shunyasea/vedic-sanskrit · Datasets at Hugging Face

text stringlengths 0 889
तल्लीलया गरुडमूर्ध्नि पतद्गृहीत्वा तेनाहनन्नृप सवाहमरिं त्र्यधीशः
ब्रह्मोवाच
दिव्यं शरवणं पराप्य ववृधे परियदर्शनः
विवाहाद्युपभोगेषु रूपं मायामयं शुभम् ।
स कथं भीमकर्माणं भीमसेनम अयुध्यत
चिच्छेद समरे चापं नाकुलेः करॊधमूर्छितः
तस्य मायाविनॊ माया दग्धाः पाण्डव तेजसा
ते ऽनयॊन्येन च तुष्यन्ति बहु मन्यन्ति चासकृत
बलिनॊ घॊषिणॊ दान्ताः सैन्धवाः साधु वाहिनः

बराह्मणेभ्यः परदास्यामि तव परियचिकीर्षया
उद्वीक्ष्यॊद्वीक्ष्य नयनैर आस्रपाताविलेक्षणाः
गीतमाधुर्य संपन्नौ विख्यातौ च हहाहुहू
तत सर्वं कथितं चैव विकारं चैव तस्य तम
न हि वै तानि लिङ्गानि नलं शंसन्ति कर्हि चित
नारायण परा वेदा यज्ञा नारायणात्मकाः
ॐ ह्रां सद्योजातय नमः ।
परतिगृह्य च तां पूजां पाण्डवाज जनमेजयात
श्रीशुक उवाच
सेन्द्राशनिर इवेन्द्रेण विसृष्टा वातरंहसा
महाकपालस्य शिरश चिच्छेद रघुनङ्गनः
बिभित्सयॊ रथानीकं भारद्वाजेन रक्षितम
निर्भया विचरिष्यन्ति सर्वतॊ मुनयॊ वने
जगतोऽस्य जगत्यर्थे भेदेनावां व्यवस्थितौ ॥
बभूव तत्र गच्छन्त्यो ददृशुस्तं सुरस्त्रियः ॥
[अर्जुन]
भूयस तु मम विजाप्यं तच छृणुष्व महायशः
अशीलश चापि पुरुषॊ भूत्वा भवति शीलवान
अन्विताश च शतघ्नीभिः समधूच छिष्ट मुद्गराः
रक्षार्थम एवामृतस्य ददर्श भुजगॊत्तमौ
न देवानां तदा देवा मामभ्येत्येदमब्रुवन् ॥
तथ संमन्त्रयाम आस मित्रैः सह महीपतिः
उवाच धीमांस तेजस्वी हनूमन्तं पलवंगमम
ततः शरुतिपुराण जञाः शिक्षिता रक्तकण्ठिनः
एवं कृतस्वस्त्ययनो नन्दगोपेन बालकः ।
विद्याविद्ये हि भो विप्रा ज्ञानमेवावधार्यताम् ।
नृत्यतॊ रथमार्गेषु धनुर वयायच्छतस तथा
अत्यन्तघॊरॊ वयचरंस तापसांस तान परधर्षयन
विभ्राजमाना दृश्यन्ते मेघा इव स विद्युतः
अन्योन्यभक्षणं दृष्ट्वा भूतानामपि चाशुभम् ॥
द्रव्यस्य शुद्ध्यशुद्धी च द्रव्येण वचनेन च
दधीचिरप्याह सुरारिभीत्या ।
उपजीवनं च पर्जन्यॊ दानम अस्य परायणम
ब्रह्माव्ययं नित्यमजं स विष्णुर्।
तानि जङ्घा जघन्यानि भारप्रत्यवराणि च
तस्यां चातुव॑ए्यामिमिमेशं पवंमोगसदतादवसरंपराया श्र यसी ॥२५॥
हत्वा तु तद गजानीकं भीमसेनॊ महाबलः
ऊरुभ्याम उदरं छाद्य बाहुभ्यां च पयॊधरौ
अन्वगच्छत्ततो विष्णुस्तानेव परमेश्वरः ।
दिष्ट्या तवां वीर पश्यामि मरणात पुनर आगतम
उवाच वाक्यं दीनात्मा धर्मपुत्रॊ युधिष्ठिरः
-हाराम्यामभिस्पप्रनितवयङ्गन्यप्नििशान्यर निसुष्ठ्यवहारेम्यः॥ १३॥
यं पश्यति न पश्यन्तं चक्षुर्यस्य न रिष्यति
आश्रिता तं रथश्रेष्ठं शक्रायुधसमा शुभा
सवाध्यायशीलः सथानेषु सर्वेषु समुपस्पृशेः
विष्वग वाताभिसंभग्ना बहुशाखा इव दरुमाः
ततस तु राजानम अमित्रतापनं; समीक्ष्य ते तस्य नृपस्य मन्त्रिणः
परत्रार्थस्तथैवान्यः कार्यो ऽत्रैव फलप्रदः ॥
शरुत्वैव चापि रामस तं पराप्तं शङ्कान्वितॊ ऽभवत
यदादित्यैहूयमानोपातिष्ठ ऋतवरि ।
पुष्णात्योषधयः सर्वा जीवनायामृतं हि तत् ॥
सर्वेषां पुनर आधानं विधिदृष्टेन कर्मणा
एकचक्रां गतास ते तु कुन्तीपुत्रा महारथाः
सा वध्यमाना समरे पाण्डुसेना महात्मभिः
यदि हय अहं विसृजन सयाम अगर्ह्यॊ; युध्यमानॊ यदि जह्यां सवधर्मम
हविर्भागार्थमासन्न+ ।देवगन्धर्वपन्नगे ॥
कुशॊच्चय निषण्णः सन कुश हस्तः कुशैः शिखी
तस्यां स नृपतिः पूर्वं कुर्वन्राज्यमनुत्तमम् ।
शरद्धां परातै हवामहे शरद्धां मध्यन्दिनं परि\|
[षुक]
वृद्धिः समानैः सर्वेषां विपरीतैर् विपर्ययः ।
परवराम्बर संवीतं शरिया जुष्टम अलंकृतम
चिकीर्षन्तस तदाक्रीडाञ जग्मुर दवैतवनं सरः
अवज्ञातः सुखं शेते इह चामुत्र चॊभयॊः
तस्मिन काले हि कौसल्या तस्थाव आमीलितेक्षणा
सवशरीरं तवया पुष्टं कुर्वता तप उत्तमम
सहसा खं समुत्क्रान्तं पादयॊश च गृहीतवान
गयत वरंसंकसता होकर संसार मे उथल, पुरत मच जवरमी ॥१४.१५॥
तम एव मृगम उद्दिश्य जवलन्तम इव पन्नगम
विधात्रा भृगुशार्दूल कषुधितस्य बुभुक्षतः
सह्यं च शुक्तिमन्तं च मैनाकं वक्रपर्वतम् ॥
षष्टिं सहस्रानु निर्मजामजे निर्यूथानि गवां रषिः\|
अथासीद्वारुणी देवी कन्या कमललोचना
प्लक्षः स्वसमानेनेक्षुरसोदेनावृतो यथा तथा द्वीपोऽपि शाल्मलो द्विगुणविशालः समानेन
अग्रगं धार्तराष्ट्राणां सवेषां शर्म वर्म च
तस्य राजा महाप्राज्ञॊ धर्मराजॊ युधिष्ठिरः
शरमूलेक्षुमूलानि काण्डेक्षुः सेक्षुबालिका
युयुधानं च गॊविन्द इदं वचनम अब्रवीत
एवं सेन्द्रं जगत सर्वं शवेतपर्वतसंस्थितम
तां मॊक्षयिषुर आयातॊ बद्ध्वा सेतुं महार्णवे
अयुतान्य अथ खर्वाणि निखर्वाणि च कौरव
न च राजा पृथुर वैन्यॊ न चाप्य आसीद भगीरथः
यत्फलं स्नानदानेन विधिवत्समुदाहृतम् ।
न ते ऽभिगमनं बरह्मन मॊघम एतद भविष्यति
तस्य पुत्रा महात्मानॊ बरह्म वंशविवर्धनाः
नगरे कामदमनस्तस्याथ तनयः शुचिः ॥
मरीचिर अङ्गिरात्रिश च पुलस्त्यः पुलहः करतुः
परसीद नृपतिश्रेष्ठ भर्ता मे ऽयं विसृज्यताम
यथा वििद्य संदधात्यहि पुनः ।
तथा दरॊणेन भीष्मेण कर्णेन च कृपेण च

तल्लीलया गरुडमूर्ध्नि पतद्गृहीत्वा तेनाहनन्नृप सवाहमरिं त्र्यधीशः

ब्रह्मोवाच

दिव्यं शरवणं पराप्य ववृधे परियदर्शनः

विवाहाद्युपभोगेषु रूपं मायामयं शुभम् ।

स कथं भीमकर्माणं भीमसेनम अयुध्यत

चिच्छेद समरे चापं नाकुलेः करॊधमूर्छितः

तस्य मायाविनॊ माया दग्धाः पाण्डव तेजसा

ते ऽनयॊन्येन च तुष्यन्ति बहु मन्यन्ति चासकृत

बलिनॊ घॊषिणॊ दान्ताः सैन्धवाः साधु वाहिनः

बराह्मणेभ्यः परदास्यामि तव परियचिकीर्षया

उद्वीक्ष्यॊद्वीक्ष्य नयनैर आस्रपाताविलेक्षणाः

गीतमाधुर्य संपन्नौ विख्यातौ च हहाहुहू

तत सर्वं कथितं चैव विकारं चैव तस्य तम

न हि वै तानि लिङ्गानि नलं शंसन्ति कर्हि चित

नारायण परा वेदा यज्ञा नारायणात्मकाः

ॐ ह्रां सद्योजातय नमः ।

परतिगृह्य च तां पूजां पाण्डवाज जनमेजयात

श्रीशुक उवाच

सेन्द्राशनिर इवेन्द्रेण विसृष्टा वातरंहसा

महाकपालस्य शिरश चिच्छेद रघुनङ्गनः

बिभित्सयॊ रथानीकं भारद्वाजेन रक्षितम

निर्भया विचरिष्यन्ति सर्वतॊ मुनयॊ वने

जगतोऽस्य जगत्यर्थे भेदेनावां व्यवस्थितौ ॥

बभूव तत्र गच्छन्त्यो ददृशुस्तं सुरस्त्रियः ॥

[अर्जुन]

भूयस तु मम विजाप्यं तच छृणुष्व महायशः

अशीलश चापि पुरुषॊ भूत्वा भवति शीलवान

अन्विताश च शतघ्नीभिः समधूच छिष्ट मुद्गराः

रक्षार्थम एवामृतस्य ददर्श भुजगॊत्तमौ

न देवानां तदा देवा मामभ्येत्येदमब्रुवन् ॥

तथ संमन्त्रयाम आस मित्रैः सह महीपतिः

उवाच धीमांस तेजस्वी हनूमन्तं पलवंगमम

ततः शरुतिपुराण जञाः शिक्षिता रक्तकण्ठिनः

एवं कृतस्वस्त्ययनो नन्दगोपेन बालकः ।

विद्याविद्ये हि भो विप्रा ज्ञानमेवावधार्यताम् ।

नृत्यतॊ रथमार्गेषु धनुर वयायच्छतस तथा

अत्यन्तघॊरॊ वयचरंस तापसांस तान परधर्षयन

विभ्राजमाना दृश्यन्ते मेघा इव स विद्युतः

अन्योन्यभक्षणं दृष्ट्वा भूतानामपि चाशुभम् ॥

द्रव्यस्य शुद्ध्यशुद्धी च द्रव्येण वचनेन च

दधीचिरप्याह सुरारिभीत्या ।

उपजीवनं च पर्जन्यॊ दानम अस्य परायणम

ब्रह्माव्ययं नित्यमजं स विष्णुर्।

तानि जङ्घा जघन्यानि भारप्रत्यवराणि च

तस्यां चातुव॑ए्यामिमिमेशं पवंमोगसदतादवसरंपराया श्र यसी ॥२५॥

हत्वा तु तद गजानीकं भीमसेनॊ महाबलः

ऊरुभ्याम उदरं छाद्य बाहुभ्यां च पयॊधरौ

अन्वगच्छत्ततो विष्णुस्तानेव परमेश्वरः ।

दिष्ट्या तवां वीर पश्यामि मरणात पुनर आगतम

उवाच वाक्यं दीनात्मा धर्मपुत्रॊ युधिष्ठिरः

-हाराम्यामभिस्पप्रनितवयङ्गन्यप्नििशान्यर निसुष्ठ्यवहारेम्यः॥ १३॥

यं पश्यति न पश्यन्तं चक्षुर्यस्य न रिष्यति

आश्रिता तं रथश्रेष्ठं शक्रायुधसमा शुभा

सवाध्यायशीलः सथानेषु सर्वेषु समुपस्पृशेः

विष्वग वाताभिसंभग्ना बहुशाखा इव दरुमाः

ततस तु राजानम अमित्रतापनं; समीक्ष्य ते तस्य नृपस्य मन्त्रिणः

परत्रार्थस्तथैवान्यः कार्यो ऽत्रैव फलप्रदः ॥

शरुत्वैव चापि रामस तं पराप्तं शङ्कान्वितॊ ऽभवत

यदादित्यैहूयमानोपातिष्ठ ऋतवरि ।

पुष्णात्योषधयः सर्वा जीवनायामृतं हि तत् ॥

सर्वेषां पुनर आधानं विधिदृष्टेन कर्मणा

एकचक्रां गतास ते तु कुन्तीपुत्रा महारथाः

सा वध्यमाना समरे पाण्डुसेना महात्मभिः

यदि हय अहं विसृजन सयाम अगर्ह्यॊ; युध्यमानॊ यदि जह्यां सवधर्मम

हविर्भागार्थमासन्न+ ।देवगन्धर्वपन्नगे ॥

कुशॊच्चय निषण्णः सन कुश हस्तः कुशैः शिखी

तस्यां स नृपतिः पूर्वं कुर्वन्राज्यमनुत्तमम् ।

शरद्धां परातै हवामहे शरद्धां मध्यन्दिनं परि|

[षुक]

वृद्धिः समानैः सर्वेषां विपरीतैर् विपर्ययः ।

परवराम्बर संवीतं शरिया जुष्टम अलंकृतम

चिकीर्षन्तस तदाक्रीडाञ जग्मुर दवैतवनं सरः

अवज्ञातः सुखं शेते इह चामुत्र चॊभयॊः

तस्मिन काले हि कौसल्या तस्थाव आमीलितेक्षणा

सवशरीरं तवया पुष्टं कुर्वता तप उत्तमम

सहसा खं समुत्क्रान्तं पादयॊश च गृहीतवान

गयत वरंसंकसता होकर संसार मे उथल, पुरत मच जवरमी ॥१४.१५॥

तम एव मृगम उद्दिश्य जवलन्तम इव पन्नगम

विधात्रा भृगुशार्दूल कषुधितस्य बुभुक्षतः

सह्यं च शुक्तिमन्तं च मैनाकं वक्रपर्वतम् ॥

षष्टिं सहस्रानु निर्मजामजे निर्यूथानि गवां रषिः|

अथासीद्वारुणी देवी कन्या कमललोचना

प्लक्षः स्वसमानेनेक्षुरसोदेनावृतो यथा तथा द्वीपोऽपि शाल्मलो द्विगुणविशालः समानेन

अग्रगं धार्तराष्ट्राणां सवेषां शर्म वर्म च

तस्य राजा महाप्राज्ञॊ धर्मराजॊ युधिष्ठिरः

शरमूलेक्षुमूलानि काण्डेक्षुः सेक्षुबालिका

युयुधानं च गॊविन्द इदं वचनम अब्रवीत

एवं सेन्द्रं जगत सर्वं शवेतपर्वतसंस्थितम

तां मॊक्षयिषुर आयातॊ बद्ध्वा सेतुं महार्णवे

अयुतान्य अथ खर्वाणि निखर्वाणि च कौरव

न च राजा पृथुर वैन्यॊ न चाप्य आसीद भगीरथः

यत्फलं स्नानदानेन विधिवत्समुदाहृतम् ।

न ते ऽभिगमनं बरह्मन मॊघम एतद भविष्यति

तस्य पुत्रा महात्मानॊ बरह्म वंशविवर्धनाः

नगरे कामदमनस्तस्याथ तनयः शुचिः ॥

मरीचिर अङ्गिरात्रिश च पुलस्त्यः पुलहः करतुः

परसीद नृपतिश्रेष्ठ भर्ता मे ऽयं विसृज्यताम

यथा वििद्य संदधात्यहि पुनः ।

तथा दरॊणेन भीष्मेण कर्णेन च कृपेण च