shunyasea/vedic-sanskrit · Datasets at Hugging Face

text stringlengths 0 889
सुकुमारौ कथं पादौ मुखं च कमलप्रभम
लुब्धः करूरस तयक्तधर्मा निकृतः शठ एव च
भर्तारं नानुमन्यन्ते विनिपातगतं सत्रियः
चिन्तामवाप महीतमतीवोद्वग्नमानसः ॥
अछा सिन्धुं मात्र्तमामयासं विपाशमुर्वीं सुभगामगन्म\|
न दीनः कषिप्तचित्तॊ वा वयथितॊ वापि कश चन
वनौकसश चापि नरेन्द्र सिंहं; मनस्विनं संपरिवार्य तस्थुः
ददर्श वृक्षांश च बहून नानाद्विज गणायुतान
अतिथिप्रग्रह रतस तथाभ्यागत पूजकः
दैवे नियोगे पित्र्ये च तांस्तथैवोपकल्पयेत् ॥
कृतः कंसेन कंसो ऽपि तुङ्गमञ्चे व्यवस्थितः ॥
सर्वकामसमृद्धार्थं मेने आत्मानम आत्मना
अभक्ष्यान्ने रतास्ते ऽत्र निपतन्ति नराधमाः ।
इष्टका बहुसाहस्री शीघ्रम आनीयताम इति

बन्देः समादेश करा वयं सम; निबॊध वाक्यं च मयेर्यमाणम
सवस्थॊ भव महाबुद्धे पश्य मां शत्रुभिः सह
परस्परं भावयन्तः शरेयः परम अवाप्स्यथ
प्रत्याहृतेन्द्रियग्रामो युयोज मन आत्मनि
तवां विष्णुर्ब्र्हन कषयो मित्रो गर्णाति वरुणः\|
परचुक्रुशुर महानादान साधु साध्व इति चाब्रुवन
बराह्मणा बरह्मयॊनिस्थास ते धीराः साधु दर्शिनः

सॊ ऽयं बलस्थॊ मूढश च न करिष्यति ते वचः
अत्रेदु मे मंससे सत्यमुक्तं दविपाच्च यच्चतुष्पात्संस्र्जानि\|
तवमग्ने मनवे दयामवाशयः पुरूरवसे सुक्र्ते सुक्र्त्तरः\|
भरुवॊर विव्याध बाणाभ्याम उल्काभ्याम इव कुञ्जरम
मयशरनो राजा पैजानपदवधायास्युषथितः ॥ ८॥
एतन्मन्त्रद्वयेन पितृपात्रोदकं पितामहप्रपितामहपात्रे
भराता वा भरातरं हन्यात सौमित्रे पराणम आत्मनः
शीघ्रॊ ऽनिल इवाक्रन्दे चरन करुद्ध इवान्तकः
कुमार्या विधृतत्वाच्च मत्प्रदानाच्च भामिनि ।
कलेशेन याति महता विनश्यत्य अन्तरापि वा
पितामह महाप्राज्ञ पुन्दरीकाक्षम अच्युतम
दृष्ट्वाजि मुख्याव अथ युध्यमानौ; दिदृक्षवः शूर वराव अरिघ्नौ
उपघातायेति छेदः ॥
सा विषण्णा च संत्रस्ता कैकेयी वाक्यम अब्रवीत

मनोहरश्चानुदिनं दूर्वाणां काकजङ्घाया ।
कर्ण-नासा-मुख-शिरो-व्रणे भङ्गे भगन्दरे ।
दर्शयाम आस भीमस तु तदवस्थं जयद्रथम
शॊकदैन्य समाविष्टा रुदन्तस तस्थिरे तदा
यथा मे निष्फलं जातं सुकृतं तद्वदामि ते ॥
[वयास]
जित्वा पुरासुरा देवान्ये रसौकांसि भेजिरे

परावरज्ञे धर्मज्ञे तपॊवननिवासिनि
मन्द-वह्निम् अ-संशुद्धम् अ-क्षामं दोष-दुर्-बलम् ।
ना-संवृत-मुखः कुर्यात् क्षुति-हास्य-विजृम्भणम् ॥
अतीव वृद्धा बहुला नामृष्यत पुनः परजाः
यथा च कुन्ती सत्कारं कुर्यान माध्र्यास तथा कुरु
वयदृश्यतासकृत पुम्भिः कबन्धैः परिवारितः
अभ्यासगमनाद भीरु पन्थानॊ विदिता मम
अनाप्त दक्षिणैर यज्ञैर न यजेत कथं चन
नारदोऽन्यार्चनाद्देवः कूर्मो वै नैरृते सदा ॥
विरॊचन सुधन्वायं पराणानाम ईश्वरस तव
सर्वज्ञानविमूढांस तान विद्धि नष्टान अचेतसः
भिन्नैर मित्रैः परित्यक्तं दुर्बलं कुरुते वशे
ततस तम अभ्ययात तूर्णं रुचि पर्वाकृती सुतः
पक्वौषधि वनस्फीतः फलवान अल्पमक्षिकः
पार्थश चाप्य अब्रवीत कृष्णं यथेष्टम इति केशव
पृष्ठश च तेन बहुशः पराप्तं कथम अरिंदम
चाहिए सारी वाते पराजित करे ॐ कारण है ॥ १६-२०॥
ततः सरथनागाश्वाः पुत्रास तव विशां पते
यॊद्धव्ये कव नु गन्तासि शत्रून अभिमुखॊ नृप
मुहुरालिङ्ग्य तौ पुत्रौ मुहुः स्वजति चुम्बति ॥
विप्रघुष्टस्वनानां च दुन्दुभींश चापि निघ्नताम
सुचेतसॊ महेष्वासान इन्द्रॊ ऽपि सहितॊ ऽमरैः
तत्तेऽर्हत्तम नमः स्तुतिकर्मपूजाः
परभूतजलकाष्ठानि दुराधर्षतराणि च
ततॊ जवलनसंकाशैः शितैर वानरयूथपाः
एते भीमस्य निशिता रिपुक्षयकराः शराः
घराता भक्षयिता दरष्टा सप्रष्टा शरॊता च पञ्चमः
स बाणः सधनुश चाहं स सुरासुरमानवान
एतस्मिन्नन्तरे यामैर्दूतैर्नीतो यमक्षयम्
सचिवा राक्षसेन्द्रस्य सर्वलॊकभयावहम
बराह्मणस्य महाप्राज्ञ धर्मकृच्छ्रम इदं शृणु
हृल्-लासं गौरवं तन्द्रां जनयेद् उल्लिखेत् तु तम् ।
न चैव युधि शक्नॊमि भीष्मं शस्त्रभृतां वरम
आनन्द परीतिधारं च कामक्रॊधपरिग्रहम
उग्रं तपः समारॊहेन न हय अनुप्तं पररॊहति
विश्वावसुर विश्वमूर्तिर विश्वेशॊ; विष्वक्सेनॊ विश्वकर्मा वशीच
इदं चान्यत परीतिपूर्वं नरेन्द्र; ददामि ते वरम अत्यद्भुतं च
तं सर्वगुणसंपन्नं शरीवत्स कृतलक्षणम
यथा दारुमयी यॊषा नरवीर समाहिता
पोह श्नोर शावा श्रादि की मी वही स्थिति देगी चार शरीर निसक्न ससा ्रणु-
भीमं परच्छादयाम आसुः शरवर्षैः समन्ततः
पौरॊगवॊ बरुवाणॊ ऽहं बल्लवॊ नाम नामतः
भगवन्तम अहं भक्तॊ यथा मां वेत्थ गॊपते
यूयं च पित्रान्वादिष्टा देवदेवेन चानघाः

धातुष्व अग्निस तु विततः समानेन समीरितः
अब्रुवन दीनकण्ठेन कषिप्रम आद्रवतेति वै
दाह-तृष्णा-प्रमोहेभ्यो रक्त-स्रावाच् च मुच्यते ।
न रामेण वियुक्ता सा सवप्तुम अर्हति भामिनी
न च शुद्धानृशंस्येन शक्यं महद उपासितुम
अनाथस्य हि मे नाथस तवम एकॊ ऽनाथनन्दनः
शिरः सुधौतं चरणौ सुमार्जितौ वराङ्गनासेवनमल्पभोजनम् ।
अनेकशतसाहस्रास तावकानां महारथाः
एवम अस्त्व इति हॊवाच सवां भार्यां सुमहातपाः

सुकुमारौ कथं पादौ मुखं च कमलप्रभम

लुब्धः करूरस तयक्तधर्मा निकृतः शठ एव च

भर्तारं नानुमन्यन्ते विनिपातगतं सत्रियः

चिन्तामवाप महीतमतीवोद्वग्नमानसः ॥

अछा सिन्धुं मात्र्तमामयासं विपाशमुर्वीं सुभगामगन्म|

न दीनः कषिप्तचित्तॊ वा वयथितॊ वापि कश चन

वनौकसश चापि नरेन्द्र सिंहं; मनस्विनं संपरिवार्य तस्थुः

ददर्श वृक्षांश च बहून नानाद्विज गणायुतान

अतिथिप्रग्रह रतस तथाभ्यागत पूजकः

दैवे नियोगे पित्र्ये च तांस्तथैवोपकल्पयेत् ॥

कृतः कंसेन कंसो ऽपि तुङ्गमञ्चे व्यवस्थितः ॥

सर्वकामसमृद्धार्थं मेने आत्मानम आत्मना

अभक्ष्यान्ने रतास्ते ऽत्र निपतन्ति नराधमाः ।

इष्टका बहुसाहस्री शीघ्रम आनीयताम इति

बन्देः समादेश करा वयं सम; निबॊध वाक्यं च मयेर्यमाणम

सवस्थॊ भव महाबुद्धे पश्य मां शत्रुभिः सह

परस्परं भावयन्तः शरेयः परम अवाप्स्यथ

प्रत्याहृतेन्द्रियग्रामो युयोज मन आत्मनि

तवां विष्णुर्ब्र्हन कषयो मित्रो गर्णाति वरुणः|

परचुक्रुशुर महानादान साधु साध्व इति चाब्रुवन

बराह्मणा बरह्मयॊनिस्थास ते धीराः साधु दर्शिनः

सॊ ऽयं बलस्थॊ मूढश च न करिष्यति ते वचः

अत्रेदु मे मंससे सत्यमुक्तं दविपाच्च यच्चतुष्पात्संस्र्जानि|

तवमग्ने मनवे दयामवाशयः पुरूरवसे सुक्र्ते सुक्र्त्तरः|

भरुवॊर विव्याध बाणाभ्याम उल्काभ्याम इव कुञ्जरम

मयशरनो राजा पैजानपदवधायास्युषथितः ॥ ८॥

एतन्मन्त्रद्वयेन पितृपात्रोदकं पितामहप्रपितामहपात्रे

भराता वा भरातरं हन्यात सौमित्रे पराणम आत्मनः

शीघ्रॊ ऽनिल इवाक्रन्दे चरन करुद्ध इवान्तकः

कुमार्या विधृतत्वाच्च मत्प्रदानाच्च भामिनि ।

कलेशेन याति महता विनश्यत्य अन्तरापि वा

पितामह महाप्राज्ञ पुन्दरीकाक्षम अच्युतम

दृष्ट्वाजि मुख्याव अथ युध्यमानौ; दिदृक्षवः शूर वराव अरिघ्नौ

उपघातायेति छेदः ॥

सा विषण्णा च संत्रस्ता कैकेयी वाक्यम अब्रवीत

मनोहरश्चानुदिनं दूर्वाणां काकजङ्घाया ।

कर्ण-नासा-मुख-शिरो-व्रणे भङ्गे भगन्दरे ।

दर्शयाम आस भीमस तु तदवस्थं जयद्रथम

शॊकदैन्य समाविष्टा रुदन्तस तस्थिरे तदा

यथा मे निष्फलं जातं सुकृतं तद्वदामि ते ॥

[वयास]

जित्वा पुरासुरा देवान्ये रसौकांसि भेजिरे

परावरज्ञे धर्मज्ञे तपॊवननिवासिनि

मन्द-वह्निम् अ-संशुद्धम् अ-क्षामं दोष-दुर्-बलम् ।

ना-संवृत-मुखः कुर्यात् क्षुति-हास्य-विजृम्भणम् ॥

अतीव वृद्धा बहुला नामृष्यत पुनः परजाः

यथा च कुन्ती सत्कारं कुर्यान माध्र्यास तथा कुरु

वयदृश्यतासकृत पुम्भिः कबन्धैः परिवारितः

अभ्यासगमनाद भीरु पन्थानॊ विदिता मम

अनाप्त दक्षिणैर यज्ञैर न यजेत कथं चन

नारदोऽन्यार्चनाद्देवः कूर्मो वै नैरृते सदा ॥

विरॊचन सुधन्वायं पराणानाम ईश्वरस तव

सर्वज्ञानविमूढांस तान विद्धि नष्टान अचेतसः

भिन्नैर मित्रैः परित्यक्तं दुर्बलं कुरुते वशे

ततस तम अभ्ययात तूर्णं रुचि पर्वाकृती सुतः

पक्वौषधि वनस्फीतः फलवान अल्पमक्षिकः

पार्थश चाप्य अब्रवीत कृष्णं यथेष्टम इति केशव

पृष्ठश च तेन बहुशः पराप्तं कथम अरिंदम

चाहिए सारी वाते पराजित करे ॐ कारण है ॥ १६-२०॥

ततः सरथनागाश्वाः पुत्रास तव विशां पते

यॊद्धव्ये कव नु गन्तासि शत्रून अभिमुखॊ नृप

मुहुरालिङ्ग्य तौ पुत्रौ मुहुः स्वजति चुम्बति ॥

विप्रघुष्टस्वनानां च दुन्दुभींश चापि निघ्नताम

सुचेतसॊ महेष्वासान इन्द्रॊ ऽपि सहितॊ ऽमरैः

तत्तेऽर्हत्तम नमः स्तुतिकर्मपूजाः

परभूतजलकाष्ठानि दुराधर्षतराणि च

ततॊ जवलनसंकाशैः शितैर वानरयूथपाः

एते भीमस्य निशिता रिपुक्षयकराः शराः

घराता भक्षयिता दरष्टा सप्रष्टा शरॊता च पञ्चमः

स बाणः सधनुश चाहं स सुरासुरमानवान

एतस्मिन्नन्तरे यामैर्दूतैर्नीतो यमक्षयम्

सचिवा राक्षसेन्द्रस्य सर्वलॊकभयावहम

बराह्मणस्य महाप्राज्ञ धर्मकृच्छ्रम इदं शृणु

हृल्-लासं गौरवं तन्द्रां जनयेद् उल्लिखेत् तु तम् ।

न चैव युधि शक्नॊमि भीष्मं शस्त्रभृतां वरम

आनन्द परीतिधारं च कामक्रॊधपरिग्रहम

उग्रं तपः समारॊहेन न हय अनुप्तं पररॊहति

विश्वावसुर विश्वमूर्तिर विश्वेशॊ; विष्वक्सेनॊ विश्वकर्मा वशीच

इदं चान्यत परीतिपूर्वं नरेन्द्र; ददामि ते वरम अत्यद्भुतं च

तं सर्वगुणसंपन्नं शरीवत्स कृतलक्षणम

यथा दारुमयी यॊषा नरवीर समाहिता

पोह श्नोर शावा श्रादि की मी वही स्थिति देगी चार शरीर निसक्न ससा ्रणु-

भीमं परच्छादयाम आसुः शरवर्षैः समन्ततः

पौरॊगवॊ बरुवाणॊ ऽहं बल्लवॊ नाम नामतः

भगवन्तम अहं भक्तॊ यथा मां वेत्थ गॊपते

यूयं च पित्रान्वादिष्टा देवदेवेन चानघाः

धातुष्व अग्निस तु विततः समानेन समीरितः

अब्रुवन दीनकण्ठेन कषिप्रम आद्रवतेति वै

दाह-तृष्णा-प्रमोहेभ्यो रक्त-स्रावाच् च मुच्यते ।

न रामेण वियुक्ता सा सवप्तुम अर्हति भामिनी

न च शुद्धानृशंस्येन शक्यं महद उपासितुम

अनाथस्य हि मे नाथस तवम एकॊ ऽनाथनन्दनः

शिरः सुधौतं चरणौ सुमार्जितौ वराङ्गनासेवनमल्पभोजनम् ।

अनेकशतसाहस्रास तावकानां महारथाः

एवम अस्त्व इति हॊवाच सवां भार्यां सुमहातपाः