Datasets:

seanghay
/

khmer-dictionary-44k

Dataset card Viewer Files Files and versions Community

Split (1)

train · 44.7k rows

word stringlengths 1 62	pos stringclasses 47 values	pro stringlengths 0 66	definition stringlengths 1 2.93k	example stringlengths 0 3.03k
អរាគ	ន.	[អៈ-រា-គៈ]ឬ[អៈ-រាក]	អ្នកដែលឥតរាគ (អរហន្ត, អរហន្តី)។
អរិយ	ន.	[អៈ-រ៉ិ-យ៉ៈ]	(ព.ពុ.) អ្នកដែលបានសម្រេចលោកុត្តរធម៌ តាំងពីថ្នាក់សោតាបត្តិមគ្គរៀងទៅដល់អរហត្តផល (អរិយបុគ្គល)។ មានន័យមួយផ្សេងក្នុងគម្ពីរពុទ្ធសាសនាថា អរិយៈ មាន ៤ ប្រភេទគឺ ១ អាចារអរិយៈ ឬ អាចារារិយៈ អ្នកដែលមានមារយាទត្រឹមត្រូវ (សូម្បីសត្វតិរច្ឆាន បើមានមារយាទល្អត្រឹមត្រូវ ក៏ហៅ អាចារអរិយៈ បានដែរ) ; ២ ទស្សនអរិយៈ ឬ ទស្សនារិយៈ អ្នកដែលមានរូបឆោមលោមព័ណ៌ល្អ មានឥរិយាបថស្រគត់ស្រគំសមរម្យ គួរឱ្យចង់ឃើញចង់មើល; ៣ លិង្គអរិយៈ ឬ លិង្គារិយៈ បព្វជិតដែលល្អតែភេទ គឺអ្នកបួសដែលផ្ចិតផ្ចង់ប្រុងប្រយ័ត្នតែត្រង់ការស្លៀកដណ្ដប់ឱ្យត្រឹមត្រូវតាមបែបបទជាសមណសារូប ប៉ុន្តែជាមនុស្សទ្រុស្ដសីល; ៤ បដិវេធអរិយៈ ឬ បដិវេធារិយៈ លោកអ្នកបានលុះលោកុត្តរធម៌ (ពុទ្ធាទិបណ្ឌិត)។
អរិយ	គុ.	[អៈ-រ៉ិ-យ៉ៈ]	ប្រសើរ; ត្រឹមត្រូវ; សុភាព; រៀបរយ; មានបែបបទល្អ; ស្លូតត្រង់; ដែលឥតទោស។
អរិយជន	ន.	[អៈ-រ៉ិ-យ៉ៈ-ជន់]	(ប្រវត្តិ.) ជនរស់នៅក្នុងរដ្ឋដែលមានប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង វប្បធម៌ និងរបៀបរស់នៅជឿនលឿន	នៅក្នុងបណ្ដាប្រទេសជឿនលឿនមានអរិយជនច្រើន។
អរិយធម៌	ន.	[អៈ-រ៉ិ-យ៉ៈ-ធ័រ]	(អ.សិ.) បណ្ដុំលក្ខណៈរួមរបស់សង្គមដែលក្នុងនោះមានទាក់ទងនឹងជំនឿ សាសនា សីលធម៌ សីលវិជ្ជា វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកទេស ការគ្រប់គ្រង...ហើយដែលផ្ទុយនឹងសភាពអន់ថយ។ មែកធាងសំខាន់ៗនៃអរិយធម៌ មានវប្បធម៌និងសង្គមធម៌។
យកអរុណក្នុងវត្ត		[យក-អៈ-រុន-ក្នុង-វាត់]	ភិក្ខុដែលចេញទៅដោយសត្តាហករណីយ ឬ សត្តាហកិច្ច ត្រូវត្រឡប់មកកាន់អាវាសដែលចាំវស្សាវិញមុនអរុណទី ៧ គឺនៅក្រៅអាវាសបាន ៦ យប់ (ព.វិ.)។
អលង្កត	ន.	[អៈ-ឡ័ង-កត់]	ខ្មែរប្រើជា ន. ក៏មាន"គ្រឿងប្រដាប់សម្រាប់តាក់តែងខ្លួន" (ប្រើជាជំនួស អលង្ករណ៍, អលង្ការ; (ព.កា.) ប្រើជា អលង្ក្រឹត ក៏បាន)។
អល់អែក	គុ.	[អល់-អែក]	រារែក, ស្ទើរទៅស្ទើរនៅ	ចិត្តអល់អែក, ដំណើរអល់អែក។ (ព.កា.) បើពេលទំនេរកុំអល់អែក ថ្ងៃនេះជាស្អែកឱ្យខកខាន ស្អែកជាខានស្អែករែងពុំបាន ខានៗច្រើនដងឃែតទទេ។ គេអាទិ៍យើងអាទិ៍កុំទ្រមក់ ដូចជនដេកលក់ព្រោះធ្វេសទ្វេ គេម៉េចយើងម៉េចត្រូវមើលគេ គេដើរយើងដើររត់យើងរត់។ ធ្វើការរកស៊ីកុំចំអៀក ជ្រលៀកឱ្យស្មារតីរលត់ មនុស្សខ្ជិលកុំសេពសមព្រមត់ ត្រូវពត់គំនិតជានិរន្តរ៍។
អវកាស	ន.	[អៈ-វៈ-កាស]	(ភូមិ.) ផ្នែកក្រៅពីមណ្ឌលបរិយាកាសនានារបស់ផែនដី។
អវតារ	ន.	[អៈ-វៈ-តា]	ចុតិនៃទេវតា, ការចុះចាកឋានសួគ៌មកចាប់កំណើតជាមនុស្ស; ការបែងភាគមកកើតនៃវិស្ណុ	អវតារនៃវិស្ណុ។
អវលោកិតេស្វរ	ន.	[អៈ-វៈ-លោ-កិ-តេ-ស្វៈ-រ៉ៈ]	នាមនៃពោធិសត្វ ដែលពួកពុទ្ធសាសនិកខាងមហាយានសន្មតដោយឧប្បត្តិកថាជាទេវតាវិសេសមួយអង្គ ជាអ្នកពិនិត្យមើលសុខទុក្ខជាដើម របស់សត្វលោក ក្នុងសាសនានៃព្រះសក្យមុនីគោតម ព្រមទាំងមើលបីបាច់រក្សាសត្វលោកផង (ធៀបគ្នានឹងមហាព្រហ្មឬវិស្ណុរបស់ពួកព្រាហ្មណ៍)។ គេច្រើនធ្វើមុខ ៤ នៅកំពូលប្រាសាទឬកំពូលចេតិយសម្គាល់ថាជាព្រះភ័ក្ដ្រនៃអវលោកិតេស្វរៈ ដើម្បីការពារភយន្តរាយទាំងពួង, ប៉ុន្តែហៅតាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍ថា មុខព្រហ្ម។ ហៅ អវលោកេស្វរៈ ក៏បាន លោកេស្វរៈ ក៏បាន។
អវសេស	ន.	[អៈ-វៈ-សែស]	សំណល់, របស់ជាដែល។
អវិជ្ជា	ន.	[អៈ-វិច-ជា]	(ទស្សនៈ.) នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា អវិជ្ជាមានន័យថា ការមិនដឹងឬមិនយល់ពីធម្មជាតិពិតនៃជីវិតរបស់យើងនិង/ឬធម្មជាតិពិតរបស់វត្ថុ	អវិជ្ជានាំឱ្យមនុស្សធ្វើអំពើអកុសលឬអំពើបាបជាច្រើនរាប់មិនអស់។
អវិញ្ញាណក	ន.	[អៈ-វិញ-ញា-ណៈ-កៈ]	អ្វីៗដែលឥតវិញ្ញាណ; អនុបាទិន្នករូប។
អវិញ្ញូ	ន.	[អៈ-វិញ-ញូ]	អ្នកល្ងង់, អ្នកខ្លៅ។
អវិបល្លាស	គុ.	[អៈ-វិ-ប៉័ល-ឡាស]	(ច្ប.) ដែលមិនផ្ទេរសិទ្ធិ។
អវិសារទ	ន.	[អៈ-វិ-សា-រ៉ៈ-ទៈ]	អ្នកមូរមុខ; មនុស្សអឹមអៀម; មនុស្សមិនលុះជំនុំឬមិនលះជំនុំ។
អស់ដៃ		[អស់-ដៃ]	(សំនួន.) ធ្វើទៅទៀតមិនកើត, ធ្វើលែងកើត។
អស់ដៃអស់ជើង		[អស់-ដៃ-អស់-ជើង]	(សំនួន.) អស់ពីចិត្ត, អស់បែប, អស់យ៉ាង	នាំគ្នាប្រឹងឱ្យអស់ដៃអស់ជើង!។
អស់ពិស		[អស់-ពឹស]	(សំនួន.) អស់អំណាច, អស់ពុតកំណាច។
អស់រឿង		[អស់-រឿង]	គ្រប់សព្វ	អធិប្បាយឱ្យអស់រឿង។
អស់ខ្យល់	កិ.	[អស់-ខ្យល់]	ផុតរលត់ខ្យល់ដង្ហើម (ស្លាប់)។
អសប្បុរស	គុ.	[អៈ-ស័ប-បុ-រ៉ស់]	ខ្មែរប្រើជា គុ. ក៏មាន, សំដៅសេចក្ដីថា "អាក្រក់; ដែលមានចិត្តអាក្រក់"	ចិត្តអសប្បុរស; មនុស្សអសប្បុរស។
អស់អញលំគេញ	ន.	[អស់-អាញ់-លំ-គិញ]	ប្រើជា ន. ផងក៏បាន "ការយកចិត្តទុកដាក់ពេញទី; ..."	ខំប្រឹងធ្វើការដោយអស់អញលំគេញ។
អសាធនភាព	ន.	[អៈ-សា-ធៈ-ណៈ-ភាប]	(ច្ប.) ភាពដែលមិនអាចសងបំណុលទាំងអស់បានតាមការកំណត់ត្រូវសង ឬភាពគ្មានធនធានសង។
អសាធុ	ន.	[អៈ-សា-ធុ]	អសប្បុរស, ជនចិត្តអាក្រក់, មនុស្សចិត្តបាប។
អសារ	គុ.កិ.	[អៈ-សា]	ប្រើជា គុ.កិ. ក៏បាន	ទុកចោលអសារឥតការ, ខូចអសារឥតការ។
អសុចិ	ន.	[អៈ-សុ-ចិ]	ទឹកសុក្កៈ, ទឹកកាម	ទឹកអសុចិ។
អសុភ	ន.	[អៈ-សុប]	ខ្មែរប្រើជា ន. ផងក៏បាន សំដៅចំពោះរូបស្លាប់, សព, សាកសព ឬរូបដែលស្លាប់ស្អុយហើយ, គំរង់	សំពត់រុំអសុភ (សំពត់ស្នប) ; អសុភឆ្កែអណ្ដែតទឹក, អសុភហើមពេញ។
អសុរ	ន.	[អៈ-សុល]	អមនុស្សពួកមួយ, ទីទៃពីពួកទេវតា, នៅក្នុងអសុរភព មានវេបចិត្តិអសុរិន្ទជាស្ដេច, ជាសត្រូវនៃពួកទេវនៅឋានត្រ័យត្រិង្ស	ពួកអសុរ។
អសុរិន្ទ	ន.	[អៈ-សុ-រ៉ិន]	ប្រើជាវិសេសនាមនៃរាហូផងក៏បាន	រាហូអសុរិន្ទ។
អសុរិន្ទ	ន.	[អៈ-សុ-រ៉ិន]	ខ្មែរហៅស្ដេចយក្សទាំងពួងថា អសុរិន្ទ ឬ អសុរេន្ទ្រ ដែរក៏មាន។
អស្ចារ្យ	ន.	[អស់-ចា]	ខ្មែរប្រើជា ន. ផងក៏មាន "ហេតុឬដំណើរដែលគួរស្ងើចក្រៃពេក, ..."	មានអស្ចារ្យ, ឥតមានអស្ចារ្យអ្វីប៉ុន្មានទេ។
អស្ថិរវន្ត	ន.	[អៈ-ស្ថិ-រ៉ៈ-វ័ន]	ទីទៃពីស្ថិរភាព។
អស្វឫទ្ធិ	ន.	[អ័ស-ស្វៈ-រឹត]	ខ្មែរប្រើពាក្យនេះដោយសន្មតិជាឈ្មោះគ្រឿងឥស្សរិយៈមួយបែប ដែលបារាំងសែសហៅថា សឺវ៉ាលីយេរ ...។ល	គ្រឿងឥស្សរិយយសអស្សឫទ្ធិ ឬ មេដាយអស្សឫទ។
អស្សាមិករណ៍	ន.	[អស់-សា-មិ-ក]	ការដកហូតកម្មសិទ្ធិលើអចលនវត្ថុឬសិទ្ធិប្រត្យក្សលើអចលនវត្ថុរបស់រូបវន្តបុគ្គល នីតិបុគ្គលឯកជន និងនីតិបុគ្គលសាធារណៈ រួមមានដី សំណង់ និងដំណាំដាំដុះសម្រាប់ការស្ថាបនា ស្ដារ និងពង្រីកហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្តសាធារណៈ ដែលបម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈនិងផលប្រយោជន៍ជាតិ ព្រមទាំងផ្ដល់នូវសំណងជាមុនដោយសមរម្យនិងយុត្តិធម៌។
អស្សុមុខ	ន.	[អ័ស-សុ-មុក]	អ្នកដែលមានមុខពេញពោរដោយទឹកភ្នែក។
អហង្ការ	គុ.កិ.	[អៈ-ហ័ង-កា]	ខ្មែរប្រើជា គុ.កិ. សំដៅសេចក្ដីថា "ដាច់ខាត, ម៉ឺងម៉ាត់" ក៏មាន	ប្រកែកដាច់អហង្ការ ប្រកែកដាច់ខាត។
អហិត	ន.	[អៈ-ហិត]	ដំណើរមិនមែនជាផលប្រយោជន៍ឬមិនមែនជាការទំនុកបម្រុង; សត្រូវ។
អហេតុកភ័យ	ន.	[អៈ-ហេ-តុ-កៈ-ភៃ]	(សេ.ហិ.) ការបាត់បង់ទំនុកចិត្តភ្លាមៗរបស់សាធារណជនលើប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុ	អហេតុកភ័យនាំឱ្យធនាគារនិងក្រុមហ៊ុនឤជីវកម្មទទួលបរាជ័យ-តម្លៃភាគហ៊ុនធ្លាក់ចុះ។
អហោរត្ត	គុ.កិ.	[អៈ-ហោ-រ័ត]	ប្រើជា គុ.កិ. ក៏បាន "រាល់ថ្ងៃរាល់យប់; ទាំងថ្ងៃទាំងយប់"	ខំប្រឹងរៀនរាល់អហោរាត្រ ដល់ពេលអធ្រាត្រក៏មិនឈប់ ...។ បើញៀនជាប់ហួសពេកចំពោះល្បែងគួរប្រដៅចិត្តថា កើតទុក្ខជូរមុខឥតមានឃ្លាត អហោរាត្រណាក៏សញ្ជប់ គិតទៅគិតមកឃើញសព្វគ្រប់ គួរឈប់លះលែងល្បែងហ្នឹងទៅ។ ព្រោះបើខំប្រឹងតទៅមុខ ក្ដីទុក្ខនឹងចេះតែងំនៅ គួរគិតឱ្យឃើញការណ៍រាក់ជ្រៅ ណ្ហើយត្រូវលែងទៅកុំអាល័យ!។
អហោសិកម្ម	ន.	[អៈ-ហោ-សិ-កាំ]	(សំនួន.) ដំណើរអស់កម្មពៀរនឹងគ្នាឬអស់សេចក្ដីស្រឡាញ់រាប់រកគ្នាត្រឹមប៉ុណ្ណោះ លែងមានតទៅទៀត	គេហើយនិងខ្ញុំជាអហោសិកម្មទៅហើយ; សូមឱ្យជាអហោសិកម្មត្រឹមហ្នឹងទៅចុះ!។
អាក់	កិ.	[អាក់]	មានថ្នាំងថ្នាក់ក្នុងចិត្ត នាំឱ្យមិនចង់ចួប មិនចង់ឃើញ	អាក់ចិត្ត។
អាករ	ន.	[អា-ក]	(សេ.ហិ.) ប្រភេទពន្ធដែលប្រជាជនត្រូវបង់ ដើម្បីប្រើប្រាស់សេវាសាធារណៈណាមួយ	អាករលើការដឹកជញ្ជូនសំរាម។
អាក់សេស	ន.	[អាក់-សេស]	(ប.ព.) លទ្ធភាពក្នុងការចូលទៅប្រើប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រឬកម្មវិធីកុំព្យូទ័រ។
អាកាស	ន.	[អា-កាស]	លំហមានខ្យល់, ផ្លូវខ្យល់	ទីនេះមានអាកាសល្អ, យកខ្យល់អាកាស, ហាលអាកាស។
អាកាសធាតុ	ន.	[អា-កា-សៈ-ធាត]	លក្ខខណ្ឌនៃបរិយាកាស ដូចជា ភាពសើម សម្ពាធ សីតុណ្ហភាពសម្រាប់កន្លែងឬតំបន់ណាមួយ	ប្រទេសកម្ពុជាមានអាកាសធាតុក្ដៅហើយសើម។
អាកាសធាតុ	ន.	[អា-កា-សៈ-ធាត]	(ភូមិ.) ស្ថានភាពនៃបរិយាកាសនៅពេលណាមួយឬនៅក្នុងរយៈពេលខ្លីនិងនៅកន្លែងណាមួយ ដែលបញ្ជាក់ដោយបាតុភូតឧតុភូតនានា ដូចជាសម្ពាធបរិយាកាស សូរ្យការ សីតុណ្ហភាព សំណើម ទឹកភ្លៀង ពពក ខ្យល់ជាដើម	ប្រទេសកម្ពុជានាខែមេសា ពេលថ្ងៃមានអាកាសធាតុក្ដៅខ្លាំង។
អាកូល	ន.	[អា-កូល]	សេចក្ដីវឹកវរ; ដំណើរសុកមម៉ុក; ដំណើរច្របូកច្របល់; ពួក, បន។
អាក្រាត	កិ.	[អា-ក្រាត]	ប្រើជា កិ. ក៏បាន "ស្រាត"	អាក្រាតខ្លួនទទេ។ សមណៈ ឬ ស្រមណ៍អាក្រាត អចេលក៍។
អាក្រោធ	គុ.	[អា-ក្រោត]	ដែលខឹងខ្លាំង។
អាក្រោស	ន.	[អា-ក្រោស]	ខ្មែរប្រើពាក្យនេះ ចំពោះការស្រែក (ដោយមានកំហឹងខ្លាំងភ្លេចគិតដល់សេចក្ដីអៀនខ្មាស) ប្រកាសទោសអ្នកដែលឈ្លោះប្រកែកនឹងខ្លួន ឱ្យអ្នកស្រុកភូមិផងរបងជាមួយបានឮរាល់គ្នា	ស្រែកអាក្រោសឱ្យអ្នកស្រុក អ្នកភូមិឮរាល់គ្នា។
អាក្រោស	ន.	[អា-ក្រោស]	ការបណ្ដើរមនុស្សមានទោសឱ្យដើរស្រែកប្រកាសទោសកំហុសរបស់ខ្លួនឱ្យសាធារណជនបានឮទួទៅ (ធ្វើជាផ្លូវរាជការ)	បណ្ដើរអាក្រោស (ប្រើតែក្នុងរជ្ជកាលពីដើម)។
អាគតដ្ឋាន	ន.	[អា-គៈ-ត័ត-ឋាន]	(ច្ប.) ទីដែលដកស្រង់ឬចម្លងយកមក។
អាគម	ន.	[អា-គំ]	ពាក្យដែលខ្មែរច្រើនហៅចំពោះតែមន្តគាថាសម្រាប់សូត្រសែកឬស្ដោះផ្លុំថា អាគម "របៀន"	ចេះអាគម, សូត្រអាគម, មន្តអាគម។
អាគម	ន.	[អា-គំ]	(ភាសា.) សទ្ទតាដែលឥតទាក់ទងនឹងជាតិសព្ទ កើតឡើងក្នុងពាក្យឬកន្សោមពាក្យខ្លះ ដើម្បីជាវិសាលសូរ ឬ ដើម្បីសម្រួលអំណាន	ចតុ + អង្គ > ចតុរង្គ (រ ជាអាគម), ឆ + អភិញ្ញា > ឆឡភិញ្ញា (ឡ ជាអាគម)។
អាគារ	ន.	[អា-គា]ឬ[អា-គា-រៈ]	សំ. អាគារ ប្រែត្រឹមតែថា "ផ្ទះ" ដូចជា អគារ ដែរក៏មាន។
អាគ្នេយ៍	ន.	[អា-គ្នេ]	ទិសដែលអគ្និទេពគ្រប់គ្រង គឺទិសតូចជាចន្លោះនៃទិសបូព៌និងទិសទក្សិណ	ទិសអាគ្នេយ៍។
អាឃាត	ន.	[អា-ឃាត]	ការបៀតបៀន; អាក្រោធន៍; សេចក្ដីក្រោធខ្លាំង; គំនុំ	មានអាឃាតនឹងគ្នា មានគំនុំនឹងគ្នា។
អាឃាតនៈ	ន.	[អា-ឃា-តៈ-ណៈ]	ទីសម្រាប់ពិឃាត (ហៅ អាឃាតនដ្ឋាន ក៏បាន)។
អាង	ន.	[អាង]	អ្នកខ្លះប្រើពាក្យ អាង នេះជា ន. ក៏មាន	ការណ៍នេះពិតណាស់ សឹងមានអាង; មានមាត្រាច្បាប់ជាអាង។
អាងទឹក	ន.	[អាង-ទឹក]	ទីតម្កល់ទឹកដែលមានធារទឹកធំទូលាយ	អាងទឹកកំពីងពួយជាមរតកសល់ពីសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
អាងខ្នាង	គុ.	[អាង-ខ្នាង]	ប្រើជា គុ. ក៏បាន "ដែលស្ទាក់ស្ទើរ, រារែក"	ចិត្តអាងខ្នាង, សម្ដីអាងខ្នាង។
អាចម	ន.	[អា-ចំ]	ឧច្ចារៈ (អាចម៍)	បន្ទោអាចម បន្ទោឧច្ចារៈ។ (ព.កា.) អាចមជាពាក្យសមជាងអាចម៍ ចាស់ទុំសម្រេចថាត្រូវស្ដី ចំពោះបុគ្គលដែលគប្បី គោរពកោតក្រែងរអែងចិត្ត។
អាចម៍កន្លង់	ន.	[អាច់-កន់-ឡង់]	ស្លឹកចេកទុំជាដើម ដែលញាត់បុកក្នុងប្រហោងកាំភ្លើងធំឱ្យណែនរំសេវ	បុកអាចម៍កន្លង់ឱ្យណែនល្អ ទើបបាញ់ឮខ្លាំង (ពាក្យក្រាបទូលក្សត្រិយ៍ថា មូលកន្លង់)។
អាចម៍ក្រពើ	គុ.	[អាច់-ក្រ-ពើ]	ដែលសោះអស់ជាតិដើម ហើយក្ដាំងខះជាដុំៗ ផុយៗ (ចំពោះតែវត្ថុល្អិតផង់)	ស៊ីម៉ងត៍អាចម៍ក្រពើ ឬស៊ីម៉ងត៍ឡើងអាចម៍ក្រពើ (ស៊ីម៉ងត៍ដែលសោះប្រើការពុំកើត; ពាក្យក្រាបទូលក្សត្រិយ៍ថា ស៊ីម៉ងត៍មូលក្រពើ)។
អាចម៍គោ	ន.	[អាច់-គោ]	ឈ្មោះកំពោងមួយប្រភេទ នៅអាស្រ័យក្នុងកំពាយអាចម៍គោ	កំពោងអាចម៍គោ (ពាក្យក្រាបទូលក្សត្រិយ៍ថា កំពោងមូលគោ)។
អាចម៍ឆ្កែ	ន.	[អាច់-ឆ្កែ]	ឈ្មោះឃ្មុំមួយប្រភេទ ដែលមានសម្បុកតូចប៉ុនប្រមាណដុំអាចម៍ឆ្កែ	ឃ្មុំអាចម៍ឆ្កែ។
អាចម៍ផ្កាយ	ន.	[អាច់-ផ្កាយ]	ពន្លឺតូចដែលធ្លាក់រ៉ុយ ឬរតាយៗ ពីផ្ទៃអាកាសខាងលើចុះមកហើយបាត់ទៅវិញ មានសណ្ឋានស្រដៀងនឹងពន្លឺកាំជ្រួចយ៉ាងតូចដែលធ្លាក់ចុះមកខាងក្រោមវិញ	យប់មិញខ្ញុំឃើញអាចម៍ផ្កាយធ្លាក់ចុះត្រង់ផ្ទះអ្នក, ខ្ញុំនឹកថាអ្នកមុខជានឹងបានកូន (បើធ្លាក់មកធំបន្តិច ច្រើនហៅ ទេពច្យុត)។
អាចម៍ល័ក្ដ	ន.	[អាច់-លាក់]	កាកល័ក្ដស្រម៉ដែលស្ងោររំងាស់អស់ជាតិហើយ, សម្រាប់ប្រើការភ្ជ័រភ្ជាប់អ្វីផ្សេងៗ (ព.គ.) ឬពាក្យក្រាបទូលក្សត្រិយ៍ថា កាកល័ក្ដ)។
អាចរិយមត្ត	ន.	[អា-ចៈ-រ៉ិ-យ៉ៈ-ម៉ាត់]	(ព.វិ.) ភិក្ខុដែលមានវស្សានិងចំណេះវិជ្ជាល្មមធ្វើជាគ្រូគេបាន (តាមពុទ្ធានុញ្ញាត)។
អាចិណ្ណ	គុ.កិ.	[អា-ចិន]	ខ្មែរប្រើជា គុ.កិ. ក៏មាន (អ.ថ. អា-ចិន) សំដៅសេចក្ដីថា "ជាញឹកញយ, ជានិច្ចកាល"	តែងទៅមកជាអាចិណ្ណ។
អាជីព	ន.	[អា-ជីប]	(ទស្សនៈ.) លំដាប់តគ្នានៃសកម្មភាពនិងអាកប្បកិរិយាដែលទាក់ទងទៅនឹងការងារបុគ្គលម្នាក់ៗ ទាំងឥរិយាបថ តម្លៃ និងបំណងប្រាថ្នាក្នុងជីវិត។
អាជីវកម្ម	ន.	[អា-ជី-វៈ-កាំ]	មុខរបរជំនួញ ការជួញដូរ។
អាជ្ញា	ន.	[អាច-ញ៉ា]	ខ្មែរប្រើពាក្យនេះសំដៅសេចក្ដីថា "រាជការ; អ្នកទទួលអំណាចពីរាជការ; បម្រើរបស់តុលាការឬរបស់រដ្ឋបាល" ជាដើមក៏មាន, ដូចជា អាជ្ញាកែនបរ; អាជ្ញាកត់ពន្ធ; អាជ្ញាកោះខាំង; ទោសអាជ្ញា; ចោទជាអាជ្ញា ជាដើម។
អាជ្ញា	ន.	[អាច-ញ៉ា]	(ទស្សនៈ.) សិទ្ធិអំណាចដែលកាន់កាប់ដោយមនុស្សម្នាក់ ស្ថាប័នមួយ ឬរដ្ឋមួយ ដើម្បីចេញបញ្ជាឱ្យគោរព។ សិទ្ធិនេះ បញ្ជាក់ពីកាតព្វកិច្ចមួយដែលអ្នកនៅក្រោមបង្គាប់នៃអាជ្ញានេះត្រូវតែគោរពនិងអនុវត្តតាម។ អាជ្ញា គឺជាប្រភេទមួយនៃអំណាច ប៉ុន្តែអំណាចទាំងអស់មិនមែនសុទ្ធ តែជាអាជ្ញាទេ	អាជ្ញាអាចគ្រប់គ្រងតែតំបន់និងមនុស្សមួយ ចំនួនដែលស្ថិតនៅក្រោមដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែមិនមែនគ្រប់គ្រងតំបន់និងមនុស្សផ្សេងទៀត ដែលស្ថិតនៅក្រៅដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួនទេ។
អាជ្ញាបត្រ	ន.	[អាច-ញ៉ា-ប័ត]	សំបុត្រអនុញ្ញាតមានកំណត់កាល គឺកំណត់ត្រឹមប៉ុណ្ណោះខែឬប៉ុណ្ណោះឆ្នាំ ដែលរាជការរដ្ឋបាលចេញឱ្យដល់អ្នកដែលទទួលដេញយកមុខការរបរណាមួយផ្ទាល់ពីរាជការ ឬសំបុត្រដែលរដ្ឋបាលអនុញ្ញាតឱ្យរកស៊ីតែត្រឹមប៉ុណ្ណោះខែ ប៉ុណ្ណោះឆ្នាំ។
អាជ្ញាកណ្ដាល	ន.	[អាច-ញ៉ា-កន់-ដាល]	ជនអព្យាក្រឹតដែលសម្រុះសម្រួលក្នុងដំណើរការផ្សះផ្សារភាគីជម្លោះដោយឈរលើឆន្ទៈសេរីរបស់គាគីនិងគ្មានការដាក់សម្ពាធ។
អាជ្ញាកណ្ដាល	ន.	[អាច-ញ៉ា-កន់-ដាល]	មន្ត្រីកីឡាដែលមានតួនាទីជាកណ្ដាល ជាអ្នកដឹកនាំការប្រកួត ហើយមានអំណាចដាក់ពិន័យលើកីឡាករនិងគ្រូបង្វឹក ព្រមទាំងកំណត់ជ័យលាភីនៃការប្រកួត។
អាជ្ញាសាលា	ន.	[អាច-ញ៉ា-សា-ឡា]	(ច្ប.) មន្ត្រីជំនួយការតុលាការ ទទួលបន្ទុកអនុវត្តកិច្ចការលក់ដោយបង្ខំ អនុវត្តសិទ្ធិប្រាតិភោគ អនុវត្តដោយបង្ខំ អនុវត្តការបញ្ជូនដោយផ្អែកតាមការសម្រេចសេចក្ដីច្បាប់ឬមូលដ្ឋានគតិយុត្តផ្សេងទៀត។
អាដានា	ន.	[អា-ដា-ណា]	តាមរជ្ជប្បវេណីក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ, នៅថ្ងៃ ១៤ រោចខែផល្គុនរៀងរាល់ឆ្នាំ, មានព្រះរាជពិធីមួយធ្វើក្នុងព្រះបរមរាជវាំងក្នុងវេលាយប់ហៅថា ព្រះរាជពិធីបញ្ជាន់ត្រស្ដិ មាននិមន្តព្រះភិក្ខុសង្ឃសូត្របាលីអាដានាដិយសូត្រ តាំងពីព្រលប់ទាល់ព្រឹក (សូត្រផ្លាស់គ្នា), មានបាញ់កាំភ្លើងធំយូរៗម្ដងគ្រប់ទិសធំទាំង ៤ (បាញ់តាមសង្កាត់ឬថ្នាក់ធម៌), ហៅ កាំភ្លើងអាដានាដិយៈ ហៅកាត់ខ្លីត្រឹមតែ កាំភ្លើងអាដានា (ប្រើក្លាយមក, ទោះបាញ់កាំភ្លើងធំក្នុងពិធីផ្សេងៗក៏ហៅ កាំភ្លើងអាដានា ដែរ)។ លុះចំណេរកាលយូរមក, ហៅក្លាយឃ្លាតតាមៗគ្នាទៅជា កាំភ្លើងស័ក្ខណា, ប្រើជា កិ. ថា ស័ក្ខណាកាំភ្លើងធំ ដូច្នេះក៏មាន (គួរលើកលែងហៅ ស័ក្ខណា ត្រូវហៅ កាំភ្លើងអាដានា ដូចពីដើមវិញ)។ ព្រះរាជពិធីបញ្ជាន់ត្រស្ដិនោះសម័យឥឡូវហៅ ព្រះរាជពិធីភាណយក្ខ។
អាណត្តិ	ន.	[អា-ណ័ត-តិ]ឬ[អា-ណ័ត]	សារលិខិតដែលបុគ្គលណាមួយ ប្រគល់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនទៅឱ្យអ្នកដទៃ ដើម្បីបំពេញកិច្ចការក្នុងនាមរបស់ខ្លួន; លិខិតបង្គាប់ដល់អ្នកកាន់កាប់ប្រាក់ឱ្យបើកប្រាក់តាមចំនួនដែលមានចុះនៅលើលិខិតនោះឱ្យទៅសាមីជន រួចហើយត្រូវឱ្យរក្សាទុកជាព័ស្តុតាងនៃសេចក្ដីបង្គាប់ (លិខិតបើកប្រាក់) ; មុខងារនិងកាតព្វកិច្ចដែលបណ្ដារាស្ត្រប្រគល់ឱ្យទៅបុគ្គលណាមួយ ដើម្បីធ្វើការជាតំណាងខ្លួនក្នុងការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ។
អាណានិគម	ន.	[អា-ណា-និ-គំ]	(ប្រវត្តិ.) ទឹកដីកាន់កាប់និងគ្រប់គ្រងផ្ទាល់ដោយប្រជាជាតិមួយដែលនៅក្រៅពីព្រំដែនរបស់ខ្លួននិងនៅតែផ្សារភ្ជាប់ជាមួយមាតុធានីដោយរក្សាទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធខាងនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ច។
អាណានិគមនិយម	ន.	[អា-ណា-និ-គំ-និ-យំ]	(វិ.ន.) ទម្រង់ដោយឡែកមួយនៃប្រព័ន្ធនយោបាយ ឬលទ្ធិនិងការអនុវត្តជាក់ស្ដែង ដែលនៅក្នុងនោះ មហាអំណាចមានលក្ខណៈរឹងប៉ឹងទៅបាន ដោយសារការឈ្លានពាន ការកាន់កាប់ទឹកដី និងប្រជាជននៃប្រទេសដែលគេហៅថាប្រទេសអាណានិគម	សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង។
អាណាព្យាបាល	ន.	[អា-ណា-ព្យា-បាល]	អ្នកគ្រប់គ្រង មើលថែរក្សា គាំពារកូនចៅឬអ្នកក្នុងបន្ទុក	អាណាព្យាបាលសិស្ស។
អាណាព្យាបាល	ន.	[អា-ណា-ព្យា-បាល]	(ច្ប.) ការគ្រប់គ្រងបីបាច់ ថែរក្សាទ្រព្យសម្បត្តិ រូបកាយរបស់អនីតិជនដែលគ្មានអ្នកអំណាចមេបា ឬរបស់អសមត្ថជន។
អាណោច	គុ.	[អា-ណោច]	ដែលស្រងោចលន្លោចក្រៃពេក	ចិត្តអាណោច។
អាតាបៈ	ន.	[អា-តា-ប៉ៈ]	ការព្យាយាមកម្ដៅបាបឬកម្ដៅកិលេស គឺការព្យាយាមដ៏មុតមាំដើម្បីដុតបំផ្លាញបង់នូវគ្រឿងសៅហ្មងចិត្ត, ដើម្បីឱ្យរីងស្ងួតកិលេស; ការប្រព្រឹត្តតបៈយ៉ាងមុតមាំ	អាតាបៈរបស់យោគី។
អាតុរ	ន.	[អា-តុ-រ៉ៈ]	ជំងឺ; ជំងឺក្ដៅ, ជំងឺគ្រុនក្ដៅខ្លាំង។
អាត្ម័ន	ន.	[អា-ត្មាន់]	តាមលទ្ធិខ្លះប្រែថា "ព្រលឹង" ក៏មាន, គេនិយាយថា	ក្នុងរូបយើងមានអាត្ម័ន, កាលណាយើងដេកលក់ស៊ប់, ចួនកាលអាត្ម័នចេញពីរូប ត្រាច់ចរទៅខាងក្រៅ, លុះដល់វេលា ទើបវិលត្រឡប់ចូលមកក្នុងរូបវិញ (គេថា ព្រលឹងតូច ព្រលឹងធំ តាមទម្លាប់ជឿ)។ (ព.កា.) សម្រាប់ឱ្យងាយចាំថា អាត្ម័នអាត្មា ទោះប្រើពាក្យណា ក៏បានដូចគ្នា ទាំងពាក្យអត្តា នេះឯងក៏ជា ពាក្យមានន័យថា ចិត្តឬខ្លួនប្រាណ។ តាមពិតសម្ដី ទាំងពីរទាំងបី នេះមានសន្តាន ប្រភពកំណើត កើតពីដើមធាន អទ៑-ធាតុដែលមាន ន័យប្រែថាស៊ី។ ស៊ីសុខស៊ីទុក្ខ ស៊ីអ្វីគ្រប់មុខ ស៊ីឥតរើសទី អត្តាហ្នឹងឯង ចេញទែងខាងស៊ី ដែលហៅថាស៊ី គឺរងអារម្មណ៍។ អារម្មណ៍គ្រប់មុខ ទោះសុខទោះទុក្ខ ចេះតែសន្សំ ទោះអរទោះខឹង ទោះខ្ជិលទោះខំ ត្រជាក់ក្ដៅងំ ចេះតែទទួល។
អាត្មា	ន.	[អា-ត្មា]	ចិត្ត	នរូអ្នកណា ទោះយកអាត្មា ចូលសាសន៍ពុទ្ធរ័ត្ន ចូលធ្វើឱ្យត្រង់ ដោយនូវបន្ទាត់ ហៅស្វែងសម្បត្តិ យកផ្លូវនិព្វាន (សាស្ត្រាច្បាប់ក្រម។ សេចក្ដីអធិប្បាយនៃសុភាសិតនេះថា "បុរសស្ត្រីណាមួយ បើបានប្ដេជ្ញាចិត្ត ចូលកាន់ពុទ្ធសាសនាហើយ ត្រូវប្រតិបត្តិឱ្យត្រង់តាមបន្ទាត់ច្បាប់ព្រះពុទ្ធកុំឱ្យល្អៀង ទើបឈ្មោះថាជាអ្នកស្វែងរកផ្លូវទៅកាន់ព្រះនិព្វាន) "។
អាត្មា	សព្វ.	[អា-ត្មា]	ពាក្យ អាត្មា នេះ ខ្មែរប្រើជា បុ.ស. សម្រាប់បព្វជិតពុទ្ធសាសនិកនិយាយទៅរកគ្រហស្ថជាសាធារណជន, សំដៅសេចក្ដីថា "ខ្ញុំ, អាចក្ដី"	អាត្មាបួសបាន ៥ វស្សាហើយ។ បើនិយាយទៅរកក្សត្រិយ៍និងសេនាបតីឬឥស្សរជន អ្នកមានបណ្ដាស័ក្ដិខ្ពស់ ត្រូវប្រើពាក្យថា "អាត្មាភាព" អាត្មាភាពសូមថ្វាយព្រះពរ ...; អាត្មាភាពសូមចម្រើនពរ ...។ ប្រើជាពាក្យទេសនាក្នុងកណ្ដាលប្រជុំពួកពុទ្ធបរិស័ទក៏បាន អាត្មាភាពសូមស្រង់យកសេចក្ដីពីក្នុងគម្ពីរបាលីផ្សេងៗ មកសម្ដែងឱ្យឃើញច្បាស់ ...។ សម្រាប់សាធារណជនទាំងបព្វជិត ទាំងគ្រហស្ថ។
អាទិ៍	កិ.	[អាត]	ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជា កិ. ផងក៏មានខ្លះ "ផ្ដើម, ផ្ដួចផ្ដើម, តាំងផ្ដើមមុន; រៀបរបមុន"	កាលគេអាទិ៍ កាលគេផ្ដួចផ្ដើម, កាលគេរៀបរប ធម្មតាអ្នកជាជាតិ កាលគេអាទិ៍ឱ្យគិតគូរ កុំខ្ជិលដេកទទូរ ដល់ថ្ងៃរះពេញពន្លឺ (សាស្ត្រាច្បាប់កេរ្តិ៍កាល)។
អាទិទេព	ន.	[អា-ទិ-ទេប]	ពាក្យសន្មតហៅអនុត្តរបុគ្គលដែលគេជឿសម្គាល់ទុកថាជាព្រះជាអ្នកបង្កើតទឹកដីនិងសត្វលោក, ជាអ្នករក្សាការពារនិងឱ្យសុខទុក្ខដល់មនុស្សលោក	ព្រះអាទិទេព; ព្រះពុទ្ធមិនមែនជាព្រះអាទិទេពទេ ព្រះអង្គគ្រាន់តែជាមនុស្សអស្ចារ្យ។
អាធ័ម	ប.	[អា-ធាំ]	ខ្មែរប្រើសំដៅសេចក្ដីថា "ពោរពេញដោយសេចក្ដីទុក្ខ" ប្រើផ្សំជាមួយនឹងពាក្យ អាណោច ជា អាណោចអាធ័ម គឺស្រងោចលន្លោចចិត្ត ពោរពេញដោយសេចក្ដីទុក្ខឬចង្អៀតចិត្តណែនតឹងស្ទើរប្រេះទ្រូង	កើតទុក្ខអាណោចអាធ័ម។
អាធារ	កិ.	[អា-ធា]	ខ្មែរប្រើជា កិ. ក៏មាន "ធន់ទ្រាំ, ទ្រាំទ្រ; រ៉ាប់រង"	គ្មានអ្នកណានឹងអាធារចិញ្ចឹមវាទេ!។
អាន់ជ្រី	គុ.	[អាន់-ជ្រី]	ប្រើជា គុ. ក៏បាន "ដែលជាអ្នកលេងកាប់ចាក់"	អ្នកលេងអាន់ជ្រី (ពាក្យសាមញ្ញទំនើបថ្មី)។
អានាបាណ	ន.	[អា-ណា-ប៉ា-ណៈ]	ឈ្មោះកម្មដ្ឋានមួយយ៉ាង (ក្នុងពួកអនុស្សតិកម្មដ្ឋាន ១០) ប្រើវិធីរាប់ខ្យល់ដង្ហើមចេញចូល	ចម្រើនអានាបា ឬ អានាប្រាណ។
អានាបាណ	ន.	[អា-ណា-ប៉ា-ណៈ]	ខ្មែរប្រើពាក្យនេះជាឈ្មោះវិធីស្មិងស្មាធិ៍មួយយ៉ាង (ខាងផ្លូវឆ្វេងក្រៅពីបែបកម្មដ្ឋាន) ប្រើវិធីភាវនារាប់ខ្យល់ដង្ហើមដែរ	ចេះអានាបាណ (អានាប្រាណ), បែកអានាប្រាណទៅជាខូចស្មារតី។
អាប់ចុន	គុ.	[អាប់-ចុន]	ដែលទាល់គំនិត, ទាល់ផ្លូវទាល់ដំណើរ; តោកយ៉ាក, ដុនដាប; ទន់ថយ, ខ្សោយអំណាច, ខ្សោយអានុភាព	ស្រុកអាប់ចុន, ប្រទេសអាប់ចុន, ធ្លាក់ខ្លួនទៅជាមនុស្សអាប់ចុន។