Datasets:

saucam

/

wikipedia-sans

like 0

5851

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%20%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%A5%E0%A5%87

हान्स बेथे

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5852

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%20%E0%A4%8F%E0%A4%B2%20%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%B0

हर्स्ट एल स्टोर्मर

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5854

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%A8%20%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97

स्टीवन स्पीलबर्ग

विख्यात पुरुषः। जीवनी स्थलम् सर्वे अपूर्णलेखाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5855

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%80%E0%A4%B5%20%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%B8

स्टीव जाब्स

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् तन्त्रज्ञाः विदेशीयाः अमेरिकादेशीयाः सर्वे अपूर्णलेखाः सारमञ्जूषा योजनीया‎ २०११ मरणम्

5856

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%87%20%E0%A4%86%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%A8

सेर्गे आइसेन्स्टाइन

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5857

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%93%20%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A5%80

सिल्विओ बर्लुस्कोनी

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5861

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%AE%20%E0%A4%B9%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D

सद्दाम हुसेन्

सद्दाम हुसेन अब्द अल-माजीद अल-तिकृति(अरबी: صدام حسين عبد المجيد التكريتي Ṣaddām Ḥusayn ʿAbd al-Maǧīd al-Tikrītī; २८ अप्रैल १९३७ – ३० दिसम्बर २००६) इराकस्य पञ्चमराष्ट्रीयपति आसीत, एतद क्षमति षोडशन्जुलाईएकोनविम्शतिसहस्रनवसप्ततेः यावत् नवअप्रैलविंशतिसहस्रत्र अपरिवेषयतः। परिक्रान्तिक ब'आठ पक्षस्य पुरोगमसदस्य आसीत। इराकदेशः विभिन्नदेशसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5862

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%8F%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%A5

एलिजाबेथ

एलिजबेथ् प्रथमा — ब्रिटेनस्य शासकाः १५५८-१६०२ एलिज़बेथ २ — ब्रिटेनस्य शासकः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5863

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A5%81%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97%20%E0%A4%AA%E0%A4%B2

वुल्फगाङ्ग पल

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5864

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%A8%20%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%B2

विन्स्टन चर्चिल

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5865

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%9F%20%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A5%80

वाल्ट डिज्नी

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5866

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%80%20%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%AB%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B2

लेनी रीफेन्स्टाल

विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम्

5867

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%95%20%E0%A4%B5%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A4%BE

लेक वलेंसा

लेच वालेसा एकः पोलिश राष्ट्र्पति अस्ति। नोबेल पुरस्कारें समानित अस्ति। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5868

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%20%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE

लुक्रेजिया बोर्गिया

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5870

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%80%20%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%20%E0%A4%AF%E0%A5%82

ली क्वान् यू

ली क्वान् यू, 16 सेप्टेम्बेर् 1923 – 23 मार्च् 2015 (आङ्ग्लभाषायां Lee Kuan Yew, तमिल् भाषायां லீ குவான் யூ, सिङ्गपूरदेशस्य प्रथमप्रधानमन्त्री आसीत्। सः सिङपूरस्य पिता इति तद्देशस्य जनैः प्रीत्या निर्दिश्यते । सः प्रजाक्रियापक्षः , (People Action Party/PAP) इत्येतं पक्षं १९५४ तमे वर्षे संस्थापितवान् । १९५९ तमवर्षतः सप्तसु अपि निर्वाचनेषु विजयं प्राप्तावान् । ली महोदयः स्वस्य शासनकाले सिङ्गपूरदेशं लोकस्य तृतीयर्वर्गदेशस्य स्थानात् प्रथमवर्गदेशस्य स्थानं प्रापितवान् इति श्लाघ्यते । १९९० तमवर्षपर्यन्तं सः प्रधानमन्त्री आसीत् । तदनन्तरम् अपि सर्वकारस्य मार्गदर्शकरूपेण सेवां कृतवान् । २००४ तमे वर्षे तस्य पुत्रः ली हसीन् लूङ् प्रथानमन्त्रिपदवीं प्राप्तवान् । बाल्यं शिक्षणञ्च ली क्वान् यू महोदयः १९२३ तमे वर्षे सिङ्गपुरे जातः । सः इङ्लन्ड् देशस्य प्रसिद्धकेम्ब्रिड्ज्विश्वविद्यालये न्यायशास्त्रं पठित्वा सिङ्गपूरं प्रत्यागम्य न्यायवादीरूपेण सेवां कृतवान् । अनन्तरं तस्य मित्रेण सह तेन राजनीतिक्षेत्रं प्रविष्म् । १९५० तमे वर्षे तस्य विवाहः क्वा जियोक् छू इत्यनया सह अभवत् । तस्य द्वौ पुत्रौ एका पुत्री । ली महोदयः चैनादेशवंशीयः आसीद् चेदपि बाल्ये चीनभाषां न ज्ञातवान् । ३२ तमे वयसि तेन चीनभाषा जपानभाषा च अधीता । मरणम् स्तुतिवचनम् च २०१५ वर्षे मार्च्-मासस्य २२ दिनाङ्के, ९२ तमे वयसि तस्य मरणम् अभवत् । अमेरिकराष्ट्रपतिः बराक् ओबामा महोदयेन २००९ वर्षे उक्तवान् " ली महोदयस्य सहाय्येन एव एशियाखण्डस्य अर्थशास्त्रचमत्कारः(economic miracle) उपगतः। अतः एशियाखणडस्य २० एवं २१ शताब्दयोः इतिहासपुरुषेषु ली महोदयः अपि मुख्यः इति गणनीयः " इति । भारतप्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी २०१५ वर्षे मार्च् २९ तमे दिनाङ्के लीमहोदयस्य अन्त्यक्रियायाम् उपगम्य, उक्तवान् " लीमहोदयः श्रेष्ठ-आधुनिकनायकानां सार्वलौकिकविचारकः आसीत्" इति । ली महोदयस्य् प्रति प्रबलसार्वजनिकाभिप्रायः अस्ति सः सर्वकारव्यवाहारेषु भ्रष्टाचारम् अपनीतवान् इति । पुरस्काराः तेन रज्यपरिपालनकाले अनेके पुरस्काराः प्राप्ताः । विशेषतः, १। दि आर्डर् ओफ़् ति रिसिङ् सन्-(१९६७) २। दि आर्डर् आफ् कम्पेनियन्स् ओफ़् हानर् (१९७०) ३। नैट् ग्राण्ड् क्रास् आफ् सैन्ट् मैकेल् अण्ड् सैन्ट् जार्ज् (१९७२) ४। ति फ्रीडम् ओफ़् ति चिटि ओफ़् लण्डन् (१९८२) ५। ति सेरि पादुका माह्किटा झोर् (१९८४) ६। ति आर्डर् ओफ़् ग्रेट् लीडर् (१९८८) ७। ति फेल्लोषिप् ओफ़् इम्पीरियल् कालेज् आफ् लण्डन् (२००२) व्यक्तिः विषयः वर्धनीयः

5871

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%8B%20%E0%A4%A6%E0%A4%BE%20%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%80

लियोनार्दो दा विन्सी

लियोनार्दो दा विन्ची एषः इटालि देशस्य विज्ञानी चित्रकारः शिल्पी सङ्गीतज्ञः गणितशास्त्रज्ञः लेखकः च आसीत्। 'विन्चि' इत्यस्मिन् ग्रामे जातः सः । बाह्यसम्पर्कतन्तुः Leonardo da Vinci and the Virgin of the Rocks, A different point of view Complete text & images of Richter's translation of the Notebooks Web Gallery of Leonardo Paintings Drawings of Leonardo da Vinci Da Vinci Decoded Article from The Guardian The true face of Leonardo Da Vinci? Leonardo da Vinci's Ethical Vegetarianism The Notebooks of Leonardo da Vinci Leonardo da Vinci at BBC Science Yahoo news, 500-year-old Leonardo da Vinci sculpture 'Horse and Rider' unveiled Leonardo da Vinci: Anatomist The Queen's Gallery, Buckingham Palace, Friday, 4 May 2012 to Sunday, 7 October 2012. High-resolution anatomical drawings अन्यदेशीयवैज्ञानिकाः विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः

5872

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%20%E0%A4%AC%E0%A5%80%20%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AB%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%A8

रोबेर्ट बी लाफलिन

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5873

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%20%E0%A4%B5%E0%A5%82%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%20%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A4%A8

रोबर्ट वूड्रो विल्सन

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5874

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%20%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%AE%E0%A4%A8%20%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A4%B8%E0%A4%A8

रोबर्ट कोलमन रिचार्डसन

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5875

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%20%E0%A4%8F%20%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%A8%E0%A5%8D

रोबर्ट ए मिल्लिकन्

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5876

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%BE%20%E0%A4%B2%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%9C%E0%A5%87%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97

रोजा लक्जेम्बर्ग

विख्यात । जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5877

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%BE%20%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8

रोजा पार्क्स

विख्यात पुरुषः। जीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5879

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A1%20%E0%A4%A1%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B8%20%E0%A4%9C%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%B0

रेमन्ड डेविस जुनियर

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5880

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A1%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AB%20%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%B8%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%89%E0%A4%B0

रुडोल्फ मोसबेउर

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5881

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1%20%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%AE%E0%A4%A8

रिचार्ड स्टालमन

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5882

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1%20%E0%A4%AB%E0%A5%88%E0%A4%A8%E0%A4%AE%E0%A4%A8

रिचार्ड फैनमन

रिचर्ड फिलिप्स् फेनमैन् अमेरिकनः सैद्धान्तिकभौतिकशास्त्रज्ञः आसीत्, यः क्वाण्टम-यान्त्रिकस्य मार्ग-अभिन्न-सूत्रीकरणस्य, क्वाण्टम्-विद्युत्-गतिविज्ञानस्य सिद्धान्तस्य, अतिशीतल-द्रव-हीलियमस्य अतिद्रवस्य भौतिकशास्त्रस्य, तथैव कणभौतिकशास्त्रस्य कार्यस्य च कृते प्रसिद्धः आसीत् यस्य कृते सः प्रस्तावितवान् पार्टन् मॉडल् इति। उपपरमाणुकणानां व्यवहारस्य वर्णनं कृत्वा गणितीयव्यञ्जनानां कृते फेनमैन् इत्यनेन व्यापकरूपेण प्रयुक्ता चित्रात्मकप्रतिपादनयोजना विकसिता, या पश्चात् फेनमैन् आरेखाः इति नाम्ना प्रसिद्धा अभवत्। जीवनकाले फेनमैन् विश्वस्य प्रसिद्धेषु वैज्ञानिकेषु अन्यतमः अभवत्। १९९९ तमे वर्षे ब्रिटिश-पत्रिकायाः फिजिक्स वर्ल्ड इत्यनेन विश्वस्य १३० प्रमुखभौतिकशास्त्रज्ञानाम् सर्वेक्षणे सः सर्वकालिकस्य सप्तमः महान् भौतिकशास्त्रज्ञः इति स्थानं प्राप्तवान्। विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः उल्लेख: सारमञ्जूषा योजनीया‎ १९१८ जननम् १९८८ मरणम् भौतिकशास्त्रज्ञः

5883

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1%20%E0%A4%87%20%E0%A4%9F%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%B0

रिचार्ड इ टेलर

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5884

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A5%8B%20%E0%A4%97%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A5%80

रिक्कर्डो गियाकोनी

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5885

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B2%20%E0%A4%8F%20%E0%A4%B9%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%87

रसेल ए हल्से

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5886

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A5%80%20%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%A5%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D

सम्राज्ञी काथरिन्

सम्राज्ञी काथरिन् रास्यादेशस्य साम्राज्ञी आसीत्। श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5887

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%A8%20%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%9F%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97

योहान गुटेनबर्ग

योहान गुटेनबर्ग (योहान्स गेन्स्फ्लिश् त्सुर लाडन त्सुम गुटेनबर्गः) (ल. १४०० - ३ फरवरी १४६८) एकः जर्मनः आविष्कारकः, मुद्रकः, प्रकाशकः, स्वर्णकारः च आसीत्, यः यन्त्रवत् चलितप्रकारस्य मुद्रणमन्त्रेण यूरोपं प्रति मुद्रणस्य प्रवर्तनम् अकरोत् । अस्य कार्यस्य कारणात् यूरोपे मुद्रणक्रान्तिः आरब्धः, एवं द्वितीयसहस्राब्द्याः एकं महत्वपूर्णं स्थलम् आसीत्, येन मानवजातिः समकालीनः इतिहासः आरब्धः। अयं पुनर्जागरणस्य, युरोपीयसुधारणेन, युरोपीयप्रबुद्धिकरणस्य, वैज्ञानिकक्रान्तिकरणस्य च विकासस्य, आधुनिकज्ञानसम्पत्तिसम्पत्तिसम्प्रदायस्य भौतिकस्य आधारस्य, ज्ञानस्य लोकतान्त्रिकरणस्य च महत्त्वपूर्णः योगदानकर्ता आसीत् । श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5888

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%A8%20%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%B0

यूजीन विग्नर

यूजीन विग्नर कश्चन विख्यातः जनः । श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5891

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%B9%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A6%20%E0%A4%87%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A5%8D%20%E0%A4%AE%E0%A5%82%E0%A4%B8%E0%A4%BE%20%E0%A4%85%E0%A4%B2%E0%A5%8D-%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A5%80

मुहम्मद इब्न् मूसा अल्-ख्वारिज्मी

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5892

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A5%87%20%E0%A4%97%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%AE%E0%A4%A8

मरे गेलमन

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5894

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%96%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%B2%E0%A5%8D%20%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%9A%E0%A5%8B%E0%A4%AB%E0%A5%8D

मिखाइल् गोर्बचोफ्

मिखाइल सर्गेयेविच् गोर्बाचोफ (Mikhail Gorbachev) रशियादेशस्य कश्चन सुप्रसिद्धः राजकीयनेता अस्ति । अयं वामपन्थीयपक्षस्य (Communist Party) प्रमुखः सदस्यः अस्ति। जननम्, बाल्यञ्च मिखायिल् गोर्बाचोफ १९३१ तमे संवत्सरे मार्चमासस्य २ दिनाङ्के रशियादेशस्य काक्सन्-प्रदेशस्य प्रिवोल्नोयियाम् अजायत । सः मेधावी आसीत् । अस्य गणितम्, इतिहासश्च प्रियौ विषयौ आस्ताम् । अस्य बाल्यजीवनं कठिनमयम् आसीत् । सः त्रयोदशे वयसि एव कृषिकार्यम् आरब्धवान् । कृषिकार्ये दक्षः आसीत् । सः स्वस्य षोडशे वयसि एव "आर्डर् आफ् दि रेड्-ब्यानर् आफ् लेबर्” इति नामकं पुरस्कारं प्राप्तवान् आसीत् । अस्य पुरस्कारस्य प्राप्त्यनन्तरं मास्कोविश्वविद्यालये अध्ययनार्थं प्रवेशं प्राप्तवान् । अस्मिन् एव विद्यालये शासनविधिं (Law) पठित्वा पदवीधरः सञ्जातः । सुप्रसिद्धः शासनतज्ज्ञः संजातः । वैय्यक्तिकजीवनम् १९५३ तमे संवत्सरे सेप्टम्बर्-मासे "रैसा माक्सिमोवना तितारेङ्को" नाम्नीं परिणीतवान् । १९५७ तमे संवत्सरे पुत्री जाता । तस्याः नाम 'ऐरिन्’ । १९८७ तमे संवत्सरे नवम्बर्-मासे "पेरिस्ट्रोयिक् न्यू थिङ्किङ्ग् फार् अवर् कण्ट्रि दि वर्ल्ड्” नामकपुस्तकं रचितवान् । अस्य "ग्लास्-वास्ट् पेरिस्ट्रोयिक्” नीतयः सुप्रसिद्धाः सञ्जाताः । राजनीतिः सुप्रसिद्धेषु राजकीयनेतारेषु मिखायिल् गोर्बचेव् अन्यतमः । अस्य राजकीयजीवनं स्टाव्रोपोल्-प्रदेशे आरब्धम् । १९५२ तमे संवत्सरे मिखायिल् गोर्बाचोफ कम्युनिस्ट्-पक्षस्य सदस्यः जातः । १९५६ तमे संवत्सरे पक्षस्य कार्यदर्शित्वेन नियुक्तः । १८७४ तमे संवत्सरे 'सोवियत् युवजनायोगस्य' अध्यक्षः संजातः । १९८० तमे संवत्सरे पालिट्-ब्युरो-संस्थायाः सदस्यत्वं प्राप्तवान् । अस्य देशे तेषु दिनेषु क्षामः आसीत् । अतः तेन कृषिक्षेत्रे विनूतनपरिवर्तनानि आनीतानि । ततः देशः समृद्धः सञ्जातः । १९८८ तमे संवत्सरे देशीयजनेभ्यः ग्लास्-नास्ट्-नीतीः परिचायितवान् । एतेन जनाः स्वातन्त्र्यं प्राप्तवन्तः । १९९० तमे संवत्सरे जुलैमासे प्रधानकार्यदर्शित्वेन पुनः नियुक्तः । एषः 'सोवियत् कम्युनिष्ट् पक्षस्य' अन्तिमः कार्यदर्शी आसीत् । 'यु एस् एस् आर्'-राष्ट्रस्य अन्तिमः अध्यक्षः आसीत् । पुरस्काराः १९९० तमे संवत्सरे 'नोबेल्' शान्तिपुरस्कारं प्राप्तवान् । १९९२ तमे संवत्सरे क्यालिफोर्नियादेशस्य प्रप्रथमतया 'रोनाल्ड् रेगन् प्रेसिडेन्षियर्' पुरस्कारं प्राप्तवान् । १९९५ तमे संवत्सरे केनडादेशस्य "कार्लटन् विश्वविद्यालयस्य" 'लीगंडाक्टर्’ पुरस्कारं प्राप्तवान् । ’डर्ह्यां विश्वविद्यालयस्य' गौरवडाक्टरेट् उपाधिं प्राप्तवान् । २००४ तमे संवत्सरे 'ग्रामि’ पुरस्कारं प्राप्तवान् । मून्-स्टर् विश्वविद्यालयस्य 'गौरवडाक्टरेट्’ उपाधिं प्राप्तवान् । अस्वास्थ्यम् २००६ तमे संवत्सरे नवम्बर्-मासे अस्वस्थः जातः । ग्रीवायाः शस्त्रचिकित्सा अपि जाता । गोर्बचेफ् २००६ तमे संवत्सरे रशियादेशं प्रति गतः । सद्यः विश्रान्तिजीवने अस्ति । बाह्यानुबन्धः Gorby80 Gorbachev 80th Birthday Gala Celebration at the Royal Albert Hall London The Gorbachev Foundation Green Cross International Column and op-ed archives at Journalisted Column and op-ed archives at Project Syndicate Column and op-ed archives at The Guardian Booknotes interview with Gorbachev on Memoirs, 24 November 1996. Interviews and articles Public Opinion about Gorbachev The Encyclopaedia of Marxism, from which parts of this article have been taken. Out in the Cold Guardian interview 8 March 2005 TIME 100 for 2004: Mikhail Gorbachev Biography, talks, tributes and quotes Ubben Lecture at DePauw University Commanding Heights: Mikhail Gorbachev (PBS interview), April 2001. USSR – USA: Summit Documents and Materials, Washington 30 May – 3 June 1990 Gorbachev on 1989 – 2009 interview by The Nation Gorbachev's Legacy Examined, 25 Years After His Rise To Power article by Brian Whitmore Chernobyl 25 years later: Many lessons learned free article by Mikhail Gorbachev published in the Bulletin of the Atomic Scientists, March 2011 श्रेणीःजीवनी अन्यदेशीयराजनेतारः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5895

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%A8%20%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%B8%E0%A5%87

मार्टिन स्कोर्सेसे

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5896

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%A8%20%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%A5%E0%A4%B0

मार्टिन लुथर

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5897

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%9F%20%E0%A4%A5%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A4%B0

मार्गरेट थाचर

मार्गरेट थ्याचर बेलायत देशस्य सुविख्यात राजनीतिज्ञा आसित्। सा एकादशवर्षकाणि तस्य देशस्य प्रधानमन्त्रीस्य रूपे कार्य सम्पादितानि। थ्याचरस्य दृढ संकल्पित विचरितानि तस्य लौह स्त्री (Iron Lady) नामानि लोकप्रसिद्धा आसित्। श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः

5898

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%20%E0%A4%9F%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%B8%E0%A4%BE

मारिया टेरेसा

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5900

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%A5%E0%A4%BF%E0%A4%B0%20%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%B9%E0%A4%AE%E0%A4%A6

महाथिर मोहमद

महाथिर मोहमद व्यक्तिगत स्तर पर मलेशिया के महान राजनीतिक नेता और विशेषज्ञ हैं, जिन्होंने अपने 22 वर्षों के प्रधानमंत्री कार्यकाल में देश के विकास में महत्वपूर्ण योगदान दिया। उनका नेतृत्व ने अर्थशास्त्रिक सुधारों, विज्ञान और प्रौद्योगिकी में विकास, और मलेशिया के अंतरराष्ट्रीय स्तर पर प्रमुख बनाने में महत्वपूर्ण भूमिका निभाई। विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5903

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%AE%E0%A5%80%E0%A4%B0%20%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%A8

व्लादिमीर पुतिन

विख्यात व्यक्तिः विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः सारमञ्जूषा योजनीया‎ १९५२ जननम्

5904

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE

विक्टोरिया

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5905

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A8%20%E0%A4%9C%E0%A5%8B%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%AB%E0%A4%B8%E0%A4%A8

ब्रायन जोसेफसन

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5906

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%8F%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%A5%20%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A5%E0%A4%AE

एलिजाबेथ प्रथम

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया जीवनी

5907

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%B2%20%E0%A4%97%E0%A5%87%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B8

बिल गेट्स

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् अमेरिकादेशीयाः सर्वे अपूर्णलेखाः

5908

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1%20%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%AE%E0%A4%A8

बर्न्हार्ड रीमन

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5909

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%20%E0%A4%A8%E0%A5%88%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%87%E0%A4%B2

फ्लोरेन्स नैटिन्गेल

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5910

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%A8%20%E0%A4%A1%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8B%20%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9C%E0%A4%BC%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%9F

फ्रान्कलिन डेलानो रोज़वेल्ट

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5911

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%95%20%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%9A%E0%A5%87%E0%A4%95

फ्रान्क विल्चेक

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5912

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A1%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95%20%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8

फ्रेडेरिक रेन्स

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5914

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AA%20%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1

फिलिप लेनार्ड

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5915

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%B2%20%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B

फिदेल कास्ट्रो

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5916

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%8D%20%E0%A4%AB%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A5%8D%20%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8C%E0%A4%A8%E0%A5%8D

कार्ल् फर्डिनाण्ड् ब्रौन्

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5918

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8B%E0%A4%AA%20%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%9F

पोप बेनेडिक्ट

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5919

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8B%E0%A4%AA%20%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%A8%20%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2

पोप जान पाल

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5921

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%AB%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BF

नेफेरतिति

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5923

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%B8%E0%A5%8D%20%E0%A4%95%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%B8%E0%A5%8D

निकोलस् कपरनिकस्

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः

5924

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A5%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%20%E0%A4%8F%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A4%A8%E0%A5%8D

थामस् एडिसन्

थामस् एडिसनस्य नाम वयं सर्वे जानीमः एव । सः कदाचित्‌ चिन्तितवान्‌ 'मया मतदानपञ्जीकरणयन्त्रं निर्मातव्यम्‌' इति । निरन्तरचिन्तनेन सः तादृशस्य यन्त्रस्य निर्माणे समर्थः जातः एव । यन्त्रस्य स्वाम्यम्‌ अपि सम्पादितं तेन । एतस्मात्‌ मया प्रभूतं यशः सम्पाद्येत इति अभावयत्‌ सः । राष्ट्राध्यक्षाय तत्‌ यन्त्रं दर्शयितुं सः वाषिङ्गटन्‌ नगरं गतवान्‌ । संसदः सभाध्यक्षः च तेन दृष्टः । स्वस्य यन्त्रस्य वैशिष्ट्यं कार्यनिर्वहणसामर्थ्यं च सः विवृतवान्‌ अध्यक्षस्य पुरतः । एतस्य उपयोगतः मतदानविलम्बस्य दोषः दूरीकर्तुं शक्यः । एकस्य क्षणस्य विलम्बम् अपि एतत्‌ यन्त्रं न सहते । मतदाने एकोऽपि दोषः न भवति एतस्य उपयोगतः इति अवदत्‌ सः । सर्वे अपि सश्रद्धं श्रुत्वा तदीयं प्रयत्नं प्रशस्तवन्तः । राष्ट्राध्यक्षः - 'यन्त्रमिदं संसद्भवने यदि योज्येत तर्हि मतदाने शीघ्रता भवेत्‌ । किन्तु एतत्‌ यन्त्रम् अत्र प्रयोजनाय न भवेत्‌ । यतः राजनीतिपुरुषाः विलम्बम् एव इच्छन्ति । चर्चानिर्वहणादिनिमित्तं कालविलम्बः आवश्यकः एव भवति' इति उक्त्वा यन्त्रस्वीकारं निराकृतवान्‌ । एतस्य श्रवणात्‌ एडिसनः विषण्णवदनः जातः । गुणः अपि अत्र दोषाय जातः इति चिन्तयन्‌ सः निर्णीतवान्‌ इतः परं मया उच्चस्तरीयेभ्यः किमपि न करणीयम्‌ । यः यः आविष्कारः क्रियेत सः सामान्यानां जनानां निमित्तम् एव स्यात्‌ इति । अग्रे तेनैव एडिसन्‌ महोदयेन विद्युद्दीपस्य आविष्कारः कृतः । बाह्यसम्पर्कतन्तुः Locations Menlo Park Museum and Edison Memorial Tower Thomas Edison National Historical Park (National Park Service) Edison exhibit and Menlo Park Laboratory at Henry Ford Museum Edison Museum Edison Depot Museum Edison Birthplace Museum Thomas Edison House Information and media The Diary of Thomas Edison Edison's patent application for the light bulb at the National Archives. January 4, 1903: Edison Fries an Elephant to Prove His Point – Wired article about Edison's "macabre form of a series of animal electrocutions using AC." The Invention Factory: Thomas Edison's Laboratories Rutgers: Edison Papers Edisonian Museum Antique Electrics "Edison's Miracle of Light" Edison Innovation Foundation – Non-profit foundation supporting the legacy of Thomas Edison. The Illustrious Vagabonds "The World's Greatest Inventor", October 1931, Popular Mechanics detailed, illustrated article 14 minutes "instructional" film with fictional elements The boyhood of Thomas Edison from 1964, produced by Coronet, published by archive.org Booknotes interview with Neil Baldwin on Edison: Inventing the Century, March 19, 1995. Booknotes interview with Jill Jonnes on Empires of Light: Edison, Tesla, Westinghouse and the Race to Electrify the World, October 26, 2003. अन्यदेशीयवैज्ञानिकाः विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः

5925

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A5%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%B8%20%E0%A4%8F%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%B8

थामस एक्विनास

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5926

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A1%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%20%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A5%80

डेनिस रिची

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5927

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A1%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A8%E0%A4%BE%20%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A4%95%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%80

डायना राजकुमारी

विख्यात व्यक्तिः विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया सम्बद्धाः लेखाः संस्कृतम् भारतम् हिन्दूधर्मः वैदिकसाहित्यम्

5931

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9C%20%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%AE%20%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A1%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%20%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%97%E0%A5%87%E0%A4%B2

जार्ज विल्हेम फ्रेडरिच हेगेल

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5932

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9C%20%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A4%9F%E0%A4%A8

जार्ज वाशिंगटन

जार्ज वाशिंगटन (22 फरवरी, 1732 – 14 दिसम्बर् 1799) एकः अमेरिकनसैन्यपदाधिकारी, राज्यकर्त्ता, संस्थापकः च आसीत् यः 1789 तः 1797 पर्यन्तं संयुक्तराज्यस्य प्रथमराष्ट्रपतिरूपेण कार्यं कृतवान्। महाद्वीपीयकाङ्ग्रेसेन महाद्वीपीयसेनायाः सेनापतिरूपेण नियुक्तः, वाशिंगटनेन अमेरिकनक्रान्तिकारियुद्धे देशभक्तसैनिकानाम् नेतृत्वं कृत्वा १७८७ तमे वर्षे संवैधानिकसम्मेलनस्य अध्यक्षत्वेन कार्यं कृतम्, यस्मिन् संयुक्तराज्यसंस्थायाः संविधानस्य, अमेरिकनसङ्घीयसर्वकारस्य च निर्माणं अनुमोदनं च अभवत। राष्ट्रस्य स्थापनायां बहुविधं नेतृत्वं कृत्वा वाशिङ्गटनं "स्वदेशस्य पिता" इति उच्यते। प्रारंभिकजीवने वाशिङ्गटन-परिवारः वर्जिनिया-देशस्य एकः धनी रोपण-परिवारः आसीत् यः भूमि-अनुमानेन, तम्बाकू-कृष्या च स्वस्य भाग्यं कृतवान् आसीत्। उल्लेख: विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎ १७७२ जननम् १७९९ मरणम्

5933

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9C%20%E0%A4%A1%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%81%20%E0%A4%AC%E0%A5%81%E0%A4%B6

जार्ज डबल्यु बुश

टिप्पणी बाह्यसम्पर्कतन्तुः Official White House biography Archived White House website – National Archives and Records Administration, maintains content from January 20, 2009 George W. Bush Presidential Speech Archive at the Internet Archive George W. Bush photos – History Channel collection of presidential photographs. Essays on Bush, each member of his cabinet and First Lady the Miller Center of Public Affairs श्रेणीःजीवनी अन्यदेशीयराजनेतारः विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः

5934

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%8B%E0%A4%A8%20%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1%20%E0%A4%95%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8

जोन मेनार्ड केन्स

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5935

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%8B%E0%A4%A8%20%E0%A4%B2%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A5%80%20%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1

जोन लोगी बेर्ड

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5936

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%A8%20%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%B0

जेर्मेन ग्रीर

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5937

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%82%20%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%87%20%E0%A4%AA%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A8

जां बाप्टिस्टे पेरिन

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5938

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9C%20%E0%A4%AA%E0%A5%87%E0%A4%9C%E0%A5%87%E0%A4%9F%20%E0%A4%A5%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%B8%E0%A4%A8

जार्ज पेजेट थामसन

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5939

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A5%87%20%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%8F%E0%A4%B0%E0%A4%BE

चे ग्वेएरा

चे ग्वेएरा (1928-1967) विख्यात क्रन्तिकारी आसीत. श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5941

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B8%20%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%87

चार्ल्स बार्क्ले

विख्यात व्यक्तिः विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया सम्बद्धाः लेखाः भारतम् संस्कृतम् भारतस्य इतिहासः विज्ञानम्

5942

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B8%20%E0%A4%8F%E0%A4%A1%E0%A5%81%E0%A4%86%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1%20%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%87%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%8C%E0%A4%AE%E0%A5%87

चार्ल्स एडुआर्ड गुइल्लौमे

विख्यात व्यक्तिः श्रेणीःजीवनी विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः विदेशीयाः चित्रं योजनीयम्

5949

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%20%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%A8%E0%A5%8D

राजीव श्रीनिवासन्

राजीव श्रीनिवासन् भारतस्य प्रमुख पत्रकारः अस्ति। सः केरल प्रदेशे जातः। "" भारतीय-आङ्ग्ललेखकाः चित्रं योजनीयम्‎ बाह्यानुबन्धः योजनीयः सारमञ्जूषा योजनीया‎ केरलराज्यसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः

5959

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A4%83

मनः

इदं दर्शनशास्त्रस्य विषयम् अस्ति। श्टब्स् संस्कृतसम्बद्धाः सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् मनोविज्ञानम्

5960

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE

आत्मा

अस्य शब्दस्य प्रथमः अर्थः अस्ति परमात्मा, ब्रह्म इति । अत (सातत्यगमने) मनिण् (उ ४-१५३) । यच्चाप्नोति यदादत्ते यच्चात्ति विषयानिह । यच्चास्य सन्ततो भावः तस्मादात्मेति कीर्त्यते । आत्मेव दृष्टः सहसा प्रजानामादर्शनेच्छामितरेषु दत्ते - याद १८-१३ द्वितीयः अर्थ अस्ति जीवात्मा इति । आत्मानं रथिनं विद्धि मनः प्रग्रहमेव च । इन्द्रियाणि हयानाहुः विषयांस्तेषु गोचरम् । आत्मेन्द्रियमनोयुक्तं भोक्तेत्याहुर्मनीषिणः । - कठोपनिषत् विविधेषु दर्शनेषु आत्मनः विषयः चार्वाकमते चार्वाकाः शरीरमेव आत्मा इति वदन्ति । पृथिवी-अप्-तेजः-वायुः एतेन भूतचतुष्टयेन शरीरम् उत्पद्यते । तस्मिन् चैतन्यं जायते । देहोत्पत्तेः पूर्वं देहस्य विनाशस्य अनन्तरम् अपि आत्मा न भविष्यति इति एतेषाम् अभिप्रायः । स्थूलोहम् कृशोहम् कृष्णोहम् इत्यादयः व्यवहाराः एव देहात्मवादस्य प्रमाणानि । बौद्धमते बौद्धेषु माध्यमिकाः योगाचाराः सौत्रान्तिकाः वैभाषिकाः इति पक्षचतुष्टयम् । एते क्रमशः सर्वशून्यत्वम् बाह्यार्थशून्यत्वम् बाह्यार्थानुमेयत्वम् बाह्यार्थप्रत्यक्षत्वम् च प्रतिपादयन्ति । माध्यमिकाः वदन्ति यत् सत्-असत्-सदसत्-सदसद्विलक्षणैः अतिरिक्तं शून्यमेव आत्मा इति । योगाचाराः अहम्-भावनया आत्मा इति कथ्यमाना आलयविज्ञानसन्ततिः एव आत्मा इति वदन्ति । सौत्रान्तिकाः वैभाषिकाश्च आत्मनः विषये योगाचारपक्षम् एव अनुसरन्ति । किन्तु सौत्रान्तिकाः विज्ञानव्यतिरिक्तपदार्थाः विद्यन्ते इति ते अनुमेयाः इति कथयन्ति । वैभाषिकाः ते प्रत्यक्षाः इति च कथयन्ति । जैनमते आत्मा ज्ञानदर्शनस्वरूपि चैतन्यवस्तु । आत्मा नित्यः । चेतनालक्षणो जीवः । आत्मा कर्मबद्धः(सोपाधिकः) कर्ममुक्तः(निरुपाधिकः) इति द्विविधम् । जीवाः संसारिणो मुक्ताश्च - तत्त्वा सू । कर्ममुक्तः आत्मा शुद्धचैतन्यस्वरूपः । सिद्धः, सर्वज्ञः, सर्वलोकदर्शी च । देहस्य परिमाणमेव आत्मनः परिमाणम् । पूर्वतनजन्मसु कृतानि पापपुण्यानां फलानि अनुभवन् सम्यक्ज्ञानसम्पादनेन कर्मनिर्मुक्तः सन् लोकाग्रे प्रतिष्ठितः भवति । इयमेव मुक्तिः इति अत्र अभिप्रायः । वैशेषिकमते देह-इन्द्रिय-मनः-बुद्धिः - एतेभ्यः भिन्नः आत्मा । आत्मा नित्यः विभुश्च । जीवात्मा परमात्मनः भिन्नः । परमात्मा एकः । जीवात्मानः असङ्ख्याः । परमात्मनि नित्यज्ञानं कृतिः इच्छाः च वर्तन्ते । जगतः सृष्टि-स्थिति-लयकार्येषु समर्थः अस्ति सः । कुलालः यथा घटस्य कारणीभूतः जगतः सृष्टेः निमित्तमस्ति । अयं सर्वज्ञः । जीवात्मा ज्ञान-इच्छा-कृति-धर्म-अधर्म-द्वेष-सुख-दुःखादिभिः गुणैः युक्तः अस्ति । मनसा सह विजातीयसंयोगेन आत्मना ज्ञानं प्राप्यते । दुःखध्वंसनमेव मोक्षः इति एतेषाम् अभिप्रायः । साङ्ख्यमते साङ्ख्यमते चतुर्विंशति-तत्त्वेभ्यः अतिरिक्तः पुरुषः एव आत्मा । आत्मा असङ्ख्यातः, विभुः, नित्यः, निर्गुणः, निष्क्रियः, निर्लिप्तश्च । सुखदुःखादीनां सम्बन्धः आत्मनः न भवति । संसारभोगः मोक्षश्च प्रकृतिसम्बन्धेन पुरुषे दृश्यते । प्रकृति-पुरुषयोः सम्बन्धेन जगतः सृष्ट्यादिव्यवहाराः चलन्ति । प्रकृतिपुरुषयोः विवेकज्ञानैः बुद्धितत्त्वनाशः ततः सुखदुःखछायानाशश्च भविष्यति । ततः आत्मा शुद्धः भवति । अयमेव मोक्षः । योगदर्शने अस्मिन् जीवात्म-परमात्मनोः भेदः विद्यते । चेतनतत्त्वं पुरुषः ईश्वरः इति द्विविधम् । जीवात्मानामकः पुरुषः असङ्ख्यातः, विभुः, अजः, नित्यः, शाश्वतः, निर्लेपः, ज्ञानस्वरूपश्च । ईश्वरः क्लेश-कर्मविपाकाशयादिसम्बन्धरहितः । जीवाः ईश्वरप्रणिधानेन ईश्वरभक्त्या च समाधिस्थितिं प्राप्नुवन्ति । अयमेव मोक्षः । द्वैतमते अस्मिन् जीवात्म-परमात्मनोः भेदः अङ्गीकृतः अस्ति । जीवः अणुज्ञानस्वरूपः, असङ्ख्यातः, अजः, नित्यः, शाश्वतः, अच्छेद्यः, अदाह्यः, अक्लेद्यः, अशोष्यश्च । परमात्मा(नारायणः) विभुः । नारायणः एव सर्वनियामकः । सर्वे तस्य आदेशानुवर्तिनः । जीवाः सुखादितरतमभावयुताः, स्त्रीपुरुषभेदयुताश्च इति एतेषाम् अभिप्रायः। जीवात्मसु उत्तम-मध्यम-अधम-भेदैः मुक्तियोग्याः-नित्यसंसारिणः-तमोयोग्याः इति भेदः विद्यते । साधनानुष्ठानेन स्वरूपानन्दं ये अनुभवन्ति ते मुक्तियोग्याः । तमोलोकप्राप्तेः साधनानि सम्पादयन्तः नित्यदुःखानुभवाय ये सिद्धाः भवन्ति ते तमोयोग्याः । साधनानुष्ठानेन नित्यसुखदुःखमिश्रानुभवाय ये सिद्धाः भवन्ति ते नित्यसंसारिणः । गुरुकुलवासः, गुरुभक्तिः, सच्छास्त्रश्रवणं, मननं, संसारदुःखदर्शनेन वैराग्यप्राप्तिः, निवृत्तिधर्मानुष्ठानम्, तरतमज्ञानम्, परमात्मभक्तिः इत्यादिभिः अपरोक्षज्ञानं प्राप्यते । ततः मोक्षः सिद्ध्यते । देहावसानावसरे जीवः ब्रह्मनाडीद्वारा प्रस्थाय अर्चिरादिमार्गे अनेकैः लोकाधिपतिभिः सत्कारं प्राप्य अन्ते भगवल्लोके तरतमभावानुगुणं सालोक्य-सामीप्य-सारोप्य-सायुज्यरूपं मोक्षम् अनुभवति । अद्वैतमते अद्वैतमते आत्मा एकः एव । सः नित्यः, विभुः, अच्छेद्यः, अक्लेद्यः, अदाह्यः, नित्यशुद्धः, नित्यमुक्तः, निर्लिप्तः, असङ्गश्च । अस्य स्थूल-सूक्ष्म-कारणनामकाः त्रयः उपाधयः विद्यन्ते । मायानामककारणोपाधियुक्तेन चैतन्येन प्रचाल्यमानैः सृष्टि-स्थिति-प्रलयरूपकार्यैः ब्रह्म-विष्णु-रुद्र-नामकान् रूपभेदान् आप्नोति । विभिन्न-उपाधिरूपेषु शरीरेषु अनादिरूपायाः अविद्यायाः कारणेन मम मदीयम् इत्यादिभावाः उत्पद्यन्ते । ततः विविधजीवाः इव व्यवहरति । उपाधीनां नाशनः अनन्तरम् आत्मा एव अवशिष्यते । सः एव मोक्षः । ईश्वरार्पणबुद्ध्या कृतैः विहितकर्माचरणैः संसारे असारत्वबुद्धिः, कर्मफले प्रबलवैराग्यं, ततः गृहपुत्रकलत्रादिविषयेषु जिहासा उत्पद्यते । अनन्तरं देहाभिमानं परित्यज्य सद्गुरोः उपदेशं प्राप्य श्रवण-मनन-निदिध्यासादिभिः परब्रह्मसाक्षात्कारं प्राप्नोति । ततः अज्ञाननिवृत्तिः, ततः संसारपाशात् मुक्तिश्च प्राप्य ब्रह्मस्वरूपत्वं प्राप्नोति । इयमेव मुक्तिः । विशिष्टाद्वैतमते अस्मिन् दर्शने जीवात्म-परमात्मनोः भेदम् उल्लिख्य शेषशेषिभावम् उपस्थापयन्ति । जीवः ज्ञानस्वरूपः, असङ्ख्यातः, अणुः, अजः, नित्यः, शाश्वतः, अच्छेद्यः, अदाह्यः, अक्लेद्यः, अशोच्यश्च । जीवाः सर्वे परमात्मनः शरीररूपाः । प्रत्यक्त्वं चेतनत्वं कर्तृत्वम् इत्यादयः ईश्वर-जीवयोः सामान्यलक्षणम् । शेषत्वम् आधेयत्वं विधेयत्वं पराधीनकर्तृत्वं परतन्त्रत्वञ्च जीवस्य विशेषलक्षणम् । जीवः देहेन्द्रियमनःप्राणेभ्यः भिन्नः । मम शरीरम् इति व्यवह्रियते इत्यतः शरीरादपि भिन्नः । चक्षुषा पश्यामि श्रोत्रेण शृणोमि इति व्यवह्रियते इत्यतः बाह्येन्द्रियैः अपि भिन्नः । मनसा जानामि, मम प्राणाः, जानाम्यहम् इति व्यवह्रियते इत्यतः मनः-प्राणाः-ज्ञानम् इत्यादिभिः अपि भिन्नः । प्रत्येकस्मिन् शरीरे अपि जीवः विद्यते । देहेन्द्रियमनःप्राणधीभ्योऽन्योऽनन्यसाधनः । नित्यो व्यापी प्रतिक्षेत्रमात्मा भिन्नः स्वतः सुखी - आत्मसि बद्धः मुक्तः नित्यः इति जीवः त्रिविधः । संसारात् मुक्ताः बद्धजीवाः । प्रकृतिसम्बन्धात् मुक्ताः शुक-व्यास-पराशर-अल्वारादयश्च मुक्ताः । प्रकृतिसम्बन्धरहिताः अनन्त-गरुड-विष्वक्सेनादयः भगवतः परिजनाः नित्याः । फलापेक्षां विना भगवत्प्रीतेः निमित्तं कर्तव्यभावनया क्रियमाणेन कर्मयोगेन ज्ञानयोगेन वा आत्मावलोकनं सिद्ध्यति । ततः भगवति भक्तिः प्रपत्तिः इत्येतेन मोक्षोपायेन आत्मा परमात्मनः अनुग्रहं प्राप्य देहावसानावसरे सुषुम्नानाडीद्वारा सुखेन प्रयाणं कृत्वा श्रीवैकुण्ठे आनन्दमये दिव्यमण्डपे सकलवैभवैः युक्तेस्य श्रीमहालक्ष्म्यासमेतस्य श्री परवासुदेवस्य सामीप्यं प्राप्य तत्र नित्यसूरिभिः नित्यकिङ्करः सन् परमात्मानुभवम् आनन्दम् अनुभवति । इयम् एव मुक्तिः । शक्तिविशिष्टाद्वैतमते अत्र जीवात्म-परमात्मनोः भेदः उच्यते । जीवः अणुः, परमात्मा विभुः । जीवः असङ्ख्यातः । जीवाः परमात्मनः(लिङ्गरूपस्य) अंशाः (अङ्गानि) । सर्वज्ञत्वं नित्यतृप्तत्वम् अनादिबोधकत्वं स्वातन्त्र्यम् अलुप्तशक्तिमत्त्वम् अनन्तशक्तिमत्त्वम् इत्यादीनि परमात्मनः विशेषलक्षणानि । अस्वातन्त्र्यम् अनन्तत्त्वं देहेन्द्रियाद्यतिरिक्तत्वं पराधीनकर्तृत्वम् अंशत्वम् इत्यादयः जीवस्य लक्षणानि । जीवः चैतन्यस्वरूपः । सः मायाकारणतः अल्पज्ञः अल्पशक्तः अहङ्कारी च भवति । आणवमल-मायामल-कार्मिकमल-अहङ्कारादीनां द्वारा कर्मणा बद्धः सन् जन्मान्तराणि प्राप्नोति । लिङ्गधारणात्मकया शिवदीक्षया भक्त-महेश-प्रसादि-प्राणलिङ्गि-शरण-ऐक्यनामकानां षट्सोपानानां द्वारा मलत्रयनिवृत्तिं प्राप्य ब्रह्मसाक्षात्कारेण मुक्तिं प्राप्नोति । एतैः पाशैः बद्धः चेत् जीवः । एतैः मुक्तः चेत् सदाशिवः भविष्यति । एतैः पाशैः स्वातन्त्र्यप्राप्तिः एव मुक्तिः । हिन्दुचिन्तनानि चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5963

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%8B%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D

ऋतम्

इदं दर्शनशास्त्रस्य विषयम् अस्ति। श्टब्स् संस्कृतसम्बद्धाः सर्वे अपूर्णलेखाः संचित्रसारमञ्जूषे योजनीये पुराणेतिहासमतानुसारेण ऋतस्यार्थः कोऽपिवैदिकदेवता।

5964

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A5%87%E0%A4%A4%E0%A4%A8%E0%A4%BE

चेतना

इदं दर्शनशास्त्रस्य विषयम् अस्ति। योगशास्त्रसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया दर्शनशास्त्रम्

5965

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%AE%E0%A5%80%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A4%BE

तत्त्वमीमांसा

इदं दर्शनशास्त्रस्य विषयः अस्ति। अत्रापि पश्यन्तु दर्शनशास्त्रम् श्टब्स् संस्कृतसम्बद्धाः सर्वे अपूर्णलेखाः संचित्रसारमञ्जूषे योजनीये

5966

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A5%88%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%A4%E0%A4%BE

नैतिकता

इदं दर्शनशास्त्रस्य विषयम् अस्ति। श्टब्स् संस्कृतसम्बद्धाः सर्वे अपूर्णलेखाः संचित्रसारमञ्जूषे योजनीये

5967

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A5%8D

प्रमाणशास्त्रम्

इदं दर्शनशास्त्रस्य विषयम् अस्ति। श्टब्स् संस्कृतसम्बद्धाः न प्राप्तः संस्कृतसम्बद्धभाषानुबन्धः सर्वे अपूर्णलेखाः सर्वे न प्राप्ताः भाषानुबन्धाः चित्रं योजनीयम् भाषानुबन्धरिहतपृष्ठेषु सामञ्जूषायोजनीया

5968

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%B2%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%83

अलङ्काराः

अलङ्कारः (Alankara) काव्यशास्त्रस्य विषयः अस्ति । अलङ्कारशब्दस्य व्युत्पत्तिः डुकृञ् (कृ)-धातुना अण् प्रत्ययं कृत्वा भूषणार्थे अलं-शब्देन समासं कृत्वा भवति । अलङ्कारः काव्यस्य भूषणं भवति यथा अङ्गद-कुण्डलादयः मनुष्यस्य भूषणानि भवन्ति । तथैव ते काव्यस्य सौन्दर्योत्कर्षहेतवः भवन्ति । अलङ्कारस्योपरि अनेकैः आचार्यैः विशदः विमर्शः कृतः । काव्यस्य सौन्दर्यविधायकेषु तत्त्वेषु अलङ्कारस्य कियत् स्थानम् कियत् प्राधान्यं वा इति विषये आचार्येषु मतभेदः वर्तते। परन्तु काव्योत्कर्षे अलङ्काराणाम् अत्यधिकं महत्त्वम् अस्ति इति मतं सर्वे अङ्गीकुर्वन्ति । काव्यस्य सौन्दर्यविधायकतत्त्वेषु कस्य तत्त्वस्य प्राधान्यम् आत्मतत्त्वत्वं वा इति मतमधिकृत्य काव्यशास्त्रस्य अनेके सम्प्रदायाः विकसिताः । अलङ्कारसम्प्रदायः अपि एतेषामेकः अस्ति । सम्प्रदायानां, तेषां प्रवर्तकाचार्याणां, प्रवर्तकग्रन्थानां च नामानि एतानि सन्ति - अलङ्काराः काव्याङ्गेष्वलङ्काराणां समुचितं स्थानमस्ति । भामहः, अलङ्काराः कटककुण्डलादयो यथा स्त्रीपुरुषयोश्शरीरसौन्दर्यमभिवर्धयन्ति तथा उपमादयोऽलङ्काराः काव्यशरीरस्य सौन्दर्यमभिवर्धयन्तीति कथयामास । सः रसमपि रसवदलङ्काररुपेण पर्यगणयत् । वामनः काव्यालङ्कारसूत्रवृत्तौ काव्यस्यात्मा रीतिरिति, अलङ्काराः काव्यसौन्दर्यमतिशाययन्तीति च प्रोवाच । दण्डी तु काव्यान्तस्सौन्दर्यस्यगुणाः एवाभिवर्धकाः इति, अलङ्कारास्तु काव्यस्य बाह्यशोभाकारणभूताः इति च, अकथयत् । ध्वनिकारो ध्वनिं काव्यात्मतया सिध्दान्तीकृत्य, सः ध्वनिर्वस्त्वलङ्काररसरुपेण त्रिविधो भवतीति व्याख्यातवान् । अभिनवगुप्तो पद्येऽप्यलङ्कारवैशिष्ट्यमभ्युपगतवान्, तथापि तेषां रसपर्यवसायित्वमेव युक्तं मेने । जगन्नाथपण्डितः व्यङ्ग्यरामणीयकतायामलङ्काराः प्रयोजकाः भवन्तीत्यवदत् । एवं लाक्षणिकाः केवलालङ्काराणां समुचितं स्थानमस्तीति मुक्तकण्ठमङ्गीचक्रुः । अर्थालङ्काराणामभावे शब्दसौन्दर्यं केवलं चित्तमावर्जयितुं न शक्नोतीति, अलङ्कारस्पर्शाऽभावे वाक्यान्यरमणीयानि भवन्तीति च केचन वदन्ति । अर्थालङ्काररहिताविधवेव सरस्वती इति, अग्निपुराणे व्याख्यातमस्ति । काव्यलक्षणकरणसमये मम्मटः, अनलङ्कृती पुनः क्वापि इत्यवदत् । तत्रापि स्फुटालङ्कारप्रतीत्यभावेऽपि नास्तिदोषः इत्येव तस्य आशयः, न तु सर्वथाऽलङ्कारविरहस्तस्याऽभिमतः । रसस्य ध्वनेश्चोपस्कारकास्सन्तोऽलङ्काराः काव्यस्य शोभामुद्दीपयन्तीत्यत्र नास्ति विप्रतिपत्तिः । वामनः तु सौन्दर्यमलङ्कारः स दोषगुणालङ्कारहानादानाभ्याम् काव्यशोभायाः कर्तारो धर्मा गुणाः तदतिशयहेतवस्त्वलङ्काराः ॥ इति सूत्रेषु, अलङ्कारस्वरुपं व्याख्यातवान् । काव्यशोभायाः अभिवर्धने हेतुभूताः अलङ्काराः भवन्तीति तस्याशयः । काव्यशोभाकरान् धर्मानलङ्कारान् प्रचक्षते॥ इति दण्डी अलङ्कारनिर्वचनमकरोत् । अलङ्कृतिरलङ्कारः, अलङ्क्रियतेऽनेन इत्यलङ्कारः, इति अलङ्कारशब्दस्य व्युत्पत्तिद्वयमस्ति । अनयोद्विर्वतीयव्युत्पत्तिरुपमाद्यलङ्काराणां विषयेऽनुगुणतया समन्वेति । ततश्च अलङ्कारो नाम अलङ्करणसाधनमित्येव विभाव्यं न त्वलङ्कार्यमिति । जगन्नाथपण्डितः स्वयं सुन्दरं सदन्योपस्कारकमलङ्कारशब्दवाच्यमवोचत् । सुन्दरत्वे सत्युपस्कारकत्वमलङ्कारत्वम् इति जगन्नाथेन प्रतिपादितम् । सङ्ख्याविषयः अलङ्काराणां संख्याविषयेमतभेदाः दृश्यन्ते । भरतो यमकाख्यमेकं शब्दालङ्कारं, उपमादीपकरूपकाख्यान् त्रीनर्थालङ्कारांश्च प्रत्यपादयत् । अग्निपुराणेऽष्टौ, विष्णुधर्मोत्तरपुराणे सप्तदश चालङ्काराः वर्णिताः । दण्डी पञ्चत्रिंशत्, भामहोद्भटौ षट्त्रिंशत्, च अलङ्कारान् कथयामासुः । मम्मटः एकषष्टिसंख्याकान्, विद्यानाथः, षट्षष्टिसंख्याकान् (रसवदादिभिस्सप्तभिर्मेलने त्रिसप्तातिः), विश्वनाथः नवसप्ततिसंख्याकान् जयदेवः एकाधिकशतसंख्याकान्, अप्पय्यदीक्षितः एकविंशत्युत्तरशतसंख्याकान् च, अलङ्कारान् पर्यगणयन् । शोभाकरमिश्रोऽलङ्कारसंख्यामितोऽप्यवर्धयत् । भरतप्रोक्तानि भूषणानि, लास्याङ्गानि, नाट्यालङ्काराः, केचित्सन्ध्यङ्गानि चार्वाचीनैरालङ्कारिकैरलङ्कारेषु विन्यस्तानि । किमिमे सर्वेऽप्यलङ्काराः भवन्ति ? केचनालङ्काराः अलङ्कारान्तरेषु, अन्तर्भावयितुं शक्यन्ते वा ? इति विमर्शो रसगङ्गाधरे परिदृश्यते । विभागाः अलङ्काराणां महत्त्वम् अनेनैव सिद्ध्यति यत् काव्यशास्त्रे अलङ्काराणां सङ्ख्या सततं वर्धमाना दृश्यते । सर्वप्रथमं भरतमुनेः नाट्यशास्त्रे चतुर्णाम् अलङ्काराणां वर्णनं प्राप्यते । ततः भामहः काव्ये अलङ्काराणां महत्त्वम् उपलक्ष्य अलङ्कारसम्प्रदायम् प्रावर्तयत् । एतेषां सङ्ख्या वर्धमाना जगन्नाथस्य रसगङ्गाधरे शताधिकं प्राप्ता । (प्रसारणीयः) आदौ अलङ्कारा: द्विधा वर्गीक्रियन्ते । शब्दालङ्कारः अर्थालङ्कारः केचिदुभयालङ्काराः इति तृतीयमपि भेदमाहुः । अर्थमनपेक्ष्य शब्दं केवलमाश्रित्य प्रवर्तमानाः अलङ्काराश्शब्दालङ्काराः उच्यन्ते । अर्थं केवलमाश्रित्य प्रवर्तमानाः अलङ्काराः अर्थालङ्काराः भवन्ति । शब्दार्थाश्रयाः अलङ्काराः उभयालङ्काराः कथ्यन्ते । अनुप्रासयमकादयश्शब्दालङ्काराः उपमारुपकादयोऽर्थालङ्काराः, पुनरुक्तवदाभासलाटानुप्रासादयः, उभयालङ्काराः भवन्ति । भोजः सरस्वतीकण्ठाभरणे शब्दालङ्काराः बाह्याः, अर्थालङ्काराः आभ्यन्तराः इति व्याजहार । जाति- गति- रीति- वृत्ति- च्छाया –मुद्रा –शय्यादयोऽपि शब्दालङ्काराः एवेति निश्चिकाय । औचित्यमनुसृत्य प्रयुक्ताश्शब्दालङ्काराः पाठकानामानन्दमभिवर्धयन्ति । संस्कृतकवयो वनयुध्दवर्णनादि सन्दर्भेषु शब्दालङ्कारान्बहुविधान् समायोजितवन्तः । आन्ध्रभाषाकवयोऽपि वन- जल- क्रिडा- पुष्पापचय-प्रभृति वर्णनेषु शाब्दालङ्कारप्रीतिमदर्शयन् । वस्तुतश्छन्दोयुक्ता रचनैव शब्दालङ्काररुपा इति केचिद्वदन्ति । अर्थालङ्काराणां योजनेन कवेः प्रतिभाकौशलमतीवाऽभिव्यज्यते । आनन्दजनकाः भावरामणीयकचमत्काराः एव मूलमलङ्काराणाम् । यद्यप्यलङ्कारास्समग्रलक्षणलक्षिताः भवन्ति, तथापि तेषामङ्गिसैन्दर्यजनकता यदि न स्यात्तदा तेऽलङ्काराणां प्रधानं कार्यमिति वदन्त्यालङ्कारिकाः । अलङ्काराः यदा ललनाशरीरमधिष्ठाय सौन्दर्यमभिवर्धयन्ति तदैव तेऽलङ्काराः शब्दवाच्या भवन्ति, न तु पेटिकास्थिता अलङ्काराः । एवं रसध्वन्युपरस्कारकाणामेवालङ्काराणामलङ्कारता सिध्यति । अन्यथा ते केवलमर्थचित्रा भवन्ति । केचित् रसमप्यलङ्कारं भावयन्ति । तन्न युक्तम् । यतो रसो न कमप्यलङ्करोति । अपि तु स्वयमलङ्कार्यो भवति । यो हयप्रधानो जायमानः अन्यमलङ्करोति स एवालङ्कारशब्दव्यपदेश्यो भवति । अतो रसः केवलमलङ्कार्यो भवति, न त्वलङ्कारः । प्रतापरुद्रीयेऽलङ्काराणां विभागः रुपक- परिणा सन्देहादयः (१६) प्रतीयमानौपम्याः । एष्वौपम्यं व्यङ्ग्यतया भासते न तु वाच्यतया । समोसोक्ति – पर्यायोक्ति – आक्षेप- परिकरादयः (१०) प्रतीयमान वस्तुकाः । एषु वस्तु व्यङ्ग्यतयाऽवभासते । रसवत् –प्रेय –ऊर्जस्वि- समाहित – भावोदय- भाव शान्ति – भावसन्धि – भावशबलताः (८) प्रतीयमानरसभावाः । एतेषु रसभावाः व्यङ्ग्यतयाऽभिव्यज्यन्ते । :शिष्टाः उपमादयोऽलङ्काराः (४०) अस्फुटप्रतीयमानौपम्यरसभावाः । एषु वस्तु – रस –भाव- औपम्यादयोऽस्फुटतया केवलं प्रतीयन्ते । साधर्म्य – विरोधादि मूलकतयाऽलङ्कारा द्वादश विद्या विभक्ताः । रुपक परिणामादयः (७) अभेद प्रधान साधर्म्याः । दीपकतुल्ययोगितादयः (८) भेदप्रधानसाधर्म्याः । उपमा – अनन्वयादयः (४) भेदाऽभेदप्रधानसाधर्म्याः । एवं साधर्म्यमूलकाः अलङ्कारा (१९) एकोनविंशति भेदभिन्नाभवन्ति । उत्प्रेक्षाऽतिशयोक्त्य्लङ्कारौ (२) अध्यवसायमूलौ । उपमेयं वाच्यतयाऽनुक्त्वा उपमानमात्रमुक्त्वा तयोरभेदकथनमध्यवसायः उच्यते । विभावना विशेषोक्त्यादयः (१०) विरोधमूलाः । एषु कार्यकारणवैरुध्यमुपलक्ष्यते । यथासंख्य- परिसंख्य- प्रभृतयः (५) वाक्यन्यायमूलाः भवन्ति । वाक्यन्यायमीमांसाशास्त्रसम्बध्दाः भवन्ति । परिवृत्ति- प्रत्यनीक –प्रभृतयः (८) लोकव्यवहारमूलाः । काव्यलिङ्ग – अनुमान –अर्थान्तरन्यासाः (३) तर्कन्यायमूलाः । कारणमाला एकावली – मालादीपकसाराः (४) श्रृङ्खलावैचित्र्यमूलाः । हारस्थानां मौक्तिकानां रत्नादीनां च पौर्वापर्यसम्बन्धेन सौन्दर्यातिशयो यथा भवति तद्वदत्रापि वैचित्र्यं भवति । व्याजोक्ति- अपह्नवौ (२) विशेषणवैचित्र्यमूलकौ भवतः । शिष्टाः श्लेषादयः (३) केवलालङ्काराः भवन्ति । अत्र न कस्यापि न्यायादेरपेक्षा वर्तते । केचित् पुनः शास्त्रीयांशानां प्रवेशमालम्ब्य अलङ्कारान् व्याकरणमूलकाः, मीमांसामूलकाः, न्यायशास्त्रमूलकाः, वेदान्तशास्त्रमूलकाः इति व्यभजन् । प्राचीनालङ्कारिकाः केचिदुपमायाः, अन्ये वक्रोक्तेः, अपरे श्लेषस्य च प्राधान्यमदुः । वामनः, उपमालङ्कारं सर्वालङ्कारबीजभूतममन्यत । अतोऽयमुपमागर्भानलङ्कारान् विस्तरेण प्रत्यपादयत् । अर्वाचीनाः आलङ्कारिकाः वामनमतमेवाऽनुसरन्तः, स्वीयग्रन्थेषु उपमायाः प्राथम्यं प्राधान्यं चाकल्पयन् । दण्डी बहून् उपमालङ्कारभेदानकथयत् । अप्पय्यदीक्षितश्चित्रमीमांसायां – उपमैका शैलूषी संप्राप्ता चित्र भूमिका भेदान् । रञ्जयति काव्यरङ्गे नृत्यन्ती तद्विदां चेतः ॥ इति प्रतिपादयन् उपमाया व्यापकतामकथयत् । भामहस्सर्वेऽप्यलङ्काराः वक्रोक्तयः एवेति संभावयामास । वक्रोक्तिर्नाम स्वभावविरुध्दाः चमत्कारसंशोभिताः च विकटोक्तिरेव । तथा विकटतया कथनेनैव चमत्कारोदयो भवति, पाठकानामानन्दोऽप्यभिवर्धते । वक्रोक्ते रभावादेव स्वभावोक्तिं भामहोऽलङ्कारतया न स्वीचकार । कुन्तको भामहस्य वक्रोक्तिवादमभ्युपगम्य, वक्रोक्तिरेव काव्यजीवितमिति सिध्दान्तयामास । मम्मटः अतिशयोक्तिं सर्वालङ्कारबीजभूतामभावयत् । अस्य अतिशयोक्तिः, भामहाभिमताः वक्रोक्तिश्च अभिन्ने एव । सैषा सर्वैव वक्रोक्ति रनयार्थो विभाव्यते । यत्नोऽस्यां कविना कार्यः कोऽलङ्कारोऽनया विना ॥ इति भामहः वक्रोक्तेः प्राधान्यं समुदघोषयत् । सर्वेऽप्यलङ्काराश्श्लेषसंस्पर्शेन शोभातिशयं पुष्णन्तीति केचिदमन्यन्त । श्लेषः पुष्णाति सौभाग्यं प्रायो वक्रोक्तिषु स्थितम् । इति वाक्यमत्रप्रमाणम् । अलङ्काराणां माहात्म्यात् काव्यानां प्रौढत्वं सौन्दर्यं चाभिवर्धते । उपमाद्यलङ्काराः वर्ण्यवस्तुषु विद्यमानमप्रत्यक्षं सौन्दर्यं प्रत्यक्षं विधाय परामनुभूतिमनुभावयन्ति । अधरकिसलय इत्युक्ते अधरे विद्यमानं मार्दवमारुण्यं च प्रत्यक्षीभूय मानसमानन्दयति । एवमलङ्काराः अपरिचितेऽपि वस्तुनि विद्यमानं स्वरुपं स्वभावं च प्रत्यक्षकल्पं विधायानुभूतौ स्थापयन्ति । वयं न कदापि गवयाख्यं मृगं दृष्टवन्तस्तथापि, गोसदृशो गवयः इत्युक्ते गवयस्य स्वरुपस्वभावौ विज्ञायेते । अलङ्काराः वर्णस्य भावस्य स्पष्टतां सम्पादयन्ति, निरुप्यमाणस्य वर्णांशस्य वैशद्यं च प्रकाशयन्ति । तेन च सहृदयानां मनांसि रञ्जितानि भवन्ति । विद्यानाथो मम्मटस्य – उपस्कुर्वन्ति तं सन्तं येऽङ्गद्वारेण संश्रिताः । हारादिवदलङ्कारा स्तेऽनुप्रासोपमादयः ॥ इति श्लोकमेवं व्यवृणोत् । करचरणाद्यवयवगतैर्वलयनूपुरादिभिर्यथा अवयवी अलङ्क्रियते, तथा काव्यावयवभूतशब्दार्थनिष्ठैरनुप्रासोपमादिभिरलङ्कारैरङ्गिभूतं काव्यमलङ्क्रियते इति । अलङ्कारास्सौन्दर्याधायकाः इति सत्यमेव, तथापि तेषामुपनिबन्धने कविभिस्सातिशयं सावधानैर्भाव्यम् । अन्यथाऽलङ्काराः गडुप्रायास्सन्तो विकृतिभूताः भवन्ति । प्रतिभाशालिनः कवयो न कदापि प्रयत्नपूर्वकमलङ्कारसंयोजनमिच्छन्ति । ते सहजतयैव सिद्ध्यन्ति तेषाम् । काव्यप्रतिपाद्यानां रसभावानामुपस्कारकतया अलङ्काराः यदा निवेश्यन्ते तदैव काव्यस्य शोभामतिशाययन्ति । सन्निवेशस्य अनुगुणतया प्रयुक्ताश्शब्दालङ्काराः अपि सौन्दर्यपोषकाः जायन्ते । असमयेऽनुचिततया प्रयुक्ताः अलङ्काराः पाण्डित्यविशेषस्य प्रतिभा विलासस्य च प्रकाशकास्सन्तोऽपि, आत्मभूतस्य ध्वनेर्भञ्जकाः भवन्ति, काव्यस्य च कृत्रिमतामापादयन्ति । तादृशालङ्कारसम्पन्नानि काव्यानि चित्रकाव्यानीति व्यपदिश्यन्ते । आनन्दवर्धनः काव्येऽलङ्कारप्रयोगसन्दर्भे कविना पालनीयान् नियमान् समीक्षाप्रकारांश्च निरवोचत् । अलङ्कारास्समुचिते समये स्वीकरणीयाः । ते अप्रयत्नसिध्दा भवेयुः । ते रस परन्त्रतया विन्यसनीयाः । अलङ्कारस्याद्यन्तं पोषणं कर्तव्य मित्यभिनिवेश सत्याज्यः । अलङ्कारा स्सर्वदाऽङ्गभूता भवेयुः । प्रतिभावतां कवीनां काव्येषु, अलङ्कारा अपृथग्यत्न निर्वर्त्य महमहमिकया परापतन्ति । मनोरञ्जकानां वाक्प्रकाराणा मनन्ततयाऽलङ्कारा अपि, अनन्ता भवेयुः । तेषां प्रत्येकशो निरुपणं दुस्साधमेव भवति । परं प्राचीना आलङ्कारिका अलङ्काराणां स्वरुपस्वभावयो राविष्करणे, तेष्वन्योन्यभेदानां प्रतिपादने, तदीयाना मवान्तरभेदानां निरुपणे च महान्तं कौशलं प्रदर्शयामासुः । सर्वेऽलङ्कारा अभिधारुपा भवन्तीति केचित् ब्रुवन्ति । ते च ध्वने रङ्गभूता ध्वनिसम्बन्ध संशोभिता स्सन्त एव मनोहरा भवन्ति । अर्थ रामणीयकस्य कदाचित् व्यङ्ग्यार्थो मूलहेतु र्भवति । एवं वाच्यार्थोऽपि कदाचित् हेतुभूतो भवेत् । ततश्च रमणीयार्थ प्रतिपादन तत्परः कविः, सदा ध्वनावेव केवल मनुरक्तिं विहाय मध्ये मध्ये गुणीभूतव्यङ्ग्य मार्ग मप्यनुसरति । समासोक्ति – अप्रस्तुतप्रशंसा- दीपक् –परिकरादयोऽलङ्कारा गुणीभूतव्यङ्ग्या एव भवन्ति । ध्वनि रङ्गी, अलङ्कार्यश्च भवति । अलङ्कारोऽङ्गभूतः । कदाचि द्यदि व्यङ्ग्यभूतस्य, अलङ्कारस्य प्राधान्यं तदा स ध्वनि रेव भवति । व्यङ्ग्यस्याऽप्राधान्ये च गुणीभूतव्यङ्ग्यो भवति । अलङ्काराणां ध्वन्यङ्गतया निवेशने एव कविभिः, सदा प्रयत्नो विधेयः । अलङ्काराणामुत्पत्तिः यस्यां कस्या मपि भाषायां काव्य सम्बन्धिनां गुणालङ्कारादीनां बीजानि सहजतयैव निविष्टानि भवन्ति । तान्येव बीजानि काव्येषु कविभिः परिष्कृतानि सन्ति स्पष्टतां प्राप्य पाठकेष्वानन्दं जनयन्ति । सामान्यानां जनानां सम्भाषणेऽपि विना प्रयत्न मलङ्कारा स्सहजतया परापतन्तो दरीदृश्यन्ते । “ प्रक्षालनाध्दि पङ्कस्य् दूरा दस्पर्शनं वरम्”, “ भुजङ्ग एव जानीते भुजङ्ग चरणम्” "अयं राक्षसः” "तस्य स एव सदृशः” इत्यादिषु व्यवहारेषु, अलङ्कारै स्साकं छन्दसोऽपि बीजानि दृश्यन्ते । प्रपञ्चवाङ्मय एव प्रथम इति वक्तव्यः ग्रन्थः ऋग्वेदः । तत्र बहवः काव्यगुणाः प्रसिध्दा अलङ्कारा श्च लक्ष्यन्ते । सूर्यो देवी मुषसं रोचमानां । मर्यो न योषामभ्येति पश्चात् ॥ इति वर्णनं सूर्यसूक्ते वर्तते । यथा मर्त्यस्सुन्दरीं युवतिं पश्चादनुसरति तथा सूर्योऽपि रोचमानां उषोदेवीमनुस्रतीति भावः । अन्यत्र 'मात्रा स्नातानुलिप्तायुवति रिव त्व मात्मनः शरीर लावण्यं सर्वेभ्यः प्रदर्शयसि’ एव माद्यर्थकानि सूक्तानि उपमालङ्कार शोभितानि ऋग्वेदे तत्र तत्रोपलभ्यन्ते । निरुक्ते यास्काचार्यः “ अथ उपमाः” इत्युपक्रम्य द्वादशविधान् उपमाभेदान् प्रतिपादितवान् । अनेन तस्मिन्नेव काले, अलङ्कारशास्त्रस्य विकासोऽवर्तत इत्यनुमातुं शक्यते । श्रीमद्रामायणॆ महाभारते पाणिनीयादिषु च, अलङ्कार प्रशंसा दृश्यते । वात्स्यायन निर्मितेषु कामसूत्रेषु, चतुष्षष्टि कलास्वन्यतमत्वेन परिगणितस्य क्रियाकल्पस्य व्याख्याता "काव्यालङ्कार इत्यर्थः” इति विवरण मकरोत् । ललितविस्तर ग्रन्थे क्रिया कल्पकलायाः प्रस्तावो वर्तते । क्रिस्तु शतक प्रारम्भे निर्मितेषु केषुचित् संस्कृतभाषा शासनेषु शब्दालङ्कारा गुणा श्च प्रस्तुताः । अनन्तरकाले काव्य रुपकादिषु शब्दार्थालङ्कारा बहुशः प्रयुक्ताः । आलङ्कारिका स्सर्वान् तानलङ्कारान् क्रोडीकृत्य, परिशील्य तेषु विद्यमानान् भेदान् अवान्तरभेदां श्च न्यरुपयन् । त्रिचतु स्संख्याका एवालङ्काराः प्रारम्भे वर्तमाना आसन् । कालक्रमेणाऽलङ्काराणां संख्या शताधिका संजाता । अलङ्काराणामभावेऽपि कवे श्चातुर्य वशात् रसाः प्रतीयेरन् । केषुचित्स्थलेषु रसानां पुष्टिं सम्पादयन्त्यलङ्काराः । परं रस एवाऽलङ्कारेषु गर्भितो भवतीति वक्तु मयुक्तम् । कदाचित् शब्दालङ्कारा रस भञ्जका अपि भवेयुः । अत स्तेषां प्रयोगे कविभि स्सावधनै र्वर्तनीय मस्ति ।मुक्ताहारादयो यथाऽङ्गभूतानां कण्ठादीनां शोभां जनयन्तोऽन्ततः, अङ्गिन श्शोभां सम्पादयन्ति तथा काव्याङ्गभूत शब्दार्थानां वैचित्र्यं प्रथमं सम्पाद्य, यमकोपमादयोऽलङ्काराः, पर्यन्तेऽङ्गिभूतस्य रसस्य काव्यस्य च सौन्दर्य मभिवर्धयन्ति । यदि तत्र रसो न भवेत्तदाऽलङ्काराः केवलं शब्दार्थ वैचित्र्य मात्र सम्पादका भवन्ति । एव मलङ्कारा गुण- रीति- वृत्त्या द्यपेक्षया नात्यन्तप्रधाना इति वक्तुं शक्यते । तथापि लाक्षणिका स्सर्वे काव्येऽलङ्काराणां समुचितं स्थान मस्तीत्येवाङ्गीकुर्वन्ति । रसादिभ्यः व्यङ्ग्याच्च् भिन्नः, शब्दार्थयो रन्यतर माश्रित्य प्रवर्तमानः, परम्परया प्रधानेन रसादिना सम्बध्दः चमत्कृति सम्पादकः पदार्थ एवाऽलङ्कारः । रससम्प्रदायः - भरतमुनिः (नाट्यशास्त्रम्) अलङ्कारसम्प्रदायः - भामहः (काव्यालङ्कारः) रीतिसम्प्रदायः - वामनः (काव्यालङ्कारः) ध्वनिसम्प्रदायः - आनन्दवर्धनः (ध्वन्यालोकः) वक्रोक्तिसम्प्रदायः - कुन्तकः (वक्रोक्तिजीवितम्) औचित्यसम्प्रदायः - क्षेमेन्द्रः (औचित्यविचारचर्चा) शब्दप्रधानः अलङ्कारः शब्दालङ्कारः, अर्थप्रधानः अलङ्कारः अर्थालङ्कारः । शब्दालङ्कारः स्यादर्थालङ्कारो वा, उभयत्र शब्दस्य अर्थस्य च उभयस्य चमत्कारोत्पादने भूमिका भवति । भेदस्तु तयोः प्राधान्ये भवति । अर्थालंकारेषु भ्रान्तिमान अलंकारॊ यथा- समता अथवा सादृश्‍यकारणात् कस्मिश्चित् वस्‍तौ अन्‍यवस्‍तो: वर्णनं भ्रान्तिमान् अलंकार: कथ्‍यते । साम्‍यादतस्मिस्‍तद्बुद्धिर्भ्रान्तिमान् प्रतिभोत्थित: । अर्थात् यत्र समानता कारणात् कस्मिश्चित् वस्‍तौ कविकल्‍पनया कस्‍यचित् अन्‍यस्‍य वस्‍तो: निश्‍चयात्‍मकं ज्ञानं भवति तत्र भ्रान्तिमान् अलंकार: भवति । उदाहरणम् - मुग्धा दुग्‍धधिया गवां विदधते कुम्‍भानधो बल्‍लवा: । कर्णे कैरवशंकया कुवलयं कुर्वन्ति कान्‍ता अपि ।। कर्कन्‍धुफलमुच्चिनोति शबरी मुक्‍ताफलाशंकया । सान्‍द्रा चन्‍द्रमसो न कस्‍य कुरूते चित्‍तभ्रमं चन्द्रिका ।। प्रस्‍तुतोदाहरणे चन्‍द्रमस: मयूखे दुग्‍धस्‍य, कुवलये कुमुदस्‍य एवं च कर्कन्‍धुफले मुक्‍ताफलस्‍य कविकल्‍पनया भ्रान्तिपूर्णं वर्णनं कृतमस्ति अ‍त: अत्र भ्रान्तिमान् अलंकार: अस्ति । अर्थालंकार: - दृष्‍टान्‍त अलंकार: वाक्‍ययो: उपमानोपमेयायो: प्रतिबिम्‍बनं दृष्‍टान्‍त अलंकार: कथ्‍यते । दृष्‍टान्‍तस्‍तु सधर्मस्‍य वस्‍तुन: प्रतिबिम्‍बनम् । अर्थात् द्वयो: वाक्‍ययो: धर्मयुक्‍तवस्‍तो: (उपमानस्‍य च उपमेयस्‍य च) बिम्‍बप्रतिबिम्‍बभाव: दृष्‍टान्‍तअलंकार: कथ्‍यते । तात्‍पर्यमस्ति यत् यत्र उपमेय, उपमानभूतयो: वाक्‍ययो: धर्मयुक्‍तउपमेयउपमानयो: प्रतिबिम्‍बनं वर्णितं भवति तत्र दृष्‍टान्‍तअलंकार: भवति । विशेष: - बिम्‍ब-प्रतिबिम्‍बभाव: - 'द्वयोरर्थयोर्द्विरुपादानं बिम्‍बप्रतिबिम्‍बभाव:' । एकस्‍य अर्थस्‍य शब्‍दद्वयेन अभिधानं वस्‍तुप्रतिवस्‍तुभाव: । द्वयो: अर्थयो: द्वि: उपादानं बिम्‍ब‍प्रतिबिम्‍बभाव: ।। -आचार्य विश्‍वनाथ: । दृष्‍टान्‍तपदस्‍योत्‍पत्ति: - 'दृष्‍टोन्‍तो निश्‍चयो यत्र स दृष्‍टान्‍त: ।' उदाहरणम् - अविदितगुणापि सत्‍कविभणिति: कर्णेषु वमति मधुधाराम् । अनधिगत परिमलापि हि हरति दृशं मालतीमाला ।। प्रस्‍तुतोदाहरणे 'सत्‍कविभणिति' उपमेयं, 'मालतीमाला' उपमानं च अस्ति । एतयो: मध्‍ये बिम्‍ब-प्रतिबिम्‍बभाव: अस्ति अथ च एतयो: गुणा: अपि बिम्‍बप्रतिबिम्‍बभावं वहन्ति अत: दृष्‍टान्‍तअलंकार: अस्ति । अलङ्काराः संचित्रसारमञ्जूषे योजनीये बाह्यानुबन्धः योजनीयः बाह्यसम्पर्कः काव्यालङ्कारकोश: काव्यालङ्कारभेदकोश:

5972

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A5%8D

प्लातोन्

(कालः – क्रि.पू. ३८४ तः क्रि.पू.३२२) बाल्यम् अयम् प्लातोन् प्रपञ्चस्य प्रथमः जीवविज्ञानी अस्ति । आधुनिकानाम् इतिहासकाराणां "वैज्ञानिकं विधानं” निरूपितवान् अरिस्टाटल् एव । सः क्रि.पू.३८४तमे वर्षे ग्रीस्-देशस्य "सगिर" इति प्रदेशे जन्म प्राप्नोत् । अयम् अरिस्टाटल् दिग्विजययात्रां कुर्वन्, विश्वम् एव जित्वा आग्च्छामि इति वदन्, भारतं प्रति आगत्य पुरूरवेण पराजितः सन् प्रतिगतस्य चक्रवर्तिनः अलेग्साण्डरस्य गुरुः । विश्वे एव अद्वितीयस्य विज्ञानचिन्तकस्य अरिस्टाटलस्य पिता म्यासिडेनियाराजस्य आस्थाने वैद्यः आसीत् । तस्मात् एव कारणात् अरिस्टाटल् विज्ञाने, तत्त्वज्ञाने च आसक्तिं प्राप्नोत् । अरिस्टाटल् तत्त्वशास्त्रं, गणितं, भौतविज्ञानं, खगोलविज्ञानं, रसायनविज्ञानं, जीवविज्ञानं च अधीत्य संशोधनानि अपि अकरोत् । तर्कविद्या क्रि.पू.३६७तमे वर्षे प्लातोनस्य पिता दिवङ्गतः । तदा अरिस्टाटल् १७ वर्षीयः आसीत् । तदा सः अथेन्स्-नगरं गत्वा सुप्रसिद्धस्य तत्त्वशास्त्रज्ञस्य प्लेटोवर्यस्य शिष्यत्वं प्राप्नोत् । २० वर्षाणि यावत् प्लेटोसमीपे अध्ययनम् अकरोत् अरिस्टाटल् । अरिस्टाटल् अत्यन्तं बुद्धिमान् आसीत्, सदा प्रश्नान् पृच्छति स्म च । तस्मात् गुरुः प्लेटो सन्तुष्टः भवति स्म । अतः एव अरिस्टाटल् गुरोः प्लेटोः प्रियः शिष्यः सञ्जातः । अरिस्टाटल्स्य ३७तमे वयसि गुरुः प्लेटो अपि कालवशः जातः । तदनन्तरम् अरिस्टाटल् १२ वर्षाणि यावत् ग्रीस्-देशे, एषियामैनर्-देशेषु सञ्चरन्, पाठयन्, प्रकृतिवीक्षणं कुर्वन्, लिखन् च कालम् अयापयत् । सर्वदा तस्य् हस्ते किमपि एकं पुस्तकं भवति स्म एव । यत् यत् पश्यति तत् सर्वम् अपि टिप्पणिपुस्तके उल्लिखति स्म अरिस्टाटल् । जीविनां लोके स्वेन दृष्टं सर्वम् उल्लिखन् १८० प्रभेदान् मीनान्, शुक्तिमतान् प्राणीन्, जले वसतः जन्तून् च संशोध्य, नामोल्लेखं कृत्वा विवृतवान् आसीत् । तदनन्तरं भूमौ वसतः प्राणीन् अपि तत्र पट्टिकायां योजितवान् । तदनन्तरं तेषां सर्वेषां प्राणिनां दैहिकलक्षणानाम् अनुगुणं वर्गीकरणम् अपि अकरोत् । तस्मात् एव कारणात् अरिस्टाटल् जगति एव प्रथमः जीवविज्ञानि इति प्रसिद्धिम् अपि प्राप्नोत् । केषाञ्चन प्राणिनां कशेरुकं भवति ते कशेरुकाः । केषाञ्चन प्राणिनां कशेरुकं न भवति ते अकशेरुकाः । केचन प्राणिनः अण्डरूपेण जन्म प्राप्नुवन्ति । अन्ये केचन प्राणिनः मातृवत् रूपं प्राप्य जन्म प्राप्नुवन्ति । केषाञ्चन प्राणिनां शरीरस्य उष्णता तेषां वसतिस्थानस्य परिसरस्य अनुगुणं परिवर्तते । कदाचित् शीतलं कदाचित् उष्णं वा भवति शरीरम् । ते शीतरक्तप्राणिनः । केषाञ्चन प्राणिनां शरीरस्य उष्णता सर्वदा समाना भवति । ते च उष्णरक्तप्राणिनः । इत्येतान् अंशान् संशोध्य उल्लिखितवान् । अरिस्टाटल्स्य अपेक्षानुगुणं सस्यानं प्राणिनां च प्रभेदानां सङ्ग्रहणाय तस्य शिष्यः अलेक्साण्डरः व्याधान्, वाटिकारक्षकान्, धीवरान् च असूचयत् । जगति विद्यमानस्य सर्वस्य अपि देशस्य प्राणिवैविध्यं, सस्यवैविध्यं च सङ्ग्रहीतुं ग्रीस्-देशे, एषियाखण्डे च सहस्राधिकाः नियुक्ताः आसन् अलेक्साण्डरेण । तैः सङ्गृहीतं सर्वं प्राप्य अध्ययनं संशोधनं च कृत्वा अरिस्टाटल् "जीवशास्त्रस्य पितामहः” इति प्रसिद्धः सञ्जातः । जगतः ज्ञानभण्डारं प्रवेष्टुम् अरिस्टाटल् समीपे विद्यमाना कुञ्चिका नाम तर्कः एव । वस्तुस्थितिः तेन अरिस्टाटलेन प्राप्तस्य ज्ञानस्य आधारः आसीत् । परितः विद्यमानं सर्वम् अपि सूक्ष्मेक्षिकया परिशील्य, वास्तविकैः अंशैः सिद्धान्तं निरूपयतः तस्य वैज्ञानिकः मनोधर्मः आसीत् । अयम् अरिस्टाटल् न केवलं शिष्यान् बोधयति स्म अपि तु सामान्यानां जनानाम् अवगमनाय् उपन्यासम् अपि करोति स्म । अरिस्टाटल् ४०० पुस्तकानि लिखितवान् इति ज्ञायते । तस्य पुस्तकानि ४ शतकस्य ग्रीक्विद्वत्ततायाः विश्वकोषः इति वक्तुं शक्यते । सः खगोलविज्ञानविषये, भौतशास्त्रे, काव्ये, जीवशास्त्रे, प्राणिशास्त्रे, राज्यशास्त्रे, तर्कशास्त्रे, नीतिशास्त्रे, वाक्पटुत्वविषये च ग्रन्थान् अलिखत् । २०००वर्षेभ्यः पूर्वं तेन कृतानि संशोधनानि अवलोकनानि च अद्यतनीयाः विज्ञानिनः अपि अङ्गीकुर्वन्ति । मरणम् क्रि.पू.३२३तमे वर्षे चक्रवर्ती अलेक्साण्डरः "ब्याबिलान्” इति प्रदेशे मरणम् अवाप्नोत् । तदा शिष्यस्य मरणवार्तां ज्ञात्वा, स्वस्य प्राणानाम् अपायम् अवलोक्य "काल्सिस्” इति प्रदेशं प्रति पलायनम् अकरोत् । तदनन्तरवर्षे एव ६३तमे वयसि क्रि.पू.३२२तमे वर्षे अरिस्टाटल् दिवं गतः । विश्वस्य इतिहासे एव "आश्चर्यकरः गुरुः” इति कीर्तिं प्राप्तवान् अस्ति अरिस्टाटल् । विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5974

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%A8%20%E0%A4%B2%E0%A5%82%E0%A4%A5%E0%A4%B0

मार्टिन लूथर

विख्यात लेखकः दार्शनिकः च आसीत्। विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5975

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%8F%E0%A4%A1%E0%A4%AE%20%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%A5

एडम स्मिथ

विख्यात लेखकः दार्शनिकः च आसीत्। विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5976

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2%20%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8

कार्ल मार्क्स

विख्यात लेखकः दार्शनिकः च आसीत्। विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः सारमञ्जूषा योजनीया‎

5977

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%AE%20%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%AF%E0%A4%B0

विलियम शेक्सपीयर

आंग्लभाषायाः विख्यातः एकः लेखकः । तेन लिखितानि कानिचन नाटकानि विश्वप्रसिद्धानि सन्ति । विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया आङ्ग्ललेखकाः

5979

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A4

सुकरात

विख्यात लेखकः दार्शनिकः च आसीत्। ग्रीक सभ्यतायाः एकः महान्तः दार्शनिकः। विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5980

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A4%83%20%28%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%A8%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B6%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%83%29

पितागोरः (यवनदार्शनिकः)

पितागोरः सम्यनगरवासी (५७० इत्यस्मात् ४९५ इति पर्यन्तं सामान्ययुगात् पूर्वम् जीवितः) नाम कश्चन प्राचीनः यवनः दार्शनिकः ग्णितज्ञः च आसीत् । पितागोर-नामकस्य धर्मस्य संस्थापकः च् आसीत् । तस्य राजनैतिकधार्मिकशिक्षा यवनदेशेषु सुप्रसिद्धा आसीत् । प्लेटो, अरिस्तोतलः, इत्येतेषां दर्शणानाम् अपि मार्गदर्षकः आसीत् सः। सः सम्यद्वीपे रत्नलेखकस्य म्नेसार्चुः इत्यस्य पुत्रः इति भाति। आधुनिकविद्वांसः अङ्गीकृतवन्तः यत् पितागोरः प्रायः ५३० सा.यु.पूर्वम् दक्षिण इटलीदेशस्य क्रोटोन्-नगरं गतः, यत्र सः एकं विद्यालयं स्थापितवान् यस्मिन् दीक्षिताः गोपनीयतायाः शपथं कुर्वन्ति स्म, साम्प्रदायिकं, तपस्वी जीवनशैलीं च यापयन्ति स्म अस्मिन् जीवनशैल्यां आहारनिषेधानां संख्या आसीत्, येषु परम्परागतरूपेण शाकाहारः अपि अन्तर्भवति इति कथ्यते, यद्यपि आधुनिकविद्वांसः शङ्कयन्ति यत् सः पूर्णशाकाहारं अङ्गीकृतवान् वा इति। गणित , सङ्गीतसिद्धान्तः खगोलशास्त्रे च तस्य महत् प्रभावः आसीत् । अद्यत्वेऽपि गणितशास्त्रे तस्य सिद्धान्ताः प्रयुज्यन्ते । सः स्वसमयस्य महान् विचारकेषु अन्यतमः आसीत् । तस्य जीवनस्य विषये बहु सूचनाः नास्ति । तस्य बाल्यकालः सुष्ठु आसीत् इति कथ्यते । द्वौ वा त्रयौ वा भ्रातृभिः सह वर्धमानः सः सुशिक्षितः आसीत् । सः सर्वकारेण सह तेषां विद्यालयशिक्षणेन सह न सहमतः आसीत्, अतः सः क्रोटोन्-नगरं गत्वा स्वशासने अनुयायिनां स्वस्य सम्प्रदायस्य (अल्पसमाजस्य) स्थापनां कृतवान् । तस्य अनुयायिनां किमपि व्यक्तिगतं सम्पत्तिः नासीत्, ते सर्वे शाकाहारिणः आसन् । पितागोरः तान् सर्वान् उपदिशति स्म, तेषां कठोरनियमानां पालनम् अपि कर्तव्यम् आसीत् । केचन वदन्ति यत् सः एव प्रथमः व्यक्तिः आसीत् यः philosophy इत्यस्य पदस्य आदौ प्रयोगं कृतवान् । यतः सः स्वसमूहेन सह अतीव निकटतया कार्यं कृतवान्, तस्मात् तस्य कृतीनां अनुयायिनां कृतीनां कथनं कदाचित् कठिनं भवति । पैतागोरिणः कृते धर्मः महत्त्वपूर्णः आसीत् । ते "१+२+३+४" (यत् १० समम्) इति शपथं कृतवन्तः । ते अपि मन्यन्ते स्म यत् आत्मा अमरः अस्ति, पुनर्जन्मचक्रं गच्छति यावत् सः शुद्धः न भवितुम् अर्हति । एते प्राणाः पशु-वनस्पति-जीवने अपि सन्ति इति तेषां मतम् आसीत् । सम्बद्धाः लेखाः भारतम् संस्कृतम् अष्टाङ्गयोगः हठयोगः विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया दर्शनशास्त्रिणः

5981

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%A8%E0%A5%87%20%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4

रने देकार्त

विख्यात लेखकः दार्शनिकः च आसीत्। विदेशीयव्यक्तिसम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः सारमञ्जूषा योजनीया‎ व्यक्तयः

5985

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A4%AE%E0%A5%8D

अङ्गकोरवाटम्

अङ्गकोरवाटम् (संस्कृतमूलम् नगरम्-वाटम्) कम्बोजदेशे विश्व-विख्यातं विष्णुमन्दिरम् अस्ति। अस्य निर्माणं १२शतके सूर्यवर्मन्-२ सम्राज्ञा कृतम्। आधुनिकं महत्त्णावम् अङ्गकोरवाटं तु विश्व-प्रत्याभूति-स्थलम् (विश्व-प्रत्याभूति-स्थलम्) अस्ति। विश्वेस्मिन् इदं पर्यटनस्थानम् अतीव लोकप्रियम् अस्ति। इदं वास्तुशास्त्रस्य अनुपमम् उदाहरणम्। अत्र सूर्योदयः सूर्यास्तः च रमणीयः भवति। सनातनधर्मस्य इदं महत्वपूर्णं तीर्थस्थानम्। चित्रसङ्ग्रहः सन्दर्भाः हिन्दू-विज़्डम सुभाष काक In Science and Civilization in Ancient India, vol2, G.C. Pande (ed.). Centre for Studies in Civilizations, New Delhi, 2002 बाह्यसम्पर्कः अङ्गकोरवाटम् भारतेतिहाससम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः

5986

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%BE

चम्पा

चम्पा दक्षिणपूर्व-एशियामहाद्वीपे प्राचीनं शैवराज्यंम् आसीत्। राज्यस्य पञ्चविभागाः - इन्द्रपुरम् अमरावती (चम्पा) विजय (चम्पा) कौठर पाण्डुरङ्ग (चम्पा) आगम: अग्रे चम्पाजनाः राजानः च शैवधर्मस्य अनुयायिनः अभवन्। कालान्तरे इसलां तथा बौद्धधर्मीयाः अपि अवर्धन्त । जावाप्रदेशे विद्यमाने अभिलेखे उल्लिखितम् अस्ति यत् मजापहितसाम्राज्यस्य राजा कीर्तिविजयः तस्य पत्नी चम्पायाः राजकुमारी द्वारवती च इस्लाममतं स्वीकृतवन्तौ इति । अस्मिन् काले अन्ये बौद्धजातीयः अपि अत्र आगताः । अवशेषाः चम्पासंस्कृतेः अवशेषाः वियतनाम अद्य अपि मिलन्ति । तेषु कश्चन शैव मन्दिरं विद्यते। राजवंश राजवंश II 377 भद्रवर्मन् १ ? गंगाराज ? मनोरथवर्मन् राजवंश III circa 510 देववर्मन् (चम्पा) circa 526/9 विजयवर्मन् राजवंश IV circa 529 ? रुद्रवर्मन् १ circa 605 शंभुवर्मन् circa 629 ? कन्दर्पवर्मन् ? -645 भासधर्म 645- ? भद्रेश्वरवर्मन् (d. 653 ? (f) 653- ? विक्रान्तवर्मन् १ circa 685-c. 730 विक्रान्तवर्मन् २ circa 749/58 रुद्रवर्मन् २ पाण्डुरंग वंश circa 757 : पृथिवीन्द्रवर्मन् circa 774 : सत्यवर्मन् circa 793 : इन्द्रवर्मन् circa 801 : हरिवर्मन् circa 820-860 : विक्रान्तवर्मन् ३ भृगु वंश circa 877 : इन्द्रवर्मन् २ circa 896-905 : जयसिंहवर्मन् 905-910 : भद्रवर्मन् २ 911-vers 971 : इन्द्रवर्मन् ३ 989- ? : विजय श्री हरिवर्मन् २ circa 989 : यंपुकु विजय श्री दक्षिण वंश 1041-1059 : जयसिंहवर्मन् २ 1059-1060 ? : भद्रवर्मन् ३ circa 1060 : रुद्रवर्मन् ३ circa 1081 : जय इन्द्रवर्मन् ४ ? -1086 : परमबोधिसत्त्व 1086-1139 : जय इन्द्रवर्मन् ५ 1139-1147 : जय इन्द्रवर्मन् ६ 1147-1163 : जयहरिवर्मन् ६ 1163- ? : जय इन्द्रवर्मन् ७ ? - 1190 : जय इन्द्रवर्मन् ८ 1226- ? : जय परमेश्वरवर्मन् ४ ? - 1237 : जय इन्द्रवर्मन् १० 1266- ? : इन्द्रवर्मन् ९ ? - 1307 : जयसिंहवर्मन् ४ 1307- ? : महेन्द्रवर्मन् 1342-1360 : बो-दे Bo-dê शक्तिरैदपुति वंश 1695 - 1728 शक्तिरैदपुति दीर्घा: प्राचीन मन्दिरों के अवशेष बाह्य रश्मि Champa Revised Vietnam-Champa Relations and the Malay-Islam Regional Network in the 17th—19th Centuries The Survivors of a Lost Civilisation Cham Muslims: A look at Cambodia's Muslim minority Cham Hindus भारतस्य प्राचीनस्थानानि भारतेतिहाससम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः सारमञ्जूषा योजनीया‎ हिन्दुधर्मः

5987

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A5%8D

इन्द्रपुरम्

इदं चम्पा राज्यस्य क्षेत्रम् आसीत्। स्टब्स् भारतसम्बद्धाः सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5988

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%A4%E0%A5%80%20%28%E0%A4%9A%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%BE%29

अमरावती (चम्पा)

इदं चम्पा राज्यस्य क्षेत्रम् आसीत्। स्टब्स् भारतसम्बद्धाः सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5989

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A4%AF%20%28%E0%A4%9A%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%BE%29

विजय (चम्पा)

इदं चम्पा राज्यस्य क्षेत्रम् आसीत्। भारतेतिहाससम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5990

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8C%E0%A4%A0%E0%A4%B0

कौठर

इदं चम्पा राज्यस्य क्षेत्रम् आसीत्। स्टब्स् भारतसम्बद्धाः सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5991

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97%20%28%E0%A4%9A%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%BE%29

पाण्डुरङ्ग (चम्पा)

पाण्डुरङ्ग (हिन्दी: पाण्डुरंग, चीन: 潘郎, वियतनामी: Phan Rang) ७५७ – १८३२ कालखण्डे विद्यमानं चम्पा राज्यम् आसीत् । पाण्डुरङ्गराज्यस्य क्षेत्रफलं अद्यतनक्षेत्रस्य अनुरूपम् अस्ति । अद्यत्वे निन्ह थुआन् इति कथ्यते, बिन्ह थुआन् इति च अस्य राज्यस्य राजधानी पाण्डुरङ्गा अस्ति, अद्यतनस्य फान् रङ्ग-थाप् चम् इत्यस्य अनुरूपम् । पाण्डुरङ्गा बृहत्तमः क्षेत्रः अन्तिमः अवशिष्टः चम्पाभूमिः इति प्रसिद्धः अस्ति, यदा १४७१ तमे वर्षे १६५३ तमे वर्षे च वियतनामी भिः चम्पासाम्राज्यस्य विनाशः अभवत् । भारतेतिहाससम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया हिन्दुधर्मः

5992

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AD%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%20%E0%A5%A7

भद्रवर्मन् १

भद्रवर्मन् १ सः चम्पा राज्यस्य राजा आसीत्। भारतेतिहाससम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5993

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A4%83

गङ्गाराजः

सः चम्पा राज्यस्य राजा आसीत्। भारतेतिहाससम्बद्धाः स्टब्स् प्राचीनराजाः सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5994

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A4%A5%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%8D

मनोरथवर्मन्

सः चम्पा राज्यस्य राजा आसीत्। भारतेतिहाससम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया

5995

https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A5%88%E0%A4%A6%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A4%BF

शक्तिरैदपुति

सः चम्पा राज्यस्य राजा आसीत्। भारतेतिहाससम्बद्धाः स्टब्स् सर्वे अपूर्णलेखाः चित्रं योजनीयम् सारमञ्जूषा योजनीया