍, ទិដ្ឋាការអន្តោប្រវេសន៍។
អន្ថោចៗ	គុ.កិ.	[អន់-ថោច-អន់-ថោច]	ងោចៗរឿយៗមិនលែង	អង្វរអន្ថោចៗ ទាល់តែទន់ចិត្តព្រមឱ្យ។
អន្ទង	គុ.	[អន់-ទង]	ដែលអន្ទងរួចហើយ	អំបោះអន្ទង។
អន្ទង	ន.	[អន់-ទង]	អំបោះឬសូត្រដែលអន្ទងរួចហើយ	អន្ទងខ្មៅ។
អន្ទង	កិ.	[អន់-ទង]	ទាញយោងឱ្យហើប, ឱ្យអណ្ដែតឡើង, ឱ្យឃ្លាតចាកទី	អន្ទងឈើហុប។
អន្ទង	កិ.	[អន់-ទង]	(ព.ប្រ.) ដឹកនាំឬបញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យព្រមតាម, ឱ្យដោយតាម	អន្ទងកូនឱ្យខំប្រឹងរៀនសូត្រ។
អន្ទង	កិ.	[អន់-ទង]	ហៅព្រលឹងអ្នកស្លាប់ វិញ្ញាណខ្មោចជាដើមឱ្យមកសណ្ឋិត (ដោយមន្តអាគម)	អន្ទងព្រលឹងបុគ្គលស្លាប់, អន្ទងវិញ្ញាណខ្មោច។
ច្រមុះអន្ទង់	គុ.	[ច្រ-មុះ-អន់-ទង់]	ប៉ិនឬហៃខាងការចចាក់ចចុចឈ្លេចឈ្លីរកហេតុរកដំណើរដែលកំបាំងឱ្យឃើញតាមពិត	មនុស្សច្រមុះអន្ទង់។
ជាប់អន្ទាក់	កិ.	[ជាប់-អន់-ទាក់]	ចាញ់ឧបាយកលអ្នកណាម្នាក់។
អន្ទោក	ន.	[អន់-ទោក]	ប្រដាប់មានដងមានខ្សែ សម្រាប់ជាន់ក្រឡឹងឈើជាដើមម្នាក់ឯងបាន	អន្ទោកក្រឡឹង។
អន្ទោកអន្ទោល	គុ.កិ.	[អន់-ទោក-អន់-ទោល]	ដែលចេះតែអង្វរទទូចទទែមិនលែង	គាត់ចេះតែមកនិយាយអន្ទោកអន្ទោលឱ្យខ្ញុំទៅជួយសង្គ្រោះដោះទុក្ខ ...។
អន្ទោល	កិ.	[អន់-ទោល]	តាមស្វះស្វែងរកមិនលែង	អន្ទោលរកសព្វទិសទីក៏រកពុំឃើញ។ (ព.កា.) សព្វសត្វក្នុងលោក សុទ្ធតែវិយោគ ព្រោះការអន្ទោល មានក្ដីនិរាស ព្រាត់ប្រាសជាគោល ទោះចង់ចោល ក៏គ្រាន់តែចង់។ រីព្រះសម្ពុទ្ធ មានញាណមោះមុត បំពេញបំណង ដោយទ្រង់យាត្រា តាមមាគ៌ាត្រង់ ពីព្រោះព្រះអង្គ ជ្រាបការអន្ទោល។
អន្ទះសាស្លឈាម		[អន់-ទះ-សា-ស្ល-ឈាម]	(ព.ប្រ.) ប្រញាប់ប្រញាល់រហាល់ហួសពេក។
អន្ទះអន្ទែង	កិ.	[អន់-ទះ-អន់-ទែង]	(ព.ប្រ.) ក្ដៅក្រហាយព្រោះភ្លើងកាមដុតកម្ដៅ	អន្ទះអន្ទែងចង់បាន។
អន្ទះអន្ទែង	គុ.កិ.	[អន់-ទះ-អន់-ទែង]	ប្រើជា គុ.កិ. ក៏បាន	ចង់បានអន្ទះអន្ទែង, ខឹងអន្ទះអន្ទែង។
អន្យតិរ្ថិយ	គុ.	[អន់-ដេ-រ-ថី]	ខ្មែរប្រើជា គុ. (ព.ប្រ.) ក៏មាន។
អន្លង់	ន.	[អន់-លង់]	(ព.ពុ.) និយាយដោយពាក្យប្រៀនមាន ៤ យ៉ាងគឺ អន្លង់កាម, អន្លង់ភព, អន្លង់ទិដ្ឋិ, អន្លង់អវិជ្ជា (ព.ពុ.)។
អន្លាយ	គុ.	[អន់-ឡាយ]	ដែលវែងដូចគេបន្លាយ	ខ្សែវែងអន្លាយ; កន្ទុយខ្លែងវែងអន្លាយ។
អបគត	ន.	[អៈ-ប៉ៈ-គត់]	អ្នកដែលព្រាត់ប្រាសគ្នាឬដែលស្លាប់ហើយ។
អបទេស	ន.	[អៈ-ប្ទេស]ឬ[អប់-ប្ទេស]	គ្រឿងអាង, សំអាង; ហេតុ; ការបញ្ចៀសឬបញ្ចេរឱ្យចៀសវាងចេញឆ្ងាយ ឬក៏ឱ្យឃ្លាតចេញទៅ, ការបង្វែងឬពង្វាងមិនឱ្យត្រូវត្រង់។
អបភាគ	ន.	[អៈ-ប៉ៈ-ភាក]	គ្រោះកាច	ប្រទះលើអបភាគ្យ។
អប់	កិ., គុ.	[អប់]	ចំហុយគ្រឿងផ្សំលាយគ្នាដើម្បីយកក្លិននិងរសជាតិ	ក្ដាមអប់មីសួ គឺក្ដាមចំហុយលាយមីសួ, អន្ទង់អប់។
អប់	ន.	[អប់]	ការចម្អិនដោយវិធីអប់។
អបគមន៍	ន.	[អៈ-ប៉ៈ-គំ]	អំពើបង្កើតឡើងដោយប្រជាជនមួយភាគនៃប្រទេសមួយដើម្បីបំបែកខ្លួនចេញពីការដឹកនាំរបស់រដ្ឋក្នុងគោលបំណងបង្កើតរដ្ឋមួយដាច់ដោយឡែកឬទៅចូលរួមជាមួយរដ្ឋដទៃទៀត។
អបគមន៍	ន.	[អៈ-ប៉ៈ-គំ]	ការបំបែកខ្លួនចេញនៃក្រុមសមាជិករបស់គណបក្សណាមួយ។
អបមង្គល	ន.	[អៈ-ប៉ៈ-មង់-គល់]	សេចក្ដីមិនចម្រើន; ហេតុដែលនាំឱ្យវិនាស	ប្រទះលើអបមង្គល។
អបរាជ័យ	ន.	[អៈ-ប៉ៈ-រ៉ា-ជៃ]	ការមានជ័យ, ដំណើរឈ្នះ, ជម្នះសត្រូវ	មានអបរាជ័យ (មានជម្នះ)។
អបរាជិត	ន.	[អៈ-ប៉ៈ-រ៉ា-ជិត]	អ្នកដែលឈ្នះគេ។
អប់រំ	កិ.	[អប់-រំ]	បង្រៀន ប្រៀនប្រដៅ ឬបណ្ដុះបណ្ដាលកាយសម្បទា សតិបញ្ញា និងសីលធ៌មតាមគ្រប់សកម្មភាពដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង ជំនាញ សមត្ថភាព និងគុណតម្លៃ ហើយក្លាយខ្លួនជាបុគ្គលល្អនិងមានប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួនឯង គ្រួសារ សហគមន៍ ប្រទេសជាតិ និងមនុស្សជាតិ។
អបលោក	ន.	[អៈ-ប៉ៈ-ឡោក]	ខ្មែរប្រើចំពោះតែសេចក្ដីថា “ប្រកាសពាក្យសុំសេចក្ដីយល់ព្រមអំពីជំនុំសង្ឃឬអំពីក្រុមជំនុំ ដើម្បីបង្វែរឬប្រគល់អ្វីៗឱ្យដល់អ្នកណាមួយ”	ជំនុំសង្ឃអបលោកបាត្រចីវរឱ្យដល់ភិក្ខុដាច់វស្សា។
អបោគណ្ឌ	ន.	[អៈ-ប៉ោ-គ័ន]	អ្នកដែលវិកលឬពិការរាងកាយ; មនុស្សកម្លាចកូនក្មេង	(ព.កា.) ថា មនុស្សអបោគណ្ឌច្រើនតែភ័ន្តវល់គំនិត ព្រោះគ្នាមានចរិត មិនដិតដល់ខ្វល់ម្ដងៗ។
អប្បសាន្ត	ប.	[អប់-ប្សាន]	ខ្មែរប្រើជាបរិវារសព្ទផ្សំជាមួយនឹងពាក្យ អផ្សុក ថា អផ្សុកអប្បសាន្ត គឺអផ្សុករសាប់រសល់, អផ្សុកខ្វល់ចិត្ត, អផ្សុកខ្លំាង។
អប្បហារ	ន.	[អ័ប-ប៉ៈ-ហា]	ទឹកប្រាក់ដែលទទួលបានឬយល់ព្រមនៅពេលដែលមានការទូទាត់មុនឥណប្រតិទានកម្រៃដែលបង្វិលឱ្យសងមុនពេលកំណត់ការបញ្ចុះតម្លៃ។
អប្បិយ	ន.	[អ័ប-ប៉ិ-យ៉ៈ]	បុគ្គលឬអ្វីៗដែលមិនជាទីស្រឡាញ់។
អផ្សុក	កិ.	[អប់-សុក]ឬ[អៈ-ផ្សុក]	(ស.ស.) មានជំងឺ, ឈឺ	មានលោកភិក្ខុមួយរូបអផ្សុកធ្ងន់ណាស់ ដាច់ចង្ហាន់ពីរបីថ្ងៃហើយ។
អពមង្គល	ន.	[អៈ-ពៈ-មង់-គល់]ឬ[អប់-ពៈ-មង់-គល់]	សេចក្ដីមិនចម្រើន; ហេតុដែលនាំឱ្យវិនាស, ឱ្យអាប់ឱន	ហេតុ ឬអំពើណាដែលនាំឱ្យវិនាសបើទុកជាសន្មតឬជឿថាជាមង្គល ក៏គង់នៅជាអពមង្គលតាមធម្មតាដូច្នោះឯង, យើងទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែជាអ្នកត្រូវការដោយមង្គល, ប្រយ័ត្ន! ក្រែងលោភ័ន្តច្រឡំលើអពមង្គលទៅវិញ!។
អពិរុទ្ធ	គុ.	[អៈ-ពិ-រុត]	ដែលមិនមានទោស។
អ័ព្ទ	ន.	[អ័ប]	ប្រើជា(ព.ប្រ.) ផងក៏បាន	ធូលីហុយអ័ព្ទ; ងងឹតអ័ព្ទ (ងងឹតដូចជាចុះអ័ព្ទ) ; អ័ព្ទអន់ ឬ អន់អ័ព្ទ; អួអ័ព្ទ ឬ អ័ព្ទអួ។ល។
អព្ភកម្ម	ន.	[អ័ប-ភៈ-កាំ]	ភាពពិបាកយល់, ស្ថានភាពមិនរុងរឿង, ដំណើរបាត់កិត្តិសព្ទ។
អព្ភកម្ម	ន.	[អ័ប-ភៈ-កាំ]	អារម្មណ៍ដែលអស់សង្ឃឹមខ្លាំង។
អព្ភោកាសិក	ន.	[អ័ប-ភោ-កា-សិក]	ឈ្មោះធុតង្គមួយយ៉ាង ដែលយោគីត្រូវតែសម្រេចឥរិយាបថហាលថ្ងៃ មិនឱ្យត្រូវម្លប់ (ហៅ អព្ភោកាសិកង្គ ឬ អព្ភោកាសិកធុតង្គ ក៏បាន)។
អភ័ព្វ	ន.	[អៈ-ភ័ប]	ខ្មែរច្រើនប្រើសំដៅសេចក្ដីថា "ដែលឥតភ័ព្វ, ដែលមានសំណាងតិច; ដែលទំនុកបម្រុងគេឬធ្វើគុណទៅរកគេហើយច្រើនតែត្រឡប់ជាបានទោសមកវិញ"	មនុស្សអភ័ព្វ; ខ្ញុំអភ័ព្វណាស់។
អភព្វបុគ្គល	ន.	[អៈ-ភ័ប-ពៈ-បុក-គល់]	(ព.វិ.) បុគ្គលដែលមិនគួរបួសក្នុងពុទ្ធសាសនា...។
អភ័យ	គុ.	[អៈ-ភៃ]	ប្រើជា គុ. ក៏បាន "ដែលឥតភ័យ"	ប្រទេសអភ័យ; សត្វអភ័យ។
អភ័យ	កិ.	[អៈ-ភៃ]	ខ្មែរប្រើជា កិ. ក៏មាន "មិនឲ្យមានភ័យ; មិនឲ្យមានទោស, មិនប្រកាន់ទោស"	សូមអភ័យ ឬ សូមអភ័យទោស សូមកុំប្រកាន់ទោស, កុំចាប់ទោស។
អភ័យឯកសិទ្ធិ	ន.	[អៈ-ភៃ-អែក-កៈ-សិត]	(វិ.ន.) សិទ្ធិពិសេសដែលច្បាប់ផ្ដល់ឱ្យជនណាម្នាក់ជាលក្ខណៈដោយឡែកពីអ្នកដទៃ។
អភ័យឯកសិទ្ធិ	ន.	[អៈ-ភៃ-អែក-កៈ-សិត]	(វិ.ន.) សិទ្ធិទាំងឡាយដែលរដ្ឋម្ចាស់ផ្ទះផ្ដល់ឱ្យដល់អ្នកបេសកម្មការទូតទាំងអស់ឱ្យរួចផុតពីអំណាចយុត្តាធិការរបស់រដ្ឋម្ចាស់ផ្ទះ ដោយធានានូវភាពមិនអាចរំលោភបំពានបាននិងការពារនូវការអនុវត្តមុខងាររបស់អ្នកទាំងនោះ។
អភិឃាត	កិ.	[អៈ-ភិ-ឃាត]	ប្រើជា កិ. ក៏បាន	បានអភិឃាតគ្នា បានវាយសំពងគ្នាទៅវិញទៅមក។
អភិមុខ	ន.	[អៈ-ភិ-មុក]	ប្រមុខ, ប្រធាន; អ្នកនំាមុខគេ, អ្នកដែលជាមេគេ។
អភិធម្ម	ន.	[អៈ-ភិ-ធាំ]	ឈ្មោះបិដកមួយ ក្នុងបិដកទាំងបី (ហៅឱ្យពេញថា អភិធម្មបិដក)។
អភិបាល	កិ.	[អៈ-ភិ-បាល]	ប្រើជា កិ. ផងក៏បាន "គ្រប់គ្រង; បីបាច់, ថែរក្សា"	មាតាបិតាអភិបាលបុត្រ។
អភិបាល	ន.	[អៈ-ភិ-បាល]	សមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាភិបាលរបស់ក្រុមហ៊ុន។
អភិបាល	ន.	[អៈ-ភិ-បាល]	អង្គភាពមួយដែលមានមុខងារអនុវត្តកិច្ចការរបស់នីតិបុគ្គល។
អភិប្រាយ	គុ.	[អៈ-ភិ-ប្រាយ]	ប្រើជា គុ. ក៏បាន "ដែលអធិប្បាយ"	ពាក្យអភិប្រាយ។
អភិប្រាយ	កិ.	[អៈ-ភិ-ប្រាយ]	ខ្មែរប្រើជា កិ. ផងក៏បាន, សំដៅសេចក្ដីថា "និយាយរៀបរាប់, និយាយថ្លែងការណ៍, រាយការណ៍; អធិប្បាយ"	អភិប្រាយកម្ចាយសេចក្ដីឱ្យភ្លឺច្បាស់។
អមត	ន.	[អៈ-ម៉ៈ-តៈ]	ដំណើរមិនស្លាប់; ព្រះនិព្វាន; ទឹកទិព្វ; សុធាភោជន (ប្រើជា អម្ឫត ឬ អម្រឹត ក៏បាន)។
អមរបុរៈ	ន.	[អៈ-ម៉ៈ-រ៉ៈ-បុ-រ៉ៈ]	(ព.ប្រ.) ក្រុងមានលម្អប្រហែលដូចនគរទេវតា។
អមរាវិក្ខេប	ន.	[អៈ-ម៉ៈ-រ៉ា-វិក-ខេប]	ឈ្មោះមិច្ឆាទិដ្ឋិមួយយ៉ាង ប្រកាន់ប្រើសម្ដីមិនឱ្យដាច់ស្រេចទៅខាងណា គឺប្រកាន់ប្រើសម្ដីបន្លំប្រឡិមប្រឡុំមិនឱ្យប្រាកដ។
អម្ពិល	ន.	[អំ-ពិល]	ហៅឈើពួកមួយ មានដើមធំសាច់ស្វិត ស្លឹកល្អិតៗមានរសជូរ, ផ្លែវែងៗ ផ្លែមួយៗ ហៅថា មួយកួរ, ខ្លះមានរសជូរ សម្រាប់ប្រើជាម្ជូរ, ខ្លះមានរសផ្អែមលាយជូរបន្តិចៗសម្រាប់ប្រើជាបង្អែមក៏បាន; ស្លឹកខ្ចីនិងផ្កាប្រើជាបន្លែស្លបាន។ អម្ពិលមានឈ្មោះ ៣ ប្រភេទគឺ អម្ពិលក្ដារ ផ្លែធំៗសំប៉ែតៗមានរសជូរច្រើន; អម្ពិលក្ដាម ឬ អម្ពិលអាចម៍ឆ្មា ផ្លែតូចៗមូលៗច្រើនតែមានរសជូរអែមល្មមឆ្ងាញ់; អម្ពិលផ្អែម ច្រើនតែមានផ្លែតូចៗ មានរសផ្អែមលាយជូរបន្តិចបន្តួច។ អម្ពិលទាំង ៣ ប្រភេទនេះមានដើមនិងស្លឹកតែបែបមួយ ផ្សេងគ្នាតែសណ្ឋានផ្លែនិងរសជាតិផ្លែ, ជាឈើងាយកើត, រស់នៅបានយូរអង្វែងឆ្នាំ, ជាឈើមានប្រយោជន៍ដ៏សំខាន់មួយយ៉ាងក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ, គួរឧស្សាហ៍ដាំនៅទីដីដែលមានទំនងគួរដាំបាន ដូចយ៉ាងក្បែរចិញ្ចើមថ្នល់ជាដើម	ឆ្នាំនេះអម្ពិលមានតម្លៃ មួយហាប ២៥ រៀល។
អម្រែក	ន.	[អំ-រែក]	ទម្ងន់ភារកិច្ចដែលបុគ្គលណាមួយត្រូវទទួលខុសត្រូវ, តស៊ូ, ដោះស្រាយបញ្ហាជួយចិញ្ចឹមឬជួយទំនុកបម្រុងផ្ចុងផ្ដើមឧបត្ថម្ភ ទំនុកបម្រុងក៏ហៅថាអម្រែកដែរ	គ្រួសារខ្ញុំមានសមាជិក ៩ នាក់ក្នុងនោះ បងប្អូនខ្ញុំរៀន ៥ នាក់ ហើយលោកយាយខ្ញុំមានជំងឺផង ត្រូវចំណាយលុយជាច្រើន។ អម្រែកដ៏ធ្ងន់នេះត្រូវឪពុករបស់ខ្ញុំទទួលរ៉ាប់រងតែម្នាក់ឯង។
អយុធ្យា	ន.	[អៈ-យុ-ធ្យា]	ឈ្មោះក្រុងរបស់ព្រះរាម (ក្នុងរឿងរាមកេរ្តិ៍) : ក្រុងអយុធ្យា ឬ ក្រុងស្រីអយោធ្យា លុះចំណេរតៗមក ក្សត្រិយ៍មន្ត្រីទាំងឡាយក្នុងប្រទេសខ្លះ យកនាមនេះប្រើជាឈ្មោះក្រុងរបស់ខ្លួនក៏មាន	ក្រុងអយុធ្យា ឬ ក្រុងស្រីអយោធ្យា។
អយោម័យ	ន.	[អៈ-យោ-ម៉ៃ]	វត្ថុដែលធ្វើហើយដោយដែក, ធ្វើពីដែក, មានឆ្នាំង, បាត្រជាដើម។
អរជុន	ន.	[អ-រ-ជុន]	សម្បុរស; ព័ណ៌អរុណភ្លឺបំព្រាង គឺព័ណ៌អរុណសដែលរះបំព្រាងពីឯកើត។
អរជុន	ន.	[អ-រ-ជុន]	ព្រះនាមក្សត្រិយ៍និងនាមមេទ័ពឯទៀតក្នុងរឿងសម័យបុរាណ។

អនុក្រឹត្យ

ន.

[អៈ-នុ-ក្រឹត]

(ច្ប.) លិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តចេញដោយប្រមុខរដ្ឋាភិបាលដែលមានលក្ខណៈជាបទបញ្ជាទូទៅឬទាក់ទងបុគ្គលដោយចំឈ្មោះ។

អនុគណ

ន.

[អៈ-នុ-គន់]

តំណែង ឬតួនាទីមន្រ្តីសង្ឃដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងត្រួតត្រាមើលខុសត្រូវរបស់សង្ឃក្នុងខណ្ឌឬស្រុកមួយៗក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ។ អនុគណ ទុកស្មើនឹងអភិបាលខណ្ឌឬស្រុកខាងអាណាចក្រ។

អនុគ្រោះ

កិ.

[អៈ-នុ-គ្រោះ]

ខ្មែរប្រើជា កិ. ក៏បាន "ទំនុកបម្រុង; អាណិត"។ ជួនប្រើក្នុងន័យថា អត់ឱន អធ្យាស្រ័យ... ផងដែរ។

អនុជិត

ន.

[អៈ-នុ-ជិត]

ខ្មែរច្រើនប្រើជាឋានន្តរមន្ត្រី ដូចជា អនុជិតសេនា, ភក្ដីអនុជិត, រាជានុជិត, សេនានុជិត ជាដើម។

អនុញ្ញាត

ន.

[អៈ-នុញ-ញ៉ាត]

ប្រើជា ន. ផងក៏បាន

មានអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើហើយ។

អនុញ្ញាត

ន.

[អៈ-នុញ-ញ៉ាត]

(ប.ព.) ការផ្ដល់សិទ្ធិដល់បុគ្គលឬស្ថាប័នដើម្បីប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធទិន្នន័យឬធនធាននៅលើបណ្ដាញ។

អនុត្តរភាព

ន.

[អៈ-នុត-តៈ-រ៉ៈ-ភាប]

ឧត្តមានុភាពខាងនយោបាយនិងខាងកម្លាំងទ័ព ដែលប្រទេសមហាអំណាចណាមួយផ្សាយគ្របសង្កត់ទៅលើប្រទេសដទៃ

រំលោភលើគេដោយអាងអនុត្តរភាពរបស់ខ្លួន។

អនុទូត

ន.

[អៈ-នុ-ទូត]

(ព.វិ.) ភិក្ខុដែលសង្ឃសន្មតឱ្យទៅតាមស្ដាប់ពាក្យនៃភិក្ខុអ្នកទៅសូមឱ្យឧបាសកអត់ទោស។

អនុបការ

ន.

[អៈ-នុ-ប៉ៈ-កា]

អ្នកដែលឥតឧបការ (ប្រើជា និរុបការ ក៏បាន, មានអត្ថន័យដូចគ្នាដែរ)។

អនុបត្ថម្ភក

ន.

[អៈ-នុ-បុ័ត-ថ័ម-ភៈ-កៈ]ឬ[អៈ-នុ-បុ័ត-ថ័ម-ភក់]

អ្នកដែលឥតឧបត្ថម្ភ។

អនុបភោគ

គុ.

[អៈ-នុ-ប៉ៈ-ភោក]

ដែលមិនមែនជាគ្រឿងឧបភោគ

របស់អនុបភោគ។

អនុបយោគ

ន.

[អៈ-នុ-ប៉ៈ-យោក]

(ម.ព. អនុប្បយោគ)។

អនុបវាទ

ន.

[អៈ-នុ-ប៉ៈ-វាត]

អ្នកដែលមិនពោលតិះដៀល; អ្នកដែលឥតដំណៀល; អ្នកនៅស្ងៀមជាកណ្ដាល; ការមិនពោលតិះដៀល; ការអត់ធ្មត់នៅស្ងៀម។

អនុបសគ្គ

ន.

[អៈ-នុ-ប៉ៈ-ស័ក-គៈ]ឬ[អៈ-នុ-ប៉ៈ-ស័ក]

ការមិនមានហេតុទើសទាក់។

អនុបាទិន្នក

ន.

[អៈ-នុ-ប៉ា-ទិន-នៈ-កៈ]ឬ[អៈ-នុ-ប៉ា-ទិន-នក់]

សង្ខារឬអ្វីដែលមានរូប ប៉ុន្តែឥតចិត្តចេតសិក

ឈើ, ស្មៅ, ដី, ថ្ម, ...ជាអនុបាទិន្នក។

អនុប្បទាន

ន.

[អៈ-នុប-ប៉ៈ-ទាន]

(ច្ប.) ការផ្ទេរសិទ្ធិឬទ្រព្យសម្បត្តិរបស់បុគ្គលណាម្នាក់ដែលជាអនុប្បទាយីទៅឱ្យបុគ្គលម្នាក់ទៀតដែលជាអនុប្បទានិក

អនុប្បទានភាគហ៊ុន។

អនុមាន

កិ.

[អៈ-នុ-ម៉ាន]

ខ្មែរប្រើជា កិ. ផងក៏បាន "ត្រិះរិះ, ពិចារណា, គ្នេរគ្នាន់, លៃលក; ចូលចិត្តស៊ប់"។

អនុមាន

ន.

[អៈ-នុ-ម៉ាន]

វិធីទាញនូវសេចក្ដីសន្និដ្ឋានដែលមានតម្លៃខាងតក្កវិជ្ជាពិតឬមិនពិតចេញពីសេចក្ដីថ្លែងឬអំណះអំណាងមួយឬច្រើន

ជាទូទៅអនុមានចែកចេញជាអនុមានរួមនិងអនុមានញែក។

អនុមោទនា

កិ.

[អៈ-នុ-មោ-ទៈ-នា]

ខ្មែរប្រើជា កិ. ផងក៏បាន "ត្រេកអរតាម, ជួយត្រេកអរ, ត្រេកអរជាមួយផង, ទទួលអំណរ"។

អនុរក្ស

ន.

[អៈ-នុ-រ័ក]

ការរក្សារឿយៗ; ការរំពៃ, ការគយឃ្លាំមើល; ជនអ្នកថែទាំមើលការខុសត្រូវ, អ្នកគយគន់រំពៃ

អនុរក្សនៃពន្ធនាគារ, អនុរក្សនៃវិទ្យាល័យ។

អនុវិទ្យាល័យ

ន.

[អៈ-នុ-វិត-ទ្យា-ឡៃ]

ភូមិសិក្សាកម្រិតមធ្យមសិក្សាបឋមភូមិ ចាប់ពីថ្នាក់ទី៧រហូតដល់ថ្នាក់ទី៩

ការប្រឡងជ្រើសរើសគ្រូបង្រៀននៅអនុវិទ្យាល័យ។

អនុសញ្ញា

ន.

[អៈ-នុ-ស័ញ-ញ៉ា]

សន្ធិសញ្ញាមួយប្រភេទ

អនុសញ្ញាស្ដីពីការការពារជនស៊ីវិលក្នុងពេលមានសង្គ្រាម។

អនុស្សាវរីយ

ន.

[អៈ-នុស-សា-វ៉ៈ-រី]

ការដែលគួររលឹកនឹកឃើញ

មានអនុស្សាវរីយ៍ ចងចាំនៅក្នុងចិត្តឥតភ្លេច។

អនុស្សាវរីយ

ន.

[អៈ-នុស-សា-វ៉ៈ-រី]

វត្ថុជាអំណោយដែលទុកជាទីរលឹក

ខ្ញុំជូនចិញ្ចៀនមួយវង់នេះទុកជាអនុស្សាវរីយ៍។

អនេសនៈ

ន.

[អៈ-នេ-សៈ-ណៈ]

ការចិញ្ចឹមជីវិតដោយដំណើរស្វែងរកចតុប្បច្ច័យ មិនត្រូវតាមធម៌វិន័យ

បព្វជិតពុទ្ធសាសនិកត្រូវវៀរចាកអនេសនៈម្ភៃមួយ និងបាបធម៌៥ (ព.វិ.)។

អន្ត

ន.

[អន់-តៈ]ឬ[អន់]

ទីបំផុត; ការស្រេច; សេចក្ដីវិនាស, សេចក្ដីស្លាប់; ជាតិ, ធម្មតា; អារម្មណ៍; ចំណែក; ខេត្តដែន; អវយវៈ។

អន្តរកប្ប

ន.

[អន់-ដ-រ៉ៈ-ក័ប]ឬ[អន-ដ-ក័ប]

ខ្មែរច្រើននិយាយថា កើតអន្តរកប្បសំដៅសេចក្ដីថា "កើតជម្លោះវាយកាប់ចាក់គ្នា"

កំពុងតែសុខៗ ស្រាប់តែស្រុកទេសកើតអន្តរកប្ប។

អន្តរកាល

គុ.

[អន់-តៈ-រ៉ៈ-កាល]

ដែលនៅចន្លោះពេលពីរផ្សេងគ្នា, ដែលនៅចន្លោះព្រឹត្តិការផ្សេងគ្នា,

សម័យអន្តរកាល។

អន្តរកាល

ន.

[អន់-តៈ-រ៉ៈ-កាល]

ដំណើរការឬកំឡុងពេលនៃការផ្លាស់ប្ដូរពីស្ថានភាព (ឬលក្ខខណ្ឌ) មួយទៅស្ថានភាព (ឬលក្ខខណ្ឌ) មួយទៀត

អន្តរកាលក្នុងវិស័យអប់រំ, រដ្ឋាភិបាលអន្តរកាល, ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌអន្តរកាល។

អន្តរធាន

កិ.

[អន់-តៈ-រ៉ៈ-ធាន]ឬ[អន់-ដ-ធាន]

ខ្មែរច្រើនប្រើជា កិ. "បាត់, បាត់ទៅ; ខូច, ខូចបង់, វិនាស, អន្តរាយ"

អន្តរធានទ្រព្យធនអស់រលីង។

អន្តរាកថា

ន.

[អន់-តៈ-រ៉ា-កៈ-ថា]

ពាក្យជជែកគ្នាពីនេះពីនោះដោយសេចក្ដីសង្ស័យ, ដោយសេចក្ដីស្ងើចសរសើរជាដើម

ប្រជុំគ្នាធ្វើអន្តរាកថា។

អន្តរាយ

កិ.

[អន់-តៈ-រ៉ាយ]

សំដៅសេចក្ដីថា "ខូច, វិនាស"

លិចទូកទំនិញអន្តរាយអស់; អន្តរាយខ្លួន ឬ ខ្លួនត្រូវអន្តរាយ។

អន្តរាយិកធម៌

ន.

[អន់-តៈ-រ៉ា-យិ-កៈ-ធ័រ]

រឿងហេតុដែលលោកគ្រូសូត្រចេញទៅក្រៅជំនុំសង្ឃ សួរកុលបុត្រជាឧបសម្បទាបេក្ខៈ ពន្យល់ឱ្យចេះឆ្លើយហើយហៅកុលបុត្រនោះឱ្យចូលមកក្នុងកណ្ដាលជំនុំសង្ឃ សួរម្ដងទៀតរួចហើយទើបសូត្រញត្តិចតុត្ថកម្មវាចាដរាបដល់ចប់

លោកគ្រូសូត្រសួរអន្តរាយិកធម៌ចំពោះឧបសម្បទាបេក្ខៈ។

អន្តសយ្យា

ន.

[អន់-តៈ-សៃ-យ៉ា]

ទីដីបញ្ចុះសព, ដីកប់ខ្មោច។

អន្តេវាសិក

ន.

[អន់-តេ-វា-សិក]

សិស្សឬនិស្សិតដែលស្នាក់នៅអន្តេវាសិកដ្ឋាន។

អន្តែងអន្តៃ

គុ.កិ., គុ.

[អន់-តែង-អន់-តៃ]

និយាយថា អន្តែងៗ ឬ អន្តៃៗ ក៏មាន ចំពោះមែកឈើជាដើមដែលបាក់តែមិនដាច់ធ្លាក់ស្រឡះទេ ដោយនៅទាក់ជាប់នឹងអ្វីបន្តិចបន្តួច

ជាប់អន្តែងៗ ឬ នៅទាក់ជាប់អន្តៃៗ។

អន្តោប្រវេសន៍

ន.

[អន់-តោ-ប្រ-វេស]

ដំណើរផ្លាស់ទីរបស់អ្នកដែលមកពីប្រទេសក្រៅចូលទៅកាន់ប្រទេសណាមួយ ក្នុងបំណងតាំងទីលំនៅថ្មី (ប្រើចំពោះបន្លាស់ (បម្លាស់?) ទីអន្តរជាតិ)

ច្បាប់ស្ដីពីអន្តោប្រវេសន៍, ទិដ្ឋាការអន្តោប្រវេសន៍។

អន្ថោចៗ

គុ.កិ.

[អន់-ថោច-អន់-ថោច]

ងោចៗរឿយៗមិនលែង

អង្វរអន្ថោចៗ ទាល់តែទន់ចិត្តព្រមឱ្យ។

អន្ទង

គុ.

[អន់-ទង]

ដែលអន្ទងរួចហើយ

អំបោះអន្ទង។

អន្ទង

ន.

[អន់-ទង]

អំបោះឬសូត្រដែលអន្ទងរួចហើយ

អន្ទងខ្មៅ។

អន្ទង

កិ.

[អន់-ទង]

ទាញយោងឱ្យហើប, ឱ្យអណ្ដែតឡើង, ឱ្យឃ្លាតចាកទី

អន្ទងឈើហុប។

អន្ទង

កិ.

[អន់-ទង]

(ព.ប្រ.) ដឹកនាំឬបញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យព្រមតាម, ឱ្យដោយតាម

អន្ទងកូនឱ្យខំប្រឹងរៀនសូត្រ។

អន្ទង

កិ.

[អន់-ទង]

ហៅព្រលឹងអ្នកស្លាប់ វិញ្ញាណខ្មោចជាដើមឱ្យមកសណ្ឋិត (ដោយមន្តអាគម)

អន្ទងព្រលឹងបុគ្គលស្លាប់, អន្ទងវិញ្ញាណខ្មោច។

ច្រមុះអន្ទង់

គុ.

[ច្រ-មុះ-អន់-ទង់]

ប៉ិនឬហៃខាងការចចាក់ចចុចឈ្លេចឈ្លីរកហេតុរកដំណើរដែលកំបាំងឱ្យឃើញតាមពិត

មនុស្សច្រមុះអន្ទង់។

ជាប់អន្ទាក់

កិ.

[ជាប់-អន់-ទាក់]

ចាញ់ឧបាយកលអ្នកណាម្នាក់។

អន្ទោក

ន.

[អន់-ទោក]

ប្រដាប់មានដងមានខ្សែ សម្រាប់ជាន់ក្រឡឹងឈើជាដើមម្នាក់ឯងបាន

អន្ទោកក្រឡឹង។

អន្ទោកអន្ទោល

គុ.កិ.

[អន់-ទោក-អន់-ទោល]

ដែលចេះតែអង្វរទទូចទទែមិនលែង

គាត់ចេះតែមកនិយាយអន្ទោកអន្ទោលឱ្យខ្ញុំទៅជួយសង្គ្រោះដោះទុក្ខ ...។

អន្ទោល

កិ.

[អន់-ទោល]

តាមស្វះស្វែងរកមិនលែង

អន្ទោលរកសព្វទិសទីក៏រកពុំឃើញ។ (ព.កា.) សព្វសត្វក្នុងលោក សុទ្ធតែវិយោគ ព្រោះការអន្ទោល មានក្ដីនិរាស ព្រាត់ប្រាសជាគោល ទោះចង់ចោល ក៏គ្រាន់តែចង់។ រីព្រះសម្ពុទ្ធ មានញាណមោះមុត បំពេញបំណង ដោយទ្រង់យាត្រា តាមមាគ៌ាត្រង់ ពីព្រោះព្រះអង្គ ជ្រាបការអន្ទោល។

អន្ទះសាស្លឈាម

[អន់-ទះ-សា-ស្ល-ឈាម]

(ព.ប្រ.) ប្រញាប់ប្រញាល់រហាល់ហួសពេក។

អន្ទះអន្ទែង

កិ.

[អន់-ទះ-អន់-ទែង]

(ព.ប្រ.) ក្ដៅក្រហាយព្រោះភ្លើងកាមដុតកម្ដៅ

អន្ទះអន្ទែងចង់បាន។

អន្ទះអន្ទែង

គុ.កិ.

[អន់-ទះ-អន់-ទែង]

ប្រើជា គុ.កិ. ក៏បាន

ចង់បានអន្ទះអន្ទែង, ខឹងអន្ទះអន្ទែង។

អន្យតិរ្ថិយ

គុ.

[អន់-ដេ-រ-ថី]

ខ្មែរប្រើជា គុ. (ព.ប្រ.) ក៏មាន។

អន្លង់

ន.

[អន់-លង់]

(ព.ពុ.) និយាយដោយពាក្យប្រៀនមាន ៤ យ៉ាងគឺ អន្លង់កាម, អន្លង់ភព, អន្លង់ទិដ្ឋិ, អន្លង់អវិជ្ជា (ព.ពុ.)។

អន្លាយ

គុ.

[អន់-ឡាយ]

ដែលវែងដូចគេបន្លាយ

ខ្សែវែងអន្លាយ; កន្ទុយខ្លែងវែងអន្លាយ។

អបគត

ន.

[អៈ-ប៉ៈ-គត់]

អ្នកដែលព្រាត់ប្រាសគ្នាឬដែលស្លាប់ហើយ។

អបទេស

ន.

[អៈ-ប្ទេស]ឬ[អប់-ប្ទេស]

គ្រឿងអាង, សំអាង; ហេតុ; ការបញ្ចៀសឬបញ្ចេរឱ្យចៀសវាងចេញឆ្ងាយ ឬក៏ឱ្យឃ្លាតចេញទៅ, ការបង្វែងឬពង្វាងមិនឱ្យត្រូវត្រង់។

អបភាគ

ន.

[អៈ-ប៉ៈ-ភាក]

គ្រោះកាច

ប្រទះលើអបភាគ្យ។

អប់

កិ., គុ.

[អប់]

ចំហុយគ្រឿងផ្សំលាយគ្នាដើម្បីយកក្លិននិងរសជាតិ

ក្ដាមអប់មីសួ គឺក្ដាមចំហុយលាយមីសួ, អន្ទង់អប់។

អប់

ន.

[អប់]

ការចម្អិនដោយវិធីអប់។

អបគមន៍

ន.

[អៈ-ប៉ៈ-គំ]

អំពើបង្កើតឡើងដោយប្រជាជនមួយភាគនៃប្រទេសមួយដើម្បីបំបែកខ្លួនចេញពីការដឹកនាំរបស់រដ្ឋក្នុងគោលបំណងបង្កើតរដ្ឋមួយដាច់ដោយឡែកឬទៅចូលរួមជាមួយរដ្ឋដទៃទៀត។

អបគមន៍

ន.

[អៈ-ប៉ៈ-គំ]

ការបំបែកខ្លួនចេញនៃក្រុមសមាជិករបស់គណបក្សណាមួយ។

អបមង្គល

ន.

[អៈ-ប៉ៈ-មង់-គល់]

សេចក្ដីមិនចម្រើន; ហេតុដែលនាំឱ្យវិនាស

ប្រទះលើអបមង្គល។

អបរាជ័យ

ន.

[អៈ-ប៉ៈ-រ៉ា-ជៃ]

ការមានជ័យ, ដំណើរឈ្នះ, ជម្នះសត្រូវ

មានអបរាជ័យ (មានជម្នះ)។

អបរាជិត

ន.

[អៈ-ប៉ៈ-រ៉ា-ជិត]

អ្នកដែលឈ្នះគេ។

អប់រំ

កិ.

[អប់-រំ]

បង្រៀន ប្រៀនប្រដៅ ឬបណ្ដុះបណ្ដាលកាយសម្បទា សតិបញ្ញា និងសីលធ៌មតាមគ្រប់សកម្មភាពដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹង ជំនាញ សមត្ថភាព និងគុណតម្លៃ ហើយក្លាយខ្លួនជាបុគ្គលល្អនិងមានប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួនឯង គ្រួសារ សហគមន៍ ប្រទេសជាតិ និងមនុស្សជាតិ។

អបលោក

ន.

[អៈ-ប៉ៈ-ឡោក]

ខ្មែរប្រើចំពោះតែសេចក្ដីថា “ប្រកាសពាក្យសុំសេចក្ដីយល់ព្រមអំពីជំនុំសង្ឃឬអំពីក្រុមជំនុំ ដើម្បីបង្វែរឬប្រគល់អ្វីៗឱ្យដល់អ្នកណាមួយ”

ជំនុំសង្ឃអបលោកបាត្រចីវរឱ្យដល់ភិក្ខុដាច់វស្សា។

អបោគណ្ឌ

ន.

[អៈ-ប៉ោ-គ័ន]

អ្នកដែលវិកលឬពិការរាងកាយ; មនុស្សកម្លាចកូនក្មេង

(ព.កា.) ថា មនុស្សអបោគណ្ឌច្រើនតែភ័ន្តវល់គំនិត ព្រោះគ្នាមានចរិត មិនដិតដល់ខ្វល់ម្ដងៗ។

អប្បសាន្ត

ប.

[អប់-ប្សាន]

ខ្មែរប្រើជាបរិវារសព្ទផ្សំជាមួយនឹងពាក្យ អផ្សុក ថា អផ្សុកអប្បសាន្ត គឺអផ្សុករសាប់រសល់, អផ្សុកខ្វល់ចិត្ត, អផ្សុកខ្លំាង។

អប្បហារ

ន.

[អ័ប-ប៉ៈ-ហា]

ទឹកប្រាក់ដែលទទួលបានឬយល់ព្រមនៅពេលដែលមានការទូទាត់មុនឥណប្រតិទានកម្រៃដែលបង្វិលឱ្យសងមុនពេលកំណត់ការបញ្ចុះតម្លៃ។

អប្បិយ

ន.

[អ័ប-ប៉ិ-យ៉ៈ]

បុគ្គលឬអ្វីៗដែលមិនជាទីស្រឡាញ់។

អផ្សុក

កិ.

[អប់-សុក]ឬ[អៈ-ផ្សុក]

(ស.ស.) មានជំងឺ, ឈឺ

មានលោកភិក្ខុមួយរូបអផ្សុកធ្ងន់ណាស់ ដាច់ចង្ហាន់ពីរបីថ្ងៃហើយ។

អពមង្គល

ន.

[អៈ-ពៈ-មង់-គល់]ឬ[អប់-ពៈ-មង់-គល់]

សេចក្ដីមិនចម្រើន; ហេតុដែលនាំឱ្យវិនាស, ឱ្យអាប់ឱន

ហេតុ ឬអំពើណាដែលនាំឱ្យវិនាសបើទុកជាសន្មតឬជឿថាជាមង្គល ក៏គង់នៅជាអពមង្គលតាមធម្មតាដូច្នោះឯង, យើងទាំងអស់គ្នាសុទ្ធតែជាអ្នកត្រូវការដោយមង្គល, ប្រយ័ត្ន! ក្រែងលោភ័ន្តច្រឡំលើអពមង្គលទៅវិញ!។

អពិរុទ្ធ

គុ.

[អៈ-ពិ-រុត]

ដែលមិនមានទោស។

អ័ព្ទ

ន.

[អ័ប]

ប្រើជា(ព.ប្រ.) ផងក៏បាន

ធូលីហុយអ័ព្ទ; ងងឹតអ័ព្ទ (ងងឹតដូចជាចុះអ័ព្ទ) ; អ័ព្ទអន់ ឬ អន់អ័ព្ទ; អួអ័ព្ទ ឬ អ័ព្ទអួ។ល។

អព្ភកម្ម

ន.

[អ័ប-ភៈ-កាំ]

ភាពពិបាកយល់, ស្ថានភាពមិនរុងរឿង, ដំណើរបាត់កិត្តិសព្ទ។

អព្ភកម្ម

ន.

[អ័ប-ភៈ-កាំ]

អារម្មណ៍ដែលអស់សង្ឃឹមខ្លាំង។

អព្ភោកាសិក

ន.

[អ័ប-ភោ-កា-សិក]

ឈ្មោះធុតង្គមួយយ៉ាង ដែលយោគីត្រូវតែសម្រេចឥរិយាបថហាលថ្ងៃ មិនឱ្យត្រូវម្លប់ (ហៅ អព្ភោកាសិកង្គ ឬ អព្ភោកាសិកធុតង្គ ក៏បាន)។

អភ័ព្វ

ន.

[អៈ-ភ័ប]

ខ្មែរច្រើនប្រើសំដៅសេចក្ដីថា "ដែលឥតភ័ព្វ, ដែលមានសំណាងតិច; ដែលទំនុកបម្រុងគេឬធ្វើគុណទៅរកគេហើយច្រើនតែត្រឡប់ជាបានទោសមកវិញ"

មនុស្សអភ័ព្វ; ខ្ញុំអភ័ព្វណាស់។

អភព្វបុគ្គល

ន.

[អៈ-ភ័ប-ពៈ-បុក-គល់]

(ព.វិ.) បុគ្គលដែលមិនគួរបួសក្នុងពុទ្ធសាសនា...។

អភ័យ

គុ.

[អៈ-ភៃ]

ប្រើជា គុ. ក៏បាន "ដែលឥតភ័យ"

ប្រទេសអភ័យ; សត្វអភ័យ។

អភ័យ

កិ.

[អៈ-ភៃ]

ខ្មែរប្រើជា កិ. ក៏មាន "មិនឲ្យមានភ័យ; មិនឲ្យមានទោស, មិនប្រកាន់ទោស"

សូមអភ័យ ឬ សូមអភ័យទោស សូមកុំប្រកាន់ទោស, កុំចាប់ទោស។

អភ័យឯកសិទ្ធិ

ន.

[អៈ-ភៃ-អែក-កៈ-សិត]

(វិ.ន.) សិទ្ធិពិសេសដែលច្បាប់ផ្ដល់ឱ្យជនណាម្នាក់ជាលក្ខណៈដោយឡែកពីអ្នកដទៃ។

អភ័យឯកសិទ្ធិ

ន.

[អៈ-ភៃ-អែក-កៈ-សិត]

(វិ.ន.) សិទ្ធិទាំងឡាយដែលរដ្ឋម្ចាស់ផ្ទះផ្ដល់ឱ្យដល់អ្នកបេសកម្មការទូតទាំងអស់ឱ្យរួចផុតពីអំណាចយុត្តាធិការរបស់រដ្ឋម្ចាស់ផ្ទះ ដោយធានានូវភាពមិនអាចរំលោភបំពានបាននិងការពារនូវការអនុវត្តមុខងាររបស់អ្នកទាំងនោះ។

អភិឃាត

កិ.

[អៈ-ភិ-ឃាត]

ប្រើជា កិ. ក៏បាន

បានអភិឃាតគ្នា បានវាយសំពងគ្នាទៅវិញទៅមក។

អភិមុខ

ន.

[អៈ-ភិ-មុក]

ប្រមុខ, ប្រធាន; អ្នកនំាមុខគេ, អ្នកដែលជាមេគេ។

អភិធម្ម

ន.

[អៈ-ភិ-ធាំ]

ឈ្មោះបិដកមួយ ក្នុងបិដកទាំងបី (ហៅឱ្យពេញថា អភិធម្មបិដក)។

អភិបាល

កិ.

[អៈ-ភិ-បាល]

ប្រើជា កិ. ផងក៏បាន "គ្រប់គ្រង; បីបាច់, ថែរក្សា"

មាតាបិតាអភិបាលបុត្រ។

អភិបាល

ន.

[អៈ-ភិ-បាល]

សមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាភិបាលរបស់ក្រុមហ៊ុន។

អភិបាល

ន.

[អៈ-ភិ-បាល]

អង្គភាពមួយដែលមានមុខងារអនុវត្តកិច្ចការរបស់នីតិបុគ្គល។

អភិប្រាយ

គុ.

[អៈ-ភិ-ប្រាយ]

ប្រើជា គុ. ក៏បាន "ដែលអធិប្បាយ"

ពាក្យអភិប្រាយ។

អភិប្រាយ

កិ.

[អៈ-ភិ-ប្រាយ]

ខ្មែរប្រើជា កិ. ផងក៏បាន, សំដៅសេចក្ដីថា "និយាយរៀបរាប់, និយាយថ្លែងការណ៍, រាយការណ៍; អធិប្បាយ"

អភិប្រាយកម្ចាយសេចក្ដីឱ្យភ្លឺច្បាស់។

អមត

ន.

[អៈ-ម៉ៈ-តៈ]

ដំណើរមិនស្លាប់; ព្រះនិព្វាន; ទឹកទិព្វ; សុធាភោជន (ប្រើជា អម្ឫត ឬ អម្រឹត ក៏បាន)។

អមរបុរៈ

ន.

[អៈ-ម៉ៈ-រ៉ៈ-បុ-រ៉ៈ]

(ព.ប្រ.) ក្រុងមានលម្អប្រហែលដូចនគរទេវតា។

អមរាវិក្ខេប

ន.

[អៈ-ម៉ៈ-រ៉ា-វិក-ខេប]

ឈ្មោះមិច្ឆាទិដ្ឋិមួយយ៉ាង ប្រកាន់ប្រើសម្ដីមិនឱ្យដាច់ស្រេចទៅខាងណា គឺប្រកាន់ប្រើសម្ដីបន្លំប្រឡិមប្រឡុំមិនឱ្យប្រាកដ។

អម្ពិល

ន.

[អំ-ពិល]

ហៅឈើពួកមួយ មានដើមធំសាច់ស្វិត ស្លឹកល្អិតៗមានរសជូរ, ផ្លែវែងៗ ផ្លែមួយៗ ហៅថា មួយកួរ, ខ្លះមានរសជូរ សម្រាប់ប្រើជាម្ជូរ, ខ្លះមានរសផ្អែមលាយជូរបន្តិចៗសម្រាប់ប្រើជាបង្អែមក៏បាន; ស្លឹកខ្ចីនិងផ្កាប្រើជាបន្លែស្លបាន។ អម្ពិលមានឈ្មោះ ៣ ប្រភេទគឺ អម្ពិលក្ដារ ផ្លែធំៗសំប៉ែតៗមានរសជូរច្រើន; អម្ពិលក្ដាម ឬ អម្ពិលអាចម៍ឆ្មា ផ្លែតូចៗមូលៗច្រើនតែមានរសជូរអែមល្មមឆ្ងាញ់; អម្ពិលផ្អែម ច្រើនតែមានផ្លែតូចៗ មានរសផ្អែមលាយជូរបន្តិចបន្តួច។ អម្ពិលទាំង ៣ ប្រភេទនេះមានដើមនិងស្លឹកតែបែបមួយ ផ្សេងគ្នាតែសណ្ឋានផ្លែនិងរសជាតិផ្លែ, ជាឈើងាយកើត, រស់នៅបានយូរអង្វែងឆ្នាំ, ជាឈើមានប្រយោជន៍ដ៏សំខាន់មួយយ៉ាងក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ, គួរឧស្សាហ៍ដាំនៅទីដីដែលមានទំនងគួរដាំបាន ដូចយ៉ាងក្បែរចិញ្ចើមថ្នល់ជាដើម

ឆ្នាំនេះអម្ពិលមានតម្លៃ មួយហាប ២៥ រៀល។

អម្រែក

ន.

[អំ-រែក]

ទម្ងន់ភារកិច្ចដែលបុគ្គលណាមួយត្រូវទទួលខុសត្រូវ, តស៊ូ, ដោះស្រាយបញ្ហាជួយចិញ្ចឹមឬជួយទំនុកបម្រុងផ្ចុងផ្ដើមឧបត្ថម្ភ ទំនុកបម្រុងក៏ហៅថាអម្រែកដែរ

គ្រួសារខ្ញុំមានសមាជិក ៩ នាក់ក្នុងនោះ បងប្អូនខ្ញុំរៀន ៥ នាក់ ហើយលោកយាយខ្ញុំមានជំងឺផង ត្រូវចំណាយលុយជាច្រើន។ អម្រែកដ៏ធ្ងន់នេះត្រូវឪពុករបស់ខ្ញុំទទួលរ៉ាប់រងតែម្នាក់ឯង។

អយុធ្យា

ន.

[អៈ-យុ-ធ្យា]

ឈ្មោះក្រុងរបស់ព្រះរាម (ក្នុងរឿងរាមកេរ្តិ៍) : ក្រុងអយុធ្យា ឬ ក្រុងស្រីអយោធ្យា លុះចំណេរតៗមក ក្សត្រិយ៍មន្ត្រីទាំងឡាយក្នុងប្រទេសខ្លះ យកនាមនេះប្រើជាឈ្មោះក្រុងរបស់ខ្លួនក៏មាន

ក្រុងអយុធ្យា ឬ ក្រុងស្រីអយោធ្យា។

អយោម័យ

ន.

[អៈ-យោ-ម៉ៃ]

វត្ថុដែលធ្វើហើយដោយដែក, ធ្វើពីដែក, មានឆ្នាំង, បាត្រជាដើម។

អរជុន

ន.

[អ-រ-ជុន]

សម្បុរស; ព័ណ៌អរុណភ្លឺបំព្រាង គឺព័ណ៌អរុណសដែលរះបំព្រាងពីឯកើត។

អរជុន

ន.

[អ-រ-ជុន]

ព្រះនាមក្សត្រិយ៍និងនាមមេទ័ពឯទៀតក្នុងរឿងសម័យបុរាណ។